SOSYAL SERMAYENİN BİREYLERİN İSTİHDAMI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ HANEHALKI REİSLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Transkript

1 Gaz Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Fakültes Dergs 15/3 (2013) SOSYAL SERMAYENİN BİREYLERİN İSTİHDAMI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ HANEHALKI REİSLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA Halm TATLI * Öz: Sosyal sermaye genel anlamıyla; toplumu oluşturan breylern resmî ve svl kurumlarda üyelk, sosyal lşkler ve bağlantılar yoluyla gerçekleştrdğ faalyetler sonucunda fayda ve avantaj sağlama kapastes ve yeteneğ olarak tanımlanablr. Son yıllarda yapılan uygulamalı çalışmalarda sosyal sermayenn şgücü pyasasının çıktılarını olumlu etkledğ tespt edlmştr. Bu çalışmanın amacı, sosyal sermayey mkroekomk br bakış açısıyla nceleyerek breylern sthdamı üzernde etksnn olup olmadığını araştırmaktır. Bu amaçla çalışmada sosyal sermaye kavramı ncelenerek, sosyal sermaye ve şgücü pyasası lşks hakkında lteratürdek tartışmalara yer verlmektedr. TRB1 Bölgesndek dört ln kent merkeznde yaşayan 1599 hanehalkı resne uygulanan br anket le toplanan verler analz edlmştr. Ekonometrk logt model tahmn edlmş ve elde edlen sonuçlar ışığında sosyal sermayenn hanehalkı reslernn sthdamı üzerndek etks belrlenmeye çalışılmıştır. Tahmn edlen modeln sonuçları; sosyal sermayenn, hanehalkı reslernn sthdamı üzernde etkl br faktör olduğunu ortaya koymaktadır. Buna göre sosyal sermaye arttıkça hanehalkı reslernn br şte çalışma olasılığını yaklaşık 1,37 kat arttırdığı tespt edlmştr. Hanehalkı reslernn sthdamı üzernde sosyal sermaye le brlkte etkl olan dğer faktörler se beşer sermaye ve cnsyet olduğu tespt edlmştr. Anahtar Kelmeler: Sosyal Sermaye, Ġsthdam, TRB1 Bölges (Malatya, Elazığ, Bngöl, Tuncel), Logt Model * Yrd. Doç. Dr., Bngöl Ünverstes, Sağlık Yüksekokulu, ĠĢ Sağlığı ve Güvenlğ, htatl@bngol.edu.tr

2 88 / Halm TATLI THE INFLUENCE OF SOCIAL CAPITAL ON THE EMPLOYMENT OF INDIVIDUAL: A SURVEY ON HAUSEHOLD HEADS Abstract: Socal captal, n general meanng, can be defned as the capacty and skll of ganng beneft and advantage of the ndvduals that form the socety as a result of actvtes performed va offcal and cvl membershps, socal nteractons, and connectons. Practcal works conducted n recent years have shown that socal captal affects labor market outcomes postvely. The purpose of ths study s to estmate whether socal captal has an effect of employment of ndvduals by examnng t from the perspectve of mcro economy. For ths purpose, examnng the concept socal captal, Data collected through a questonnare appled to 1599 heads of household who lve n the cty center of four provnces n TRB1 regon has been analyzed. Econometrc logt models were estmated and n the lght of the results obtaned, the mpact on employment of household heads of socal captal were determned. The results of the estmated model, reveal that socal captal has an nfluental factor on the employment of household heads. Accordngly, t has been found out that the probablty of houshold heads' employment rate nreases by approxmately 1.37 as socal captal ncreases.other factors whch are effectve conjuncton wth socal captal on the employment of household heads, have been determned as human captal and gender. Keywords: Socal Captal, Employment, TRB1 Regon (Malatya, Elazığ, Bngöl, Tuncel), Logt Model

3 Sosyal Sermayenn Breylern İsthdamı Üzerndek Etks Hanehalkı Resler Üzerne Br Araştırma / 89 GİRİŞ Sosyal sermaye kavramının tarh çok daha eskye gtmekle brlkte, bu kavramın blmsel olarak ncelenmesne son yrm beģ yılda baģlanmıģtır. Ġlk çalıģmalar sosyoloj alanında gerçekleģtrlmģ ve tanımı daha çok sosyoloj blm cephesnden tartıģılmıģtır. Daha yakın zamanlarda se, özellkle Putnam, Coleman, Bourdeu ve Fukuyama gb öneml blm adamları sosyal sermayenn ktsad yönünü ön plana çıkarmıģlardır. Sosyal sermayenn ekonomdek rolü Dasgupta ve Serageldn (2000) ve Dünya Bankası Sosyal Sermaye grģmnn yaptığı çalıģmalar le genģ br Ģeklde dkkatler üzerne çekmģtr. Bunun sonucunda sosyal sermayenn ekonomk yapı üzerndek etks le lgl yapılan çalıģmalarda artıģ meydana gelmģtr. Sosyal sermayenn ekonomk büyüme ve kalkınma (Knack and Keefer, 1997; Putnam, Leonard and Nanett, 1993), frmalar arasındak bağlantılar (Fafchamps ve Mnten, 2002) ve Ģgücü pyasası (Granovetter, 1995 [1974]); Montgomery, 1991; Ln 1999, 2001, ve 2008; Rebck, 2000; Lorenzn ve Gugn; 2012) le lgl yapılan br çok çalıģma bulunmaktadır. Sosyal sermayenn hem mkro düzeyde hem de makro düzeyde ekonomk performans üzernde öneml katkıları vardır. Ġktsatçılar, sosyal sermayenn mkroekonomk düzeyde pyasaların Ģlevsellğn ve sthdamı arttırarak ekonomk büyümeye katkıda bulunduğunu, makroekonomk düzeyde se kurumların, yasal çerçevenn ve üretmn organzasyonunda kamunun aracılığıyla makroekonomk performansı destekledğn fade etmektedr (Grootaert, 1998:2). Sosyal sermayenn mkro düzeydek faydaları, blg paylaģımı, koordnasyon ve ortak karar alma süreçler üzernde meydana getrdğ olumlu etklerdr (Serageldn ve Grootaert, 2000:47). ĠĢgücü pyasası le lgl yapılan çalıģmalarda Ģ arayanların çoğunun arkadaģları ve aleler vasıtasıyla Ģ buldukları belrtlmģtr (Montgomery, 1991: 1408). ĠĢ arayanlar breysel yeteneklern, sosyal statülern ve buna bağlı olarak sosyal bağlantılarını kullanarak Ģgücü pyasasında Ģ bulmaya çalıģırlar. Burada fade edlen breysel yetenekler beģer sermayey, sosyal statü ve buna bağlı olarak sosyal bağlantılar se sosyal sermayey göstermektedr. ĠĢ arayanlar beģer ve sosyal sermayelern kullanarak Ģgücü pyasasında Ģ bulmaya çalıģırlarken, br Ģte çalıģanlar se beģer ve sosyal sermayelern kullanarak Ģlerndek Ģ baģarılarını artırarak statülern yükseltmeye çalıģmaktadırlar. Yan sosyal sermaye br ekonomk değer olarak Ģgücü pyasasında Ģ arayan ve çalıģanlar üzernde olumlu etkler meydana getreblr. Bu araģtırmanın temel amacı mkroekonomk br bakıģ açısıyla breylern çalıģma durumu ve sosyal sermaye arasındak lģky ncelemektedr. Bu amaçla hanehalkı reslernn br Ģte sthdam edlmelernde sosyal sermayenn

