AHMET BOZKURT, MELTEM DURAL. Mustafa Kemal Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, 31034, Antakya, Hatay

Transkript

1 TPB AZI GÖLET (HATAY) ZPLANKTNUNUN VERT KAL GÖÇÜ AHMET BZKURT, MELTEM DURAL Mustafa Kemal Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi,, Antakya, Hatay ÖZET Bu çalı mada, Hatay il sınırları içinde bulunan, sulama amaçlı in a edilen Topbo azı Göleti'nin zooplanktonu kalitatif olarak incelenmi ve tespit edilen zooplanktonun vertikal göçü saat süreyle ara tırılmı tır. Örnekler her derinlikten saatte bir nansen i esiyle alınmı tır Ara tırmada, rotiferadan, kladoseradan ve kopepodadan olmak üzere toplam organizma tespit edilmi tir. Rotiferadan Trichotria tetractis, Collotheca pelagica, Lophocharis salpina, Polyarthra dolichoptera, Sychaeta oblonga, Rotaria sp., Trichocerca sp. ve Hexarthra oxyuris tüm su sütununda da ılım gösterdikleri belirlenmi fakat vertikal göç yapmadıkları tespit edilmi tir. Kladoseradan Bosmina longirostris, Diaphanasoma birgei gündüz vakti derine gece ise yüzeye göç hareketlerini gerçekle tirmi lerdir. Di er türler ise hem az oranlarda bulunmu, hem de göç hareketi göstermemi lerdir. Anahtar kelimeler: Zooplankton, vertikal göç, Topbo azı Göleti VERT CAL M GRAT N F ZPLANKTN N TPB AZI DAM LAKE (HATAY) ABSTRACT Topbo azı Dam Lake, which is located in Hatay and was built with only watering purpose. Vertical migration of zooplankton was evaluated with systematically through hours in Topbo azı Dam Lake. All data were collected with nansen bottle in different depth (,... m) for four hours period. In this study, in total of organisms were identified which is of them rotifera, of them cladocera and of them copepoda. Although Trichotria tetractis, Collotheca pelagica, Lophocharis salpina, Polyarthra dolichoptera, Sychaeta oblonga, Rotaria sp., Trichocerca sp., and Hexarthra oxyuris distributed all depths, but they did not migrated vertically. From Cladocera Bosmina longirostris and Diaphanasoma birgei migrated dawn daytime and up night. The other species were found very few amounts and also did not migrated vertically. Keywords: Zooplankton, vertical migration, Topbo azı Dam Lake G R Su ekosistemindeki besin zincirinin önemli halkalarından birini olu turan zooplanktonda yer alan rotifer, kladoser ve kopepod grupları, ikincil üretimin temel ögelerini olu turmakta ve bu kapsamda yavru balıkların do rudan ve bunları tüketen di er hayvanların da dolaylı olarak besin gereksinimlerini sa lamaktadır. Özellikle rotifera grubunun suyu filtre ederek do al arıtıma getirdi i katkı, bu gruba zooplanktonda önemli bir ayrıcalık sa lamaktadır (Cirik ve Gökpınar, ). Ço u krustase ve bir kısım rotifer saat süresince vertikal göç yapma özelli i gösterirler. Çalı malara göre göçü etkileyen baskın faktör ı ıktır ve bariz göç yapan plankton grubu kladosera ve kopepoda grubu organizmalardır (Ustao lu, ). Zooplanktonun vertikal göçü çe itli ortamlarda bir çok çalı mayla belirlenmi ve bu konuda çe itli modeller belirlenmi tir. Zooplanktonik organizmalar genellikle gündüz derine, gece ise yüzeye göç etme e iliminde olup predatörlerden kaçı, besin maddelerinde de i im gibi di er faktörler de göçü etkileyen unsurlardandır (Horppila,). Bu çalı ma, zooplanktonla ilgili daha önce herhangi bir çalı manın yapılmadı ı Topbo azı göleti nin zooplanktonik organizmalarının tespiti, mevcut türlerin vertikal da ılım ekillerinin belirlenmesi amacı ile yapılmı tır. Topbo azı Göleti, Hatay ili Kırıkhan ilçesi Topbo azı mevkiinde in a edilmi ve yılında hizmete girmi tir. Toprak-kil dolgu tipinde ve. x m faydalı su hacminde olan gölet sulama amaçlı yapılmı tır. ekil. Topbo azı Göleti ve Örnek Alınan stasyon Figure. Topbo azı Dam Lake and Sample Collection Station MATERYAL VE METD Hatay ili Topbo azı mevkiinde bulunan Topbo azı Göleti nde seçilen bir istasyonun en derin ( m) yerinden su ve zooplankton örnekleri alınmı tır. Belirtilen göletin

