MUĞLA İLİ KIZILÇAM AĞAÇLANDIRMA ALANLARINDA ÇAM KESEBÖCEĞİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "MUĞLA İLİ KIZILÇAM AĞAÇLANDIRMA ALANLARINDA ÇAM KESEBÖCEĞİ"

Transkript

1

2 Bakanlık Yayın No : 255 Müdürlük Yayın No : 34 MUĞLA İLİ KIZILÇAM AĞAÇLANDIRMA ALANLARINDA ÇAM KESEBÖCEĞİ (Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) (Lep., Thaumetopoeidae)) NİN MEKANİK VE BİYOLOJİK SAVAŞ OLANAKLARININ GELİŞTİRİLMESİ ÜZERİNE ARAŞTIRMALAR (ODC: ) Research on Improvement of Possibilities of Mechanical and Biological Control of Pine Processionary Caterpillar (Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) (Lep., Thaumetopoeidae)) in Young Red Pine Plantations in Muğla Dr. İ. Meltem ÖZÇANKAYA Dr. Peyman CAN TEKNİK BÜLTEN NO: 26 T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI EGE ORMANCILIK ARAŞTIRMA MÜDÜRLÜĞÜ EGE FORESTRY RESEARCH INSTITUTE İZMİR - TÜRKİYE

3 ÖZ Bu çalışmada, özellikle kızılçam ağaçlandırma alanlarında sorun olan çam keseböceği ile savaşta, yumurta koçanlarının ve ilk dönem keselerin toplanmasına dayalı mekanik savaş, yumurta parazitoitlerinin doğada korunmaları ve etkinliklerinin arttırılmasına yönelik biyolojik savaş ve Bacillus thuringiensis var. kurstaki esaslı bir biyopreparatın uygulanmasına dayalı biyoinsektisit uygulamasının etkinlikleri ve maliyetleri incelenmiştir. Çalışmanın diğer bir bölümünü ise çam keseböceğinin yumurta parazitoitlerinin laboratuvar şartlarında üretilme olanaklarının incelenmesi oluşturmuştur. Çalışmanın sonucunda, çam keseböceği ile savaşta mekanik savaşın bazı kriterler göz önünde bulundurulduğunda uygulama alanı olan ve populasyon yoğunluğunu yarı yarıya düşürebilen bir yöntem olduğu belirlenmiştir. Yapılan maliyet analizleri sonucunda mekanik savaş uygulamasının dekara 0,81 Dolar olduğu belirlenmiştir. Biyoinsektisit uygulamasının ise zararlı ile savaşta % 90 ın üzerinde başarı sağladığı tespit edilmiştir. Ancak biyoinsektisit uygulamasının maliyeti dekara 2,43 Dolar olarak belirlenmiştir. Anahtar sözcükler: Çam keseböceği (Thaumetopoea pityocampa), mekanik savaş, biyolojik savaş, biyoinsektisit (Bacillus thuringiensis var. kurstaki) uygulaması, yumurta parazitoitleri I

4 ABSTRACT In this study, effectiveness and cost of control methods of pine processionary caterpillar, especially in young Turkish pine plantations, were examined. Control methods were: mechanical control based on collecting egg clusters and first nests, biyological control based on protecting and enhancing effectiveness of egg parasitoids in nature and using of Bacillus thuringiensis var. kurstaki. Examination of the possibilities of mass rearing of egg parasitoids in laboratory conditions was the other part of the study. As a result of this study, mechanical control was determined as an effective control method while some criteria were accepted and could control the half of population density. Cost analysis of mechanical control showed that cost price was 0,81 US Dollar / Decare. Using of Bacillus thuringiensis var. kurstaki caused 90% mortality of the pest. However, biyoinsecticide application cost 2,43 US Dollar / Decare. Key words: Pine processionary caterpillar (Thaumetopoea pityocampa), mechanical control, biyological control, Bacillus thuringiensis var. kurstaki, egg parasitoids. II