4 90 / Halm TATLI etkl olup olmadığı araģtırılmaktadır. OluĢturulan sosyal sermaye endeks bazı sosyoekonomk göstergeler le brlkte hanehalkı reslernn br Ģte çalıģıp çalıģmadığı üzerndek etks ncelenmektedr. Br breyn br Ģ bulup çalıģması üzernde etkl olan brçok faktör bulunmaktadır. Bunların baģında breyn sahp olduğu beģer sermayes gelr. BeĢer sermaye le brlkte sosyal sermaye de breylern sthdam olanaklarını artıran br faktör olarak ortaya çıkmaktadır. Bu çalıģmanın önsel beklents breylern sahp olduğu sosyal sermaye stoğunun onların Ģgücü pyasasında Ģ bulmalarında etkl olan faktörler arasında yer almasıdır. Bu önsel beklenty somut br Ģeklde ortaya koymak çn, sosyal sermaye le brlkte breylern sthdamları üzern etkl olduğu düģünülen bazı faktörler le br logt model kurulmuģtur. Bu model le sosyal sermayenn TRB1 Bölgesndek llern merkeznde yaģayan hanehalkı reslernn sthdamı üzerndek etks tahmn edlmeye çalıģılmıģtır. I. SOSYAL SERMAYENİN KAVRAMSAL ÇERÇEVESİ Sermaye kavramı, zamanla çeģtl aģamalardan geçerek çerğn hem genģletmģ, hem zengnleģtrmģtr. Blg, letģm ve küreselleģmenn etksyle baģlangıçta yapılan tanımlamanın dıģında yen tanım ve türler ortaya çıkmıģtır. Klask ktsatçıların, emek, sermaye ve toprak-doğal kaynakları üretm fonksyonunda kullanmaları le brlkte sermaye kavramı önem kazanmaya baģlamıģtır. Modern ktsat teors sermayey dört ana grdsnden (dğerler toprak, emek ve grģm) br olarak görmektedr. Yan buradak sermaye ekonomk br term olarak fzk sermayey tarf etmektedr. Breysel ve toplumsal değerlern, donanımların ve yeteneklern üretme olan etklernn gderek önem kazanması, bu donanımların üretme olan poztf katkılarının gderek artması, söz konusu poztf değerlern de sermaye olarak kabul edlmesne yol açmıģ ve sermaye kavramının yenden tanımlaması gereğn ortaya çıkarmıģtır (Karaçay, 2008:10). Bu bağlamda lteratürde fzk sermaye le brlkte beģer sermaye, kültürel sermaye ve sosyal sermayeden bahsedlmeye baģlanmıģtır. Önlü ktsatçı E.F. Schumacher, toplumsal dayanıģma, Ģ brlğ, karģılıklı saygı ve breyn kendne olan saygısını pskolojk yapılar olarak fade ederek bunların ekonomk kalkınma çn öneml olduğunu ve ekonomk kalkınmanın bu pskolojk yapılar ın kaybolması yüzünden engellendğn belrtmģtr (Kozak, 1998:78). Schumacher n pskolojk unsur olarak kabul ettğ olguların her br yapılan çalıģmalarda sosyal sermayenn boyutları olarak kullanılmakta ve bu boyutlar le ekonomk yapı arasındak lģkler ortaya konulmaya çalıģılmaktadır. Sosyal sermaye le lgl lteratür ncelendğnde

5 Sosyal Sermayenn Breylern İsthdamı Üzerndek Etks Hanehalkı Resler Üzerne Br Araştırma / 91 çok sayıda tanımla karģılaģılablr. Bu tanımların ortak noktası se; sosyal dayanıģma, toplumsal normlar ve değerler, güven ve Ģ brlğ dr. Sosyal sermaye genel anlamıyla; toplumu oluģturan breylern resmî ve svl kurumlarda üyelk, sosyal lģkler ve bağlantılar yoluyla gerçekleģtrdğ faalyetler sonucunda fayda ve avantaj sağlama kapastes ve yeteneğ olarak tanımlanablr. Ekonomk açıdan se sosyal sermaye, breyler ve kurumlar arası güvene dayalı lģklern, ekonomnn yapısı çnde ekonomk değere dönüģmes ve ekonomk performansa yansıması Ģeklnde tanımlanablr. Sosyal sermayenn kaynakları ale ve ale dıģı bağlar, arkadaģ, komģu ve bağlı olunan kurumlardak kanallardır. Sosyal sermaye br yandan komģular, aleler ve breyler arasında, dğer yandan da toplumdak gruplar arasında bağlar oluģturan br sermayedr. Sosyal sermaye teorsnn oluģturulmasında büyük katkıların olan blm adamlarına at sosyal sermaye tanımları aģağıda verlmģtr. Bourdeu sosyal sermayey br breyn ya da br grubun kalıcı ve uzun ömürlü br lģkler ağına, az ya da çok kurumsallaģmıģ karģılıklı blme ya da tanınmalara sahp olması sayesnde elde ettğ mevcut ve potansyel kaynakların toplamı olarak tanımlamaktadır (Bourdeu ve Wacquant, 1992:119). Amerkalı sosyolog James Coleman a göre sosyal sermaye, daha genģ sosyal sstemler bağlamında nsanlar arasında kurulan sosyal lģkler ve ağları fade etmektedr (Coleman, 1998:104). Ona göre sosyal sermaye, sosyal yapıların bazı görünümlern çeren ve bu yapı çnde yer alan aktörlern, yan kģ ya da kurumların belrl faalyetlern kolaylaģtıran ortak özellklere sahp çeģtl varlıklar türüdür (Coleman, 1998:98). Putnam sosyal sermayey, karģılıklı olarak fayda sağlamak çn faalyetlern koordnasyonunu ve Ģ brlğn kolaylaģtırarak toplumun etknlğn arttıran güven, normlar ve lģk ağları gb sosyal organzasyonun özellkler olarak tanımlamaktadır (Putnam, 1993: 167). Fukuyama sosyal sermayey nsanlar arasında eģgüdümü ve Ģ brlğn teģvk eden ve sammyetn hakm olduğu normlar brlğ Ģeklnde tanımlamıģtır (Fukuyama 2000:3). Ona göre, sosyal sermaye br toplumda ya da toplumun bazı parçalarında yaygınlık kazanan güven aracılığıyla ortaya çıkan br yeterllk olup, toplumun temel parçası ale le ulus arasında yer alan çeģtl büyüklüktek topluluklar tarafından oluģturulmaktadır (Fukuyama, 2000:42). Bu farklı tanımlar ncelendğnde sosyal sermayenn farklı boyutları olduğu görüleblr. Genel olarak lteratürdek çalıģmalarda; grup ve sosyal

6 92 / Halm TATLI ağlar, güven ve sosyal normlar sosyal sermayenn unsurları olarak ele alınmaktadır. AĢağıda araģtırmalarda sosyal sermayenn en çok kabul gören boyutları açıklanmaktadır. A) Sosyal Sermayenn Boyutları 1) Grup ve Sosyal Ağlar: Grup bell ortak özellklere sahp, etkleģm ve lģk çnde bulunan k veya daha fazla kģnn meydana getrdğ görel br sürekllğ olan breyler topluluğu olarak tanımlanablr (Eğtm Kültür ve Felsefe Hakkında Makale ve Yazılar, 2012). Br topluluğun grup sayılablmes çn grup üyelernn brbrleryle etkleģm çnde olması, grupsal algının gelģmģ olması, grup normlarının olması, grup çnde herkesn bell rollernn olması, duygusal lģklern gelģmes ve grup üyelernn ortak hedeflernn olması gerekmektedr (Doruk, 2009:117). Ağlar se breyler ya da gruplar arasındak karģılıklılık ve güven lkesne dayalı olan ve düzey letģm mktarıyla fade edlen br kavram olarak tanımlanablr (Tüysüz, 2011:22). BaĢka br tanıma göre sosyal ağlar breyler, grupları ve örgütler çevreleyen kaynaklar ya da sosyal lģkler ağı ve bu ağlardak bağların ntelkler olarak tanımlanmaktadır (Hedt, 2006:29). Sosyal ağlar, breyler ve grupların vermllğn etkleyen değerler ve sosyal bağlantılara sahp olup (Çetn, 2006:4) nsanların fayda sağlayablecekler çeģtl bağlantıların akıģını kolaylaģtırır (Putnam, 2000:319). Sosyal ağların yoğunluğu ve genģlğ breylern sosyal kaynaklara daha y ulaģılablmelern etkler (Ln, 1999:483). Yan ağların yoğunluğu sosyal kaynaklara ulaģımı kolaylaģtırarak breysel faydayı artırablr. Sosyal sermayenn özünü teģkl eden bağlantı ve ağlar nsanların kendlern en y Ģeklde fade etme bçmlerdr (Cohen ve Prusak, 2001:84). 2) Güven Güven korku, çeknme ve kuģku duymadan nanma ve bağlanma duygusudur (Türk Dl Kurumu, 2012). Ekonomk anlamda güven, ktsad karar brmlernn, karģılıklı lģklernde zarar görmemeler konusunda emn olmaları Ģeklnde tanımlanmaktadır (Özsağır, 2007:49). Ġnsanlar arasındak güven yıllar boyunca devam eden etkleģmlerle oluģur. Yan güven toplumsal lģklern yapılarında zamanla somutlaģan br mekanzmadır. Güvene dayalı nsan lģklernn çne stsmar ya da hle grmez ve Ģ brlklernden öneml faydalar elde edeblrler. Güven duygusunun gelģtğ br toplumda örgütsel etknlkler daha sağlıklı ve buna bağlı olarak örgütsel yenlkler de daha baģarılı olablecektr. Bunun tersne brbrne güvenmeyen nsanların oluģturduğu örgütler, resm kurallar ve düzenlemeler sstem Ģeklnde olacaktır (Ergn,

