HİTİT UYGARLIĞINDA HUKUK

Transkript

1 E T KİNLİK 4 HİTİT UYGARLIĞINDA HUKUK Y ÖNERGE 1. Kaynak 3 te yer alan davalar öğrenciler tarafından incelenir. Davanın özellikleri dikkate alınarak mahkeme türü belirlenir. 3. Davalı ve avukatı ile davacı ile avukatı dersin başında 10 dk bir araya gelerek, şahitlerin görüşleri olmaksızın Kaynak 1 de yer halan kanunlara göre savunmalarını hazırlar. 4. Davanın görülmesinden önce şahitlerin, şahitliklerinin davalıdan mı, davacıdan mı? yana olacaklarına dair öğretmen gizli pusula verir. 5. Davanın görülmesi sırasında bir öğrenci tarafından Kaynak 4 te yer alan tutanak doldurulur. 6. Dava bittikten sonra öğrenciler, dava ile ilgili duygu ve düşüncelerini Kaynak 5 te yer alan sorular doğrultusunda yazar ve sınıf içinde paylaşırlar. U Y G A R L I K L A R T A R İ H İ - I A Y D A N D E M İ R K U Ş 2. Öğrenciler Kaynak 3 teki davalarda yer alan kişi sayılarını dikkate alarak gruplara ayrılır. (Her dava için iki avukat ve davanın ilgili olduğu mahkeme türüne göre hakim ile en az 2 şer şahit belirlenmelidir. Örneğin saray mahkemesi için bir ihtiyar heyeti oluşturulmalı.). 172 DKIH I-uygarliklar tarihi.indd :02:12

2 KAYNAK 1: Hukuki alanlardan örnekler Aile Hukuku 1. Bir kız bir erkeğe sözlü iken başkası tarafından kaçırılırsa sözlüsünün kıza verdiği başlık, kaçıran erkek tarafından iade edilir. Eğer sözlü kızı, ana ve babası ayırırsa ve başka erkeğe verirse ana baba başlığı iki misli olarak öder. 2. Damat evlenmekten vazgeçerse, damadın verdiği başlık yanar. 3. Hür bir adam bir cariyeden ayrılırsa anneye bir çocuk verilir, diğer çocuklar babaya kalır. Hür bir kadınla evlenmiş erkek içinde aynı durum geçerlidir. 4. Herhangi bir kimse, bir kadını kaçırırsa ve arkasından ona yardım edenler giderse, iki veya üç kişi (olayda) ölürse ceza yoktur. Fakat kaçırana Sen kurt oldun denir. 5. Eğer erkek kıza el sürmemişse sözünden vazgeçebilir, fakat başlığı ödemeye mecburdur. 6. Eğer erkek karısını kendi evine götürürse kadın çeyizini de beraberine alır. Eğer kadın kocasının evinde ölecek olursa, kocasının malı mülkü yanarsa, erkek onun çeyizini kendine alır. Eğer kadın babasının evinde ölürse ve çocukları varsa kocası onun çeyizini alamaz. 7. Eğer hür bir erkek esir bir kadını sevecek olursa, onunla evlenip çocukları olursa ve sonradan araları bozulup birbirlerinden ayrılırlarsa, her biri mal ve mülkün yarısını alır. Erkek, çocukları alır; kadın sadece bir tanesini yanına alabilir. (Bu madde esir bir erkek hür bir kadın aldığı ya da iki esirin evlenmesi durumunda da aynen uygulanmaktadır.) 8. Bir kadının kocası ölürse dul kadınla kayınbiraderi evlenir, eğer o da ölürse ikinci defa dul kalan kadın, kayınbiraderinin kardeşi ile evlenebilir. Ceza Hukuku (Köleler yarım insan olduğuna göre, köleler hür adama verilen cezanın yarısı kadar ceza alacaktır. ) 1. Tanrılara veya krallara karşı saygısızlık edenlerin uzuvları kesilir. 2. Büyük krala gönderilen altını ve gümüşü gasbeden öldürülür. 3. Eğer bir adam sarayın kapısındaki bronz mızrakları çalarsa ölür. 4. Hırsızlık yapan, çaldığı kişiye malın iki katını öder. 5. Büyük kralın sözleri demirdendir. Değiştirenin kafası kesilir. Evi harap edilir. 6. Eğer bir prens cinayet işlerse, kendi başı ile öder. Ailesine dokunulmaz. 7. Eğer biri cinayet işlerse, oğullar ve torunlarıyla birlikte öldürülür. 8. Büyücülük yapanın sonu ölümdür. 9. Eğer hür bir adam, bir yılanı öldürürken, birinin adını söylerse 1 mana (480 gram) gümüş verir, eğer köleyse ölür. 10. Bir üzüm çubuğunu veya bir soğanı çalan hür adam dövülür, ayrıca 6 şekel gümüş (48 gram) üzerinden ödeme yapmaya mecburdur. 11. Başkasının tarlasını kasıtlı olarak yakan, tarla sahibine köle olarak verilir. Hür bir adam kundakçılık yaparsa, yaktığı evi yeniden inşa eder. Eğer yakılan bir mabet ise, olaya karışan herkes ölür. 12. Eğer bir adam hasatta işe gider, demetleri bağlar, yük arabasını yerleştirir, onları samanlığa kapar (taşır), harman yerini hazırlarsa, üç ay için 30 yarım ölçü tahıl onun ücretidir. Eğer bir kadın hasatta işe girerse iki ay için 12 yarım ölçü tahıl verilir. ANADOLU UYGARLIKLARI: HİTİT, LİDYA, FRİGYA, İYON, URARTU, TRUVA 173 DKIH I-uygarliklar tarihi.indd :02:12