5 ÖNSÖZ Bu çalışma özellikle kızılçam ağaçlandırma alanlarında sorun olan çam keseböceği ile savaşta, yumurta koçanlarının ve ilk dönem keselerin toplanmasına dayalı mekanik savaş, yumurta parazitoitlerinin doğada korunmaları ve etkinliklerinin arttırılmasına yönelik biyolojik savaş ve Bacillus thuringiensis var. kurstaki esaslı bir biyopreparatın uygulanmasına dayalı biyoinsektisit uygulamasının etkinlikleri ve maliyetleri ile çam keseböceğinin yumurta parazitoitlerinin laboratuvar şartlarında üretilme olanaklarının incelenmesi amacıyla Muğla Orman Bölge Müdürlüğüne bağlı Fethiye Orman İşletme Müdürlüğü Merkez İşletme Şefliğinde ve Aydın Orman İşletme Müdürlüğüne bağlı Karpuzlu İşletme Şefliğinde bulunan kızılçam ağaçlandırma alanlarında ve Ege Ormancılık Araştırma Müdürlüğü Entomoloji Laboratuvarında yürütülmüştür. Çalışmanın bir bölümü proje lideri tarafından Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilim Dalında Muğla İli Kızılçam Ağaçlandırma Alanlarında Çam Keseböceği (Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) (Lep., Thaumetopoeidae)) nin Mekanik ve Biyolojik Savaş Olanaklarının Geliştirilmesi Üzerine Araştırmalar adıyla doktora tezi olarak hazırlanmış ve Prof. Dr. Zeynep Yoldaş (Ege Üniv., Zir. Fak., Bitki Koruma Böl.), Prof. Dr. Esat Pehlivan (Ege Üniv., Zir. Fak., Bitki Koruma Böl.), Prof. Dr. Hüseyin Başpınar (Adnan Menderes Üniv. Zir. Fak., Bitki Koruma Böl.), Doç. Dr. Tülin Akşit (Adnan Menderes Üniv. Zir. Fak., Bitki Koruma Böl.) ve Doç. Dr. Nilgün Madanlar (Ege Üniv., Zir. Fak., Bitki Koruma Böl.) dan oluşan jüri önünde savunularak kabul edilmiştir. Bu çalışmanın hazırlanmasında, yürütülmesinde ve sonuçlandırılmasında değerli katkılarından dolayı Prof. Dr. Zeynep Yoldaş a; çalışmanın yürütülmesindeki değerli katkılarından dolayı Prof. Dr. Esat Pehlivan a ve Doç. Dr. Tülin Akşit e; çalışmanın her aşamasında, her türlü destek ve yardımlarını esirgemeyen Enstitü Müdürü Ergün Avcıoğlu şahsında tüm Ege Ormancılık Araştırma Müdürlüğü personeline; Fethiye Orman İşletme Müdürlüğünde görevli Orman Mühendisi Hatice Demiray şahsında çalışmada emekleri geçen tüm işletme ve fidanlık görevlilerine teşekkür ederiz. Dr. İ. Meltem ÖZÇANKAYA Dr. Peyman CAN III

6 İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZ... I ABSTRACT... II ÖNSÖZ.. III İÇİNDEKİLER... IV ŞEKİLLER DİZİNİ... VI ÇİZELGELER DİZİNİ... VII 1. GİRİŞ GENEL BİLGİLER Çam Keseböceği Hakkında Genel Bilgiler Çam Keseböceğinin Yumurta Parazitoitleri Hakkında Genel Bilgiler ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR MATERYAL VE METOT Materyal Metot Arazi çalışmaları Deneme alanlarının belirlenmesi Uygulama zamanının belirlenmesi Yapılan uygulamalar Mekanik Savaş Biyolojik Savaş Biyoinsektisit uygulaması Yumurta parazitoitleri ile ilgili çalışmalar Laboratuvar çalışmaları Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) (Lep., Thaumetopoeidae) ile savaşta kullanılan bazı preparatların etkinliklerinin karşılaştırılması Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) (Lep., Thaumetopoeidae) nın yumurta parazitoitlerinin üretilmesine yönelik çalışmalar Konukçu böceklerin üretimi Ephestia kuehniella Zeller (Lep., Pyralidae) üretimi Yumurta parazitoitlerinin üretimi Ephestia kuehniella Zeller (Lep., Pyralidae) yumurtaları üzerinde üretim denemeleri Bombyx mori L. (Lep., Bombycidae) yumurtaları üzerinde üretim denemeleri Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) (Lep., Thaumetopoeidae) yumurtaları üzerinde üretim denemeleri Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) (Lep., Thaumetopoeidae) nın yumurta parazitoitlerinin çıkışları ve parazitlenme oranlarının saptanması ile ilgili çalışmalar Diğer çalışmalar. 30 IV