7 Sosyal Sermayenn Breylern İsthdamı Üzerndek Etks Hanehalkı Resler Üzerne Br Araştırma / :10). Güven ve çevre brbrnden ayrılamaz br Ģeklde bağlantılıdır ve nsanlar ale çnde, yakın arkadaģlar arasında, aynı meslektaģlar arasında ve kurum le kuruluģlar gb çok sayıdak ortamlarda güven duygusunu yaģar (Fu, 2004:4). 3) Sosyal Normlar Sosyal sermayenn dğer öneml br boyutu olan sosyal normlar, sosyal hayatta nsanların ve grupların tavır ve hareketlern örgütleyen kuralları ve otortey belrleyen standartlar olarak tanımlanmaktadır. Bunlar nsanların ve grupların davranıģlarını, tavırlarını ve hareketlern yönlendren ve toplumsal değerlerle örtüģen yazılı olmayan kural ve lkelerdr. (Doruk, 2009:107) Sosyal normlar, grupların zaman çnde çselleģtrdğ kural ve lkeler olduğu çn güven oluģumunu da hızlandırablr. Bu nedenle normlar, grup ve toplumun sürekllğn sağlayan öneml br sosyal sermaye unsuru olarak değerlendrleblr. Bazı araģtırmacılar normları sosyal sermayey üreten br unsuru olarak ele almaktadır (Holloway, 2008:25; Kombarakaran, 2002:14). Normlar breylern kģsel çıkarları doğrultusunda hareket etmesn önleyerek toplum çıkarları doğrultusunda hareket etmelern sağlar. Bundan dolayı normlar toplumun ayakta kalmasını sağlayan öneml br sosyal sermaye unsuru olarak değerlendrleblr. 4) İletşm ve Enformasyon Sosyal sermayenn br boyutu olarak letģm, breylern, alelern ve kurumların baģarılarını etkleyen öneml br unsurdur. Zra letģm sosyal sermayenn düzeyn belrleyerek ve sosyal sermayey oluģturan unsurlar arasındak etkleģmler sağlayarak sosyal sermayenn etknlğn artırır. ĠletĢm toplumsal ağlar arasında enformasyon sağlayarak sosyal sermayenn üretlmesnde öneml br rol oynayablr. II. SOSYAL SERMAYE VE İŞGÜCÜ PİYASASI ĠĢgücü, etkn nüfus çnde yer alan, car ücret düzeynde ve çalıģma koģullarında çalıģanlarla Ģszlern toplamı olup, sermaye ve toprak gb üretm faktörlernden brsdr (Türk Dl Kurumu, 2012). Bu üretm faktörü, arzu edlen mal ve hzmetn üretmndek her türlü fzk ve zhn nsan çabasını çeren ve yen, daha y veya daha ucuz mal ve hzmetler üretmek çn sermaye doğal kaynaklar ve dğer Ģ gücü unsurlarını brleģtrme çabalarını da çermektedr (Yaylalı, 2003:4). ĠĢgücü pyasalarında hanehalkları ücret karģılığında Ģgüçlern doğrudan frmalara verrler veya satarlar (Yaylalı, 2003:4). Yan Ģ gücü pyasalarında hanehalkları Ģgüçlern arz ederek ücret gelrn elde ederler. Gelr Ģ gücünü

8 94 / Halm TATLI çalıģmaya sevkeden en öneml yaģamsal faktördür. ĠĢgüçlern arz edenler ücret gelrn elde edeblmek çn Ģ ararlar. Bu kģler lk olarak meslektaģlarından, alelernden ve bağlı olduğu ağ, grup veya dernekler vasıtasıyla sthdam olanaklarını araģtırırlar. Yan bu kģler sahp oldukları sosyal sermaye stoğunu kullanarak sthdam olanaklarını araģtırırlar. Ntekm sosyal sermaye ve Ģ gücü pyasası arasındak lģk le lgl yapılan araģtırmalar, Ģ arama sürecnn kolaylaģtırılması, karyer desteğnn sağlanması, çalıģanlar arasında blgnn yayılması, bağımsız çalıģma bçm ve baģarısı gb konuları çerr. Bu bağlamda Özgüler, Ģ arama surecnde formel ve nformel Ģ arama yöntemler kullanımı le lgl yaptığı araģtırmada katılımcıların çoğunluğun arkadaģ, akraba ve ale aracılığıyla Ģ bulduğunu belrtmģtr. Bu da Ģ arama surecnde sosyal sermayenn sosyal ağlar boyutunun etksn göstermes bakımında önemldr (Özgüler, 2007:154). Yne sosyal sermaye ve Ģ gücü pyasası lģks le lgl yapılan baģka amprk çalıģmalar da, sosyal ağlar kullanıldığı zaman Ģ bulmanın kolaylaģtığını göstermģtr (Granovetter 1973a: ; Granovetter, 1974; Fernandez, Castlla ve Moore., 2000: ; Mouw, 2003: ; Munsh, 2003: ). Sosyal sermayenn çalıģanı sstem çnde meģru hale getrdğ, karyer desteğ elde etmesn sağladığı ve bu sayede karyer baģarısını etkledğ de ler sürülmektedr (Bozonelos, 2003:41-46). Sebert ve ark., sosyal sermaye ve karyer baģarısı arasındak lģk le lgl yaptıkları araģtırmada, sosyal sermayenn, örgüt çnde breyn daha fazla blgye zamanında erģme, daha çok fnansal ve madd kaynağa erģme ve sosyal sstem çnde daha görünür, meģru hale gelmey sağlayarak karyer baģarısını etkledğ belrtlmģtr. ÇalıĢmada karyer baģarısı, mevcut ücret, bütün karyer boyunca lerlemeler ve karyer tatmn olarak ele alınmıģtır (Sebert, Mara, Robert, 2001: ). Fabo Sabatn, Ģ gücü güvenceszlğ le sosyal sermaye üzernde durmuģtur. Ona göre Ģ gücü güvenceszlğnn sosyal bütünleģme ve kurumların refahının belrlemesnde öneml rolü vardır. Güvencesz çalıģanlar, genel olarak Ģ ve özel yaģam denges açısından, düģük ve düzensz çalıģma saatler, ödeme ve ücret düģüklüğü, hastalık ve Ģ güvenceszlğ le karakterze edlrler. Ġtalya da yaptığı amprk çalıģma le, türdeģ gruplar çndek lģklerle lgl olan bağlayıcı sosyal sermayenn Ģ gücü pyasasında Ģ gücü güvenceszlğn azalttığını göstermģtr (Sabatn, 2008:2). Buradan hareketle Ģ güvencesnn olmaması toplum arasındak sosyal entegrasyonu, letģm ve bağlantıları azaltablr. Özdemr e göre sosyal sermaye örgütler üzernde, özellkle blgnn yayılması aģamasında olmak üzere, pek çok olumlu etkye sahptr (Özdemr, 2007: ). Bu çalıģmalar, sosyal sermayenn, her Ģeyden önce kaltel Ģ gücüne ulaģımı kolaylaģtırıcı br etk yarattığı, Ģ bulmayı kolaylaģtırdığı ve blgnn yayılmasını sağlayarak çalıģanların

9 Sosyal Sermayenn Breylern İsthdamı Üzerndek Etks Hanehalkı Resler Üzerne Br Araştırma / 95 vermllğn artırdığını göstermektedr. Son zamanlarda frmalar Ģe almada yaygın olarak adayların referanslarını kullanmaktadır. Frmaların bu davranıģı, sahp oldukları sosyal sermayeden faydalandıklarını göstermektedr. Bağımsız çalıģma, aktf sthdam poltkalarında yer alan br uygulama olup, kend Ģn kurmak steyenlere ödenek sağlanablmekte ve bell br süre çn danıģmanlık hzmet verleblmektr (Seçer, 2009: 121). Sosyal sermaye, bağımsız çalıģmayı öğrenme sürecn kısaltmakta ve sosyal lģk yoluyla yen Ģ fırsatları le lgl enformasyon sağlamaktadır (Blumberg ve Pfann, 2001:1). Sosyal sermaye Ģ gücü becerlern artırma, yaģam boyu öğrenme, Ģsz kalınan sürey kısaltma gb daha çok Ģszlğ azaltmayı, Ģe dönüģü hızlandırmayı hedefleyen aktf Ģ gücü poltkalarının etkl br Ģeklde yürütülmes kolaylaģtırablr. ĠĢgücü pyasasında çalıģan breylern Ģlernn sosyal ağlar (sosyal sermaye) yoluyla elde ettkler le lgl lteratürde brçok çalıģma bulunmaktadır (George ve Chaze, 2009:400; Portes, 1998; Roberts, 2001; Zhang 2001; Agulera ve Massey, 2003; Zhao, 2003). Sosyal sermaye sosyal bağlar yoluyla blgnn yayılması sağlayarak breylern blg düzeyn artırablr. ġekl 1, sosyal sermayenn Ģ gücü pyasası üzerndek etklern özetlemektedr (Brook, 2005:15). Buna göre; sosyal sermayenn, breylern sahp olduğu beģer ve kģsel sermayelernn Ģsz veya aktf olmadıkları zamanlarda Ģ bulmaları çn yardımcı olduğunu veya çalıģanlar çn se Ģ yernde meslek lerlemelern veya Ģ değģtrmelern etkleyebleceğn göstermektedr. Örneğn sosyal sermayenn, Ģ arama sürecnde Ģ arayanlara blg sağlayan ağlar bakımından olumlu br katkısı olablr. Yne br Ģveren açısından se, mevcut çalıģanların önerdğ arkadaģları ve tanıdıkları hakkında güven oluģmasına katkı sağlayablr. Bu durum özellkle eģt becer ve deneyme sahp olanların kabul edldğ düģük vasıflı Ģler çn uygun olan br Ģe alma yöntem olablr.