3 KAYNAK 2: Hitit Kanunlarının uygulandığı mahkeme türleri 1. Saray Kapısı : Davalara ihtiyarlar heyeti bakar. Mahkeme kapısında bronzdan bir mızrak ile 2. adaletin sembolü tahtadan bir terazi asılıdır. 3. Yüksek Mahkeme: Burada asillerin ve yüksek memurların davalarına bakılır. 4. Kralın mahkemesi: Hüküm verilemeyen davalara burada bakılır. Ölüm mahkûmları affedilir veya ölüm cezası verilir. (Memiş, Ekrem, Eskiçağ Türkiye Tarihi, Çizgi Kitapevi,,2003. ss ) UYGARLIKLAR TARİHİ-I AYDAN DEMİRKUŞ 174 KAYNAK 3: Dava örnekleri (Aşağıdaki Davalar kesilerek öğrencilere dağıtılır) Dava no:1 Davalı: Hür Kadın/ Azzari Davacı: Hür Erkek/Appu Dava Konusu: Appu nişanlısı Azzari ile evlenmek üzereyken başka bir kadınla kaçmıştır. Bunun üzerine Azzari de başka bir erkekle evlenir. Davacı Appu, eski nişanlısının evlenmesi üzerine daha önce verdiği başlık parasını geri istemektedir. Azzari nin babası, Appu nun ilk vazgeçen olduğunu ileri sürerek başlık parasını geri vermemektedir. Davacı Appu ise ayrılık konusunda Azzari ile anlaştıklarını ileri sürmektedir. Dava no:3 Davalı: Hür Erkek / Prens Piyusti Davacı: Hür Erkek/ Zuzzu Dava Konusu: Davacı Zuzzu, prens Piyusti nin nişanlısı İstanus ile kaçan oğlunu öldürdüğünü ileri sürmektedir. Prens Piyusti ise kendisinin öldürmediğini iddia etmektedir. Dava no:2 Davalı: Hür Erkek /Happa Davacı: Köle Erkek/Siwaz Dava Konusu: Bağ sahibi Happa, Siwaz ın 10 çubuk üzümünü çalarken gördüğünü ileri sürmektedir. Siwaz ise çalmadığını getirmesi için efendisi Happa nın üzüm çubuklarını getirmesini istediğini söylemektedir. Görgü şahitlerinden köle kadın Alil de ifadesinde çelişkiler görülmektedir. Dava no:4 Davalı: Hür Erkek / Armas Dava Konusu: Hür Erkek Armas, Kral Telepinuş a Kizzuvatna kralı İşputahsu tarafından gönderilen armağanları gasbedenler arasında yer aldığı ileri sürülmektedir. Gaspçılardan ikisi, Armasın aralarında olmadığını söylemesine karşı diğer iki kişi olduğunu söylemektedirler. DKIH I-uygarliklar tarihi.indd :02:12

4 KAYNAK 4: MAHKEME TUTANAKLARI Dava no Davalının savunması Davacının savunması Şahit 1 Şahit 2 Mahkeme Kararı 1 2 ANADOLU UYGARLIKLARI: HİTİT, LİDYA, FRİGYA, İYON, URARTU, TRUVA 175 DKIH I-uygarliklar tarihi.indd :02:12

5 UYGARLIKLAR TARİHİ-I AYDAN DEMİRKUŞ 176 Dava no Davalının savunması Davacının savunması Şahit 1 Şahit 2 Mahkeme Kararı 3 4 DKIH I-uygarliklar tarihi.indd :02:13

6 KAYNAK 5: İZLEYİCİ ve DAVADA YER ALAN ÖĞRENCİ YORUMLARI Dava no: Davanın görülmesi sırasında sınıf ya da cinsiyet ayrımcılığı var mıydı? Böyle düşünmenize neden olan durumlar? Var olduğunu düşünüyorsanız bu davaları canlandıran arkadaşlarınızdan mı yoksa kanunlarda mı kaynaklandı? Davanın sonucunda adaletin yerini bulduğuna inanıyor musunuz? Açıklayınız. Davanın daha adaletli olması için daha sizce daha ne gibi önlemler alınabilirdi? Benzer bir dava konusu günümüzde yaşansaydı daha adaletli olur muydu? Açıklayınız. Eklemek istediğiniz görüşünüz: ANADOLU UYGARLIKLARI: HİTİT, LİDYA, FRİGYA, İYON, URARTU, TRUVA 177 DKIH I-uygarliklar tarihi.indd :02:13