7 Sayfa 4.3. Değerlendirmeler BULGULAR Arazi Çalışmaları Mekanik Savaş Uygulamaları Mekanik Savaş Uygulamalarının maliyet analizleri Biyolojik Savaş Uygulamaları Biyoinsektisit Uygulaması Biyoinsektisit Uygulamasının maliyet analizleri Yumurta parazitoitleri ile ilgili çalışmalar Genel değerlendirme Laboratuvar Çalışmaları Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) (Lep., Thaumetopoeidae) ile savaşta kullanılan bazı preparatların etkinliklerinin karşılaştırılması Diflubenzuron uygulaması Organik insektisit uygulaması Bacillus thuringiensis var. kurstaki uygulaması Yumurta Parazitoitlerinin Üretimi Ephestia kuehniella Zeller (Lep., Pyralidae) yumurtaları üzerinde üretim denemeleri Bombyx mori L. (Lep., Bombycidae) yumurtaları üzerinde üretim denemeleri Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) (Lep., Thaumetopoeidae) yumurtaları üzerinde üretim denemeleri Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) (Lep., Thaumetopoeidae) nın yumurta koçanlarının özellikleri, parazitoitleri ve parazitlenme oranlarının saptanması ile ilgili çalışmalar Diğer çalışmalar SONUÇ VE TARTIŞMA ÖNERİLER. 67 ÖZET SUMMARY KAYNAKLAR DİZİNİ EKLER V

8 ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil Sayfa Şekil 1. Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) nın, a) dişi b) erkek ergin bireyleri... 3 Şekil 2. Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) nın yumurta koçanları... 4 Şekil 3. Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) nın larvaları... 5 Şekil 4. Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) nın pupaları... 5 Şekil 5. Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) nın dünyadaki yayılışı (Besçeli, 1969)... 6 Şekil 6. Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) nın Türkiye deki yayılışı 7 Şekil 7. Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) nın ilk dönem zararı... 9 Şekil 8. Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) nın ileri dönemdeki zararı Şekil 9. Olgun larvaların pupa olmak üzere toprağa girişleri Şekil 10. Ooencyrtus pityocampae (Mercet) ergini Şekil 11. Baryscapus servadeii Dom. ergini Şekil 12. Biyoinsektisit uygulaması Şekil 13. Fethiye de yıllarında yapılan mekanik savaş ve kontrol parsellerinde, uygulama öncesi ve uygulama sonrasında ortaya çıkan ortalama bulaşıklılık oranları (%) Şekil 14. Fethiye de yıllarında yapılan biyoinsektisit uygulaması ve kontrol parsellerinde, uygulama öncesi ve uygulama sonrasında ortaya çıkan ortalama bulaşıklılık oranları (%) Şekil 15. Fethiye de yıllarında yapılan biyolojik savaş ve kontrol parsellerinde, uygulama öncesi ve uygulama sonrasında ortaya çıkan ortalama bulaşıklılık oranları (%) Şekil 16. Fethiye de yılları arasında yapılan, uygulama öncesi ve uygulama sonrası gerçekleştirilen sayımlardaki bulaşıklılık oranları (%) Şekil 17. Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) ya karşı laboratuvarda uygulanan Dimilin in sağladığı ölüm oranları Şekil 18. Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) ya karşı laboratuvarda uygulanan NeemAzal -T/S nin sağladığı ölüm oranları Şekil 19. Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) ya karşı laboratuvarda uygulanan MVP nin sağladığı ölüm oranları Şekil 20. Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) nın ilk iki dönem larvalarına uygulanan Dimilin, MVP, NeemAzal -T/S ve su uygulamalarının sonucunda kaydedilen ölüm oranları Şekil 21. Bombyx mori L. yumurtaları üzerine Ooencyrtus pityocampae (Mercet) üretimi Şekil 22. Laboratuvar koşullarında Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) larvalarının ve yumurta parazitoitlerinin çıkışları VI