10 96 / Halm TATLI Bağlayıcı Ale ve ArkadaĢlar Köprü kuran MeslektaĢlar ve PaydaĢlar Bağlantı Kurum ve KuruluĢlar Beşer Sermaye Becerler, Sosyal Sermaye Bağlantılar, Güven, Grup Üyelkler Kşsel Sermaye DavranıĢ, Gönüllü Faalyetler İşsz, Aktf olmayan Çalışan İş arayan Meslek İlerleme İş Ayrımı Ġstemsz/Gönüllü Kaynak: Brook, 2005:15 Şekl: 1 İş Gücü Pyasasında Sosyal Sermayenn Etks III. METODOLOJİ Bu çalıģmada sosyal sermayenn hanehalkı reslernn br Ģte çalıģmasını etkleyp etklemedğn tespt etmek çn Atatürk Ünverstes BAB 2012/322

11 Sosyal Sermayenn Breylern İsthdamı Üzerndek Etks Hanehalkı Resler Üzerne Br Araştırma / 97 nolu projes kapsamında desteklenen Sosyal Sermaye ve Yoksulluk: TRB1 Bölges Üzerne Br AraĢtırma sml çalıģmada toplanan verler kullanılmıģtır. Söz konusu çalıģmada Ağustos-Eylül 2012 yılında TRB1 Bölgesnde (Malatya, Elazığ, Bngöl, Tuncel) bulunan lern kent merkezlernde yapılan örneklemeler le tespt edlen 1599 hanehalkı resne uygulanan anket le verler toplanmıģtır. ÇalıĢmada kırsal alanlar hmal edlmģ olup, anket sadece kent merkezndek hanelere uygulanmıģtır. Ġstatstk Bölge Brmler Sınıflandırılması na göre (ĠBBS) 26 düzey 2 bölgesnden br olarak belrlenen TRB1 Bölges, Malatya, Elazığ, Bngöl ve Tuncel llernden oluģmaktadır (ġekl: 2). TRB1 Bölges Türkye yüz ölçümünün %4.7 sn oluģturmaktadır (TÜĠK, 2013). Bölge sosyoekonomk gelģmģlk bakımından 26 düzey 2 bölges çnde 20. sırada yer almaktadır (Fırat Kalkınma Ajansı, 2012). Kalkınma Bakanlığı, en son 2003 yılında yayınlanan ''Ġllern ve Bölgelern Sosyoekonomk GelĢmĢlk Sıralaması AraĢtırması 'nı 2011 yılında güncellemģtr. Bu araģtırmaya göre; ller sevyesndek sosyoekonomk gelģmģlk sıralamasında 81 l çnde Elazığ 39., Malatya 42., Tuncel 58. ve Bngöl 72. sırada yer almaktadır (Kalkınma Bakanlığı, 2012). TRB1 Bölges 2011 yılında 26 düzey 2 bölges çnde %10,2 Ģszlk oranıyla 17., %43,2 sthdam oranıyla 19. sırada yer almakta olup, yaratılan kģ baģına Gayr Saf Katma Değer (GSKD) ülke ortalamasının ancak %58 kadardır (TÜĠK, 2013). Şekl : 2 TRB1 Bölgesnn Hartası

12 98 / Halm TATLI ÇalıĢmada uygulanan anket k kısımdan oluģmaktadır. Brnc kısım sırasıyla; hanehalkı res ve alesnn demografk, sosyal özellkler, gelr ve harcamalarını saptamaya yönelk sorulardan oluģurken, knc kısım se hanehalkı resnn sosyal sermaye düzeyn ölçmeye yönelen sorulardan oluģmaktadır. Hanehalkı resnn demografk ve sosyal özellkler le gelr ve harcamaları saptamak amacıyla hazırlanan brnc kısımda hanehalkı resnn, yaģı, cnsyet, meden durumu, eğtm durumu, mesleğ, çalışma durumu, kamet ettğ l, hanehalkı büyüklüğü, alenn aylık toplam gelr, sahp olunan fzk varlıkları, konut sahplğ, bakmakla yükümlü olduğu kģ sayısı, borç durumu, alede okuyanların sayısı ve gelr kaynakları sorulmuģtur. Anketn knc kısmı se hanehalkı resnn sosyal sermaye düzeyn ölçmek çn Roslan ve ark. çalıģması le Grootaert, Narayan, Jones ve Woolcock gb sosyal sermaye lteratürünün öneml smlernn, DB çn hazırladıkları Measurng Socal Captal: A Integrated Questonnare sml çalıģmadan faydalanılarak hazırlanmıģtır (Grootaert ve ark., 2004; Roslan ve ark., 2012). Anket, grup ve ağlar, güven ve dayanıģma, kolektf eylem ve Ģ brlğ, enformasyon ve letģm, sosyal bütünleģme, güçlendrme ve poltk eylem ana baģlıkları çerçevesnde gelģtrlen sorulardan oluģmaktadır. Sosyal sermaye boyutları ve her boyutu ölçmeye yönelen sorular Tablo1 de gösterlmģtr. Grup ve ağlar Güven ve dayanışma Kolektf eylem ve ş brlğ Enformasyon ve letşm Tablo: 1 Sosyal Sermaye Boyutları ve Göstergeler. Resm veya gayrı resm kuruluģ, kulüp, ya da dernek üyelğ. Üye olunan grubun yaģanılan yern dıģındak gruplarla etkleģm çnde olması ve ya onlarla Ģ brlğne grmes. Zor br durumda kalındığında ale veya akrabaların dıģındak kģlerden yardım alablme yeteneğ v. Yakın arkadaģlarla özel meseleler hakkında kolaylıkla konuģulablp, onlardan yardım steyeblme yeteneğ. Toplumdak nsanlara güvenleblme. Toplumdak nsanların yardımsever olması. Son br yılda toplumsal faydası olan herhang br aktvteye katılma durumu. Toplumun yarısından fazlasının ortak kalkınma hedefler doğrultusunda zaman veya para katkısında bulunması. Toplumdak nsanların ortak problemler çözmek çn Ģ brlğ yapma olasılıkları. Radyo dnleme sıklığı. Gazete okuma sıklığı. Televzyon zleme sıklığı

13 Sosyal Sermayenn Breylern İsthdamı Üzerndek Etks Hanehalkı Resler Üzerne Br Araştırma / 99 Sosyal bütünleşme Güçlendrme ve poltk eylem v. Ġnternet kullanma sıklığı v. Telefonla aranma sıklığı. Toplumdak brlk ve beraberlk duygusunun güçlü olması. Toplumdak acı ve sıkıntılı durumlarda aynı hslern yaģanması. Evde yalnızken, suça veya Ģddette karģı güvende hssetme durumu v. Dndar olup olmama. Günlük faalyetler etkleyen kararları alablme gücüne sahp olma durumu. Son genel seçmde oy kullanma. Son br yıl çnde, çevredeklerle müģterek olarak toplum yararına br konu hakkında kamu kurumlarından ya da poltk lderlerden yardım talebnde bulunma durumu Belrlenen örnek kütleye anketörler tarafından yüz yüze görüģme le uygulanan anketlerden elde edlen ham verler, kontrollü olarak Excel'e grlmek suretyle elektronk ortama aktarılmıģtır. Daha sonra SPSS programı ver tabanına aktarılan bu verler, br de burada detaylı olarak çeģtl açılardan kontrol edlmģ ve tespt edlen yanlıģlıklar düzeltlmģtr. Ġlk aģamada SPSS programı yardımıyla Mann-Whtney U Test ve k-kare analzler yapılarak değģkenler arasındak lģknn anlamlı olup olmadığı ortaya konulmuģtur. Daha sonra da, STATA blgsayar paket programı yardımıyla oluģturulan br logt model tahmn edlmģ ve bu tahmn sonuçlarına dayalı olarak hanehalkı reslernn br Ģte çalıģma olasılığını etkleyen faktörler araģtırılmıģtır. AraĢtırmada kullanılan ver set 30 dan büyük olduğu çn her br faktörün dağılımı Tek Örneklem Kolmogorov Smrnov Test ve Homogenety of Varance Test yöntemleryle ncelendkten sonra parametrk olmayan test yöntemlernn kullanılması yoluna gdlmģtr. Ntel değģkenler çn k-kare bağımsızlık, ncel değģkenler çn Mann-Whtney U Test kullanılmıģtır. Ġstatstksel anlamlılık çn P<0.05 değer alınmıģtır. Gölge değģkenlern bağımlı değģken olarak yer aldığı regresyon modellernde bağımlı değģken k değer alıyorsa, değģken evet-hayır, baģarılıbaģarısız, br Ģte çalıģıp çalıģmama, satın alma-almama veya konuta sahp olma-olmama gb terch veya karar belrtr. Bu tür modeller kl terch modeller olarak adlandırılırlar. 1 Ġkl terch modeller, karar brmlernn (breyler, frmalar, hanehalkları, vs.) terch yapmak üzere alternatfle karģı karģıya olduklarını ve sahp oldukları özellklern yapacakları terchte etkl olduğunu varsayar, dolayısıyla böyle br model, br karar brmnn sahp 1 Blg çn bkz. John H. Aldrch-Forrest D. Nelson, Lnear Probablty, Logt and Probt Models, Calforna: Sage Publcatons, Inc., 1984, s. 9.

