AYDIN TİCARET BORSASI

Transkript

1 AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN COMMODITY EXCHANGE ARALIK 2015 TÜRKİYE NİN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ Ata Mahallesi Denizli Bulv. No: AYDIN Tel: Faks: Hazırlayan Cansu KARABULUT Arge- Proje ve Kalite Sorumlusu 1

2 İÇİNDEKİLER GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA... 3 CARİ AÇIK... 3 TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ... 5 YURT İÇİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ... 6 DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ

3 GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA, III. ÇEYREK: TEMMUZ - EYLÜL, 2015 Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri sabit fiyatlarla %4 arttı Üretim yöntemiyle gayrisafi yurtiçi hasıla tahmininde, 2015 yılının üçüncü çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre sabit fiyatlarla %4 lük artışla 34 milyar 934 milyon TL oldu yılının ilk dokuz aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla gayrisafi yurtiçi hasıla %3,4 lük artışla 97 milyar 235 milyon TL oldu. Tarım sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2015 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, sabit fiyatlarla %11,1 lik artışla 5 milyar 289 milyon TL, cari fiyatlarla %20,1 lik artışla 65 milyar 710 milyon TL oldu. Sanayi sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2015 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, sabit fiyatlarla %1,5 lik artışla 10 milyar 364 milyon TL, cari fiyatlarla %7,5 lik artışla 112 milyar 917 milyon TL oldu. Hizmet sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2015 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, sabit fiyatlarla %5 lik artışla 19 milyar 783 milyon TL, cari fiyatlarla %11,2 lik artışla 283 milyar 360 milyon TL oldu. GSYH değeri cari fiyatlarla %12,1 arttı Üretim yöntemiyle gayrisafi yurtiçi hasıla tahmininde, 2015 yılının üçüncü çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla %12,1 lik artışla 518 milyar 637 milyon TL oldu yılının ilk dokuz aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre cari fiyatlarla gayrisafi yurtiçi hasıla %11,1 lik artışla 1 trilyon 445 milyar 614 milyon TL oldu. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH bir önceki çeyreğe göre % 1,3 arttı Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH değeri, 2015 yılı üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %5,4 lük artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri bir önceki çeyreğe göre %1,3 oldu. 3

4 Hanehalklarının nihai tüketim harcamaları sabit fiyatlarla %3,4 arttı Hanehalklarının nihai tüketim harcamaları, 2015 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %10,6 lık artışla 332 milyar 514 milyon TL, sabit fiyatlarla %3,4 lük artışla 22 milyar 616 milyon TL oldu. Devletin nihai tüketim harcaması sabit fiyatlarla %7,8 arttı Devletin nihai tüketim harcamaları, 2015 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla %15,7 lik artışla 74 milyar 846 milyon TL, sabit fiyatlarla %7,8 lik artışla 3 milyar 566 milyon TL oldu. Gayrisafi sabit sermaye oluşumu sabit fiyatlarla %0,5 azaldı Gayrisafi sabit sermaye oluşumu, 2015 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla %7,2 lik artışla 91 milyar 219 milyon TL, sabit fiyatlarla %0,5 lik azalışla 7 milyar 369 milyon TL oldu. Mal ve hizmet ihracatı sabit fiyatlarla %0,6 azaldı Mal ve hizmet ihracatı, 2015 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla %17 lik artışla 151 milyar 152 milyon TL, sabit fiyatlarla %0,6 lık azalışla 8 milyar 936 milyon TL oldu. Mal ve hizmet ithalatı sabit fiyatlarla %1 azaldı Mal ve hizmet ithalatı, 2015 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla %9,8 lik artışla 151 milyar 820 milyon TL, sabit fiyatlarla %1 lik azalışla 8 milyar 609 milyon TL oldu. 4