2 zooplankton faunası üzerine ilk tespitlerde bulunmak ve zooplanktonun vertikal da ılı ını tespit etmek üzere bir kez (Haziran ) arazi çalı ması gerçekle tirilmi tir ( ekil ). Örnekler yüzeyden dip kısma kadar ( m) her metre derinlikten saatte bir olmak üzere saat süreyle alınmı tır. Seçilen bu istasyonda her örnekleme sırasında bazı fiziko-kimyasal parametreler de ölçülmü tür. Fiziko-kimyasal parametrelerden çözünmü oksijen ve sıcaklık, YSI tipi oksijenmetre, ph, Hanna marka laboratuvar tipi ph metre ile ölçülmü tür. Plankton örnekleri cm çaplı, m uzunlu unda ve m göz açıklı ındaki plankton kepçesi ile, su örnekleri ise her metre derinlikten litre alınmı ve m göz açıklı ına sahip kollektörden süzülüp % lük formaldehid te tespit edilmi tir. Zooplanktonun kalitatif analizi için kepçe ile alınan örneklerden, kantitatif analiz ve dikey da ılım için su örne inden süzülen planktondan yararlanılmı tır. Plankton gruplarının sistematik tayinlerinde, Edmondson (), Koste (), Kolisko (), Dussart (), Stemberger (), Scourfield ve Harding (), Tsalolikhin () ve Tsalolikhin () eserlerinden yararlanılmı tır. BULGULAR Örnekleme sonucunda belirlenen fiziko-kimyasal parametre de erleri çizelge de verilmi tir. Çizelge. Çe itli Derinliklerde Belirlenen Fiziko-Kimyasal Parametre De erleri Table. Physical-Chemical Parameters in Different Depths Saat Saat Saat Saat Saat Saat Ç S ph Ç S ph Ç S ph Ç S ph Ç S ph Ç S ph m,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, Ç (mg/l); S ( o C) Yapılan ölçümler sonucunda, sıcaklı ın derinlik artı ına ba lı olarak kısmen azalı gösterdi i belirlenmi tir. Çözünmü oksijen saat de derinli e ba lı olarak nisbeten azalırken saat te kararsız bir dalgalanma göstermi tir. Saat da çözünmü oksijen derinlik artı ıyla artarken saat te. metreye kadar artı göstermi, sonraki derinliklerde ise dalgalanmalar göstermi, saat ve de ise yüzeye yakın derinliklerde yüksek bulunurken daha derinlerde kararsız dalgalanmalar göstermi tir. Tüm derinliklerdeki ph de erleri ise genellikle derinli e ba lı olarak artı göstermi tir. Topbo azı Göleti zooplanktonunun incelenmesi sonucunda gruplara ait türlerin sistematik da ılımı çizelge de verilmi tir. Buna göre, Rotiferadan familyaya ait tür, alttür, Cladoceradan familyaya ait tür ve Copepodadan familyaya ait türün varlı ı belirlenmi tir. Çizelge. Zooplankton Gruplarının Sistemati i Table. Systematic of Zooplankton Groups Phylum : Rotifera Classis : Monogononta rdo : Ploima