14 100 / Halm TATLI olduğu özellkler le bell br terchte bulunma olasılığı arasındak lģky ortaya koymaktadır (Özer, 2004:61). Bağımlı değģkenn ntel vasıf taģıdığı kl terch modeller doğrusal olasılık (Lnear Probablty), probt ve logt olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Uygulamada daha çok tek değģkenl ve k değģkenl probt le logt model, k durumlu probt ve logt model kullanılmaktadır (Akın, 2002: 130). Doğrusal olasılık modelnde (DOM) karģılaģılan sorunları gdermek çn normal Brkml Dağılım Fonksyonu na (BDF) dayalı olarak türetlen probt modelnn teork gerekçes nspeten sınırlı olması nedenyle probt modelne alternatf olarak oluģturulan logt model, uygulamada daha yaygın bçmde terch edlmektedr (Özer ve ark., 2006:41). Logt regresyon model, bağımlı değģkenn tahmn değerlern olasılık olarak hesaplayarak olasılık kurallarına uygun sınıflama yapma mkanı veren, tablolaģtırılmıģ ya da ham ver setlern analz eden br statstksel yöntemdr (Özdamar, 199:376). Logt regresyon modelnde k düzeyl bağımlı değģkenn yanında kategork bağımsız değģken/değģkenler, sadece sürekl bağımsız değģken/değģkenler veya hem kategork hem de sürekl bağımsız değģkenler kullanılablr (KaĢko, 2007:19). Olasılığın 0-1 aralığında kalmasını sağlayan ve katsayılar tbarıyla doğrusal olmayan logt model (Kennedy, 2006:286), P E ( Y 1 X ) F( I ) F( X ) 1 e 1 (1) ( 0 1X ) 1 e (1) denklemnden görüldüğü gb lojstk BDF den türetlmektedr (Özer ve ark., 2006:75; Tarı, 2005:256). Burada yer alan X ve e=2,7182 I I 0 1 olup, doğal logartma tabanıdır. I - le + arasında sınırsız br aralığa sahp ken, olayın gerçekleģme olasılığını gösteren P de 0-1 arasında değer alır ve P le I arasında doğrusal olmayan br lģk bulunmaktadır (Gujarat, 2011:554). Böylece bağımsız değģken (X ) hang değerler alırsa alsın fonksyondak eksponansyel term dama poztf olacağı çn P nn alt sınırı da 0 olur. Olasılık çn gerekl olan 0 P 1 koģulunu bu fonksyon sağlamıģ olur. EĢtlk (1)'nn her k yanı ( 1 e I ) le çarpıldığında ( 1 I e ) P 1 olur. I P P ye bölüp 1 çıkarılarak e P P bulunur. I olduğundan; I e e 1

15 Sosyal Sermayenn Breylern İsthdamı Üzerndek Etks Hanehalkı Resler Üzerne Br Araştırma / 101 I e P P (2) 1 eģtlğ elde edlr. Burada P /(1-P ), olasılık oranı (odds rato)'dır. Odds oranının doğal logartması alınarak Logt e ulaģılır. Bu amaçla son eģtlğn (2) her k yanının doğal logartması alındığında; P ln ln e 1 P I I X L Ln I P 0 1 P X (3) elde edlr ve burada olasılılık oranının logartması olan L, artık sadece X ye göre değl, aynı zamanda anakütle katsayılarına göre de doğrusaldır (Gujarat, s.555; Koop, 2008:278). ÇalıĢmada hanehalkı reslernn br Ģte çalıģma olasılığı üzernde etkl olduğu düģünülen çeģtl faktörlern etksn tahmn etmek çn logt model yöntem kullanılmıģ ve çalıģmada kullanılan verlern gruplandırılmamıģ verler olması nedenyle ele alınan model en yüksek olablrlk (EYO, Maxmum Lkelhood, ML) yöntem le tahmn edlmģtr. Hanehalkı resnn çalıģma durumu (ÇalıĢma) bağımlı değģken olarak 1 ve 0 değer alan bağımlı kukla değģkenler le fade edlmģtr. Sosyal sermayenn hanehalkı reslernn sthdam edlmeler üzerndek etksnn ncelendğ bu çalıģmada, hanehalkı resnn br Ģte çalıģması üzernde, sosyal sermaye le brlkte hanehalkı resnn yaģı (YaĢ), beģer sermayes (BS), cnsyet (Cnsyet), meden hal (MH), hanehalkı büyüklüğü (HBU) ve bağımlı nüfus sayısı (BN) etkl olableceğ düģünülmektedr (Tablo 2). Dolayısıyla, bu değģkenler tahmn modellernde bağımsız değģken (X ) olarak kullanılmaktadır. Bu değģkenlerden Cnsyet ve MH kategork değģkenler olmalarına karģılık dğer değģkenler sürekldr. Hanehalkı reslernn br Ģte çalıģmalarını etkleyen faktörler çoğaltmak mümkün olsa da, uygulanan anketten elde edlen verler dkkate alınarak modelde yer alan bağımsız değģkenler bunlarla sınırlandırılmıģtır. X SSE BS, Yaş, Cnsyet, MH, HBU, BN, (4) Tablo: 2 Ekonometrk Modeln Değşkenler

16 102 / Halm TATLI Değşkenler Tanımı Bağımlı Değşken ÇalıĢma Durumu (Kategork) ÇalıĢıyor:1, ÇalıĢmıyor:0 Bağımsız Değşkenler Sosyal Sermaye Endeks (SSE) Hanehalkı resnn sosyal sermaye endeks (Ncel) BeĢer Sermaye (BS) Hanehalkı resnn aldığı eğtm yılının sayısı (Ncel) YaĢ (YaĢ) Hanehalkı resnn yaģı (Ncel) Cnsyet (Cnsyet) Kukla (Erkek:1, Kadın:0) * Meden hal (Meden) Kukla (Evl:1, Bekar/Dul:0) ** Hanehalkı büyüklüğü (HBU) Hanehalkı büyüklüğü (Ncel) Bağımlı nüfus sayısı (BN) Bakmakla yükümlü olunan kģ sayısı (Ncel) * Referans grup kadın olarak belrtlmģtr, ** Referans grup bekar/dul olarak belrtlmģtr Modele grecek değģkenlern belrlenmes çn ntel değģkenler çn kkare bağımsızlık test, ncel değģkenler çn se Mann-Whtney U Test kullanılmıģtır. Bu k test sonucunda modele greblecek değģkenlern hanehalkı resnn sosyal sermaye endeks (SSE), beģer sermayes (BS), yaģı (YaĢ), cnsyet (Cnsyet) ve meden hal (Meden) olduğu saptanmıģtır. Bu değģkenler le yapılan farklı model denemelernde sonucunda sosyal sermaye endeks (SSE), beģer sermaye (BS) ve meden durumu (Meden) değģkenlernn yer aldığı nha model P L Ln Y 0 1SSE BS 2 Cnsyet 3 1 P (5) bçmnde oluģturulmuģtur. IV. TEMEL BULGULAR A) Örneklem Özellkler Brçok çalıģmada kullanılan en öneml demografk faktörlerden br olan cnsyet durumu, bu çalıģmada araģtırmaya katılan hanehalkı resler çn de araģtırılmıģtır. Yapılan örnekleme kapsamına grenlern çnde erkek olanların oranı %87,2 (1394 kģ), kadın hanehalkı reslernn oranı se sadece %12,8 (205 kģ) dr (Tablo 3). Bu sonuç araģtırmaya gren katılımcıların çnde erkek hanehalkı reslern kadın hanehalkı reslerne göre çok daha fazla olduğunu göstermektedr. Brçok çalıģmada kullanılan dğer öneml demografk faktörlerden br olan meden durum ele alındığında, hanehalkı reslernn 1220'snn (%76,3) evl, 379'unun (%23,7) bekar/dul olduğu tespt edlmģtr (Tablo 3).