5 CARİ AÇIK Cari işlemler açığı, bir önceki yılın Ekim ayına göre milyon ABD doları azalarak 133 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Bunun sonucunda, oniki aylık cari işlemler açığı milyon ABD doları olmuştur. Bu gelişmede, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre milyon ABD doları azalarak milyon ABD dolarına düşmesi etkili olmuştur. Diğer yandan, hizmetler dengesinden kaynaklanan net gelirler 170 milyon ABD doları azalarak milyon ABD dolarına düşmüştür. Parasal olmayan altın kaleminde, bir önceki yılın Ekim ayında 356 milyon ABD doları net ithalat olurken, bu yılın aynı ayında 478 milyon ABD doları net ihracat gerçekleşmiştir. Hizmetler dengesi altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler, bir önceki yılın aynı ayına göre 351 milyon ABD doları tutarında azalarak milyon ABD dolarına gerilemiştir. Birincil gelir dengesi kalemi altında yatırım geliri kaleminden kaynaklanan net çıkışlar, bir önceki yılın aynı ayına göre 40 milyon ABD doları azalarak 631 milyon ABD doları olmuştur. Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler (net yükümlülük artışı), bir önceki yılın aynı ayına göre 158milyon ABD doları azalarak 367 milyon ABD doları tutarında gerçekleşmiştir. Portföy yatırımları 147 milyon ABD doları tutarında net giriş (net yükümlülük artışı) kaydetmiştir. Alt kalemler itibarıyla incelendiğinde, yurtdışı yerleşiklerin hisse senedi piyasasında 204 milyon ABD doları net alım, devlet iç borçlanma senetleri piyasasında ise 61 milyon ABD doları net satım yaptığı görülmektedir. Yurtdışında ihraç edilen tahvil ve bonolarla ilgili olarak, bankalar 211 milyon ABD doları net geri ödeme, diğer sektörler ise 466 milyon ABD doları net borçlanma gerçekleştirmiştir. 5

6 Diğer yatırımlar kaleminden kaynaklanan net girişler (net yükümlülük artışı) 558 milyon ABD doları tutarında gerçekleşmiştir. Diğer yatırımlar altında, yurtiçi bankaların yurtdışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları 2.349milyon ABD doları, yurtdışı bankaların yurtiçindeki mevduatları da 571 milyon ABD doları tutarında net artış kaydetmiştir. Yurtdışından sağlanan kredilerle ilgili olarak, Genel Hükümet ve bankacılık sektörü sırasıyla 151 milyon ve 382 milyon ABD doları net geri ödemede bulunurken diğer sektörler milyon ABD doları net kullanım gerçekleştirmiştir. Bankalar, Ekim ayında kısa vadeli kredilerde net geri ödeyici, uzun vadeli kredilerde net kullanıcı olmuştur. Resmi rezervler Ekim ayında milyon ABD doları azalmıştır. TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ, KASIM 2015 Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık %0,67 arttı TÜFE de (2003=100) 2015 yılı Kasım ayında bir önceki aya göre %0,67, bir önceki yılın Aralık ayına göre %8,58, bir önceki yılın aynı ayına göre %8,10 ve on iki aylık ortalamalara göre %7,61 artış gerçekleşti. Aylık en yüksek artış %5,37 ile giyim ve ayakkabı grubunda oldu Ana harcama grupları itibariyle 2015 yılı Kasım ayında endekste yer alan gruplardan gıda ve alkolsüz içeceklerde %1, ev eşyasında %0,66, konutta %0,54 ve haberleşmede %0,35 artış gerçekleşti. Aylık en fazla düşüş gösteren grup %0,78 ile ulaştırma oldu Ana harcama grupları itibariyle 2015 yılı Kasım ayında endekste yer alan gruplardan eğlence ve kültürde %0,54 ve çeşitli mal ve hizmetlerde %0,28 düşüş gerçekleşti. Yıllık en fazla artış %13,44 ile lokanta ve oteller grubunda gerçekleşti TÜFE de, bir önceki yılın aynı ayına göre eğlence ve kültür (%11,74), çeşitli mal ve hizmetler (%11,37), ev eşyası (%10,50), gıda ve alkolsüz içecekler (%9,51) artışın yüksek olduğu diğer ana harcama gruplarıdır. Aylık en yüksek artış %1,61 ile TRC1 (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) de oldu İstatistiki Bölge Birim Sınıflaması (İBBS) 2. Düzey de bulunan 26 bölge içinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre en yüksek artış %9,45 ile TR22 (Balıkesir, Çanakkale) bölgesinde, bir önceki yılın aynı ayına göre en yüksek artış %9 ile TR32 (Aydın, Denizli, Muğla) bölgesinde ve on iki aylık ortalamalara göre en yüksek artış %8,20 ile TR31 (İzmir) bölgesinde gerçekleşti. 6