3 Familya : Brachionidae Familia : Trichotriidae Brachionus angularis Gosse, Keratella tropica (Apstein, ) K. quadrata (.F.Müller, ) K. valga Ehrenberg, K. cochlearis tecta (Lauterborn, ) K. cochlearis cochlearis (Gosse, ) Notholca squamula (.F.Müller, ) Anuraeopsis coelata (De Beauchamp, ). Trichotria tetractis (Ehrenberg, ) T. pocillum (.F.Müller,) Wolga spinifera (Western, ) Familia : Dicranophoridae Dicranophorus epicharis Harring & Myers, Familia :Mytilinidae Lophocharis salpina (Ehrenberg, ) Familya :Euchlanidae Euchlanis dilatata Ehrenberg, Familia : Colurellidae Colurella adriatica(ehrenberg, ) Lepadella acuminata (Ehrenberg,) Familya :Lecanidae Lecane luna (.F.Müller, ) L. scutata (Harring & Myers, ) L. submagna De Ridder, L. stenroosi (Meissner, ) L. lunaris (Ehrenberg, ) L. bulla (Gosse, ) L. flexilis (Gosse, ) Familya :Asplanchnidae Asplanchna sieboldi Sychaeta oblonga Ehrenberg, Familya :Synchaetidae S. grandis Zacharias, Polyarthra dolichoptera Idelson, Familya :Notommatidae Cephalodella gibba (Ehrenberg, ) rdo :Flosculariacea Familia : Trichocercidae Trichocerca sp. Familya :Testudinellidae Testudinella patina (Hermann, ) Familya :Hexarthridae Hexarthra oxyuris (Sernov, ) H. fennica (Levander, ) rdo : Collothecacea Familia : Collothecidae Collotheca pelagica (Rousselet, ) Classis : Bdelloidea rdo : Bdelloida Familia : Philodinidae Rotaria neptunia Ehrenberg, Phylum :Arthropoda Classis :Crustacea rdo :Cladocera Familia : Sididae Diaphanasoma birgei Korinek, Familia :Bosminidae Bosmina longirostris (.F. Müller, ) Familia :Moinidae Moina micrura Kurtz, Familia :Chydoridae Phylum :Arthropoda Classis :Crustacea Superordo :Copepoda rdo :Cyclopoidae Familia :Cyclopidae Chydorus sphaericus (. F. Müller, ) Alona rectangula Sars, Alona costata Sars, Cyclops vicinus Uljanin, Cyclops abyssorum Sars, Eucyclops serrulatus (Fischer, ) rdo : Harpacticoidae Familia :Canthocamptidae Bryocamptus minutus (Claus, ) Rotifera grubu organizmaların derinli e ba lı da ılımları ekil de; kladosera grubu organizmaların ki ise ekil te verilmi tir. Rotiferadan tür, kladoseradan iki tür yeterli yo unlukta bulunup tüm su sütununda dikey da ılım gösterirken, kopepodadan tespit edilen türler oldukça az bulundu undan belirli bir da ılım ekli de tespit edilememi tir. Ancak tespit edilen kopepod türlerinin daha çok dip su kesiminde bulundukları tespit edilmi tir.

4 ekil a. Trichotria tetractis in Derinli e Ba lı De i imi Figure a. Vertically Change of Trichotria tetractis m m m m m m Trichotria tetractis düzenli bir da ılım göstermezken, - saatleri arası daha çok orta su kesiminde yo unla tıkları, gece saatlerinde ise yüzeyden dip kısma kadar homojen bir da ılım gösterdikleri belirlenmi tir ( ekil a). Collotheca pelagica, saat ve de yüzeyde ve dip kesimlerde yo un olarak bulunurken, di er örnekleme zamanlarında orta su kesiminde da ılım gösterdikleri tespit edilmi tir ( ekil b). ekil b. Collotheca pelagica nın Derinli e Ba lı De i imi Figure b. Vertically Change of Collotheca pelagica m m m m m m ekil c. Lophocharis salpina nın Derinli e Ba lı De i imi Figure c. Vertically Change of Lophocharis salpina Lophocharis salpina, saat, ve teki örneklemelerde dipten yüzeye kademeli artı gösterirken, di er zamanlardaki örneklemelerde ise geli igüzel bir da ılım gösterdikleri belirlenmi tir. Saat ve de. m derinlikte, saat te ise. m derinlkte Lophocharis salpina ya hiç rastlanamamı tır ( ekil c). Polyarthra dolichoptera tüm örnekleme zamanlarında yüzeyde az, ço unlukla orta su kesiminde yo un olarak da ılım gösterdikleri belirlenmi, saat da. m derinlikte hiç rastlanmamı, sadece saat örneklemesinde dipte (. m) yo un olarak bulundukları tespit edilmi tir ( ekil d). m m m m d m m