17 Sosyal Sermayenn Breylern İsthdamı Üzerndek Etks Hanehalkı Resler Üzerne Br Araştırma / 103 Tablo: 3 Hanehalkı Reslernn Bazı Sosyo-Demografk Özelklerne Göre Dağılımları (n=1599) Sosyo-Demografk Özelk Sayı Yüzde (%) Cnsyet Meden durumu Erkek ,2 Kadın ,8 Evl ,3 Bekar/Dul ,7 AraĢtırmaya katılan hanehalkı reslernn %83,3 ü (1332 kģ) br Ģte çalıģtığını, %25,4 ü (104 kģ) se çalıģmadığını beyan etmģtr (Tablo 4). Örnekleme kapsamına gren hanehalkı reslernn çn çalıģanların oranı yüksektr. Tablo: 4 Hanehalkı Reslernn Çalışma Durumu (n=1599) Çalışma durumu Sayı Yüzde (%) ÇalıĢıyor ,3 ÇalıĢmıyor ,7 B) Örnekleme At Tanımlayıcı İstatstkler AraĢtırmada tahmn edlecek logt modelde yer alacak muhtemel bazı değģkenlere at bazı tanımlayıcı statstklere yer verlmģtr. Buna göre; TRB1 Bölgesnde sosyal sermaye endeks ortalaması yaklaģık 5,87±1,35, en yüksek değer 10 ve en düģük değer se 1,90 olarak tespt edlmģtr (Tablo 5). AraĢtırmada hanehalkı reslernn beģer sermayenn ortalaması (aldığı toplam eğtm yılı ortalaması) 10,14±4.64 yıl, en yüksek değer 17 yıl ve en küçük değer 0 olarak tespt edlmģtr (Tablo 5). Hanehalkı reslernn yaģ ortalaması yaklaģık 40,42±12,74 olup, en genc 18 ve en yaģlısı da 100 yaģındadır. Hanehalkı reslernn aylık ortalama toplam gelr yaklaģık 1715,67±1332,76 TL olup, en düģük aylık ortalama toplam gelr 200 TL ve en

18 104 / Halm TATLI yüksek aylık ortalama toplam gelr TL dr. Hanehalkı reslernn sahp oldukları hane büyüklüğü ortalaması 4,26±1,67 kģ, en yüksek değer 10 kģ ve en düģük değer 1 kģ ken, bakmakla yükümlü oldukları kģ sayısının ortalaması 3,12±1,53 kģ, en yüksek değer 10 kģ ve en düģük değer 1 kģ olarak tespt edlmģtr (Tablo 5). Tablo: 5 Örnekleme At Tanımlayıcı İstatstkler Değşkenler Ortalama Standart En Medyan Sapma küçük En büyük SSE 5,87 1,35 5,95 1,90 10 BS 10,14 4, Yaş 40,42 12,83 38, HBU 4,26 1,67 4, BN 3,12 1,53 3, Aylık gelr 1715, , , Gözlem C) Logt Modeln Sonuçları Ncel değģkenler sosyal sermaye endeks, beģer sermaye (hanehalkı resnn eğtm yılı sayısı), yaģ, hanehalkı büyüklüğü ve bağımlı nüfus sayısı (bakmakla yükümlü olunan kģ sayısı) çn sonuçlar Tablo 6 da sunulmuģtur. Buna göre olasılık değerler (P) hanehalkı büyüklüğü ve bakmakla yükümlü olunan kģ sayısı değģkenler harç, 0,05 e eģt ya da bundan büyük olmaması nedenyle sonuçlar statstksel olarak anlamlıdır. ÇalıĢan ve çalıģmayan hanehalkı resler karģılaģtırıldığında sosyal sermaye endeks, eğtm yılı sayısı ve yaģ değģkenler çn farlılık varken hanehalkı büyüklüğü ve bağımlı nüfus sayısı çn farklılık yoktur. Çok değģkenl analzler çn değģken seçeblmek amacıyla tek değģkenl analzler sonucunda elde edlen P değer <0,25 olan değģkenler logt model çn aday değģken olarak alınmıģtır (Hosmer ve Lemeshow, 1998: 86). Tablo: 6 Tahmn Edlecek Logt Modele Greblecek Aday Ncel Değşkenler Değşken Çalışıyor Çalışmıyor P değer *

19 Sosyal Sermayenn Breylern İsthdamı Üzerndek Etks Hanehalkı Resler Üzerne Br Araştırma / 105 SSE 5,95 (2,35-10,00) 5,05 (1,90-8,29) < 0.01 BS 11 (0-17) 36 (18-80) < 0.01 Yaş 36 (18-80) 56 (20-100) < 0.01 HBU 4 (1-0) 4 (1-10) 0,951 BN 3 (1-10) 3 (1-9) 0,663 SSE: Sosyal Sermaye Endeks, BS: BeĢer Sermaye, YaĢ: Hanehalkı resnn yaģı, HBU: Hanehalkı büyüklüğü, BN: Bağımlı Nüfus (Hanehalkı resnn bakmakla yükümlü olduğu kģ sayısı) * Mann Whtney U test, Değerler ortanca (mn, max) olarak verld. HBU ve BN değģkenler harç, değģkenler <0,25, bu nedenle bu değģkenler logt modele grmeye adaydır. Ntel değģkenler olan cnsyet ve meden durum çn sonuçlar Tablo 7 de sunulmuģtur. Buna göre Cnsyet kategork değģken le çalıģma durumu arasında anlamlı br lģk vardır (P<0,05). Meden durum değģken le çalıģma durumu arasında anlamlı br lģk yoktur (P>0,05). Ancak, meden durum değģkenne at P değer <0,25 olduğu çn logt modele grmeye adaydır. Tablo: 7 Tahmn Edlecek Logt Modele Greblecek Aday Ntel Değşkenler Değşkenler Çalışma Durumu Çalışıyor Çalışmıyor P Erkek 1175 (84,3) 219 (15,7) Cnsyet Kadın 157 (76,6) 48 (23,4) [ n (%) ] Toplam 1332 (83,3) 267 (16,7) * Evl 1008 (82,6) 212 (17,4) Meden Durum Bekar/Dul 324 ( 85,4) 55 (14,5) [ n (%) ] Toplam 1332 (83,3) 267 (16,7) 0,207 * *Pearson K-Kare Test. Yapılan logt model analz sonucunda, modelde yer alan değģkenler, değģkenlern katsayıları, bu katsayılara at standart hatalar, z değerler, anlamlılık düzeyler ve %95 güven sınırlarına at blgler Tablo 8 de verlmģtr.

20 106 / Halm TATLI Tablo: 8 Tahmn Edlen Logt Modele At Bulgular Değşken Katsayı S.Hata z P> z %95 Güven Aralığı SSE , BS , Cnsyet , Sabt , SSE: Hanehalkı resnn sosyal sermaye endeks, BS: Hanehalkı resnn beģer sermayes, Cnsyet: Hanehalkı resnn cnsyet durumu Gözlem Sayısı = 1599 LR ch2(3) = Prob > ch2 = Log lkelhood = Pseudo R2 = Alt Üst Yapılan logt model analz sonucunda, modelde yer alan değģkenlern odds oranları, anlamlılık düzeyler ve %95 güven sınırlarına at blgler Tablo 9 da verlmģtr. Tablo: 9 Tahmn Edlen Logt Modele At Odds Oranı Değşken Odds Oranı S.Hata z P> z %95 Güven Aralığı SSE , BS , Cnsyet , Sabt , SSE: Hanehalkı resnn sosyal sermaye endeks, BS: Hanehalkı resnn beģer sermayes, Cnsyet: Hanehalkı resnn cnsyet durumu Gözlem Sayısı = 1599 LR ch2(3) = Prob > ch2 = Log lkelhood = Pseudo R2 = Alt Üst

21 Sosyal Sermayenn Breylern İsthdamı Üzerndek Etks Hanehalkı Resler Üzerne Br Araştırma / 107 Yapılan logt model analz sonucunda anlamlı bulunan değģkenler br brm arttırıldığında hanehalkı reslernn br Ģte çalıģma olasılığı üzernde meydana getrdğ marjnal etky Tablo 10 vermektedr. Tablo: 10 Hanehalkı Resnn Br İşte Çalışma Olasılığı Üzernde Etkl Olan Açıklayıcı Değşkenlern Marjnal Etkler Değşken dy/dx * S.Hata z P> z %95 Güven Aralığı SSE , BS , Cnsyet , * Katsayı büyüklüler doğrudan bağımsız değģkenn olasılık üzerndek etksn vermemektedr. Bu nedenle olasılığın bağımsız değģkenlere göre değģme oranı yan marjnal etk hesaplanmıģtır. Yapılan analzde tahmn edlen logt modele lģkn Tablo 8 ncelendğnde; SSE, BS ve Cnsyet bağımsız değģkenlern anlamlılık değerlernn P<0,05 olması nedenyle anlamlı oldukları saptanmıģtır. Bu sonuçlar bağımsız değģkenlern hanehalkı reslernn br Ģte çalıģma olasılığını açıklamada anlamlı olduklarını göstermektedr (Tablo 8). Örneklem çn yapılan analz sonucuna göre hanehalkı reslernn br Ģte çalıģma olasılığı le lgl model Ģu Ģeklde yazılablr: P L Ln 1 P Alt Üst SSE BS Cnsyet P 1 P e SSE BS Cnsyet Modeldek sabt term (-1,964), söz konusu bağımsız değģkenlern sıfır olması halnde hanehalkı reslernn br Ģte çalıģma log-olasılık oranını verr. Hesaplanan bu bulgular sosyal sermayenn TRB1 Bölgesnde hanehalkı reslernn br Ģte çalıģma olasılığını açıklamak çn öneml br değģken olduğunu göstermektedr. Sosyal Sermaye Endeks tahmn edlen eğm katsayısı %1 düzeynde anlamlı ve yaklaģık 0,318 olarak hesaplanmıģtır (Tablo 8). Bu sonuç modeldek dğer değģkenler sabtken sosyal sermaye endeks hanehalkı reslernn br Ģte çalıģma olasılığı üzernde olumlu br etksnn (6)