7 Kasım 2015 te endekste kapsanan 426 maddeden; 49 maddenin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 289 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 88 maddenin ortalama fiyatlarında ise düşüş gerçekleşti. Tüketici fiyat endeksi (2003=100), Kasım

8 YURT İÇİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ, KASIM 2015 Yurt içi üretici fiyat endeksi aylık %1,42 düştü Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE), 2015 yılı Kasım ayında bir önceki aya göre %1,42 düşüş, bir önceki yılın Aralık ayına göre %6,06 artış, bir önceki yılın aynı ayına göre %5,25 artış ve on iki aylık ortalamalara göre %5,33 artış gösterdi. Yurt içi üretici fiyat endeksi değişim oranları (2003=100), Yurt içi üretici fiyat endeksi (2003=100), (Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranı) 8

9 Sanayinin dört sektörünün bir önceki aya göre değişimleri; madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %0,37 düşüş, imalat sanayi sektöründe %1,26 düşüş, elektrik ve gaz sektöründe %3,69 düşüş ve su sektöründe %1,11 artış olarak gerçekleşti. Yurt içi üretici fiyat endeksi ve değişim oranları (2003=100), Kasım 2015 En yüksek aylık düşüş kok ve rafine petrol ürünlerinde gerçekleşti Bir önceki aya göre endekslerin en fazla düşüş gösterdiği alt sektörler; kok ve rafine petrol ürünleri (%-7,21), elektrik, gaz üretim ve dağıtımı (%-3,69), diğer mamul eşyalar (%-3,68) alt sektörleridir. Buna karşılık tütün ürünleri (%4,64), ham petrol ve doğal gaz (%2,03) ve ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç) (%1,29) bir ay önceye göre endekslerin en fazla arttığı alt sektörler oldu. Ana sanayi gruplarında en yüksek aylık düşüş enerji mallarında gerçekleşti Ana sanayi grupları sınıflamasına göre 2015 yılı Kasım ayında en yüksek aylık ve yıllık düşüş enerji mallarında gerçekleşti. Yurt içi üretici fiyat endeksi ana sanayi grupları ve değişim oranları (2003=100), Kasım

10 İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ, EYLÜL 2015 İşsizlik oranı %10,3 seviyesinde gerçekleşti Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı 2015 yılı Eylül döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 39 bin kişi artarak 3 milyon 103 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise 0,2 puanlık azalış ile %10,3 seviyesinde gerçekleşti. Aynı dönemde; tarım dışı işsizlik oranı 0,3 puanlık azalış ile %12,4 olarak tahmin edildi yaş grubunu içeren genç işsizlik oranı 0,6 puanlık azalış ile %18,5 olurken,15-64 yaş grubunda bu oran 0,2 puanlık azalış ile %10,5 olarak gerçekleşti. İstihdam oranı %46,8 oldu İstihdam edilenlerin sayısı 2015 yılı Eylül döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre 987 bin kişi artarak 27 milyon 156 bin kişi, istihdam oranı ise 1 puanlık artış ile %46,8 oldu. Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 200 bin kişi, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı ise 786 bin kişi arttı. İstihdam edilenlerin %21,5 i tarım, %19,6 sı sanayi, %7,5 i inşaat, %51,4 ü ise hizmetler sektöründe yer aldı. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında hizmet sektörünün istihdam edilenler içindeki payı 0,7 puan artarken, sanayi sektörünün payı 0,7 puan azaldı, tarım ve inşaat sektörlerinin payı ise değişim göstermedi. İşgücüne katılma oranı %52,1 olarak gerçekleşti İşgücü 2015 yılı Eylül döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 1 milyon 26 bin kişi artarak 30 milyon 259 bin kişi, işgücüne katılma oranı ise 1 puan artarak %52,1 olarak gerçekleşti. Aynı dönemler için yapılan kıyaslamalara göre; erkeklerde işgücüne katılma oranı 0,8 puan artarak %72,5, kadınlarda ise 1,2 puanlık artışla %32,3 olarak gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmamış temel işgücü göstergeleri, Eylül