5 m m e m m m m m m f m m m m ekil e. Synchaeta oblonga nın (d) ve Polyarthra dolichoptera nın (e) ve Toplam Rotifera nın (f) Derinli e Ba lı De i imi Figure e. Vertically Change of Synchaeta oblonga(d) and Polyarthra dolichoptera (e) and Total Rotifera (f) Synchaeta oblonga, saat de yüzeye do ru artı gösterirken, ve te dibe do ru artı göstermi, saat te dipten yüzeye hemen hemen homojen bir da ılım gösterirken de ise orta su kesiminde artı gösterdi i tespit edilmi tir ( ekil e). Rotifera grubu organizmalar derinli e ve zamana ba lı olarak ve saatlerinde yüzey ve orta su sütununda yo unla ırken, di er zamanlarda dip ve orta su kesiminde da ılım gösterdikleri belirlenmi tir ( ekil f). Diaphanasoma birgei saat, ve te orta su kesiminde yo un olarak bulunurken di er zamanlarda tüm su sütununda hemen hemen homojen bir da ılım gösterdikleri tespit edilmi tir ( ekil a). Bosmina longirostris gündüz aydınlık vakitlerinde (, ve ) dipten yüzeye azalırken saat da tüm su sütununda homojen da ılı göstermi, ve te derinli e ba lı olarak azalı göstermi tir ( ekil b). m m a m m m m m m b m m m m ekil a. Diaphanasoma birgei b. Bosmina longirostris in Derinli e Ba lı De i imi Figure. Vertically Change of Diaphanasoma birgei (a) Bosmina longirostris (b) TARTI MA VE SNUÇ Zooplanktonik organizmaların genel olarak derinliklere göre da ılı larıyla ilgili yapılan çalı malarda, kopepoda ve kladoserada çok az türün gündüzleri yüzeye göç yaparak yüzeyde kaldıkları, genellikle gece yüzeye çıktıkları, ancak gün a arırken tekrar derine göç yaptıkları (Wetzel, ; Horn ve Goldman, ); rotiferlerin düzenli dikey göçler

6 yapmadıkları, büyük ço unlu unun yüzeye yakın yerde en çok seviyesine ula tıkları ve di er gruplarda oldu u gibi yüzeyden kaçtıkları, fakat derinlik artı ı ile rotifer miktarında azalmalar oldu u (Kolisko, ) bildirilmektedir. Çalı mamızda benzer sonuçlar bulunmu olup, rotifera grubu organizmaların saat periyodunda düzenli bir dikey göç yapmadıkları, tüm su sütununda özellikle orta ve yüzey su kesiminde yo unla tıkları tespit edilmi tir. Kladoseradan Diaphanasoma birgei gece ve gündüze ba lı olarak saat, ve te ı ı ın daha az nüfuz etti i orta ve dip kısımlarda daha yo un da ılım gösterdikleri tespit edilmi tir. Bunun yanında saat da tüm derinliklerde homojen, ve te yüzeye yakın kesimlerde da ılım gösterdikleri tespit edilmi tir. Bosmina longirostris ise, daha bariz bir dikey göç örne i göstermi tir. öyle ki, saat, ve te derinli e ba lı olarak artı gösterirken, saat da dip sularında azalı, orta ve yüzey sularında artı göstermi tir. Saat te dip sularında birey sayısı azalırken yüzey sularında bariz bir artı tespit edilmi ve saat te tekrar derinlere do ru ba layan göç homojen bir da ılıma neden olmu tur. KAYNAKLAR Cirik, S., Gökpınar,.,. Plankton Bilgisi ve Kültürü. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Yayınları no:, s. Dussart,B.,. Les Copepodes des Eaux Continentales d Europe ccidentale Tale II. Cyclopoides et Biologie. N.Boubee et Cie, Paris Edmondson, W.T.,. Methods and Equiment in Freshwater biology nd ed. John Willey and Sons. Inc., NewYork,. Horn,A.J., Goldman,C.R.,. Limnoloji. McGraw-Hill, inc. New York p. Horppila, J.,. Diurnal Changes in the Vertical Distribution of Cladocerans in a Biomanipulated Lake. Hydrobiologia, Belgium, :- Kolisko, R.A.,. Plankton Rotifers Biology and Taxonomy. Biological Station Lunz of the Austrian Academy of Science, Stutgart, p Koste, W.,. Die Radertiere Mitteleuropas Ein Bestimmungswerk, Begründet Von Max Voigt. Überordnung Monogononta. Auflage Neubearbeitet Von II. Tefelband.Berlin Stutgart, pp. Scourfield, D. J., Harding, J. P.,. Fresh-Water Biology As. Sci. Publ. New York. Stemberger, R.S.,. A Guide to Rotifers of the Laurention Great Lakes, Environmental Monitoring and Support Labarotory ffice of Research and Development, U.S. Environmental Protection Agency, EPA-/, -. Tsalolikhin, S.J.,. Key to Freshwater nvertebrates of Russia and adjacent Lands. St Petersburg, pp Tsalolikhin, S.J.,. Key to Freshwater nvertebrates of Russia and adjacent Lands. St Petersburg, pp Ustao lu, M.R.,. Vertical Migration of Crustacean Plankton in Piburger See Tyrol, Austria). Jber. Abt. Limnol. nnsbruck : - Wetzel, R.G.,. Limnology, Michigan State University, pp