22 108 / Halm TATLI olduğunu fade etmektedr. Odds oranına göre yorum yapıldığında se SSE arttıkça hanehalkı reslernn br Ģte çalıģma olasılığını yaklaģık 1,37 kat artırmaktadır (Tablo 9). Dğer alternatf br yorum se bağımsız değģkenlere göre olasılığın değģm oranı dkkate alınarak yapılmaktadır. Buna göre hanehalkı reslernn br Ģte çalıģma olasılığı, modeldek dğer bağımsız değģkenler sabtken sosyal sermaye br brm arttığında yaklaģık 0,039 artacaktır (Tablo 10). Bu sonuçlar, sosyal sermayenn hanehalkı reslernn br Ģe sahp olması üzernde anlamlı br Ģeklde etkl olableceğn göstermektedr. BeĢer sermaye de, hanehalkı reslernn br Ģte çalıģma olasılığı üzernde anlamlı br değģken olarak tespt edlmģ, eğm katsayısı %1 düzeynde anlamlı ve yaklaģık 0,156 olarak hesaplanmıģtır (Tablo 8). Odds oranına göre, beģer sermayes arttıkça hanehalkı resnn br Ģte çalıģma olasılığı yaklaģık 1,17 kat artmaktadır (Tablo 9). Yapılan analzde kategork değģken olan Cnsyet, hanehalkı resnn br Ģte çalıģma olasılığını etkleyen öneml br faktör olarak saptanmıģtır. Bu değģkenn eğm katsayısı poztf olarak bulunmuģtur. Referans grup olarak kadın hanehalkı resler seçldğnde, erkeklern br Ģte çalıģma olasılığının kadınlara göre yaklaģık 1,61 kat daha fazla olduğu tespt edlmģtr (Tablo 9). Bağımsız değģkenlere göre olasılığın değģm oranı dkkate alınarak yorum yapıldığında se erkek olan hanehalkı reslernn br Ģte çalıģma olasılığı kadın olan hanehalkı reslerne göre 0,064 daha fazladır (Tablo 10). Bu sonuçlar Ģgücü pyasasında kadınların erkeklere kıyasla daha dezavantajlı olduğunu göstermektedr. Yapılan analz le hanehalkı reslernn sthdamı üzernde poztf etk meydana getrdğ tespt edlen sosyal sermaye (Tablo 8), kadınların Ģgücü pyasalarında Ģ bulmalarının sağlanmasında etkl br stratej olarak kullanılablr. Daha önce hesaplanan SSE, BS ve Cnsyet değģkenlernn ortalama değerler (Bkz. Tablo 5) eģtlk (1) de kullanıldığında örneklemdek erkek br hanehalkı resnn br Ģte çalıģma olasılığı P Malatya PMalatya 1 1 e e SSE BS Cnsyet 1 ( (5,87) (10,14) ( 1)) 0,12 olarak bulunur. Örneklemde SSE nn ortalaması 5,87, BS nn ortalaması 10,14 olan erkek br hanehalkı resnn br Ģte çalıģma olasılığı %12 olarak tahmn edlmģtr.

23 Sosyal Sermayenn Breylern İsthdamı Üzerndek Etks Hanehalkı Resler Üzerne Br Araştırma / 109 Modeln uyumu Hosmer-Lemeshow le ncelendğnde, modeln hanehalkı reslernn br Ģte çalıģma olasılığının tahmnnde yeterl br model olduğu bulunmuģtur (k-kare=14,75 sd=8 ve P=0,0643). SONUÇ ÇalıĢmada yapılan analz sonucunda hanehalkı reslernn br Ģte çalıģma olasılığını etkleyen faktörler sosyal sermaye, beģer sermaye ve cnsyet durumu olduğu saptanmıģtır. ÇalıĢmanın önsel beklentsne uygun olarak sosyal sermeye le breylern br Ģte çalıģma olasılığı arasında anlamlı br lģk tespt edlmģtr. Yan sosyal sermaye düzey artıkça breylern br Ģ bulma olasılığını da artmaktadır. TRB1 Bölges Türkye dek dğer bölgeler le kıyaslandığında sosyoekonomk gelģmģlk ve sthdam oranı bakımından çok gerde olan br bölgedr. Bu çalıģmanın sonuçları değerlendrldğnde sosyal sermeyenn ve beģer sermayenn artırılması TRB1 Bölgesnde sthdamın artırılmasında etkl br poltk olableceğn göstermektedr. Ġsthdamın artırılması çn Ģ gücü pyasalarındak Ģ olanaklarının arttırılması ve bu olanaklara ulaģmada etkl kanalların oluģturulması gerekmektedr. Yan Ģ gücüne katılımın arttırılması çn etkl yolların gelģtrlmes gerekr. Sosyal sermaye, breylern Ģ gücü pyasalarındak Ģ olanaklarına ulaģmalarında etkl br araç olarak kullanılablr. Özellkle erkeklere göre dezavantajlı durumda olan kadınların sthdamında sosyal sermaye rezervlernn kullanılması etkl sonuçlara vereblr. ĠĢgücü pyasasında poztf etks olduğu tespt edlen sosyal sermayeden maksmum faydanın elde edlmes çnn gelģtrlmes gerekmektedr. Bu bağlamda sosyal sermayeye olan lgnn canlı tutulmasına yönelk olarak ünversteler, resm ve resm olmayan kurumlar çalıģmalar yürüteblrler. Sonuç olarak; breylern refahı çn sthdamın çok boyutlu br stratej konseptnde ele alınarak artırılması gerekmektedr. Ġsthdamın artırılmasında uygulanacak poltkalar çok boyutlu olarak ele alınması gerekr. Ġsthdamın artırılmasında ekonomk poltkaların yanında sosyal poltkaların da br çözüm yöntem olarak kullanılması daha y sonuçlar vereblr. Bu araģtırmada sosyal sermayenn, sthdamın artırılmasında öneml br yöntem olableceğ gösterlmģtr. Bundan sonra yapılacak Ģgücü pyasasında sthdam le lgl çalıģmalarda ekonomk faktörlere ek olarak sosyal sermaye ve dğer sosyal faktörlern dahl olduğu çok boyutlu br bakıģ açısıyla yaklaģılması daha y sonuçlar vereblecektr.

24 110 / Halm TATLI KAYNAKÇA AGUILERA, M.B., MASSEY, D.S. (2003), Socal captal and the wages of Mexcan mgrants: new hypotheses and tests, Socal Forces, Vol:82, No:2, pp AKIN, F. (2002), Kaltatf Terch Modeller Analz, Ekn Ktabev, Bursa. ARĠF, Özsağır. (2007), Ekonomde Güven Faktörü, Elektronk Sosyal Blmler Dergs, Clt:6, Sayı:20, ss BLUMBERG, B.F., PFANN, G.A. (2001), Socal Captal and The Uncertanty Reducton of Self-Employment, IZA Dscusson Paper, No:303, sol3/papers.cfm? abstract_d= (01 Hazran 2012). BOURDĠEU, P., WACQUANT, L J. D. (1992), A Invtaton to Reflexve Socology, Chcago: Unversty Of Chcago Press. BOZĠONELOS, Nkos. (2003), Intra-organzatonal Network Resources: Relaton to Career Success and Personalty, The Internatonal Journal of Organzatonal Analyss, Vol:11, No:1, ss BROOK, Keth, (2005), Labour Market Partcpaton: The Influence of Socal Captal, Labour Market Dvson, Offce for Natonal Statstcs, Labour Market Trends, %3A+the+nfluence+of+socal+captal (18 Nsan 2012) CHEN, Yunsong. (2011), The Causal Effect of Socal Captal n the Labor Market, Chnese Socologcal Revew, Vol: 44, No: 2, pp COHEN, D., PRUSAK, L. (2001). Kavrayamadığımız Zengnlk: KuruluĢların Sosyal Sermayes, ( Çev.) Ahmet Kardam, MESS Yayınları, Ġstanbul. COLEMAN, James S. (1988), Socal Captal and the Creaton of Human Captal, The Amercan Journal of Socology, Vol: 94, No: 94, pp ÇETĠN, Murat. (2006), Bölgesel Kalkınmada Sosyal Ağların Rolü: Slkon Vads Örneğ, D.E.Ü., İ.İ.B.F. Dergs, Clt: 21, No:1, ss ÇETĠN, Murat. (2006), Bölgesel Kalkınmada Sosyal Ağların Rolü: Slkon Vads Örneğ, D.E.Ü., İ.İ.B.F. Dergs, Clt:21 Sayı:1, ss.1-25.