11 Kayıt dışı çalışanların oranı %34,8 olarak gerçekleşti Eylül 2015 döneminde herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan çalışanların oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,9 puan azalarak %34,8 olarak gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam ve işsiz sayısı arttı Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam sayısı bir önceki döneme göre 171 bin kişi artarak 26 milyon 851 bin kişi olarak gerçekleşti. İstihdam oranı ise 0,3 puanlık artış ile %46,3 oldu. Mevsim etkilerinden arındırılmış işsiz sayısı bir önceki döneme göre 16 bin kişi artarak 3 milyon 112 bin kişi olarak gerçekleşti. İşsizlik oranı da aynı düzeyde kalarak %10,4 oldu. Mevsim etkilerinden arındırılmış işgücüne katılma oranı bir önceki döneme göre 0,2 puanlık artış ile %51,6 olarak gerçekleşti. Ekonomik faaliyete göre istihdam edilenlerin sayısı, tarım sektöründe 7 bin kişi azalırken, hizmet sektöründe 89 bin, sanayi sektöründe 75 bin, inşaat sektöründe ise 14 bin kişi arttı. Mevsim etkilerinden arındırılmış temel işgücü göstergeleri, Eylül

12 AÇIKLAMALAR Bu haber bülteninde Eylül 2015 dönemsel sonuçları; 2015 yılının haftalarını içine alan Ağustos, Eylül ve Ekim aylarını kapsamaktadır. DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ, EKİM 2015 İhracat %3,1 arttı, ithalat %11,9 azaldı Türkiye İstatistik Kurumu ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre; ihracat 2015 yılı Ekim ayında, 2014 yılının aynı ayına göre %3,1 artarak 13 milyar 290 milyon dolar, ithalat %11,9 azalarak 16 milyar 911 milyon dolar olarak gerçekleşti. Dış ticaret açığı %42,5 azaldı Ekim ayında dış ticaret açığı %42,5 azalarak 6 milyar 293 milyon dolardan 3 milyar 621 milyon dolara düştü. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2014 Ekim ayında %67,2 iken, 2015 Ekim ayında %78,6 ya yükseldi. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ihracat %2,1 azaldı Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2015 Ekim ayında bir önceki aya göre ihracat %2,1, ithalat %1,2 azaldı. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2015 yılı Ekim ayında önceki yılın aynı ayına göre ihracat %6,5, ithalat %17,7 azaldı. Avrupa Birliği ne ihracat %10,7 arttı Avrupa Birliği nin (AB-28) ihracattaki payı 2014 Ekim ayında %44,1 iken, 2015 Ekim ayında %47,3 oldu. AB ye yapılan ihracat, 2014 yılının aynı ayına göre %10,7 artarak 6 milyar 288 milyon dolar olarak gerçekleşti. En fazla ihracat yapılan ülke Almanya oldu Almanya ya yapılan ihracat 2015 yılı Ekim ayında 1 milyar 320 milyon dolar olurken, bu ülkeyi sırasıyla İngiltere (986 milyon dolar), Irak (870 milyon dolar) ve İtalya (707 milyon dolar) takip etti. 12

13 İthalatta ilk sırayı Çin aldı Çin den yapılan ithalat, 2015 yılı Ekim ayında 2 milyar 270 milyon dolar oldu. Bu ülkeyi sırasıyla Almanya (1 milyar 820 milyon dolar), Rusya (1 milyar 517 milyon dolar) ve İtalya (925 milyon dolar) izledi. Yüksek teknolojili ürünlerin imalat sanayi ihracatı içindeki payı %4,1 oldu Teknoloji yoğunluğuna göre dış ticaret verileri, ISIC Rev.3 sınıflaması içinde yer alan imalat sanayi ürünlerini kapsamaktadır. Ekim ayında ISIC Rev.3 e göre imalat sanayi ürünlerinin toplam ihracattaki payı %92,9 dur. Yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ürünleri ihracatı içindeki payı %4,1, orta yüksek teknolojili ürünlerin payı ise %31,9 dur. Yüksek teknolojili ürünlerin imalat sanayi ithalatı içindeki payı %16,2 oldu İmalat sanayi ürünlerinin toplam ithalattaki payı %82,5 tir. Yüksek teknoloji ürünlerinin 2015 Ekim ayında imalat sanayi ürünleri ithalatı içindeki payı %16,2, orta yüksek teknolojili ürünlerin payı ise %45,6 dir. 13