25 Sosyal Sermayenn Breylern İsthdamı Üzerndek Etks Hanehalkı Resler Üzerne Br Araştırma / 111 DASGUPTA, P., SERAGELDĠN, I. (eds). (2000), Socal Captal: A Multfaceted Perspectve, Washngton D.C.: World Bank. DORUK, E.K. (2009), Sosyal Sermaye, -ĠletĢmde Stratej ve Kalte Yönetm/Ġnsanın Toplumsal KuruluĢu ve Güven-, Dern Yayınları, Ġstanbul. Eğtm Kültür ve Felsefe Hakkında Makale ve Yazılar, Sosyoloj le Ġlgl Kavramlar, (20 Nsan 2012). ERGĠN, Recbe Aslı. (2007), Sosyal Sermayenn Yönetcler Bağlamında Ölçülmesne Yönelk Konya Sanaysnde Br Araştırma, Selçuk Ünverstes Fen Blmler Ensttüsü YayımlanmamıĢ Yüksek Lsans Tez, Konya. FAFCHAMPS, M., MĠNTEN, B. (2002), Returns to socal network captal among traders, Oxford Economc Papers, 54, pp FERNANDEZ, R.M., CASTĠLLA, E.J. and MOORE, P. (2000), Socal Captal at Work: Networks and Employment at a Phone Center, Amercan Journal of Socology, Vol:105, No:5, pp FIRAT KALKINMA AJANSI, TRB Bölge Kalkınma Planı, (18 Kasım 2012). FU, QĠANHONG. (2004), Trust, Socal Captal, and Organzatonal Effectveness, Faculty of The Vrgna Polytechnc Insttute and State Unversty Vrgna Devlet Ünverstes Polteknk Ensttüsü (YayımlanmamıĢ Yüksek Lsans Tez). FUKUYAMA, F. (1995), Güven: Sosyal Erdemler ve Refahın Yaratılması, (Çev.) Ahmet Buğdaycı, Türkye ĠĢ Bankası Kültür Yayınları, Ankara. FUKUYAMA, Francs. (2000), Socal Captal and Cvl Socety, IMF Workng Paper WP/00/74, Internatonal Monetary Fund. GEORGE, U., FERZANA, C. (2009), Socal Captal and Employment, South Asan Women s Experences, Affla: Journal of Women and Socal Work, Vol: 24, No:4. pp GRANOVETTER Mark S. (1973a), The Strength of Weak Tes, Amercan Journal of Socology, Vol:78, pp GRANOVETTER, M.S. [1974] (1995), Gettng a Job: A study of Contacts and Careers. Cambrdge, MA: Harvard Unversty Press. GROOTAERT, C., NARAYAN, D., JONES, V.N. and WOOLCOCK, M. (2004), Measurng Socal Captal, An Integrated Questonnare, Worldbank Workng Paper No. 18, Washngton, D.C. GROOTAERT, Chrstaan. (1998), Socal Captal: The Mssng Lnk?, The World Bank, Socal Development Department, Socal Captal Workng Paper Seres, No: 3. GRUYTER, Aldne De. (2008), A Network Theory of Socal Captal. pp n The handbook of socal Captal, edted by Daro Castglone, Jan van Deth, and Guglelmo Wolleb. Oxford: Oxford Unversty Press. GUJARATĠ, D.N. (2011), Temel Ekonometr, (Çev.) Ümt ġenesen ve Gülay Günlük ġenesen, Lteratür Yayıncılık Ġstanbul. HEĠDT, Gerald E. (2006), A Decscrptve, Correlatonal Analyss Between Socal Captal and Performance of Sx Sgma Prefessonals, A Dssertaton Presented n Partal Fulfllment of The Requrements for The Degree Doctor of Management n Organzatonal Leadershp, Unversty of Phoenx. HOLLOWAY-REA, Melnda R. (2008), What s The Matter Wth Socal Captal? An Inductve Examnaton, Unversty of Mssour-Kansas Cty, Mssour-Kansas, (YayımlanmıĢ Doktora Tez), c=frontcover&hl=tr#v=onepage&q&f=false (31 Mayıs 2012). HOSMER, D.W., LEMESHOW, S. (1998), Appled Lojstk Regresyon, Wley Seres n Probablty and Matehematcal Statstc, 1998.

26 112 / Halm TATLI KALKINMA BAKANLIĞI, vew/14197/ BASIN_ A%C3%87IKLAMASI-sege_2011-v6.pdf (28 Ağustos 2012) KARAÇAY, Habb. (2008), Sosyo-Ekonomk Kalkınmada Fzk, Beşer ve Sosyal Sermaye: Vakıflar Genel Müdürlüğü Örneğ, Gaz Ünverstes Fen Blmler Ensttüsü YayımlanmamıĢ Yüksek Lsans, Ankara. KAġKO, Yelz. (2007), Çoklu Bağlantı Durumunda İkl (Bnary) Lojstk Regresyon Modelnde Gerçekleşen I.Tp Hata ve Testn Gücü, Ankara Ünverstes Zootekn Anablm Dalı YayımlanmamıĢ Yüksek Lsans Tez, Ankara. KENNEDY, P. (1998). Ekonometr Kılavuzu, (Çev.) Muzaffer Sarımesel ve ġenay Açıkgöz, Gaz Ktabev, Ankara. KNACK, S., KEEFER P. (1997), Does socal captal have an economc payoff? A cross-country nvestgaton Quarterly Journal of Economcs, 112, pp KOMBARAKARAN, Francs A., (2002), Effects of Socal Captal and Adolescent Extracurrcular Actvtes on School Truancy, The Oho State Unversty (YayımlanmamıĢ Doktora Tez). %20Francs.pdf?osu (31 Mayıs 2012). KOOP, G. (2008), Introducton To Econometrcs. England: John Wley&Sons, KOZAK, Ġ.E. (1999), Ġnsan-Toplum-Ġktsat:-Ġbn Haldun dan Yola Çıkılarak Çok Yönlü Br Tahll Denemes, Ġknc Baskı, DeğĢm Yayınları, Adapazarı. LĠN, Nan. (1999), Socal Networks and Status Attanment Annual Revew of socology, 25, pp LĠN, Nan. (2001), Buldng a Network Theory of Socal Captal. Pp n socal Captal: Theory and Research, edted by R. Burt, K. Cook, and N. Ln. New York: Aldne De Gruyter. LĠN, Nan. (2008), A Network Theory of Socal Captal. Pp n The handbook of socal Captal, edted by Daro Castglone, Jan van Deth, and Guglelmo Wolleb. Oxford: Oxford Unversty Press. LORENZĠNĠ, J., GĠUGNĠ, M. (2012), Employment Status, Socal Captal and Poltcal Partcpaton: A Comparson of Unemployed and Employed Youth n Geneva, Swss Poltcal Scence Revew, Vol:18, No: 3, pp MONTGOMERY, J.D. (1991), Socal networks and labor-market outcomes: Toward an economc analyss, Amercan Economc Revew, 81, pp MOUW, Ted (2003). Socal Captal and Fndng a Job: Do Contacts Matter? Amercan socologcal Revew 68(6): MUNSHĠ, Kavan. (2003), Networks n the Modern Economy: Mexcan Mgrants n the U.S. Labor Market, The Quarterly Journal of Economcs, Vol:118 No:2 pp NURETTĠN, Tüysüz. (2011), Sosyal Sermayenn Ekonomk Gelşme Açısından Önem ve Sosyal Sermaye Endeksnn Hesaplanması, T.C. Kalkınma Bakanlığı YayımlanmamıĢ Uzmanlık Tez, Ankara. ÖZDAMAR, K. (1999), Paket Programlarla Ġstatstksel Ver Analz, Kaan Ktabev, EskĢehr, ÖZDEMĠR, Aytül AyĢe. (2007). Sosyal Ağ Özellkler Bakış Açısıyla Sosyal Sermaye ve Blg Yaratma İlşks: Akademsyenler Üzernde Yapılan Br Alan Araştırması, Anadolu Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü YayımlanmamıĢ Doktora Tez, EskĢehr. ÖZER, H. (2004), Ntel DeğĢkenl Ekonometrk Modeller: Teor ve Br Uygulama, Nobel Yayıncılık, Ankara ÖZER, H., ÖZÇOMAK, M.S. ve ERKAN O. (2006). Ünverste Öğrenclernn Cep Telefonu Hat Terch Olasılığının Belrlenmes: Atatürk Ünverstes Örneğ, Gaz Ünverstes Ġ.Ġ.B.F. Dergs, Clt7, No:2. ss ÖZGÜLER, V.C., (2007), ĠĢ Arama Teors, Sosyal Ağlar ve Ġnternet, Anadolu Ünverstes Yayınları, No:1728, EskĢehr.