14 TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ, KASIM 2015 Tüketici güven endeksi %22,9 arttı Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen tüketici eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi, Kasım ayında bir önceki aya göre %22,9 oranında arttı; Ekim ayında 62,78 olan endeks Kasım ayında 77,15 oldu. Hanenin maddi durum beklentisi %10,5 arttı Hanenin maddi durum beklentisi endeksi bir önceki aya göre %10,5 oranında arttı. Ekim ayında 86,58 olan endeks değeri Kasım ayında 95,66 oldu. Bu artış, gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi durumunun daha iyi olacağını bekleyenlerin oranının artmasından kaynaklandı. Genel ekonomik durum beklentisi %30,9 arttı Ekim ayında 80,87 olan genel ekonomik durum beklentisi endeksi %30,9 oranında artarak, Kasım ayında 105,90 oldu. Bu artış, gelecek 12 aylık dönemde genel ekonomik durumun daha iyi olacağı yönünde beklentisi olan tüketicilerin sayısının bir önceki aya göre arttığını göstermektedir. İşsiz sayısı beklentisi %31 arttı İşsiz sayısı beklentisi endeksi bir önceki aya göre %31 oranında artarak, Kasım ayında 84,66 değerine yükseldi. Bu artış, gelecek 12 aylık dönemde işsiz sayısında azalış bekleyenlerin artmasından kaynaklandı. Tasarruf etme ihtimali %17,3 arttı Tasarruf etme ihtimali endeksi %17,3 oranında arttı. Ekim ayında 19,07 olan endeks, Kasım ayında 22,37 değerine yükseldi. Bu artış, tüketicilerin gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme ihtimallerinin bir önceki aya göre arttığını göstermektedir. 14

15 AÇIKLAMALAR Aylık tüketici eğilim anketi ile tüketicilerin kişisel mali durumlarına ve genel ekonomiye ilişkin mevcut dönem değerlendirmeleri ile gelecek dönem beklentileri ölçülmekte ve yakın gelecekte yapılması planlanan harcamalarına ve tasarruflarına ilişkin eğilimleri saptanmaktadır. Anket sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi aralığında değer alabilmektedir. Tüketici güven endeksinin 100 den büyük olması tüketici güveninde iyimser durumu, 100 den küçük olması tüketici güveninde kötümser durumu göstermektedir. TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ, KASIM 2015 Tarım ÜFE Kasım ayında %1,80 arttı Tarım ÜFE, 2015 yılı Kasım ayında bir önceki aya göre %1,80, bir önceki yılın Aralık ayına göre %12,55, bir önceki yılın aynı ayına göre %11,09 ve on iki aylık ortalamalara göre %10,60 artış gösterdi. Aylık değişim, tarım ve avcılık ürünlerinde %1,67, ormancılık ürünlerinde %1,46 ve balıkçılıkta %7,43 artış olarak gerçekleşti. En fazla aylık artış tek yıllık bitkisel ürünler ana grubunda oldu Bir önceki aya göre değişim, tek yıllık bitkisel ürünlerde %7,16, canlı hayvanlar ve hayvansal ürünler ana grubunda %0,08 artış ve çok yıllık bitkisel ürünlerde %7,09 azalış olarak gerçekleşti. Alt tarım gruplarından çeltik bir önceki aya göre %5,61 azaldı Alt tarım gruplarından tahıllar, baklagiller ve yağlı tohumlar %0,23, canlı sığırlar ve bunlardan elde edilen işlenmemiş süt %0,21 artış, turunçgiller ise %4,48 azalış gösterdi. 15

16 Tarım ÜFE (2010=100), (Yıllık değişim) 16