9 Çizelge ÇİZELGELER DİZİNİ Sayfa Çizelge 1. Ephestia kuehniella Zeller yumurtaları ve üzerlerine bırakılan ergin parazitoit sayıları Çizelge 2. Bombyx mori L. yumurtaları ve üzerlerine bırakılan ergin parazitoit sayıları Çizelge 3. Bombyx mori L. yumurtaları ve üzerlerine bırakılan ergin Ooencyrtus pityocampae (Mercet) sayıları Çizelge 4. Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) nın yumurta koçanlarının özellikleri, parazitoitleri ve parazitlenme oranlarının saptanması ile ilgili çalışmalar için gerekli örneklerin alındığı tarihler ve yumurta koçanı miktarları Çizelge 5. Fethiye de yıllarında yapılan mekanik savaş ve kontrol parsellerinde, uygulama öncesi sayımlar ve uygulama sonuçlarında ortaya çıkan ortalama bulaşıklılık oranları (%).. 33 Çizelge 6. Fethiye de insan iş gücüyle gerçekleştirilen, yumurta koçanı ve ilk dönem keselerin toplanmasına dayalı mekanik savaş uygulamasının yıllara göre maliyetleri Çizelge 7. Fethiye de yıllarında yapılan biyoinsektisit uygulaması ve kontrol parsellerinde, uygulama öncesi sayımlar ve uygulama sonuçlarında ortaya çıkan ortalama bulaşıklılık oranları (%) Çizelge 8. Fethiye de insan iş gücü kullanılarak atomizörle gerçekleştirilen biyoinsektisit uygulamasının yıllara göre maliyetleri Çizelge 9. Fethiye de yıllarında yapılan biyolojik savaş ve kontrol parsellerinde, uygulama öncesi sayımlar ve uygulama sonuçlarında ortaya çıkan ortalama bulaşıklılık oranları (%) Çizelge 10. Fethiye de yıllarında yapılan tüm parsellerdeki ön sayımlar ve uygulama sonundaki ortalama bulaşıklılık oranları (%) Çizelge 11. Laboratuvar koşullarında Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) nın ilk iki dönem larvalarına uygulanan Dimilin, MVP, NeemAzal -T/S ve su uygulamalarının sonucunda kaydedilen canlı ve ölü larva sayıları Çizelge 12. Fethiye ve Karpuzlu dan alınan Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) nın yumurta koçanları ve bazı özellikleri Çizelge 13. Fethiye ve Karpuzlu dan alınan Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) yumurta koçanlarının parazitlenme oranları.. 56 VII

10 1. GİRİŞ Akdeniz, Ege ve Marmara Bölgelerinde yoğun olmak üzere 3 milyon hektarı aşan yayılışıyla kızılçam, 161 milyon m 3 ü aşan serveti, 5 milyon m 3 ten fazla artımı ve 4 milyon m 3 e yaklaşan verimiyle ülkemiz ormancılığında ayrı bir yere ve öneme sahiptir (Öktem, 1987). Hızlı gelişmesi, odun kalitesinin yüksek oluşu, ekolojik isteklerinin toleranslı olması, Marmara, Ege ve Akdeniz Bölgelerinde optimum koşulları bulması, kızılçamı ülkemiz ormancılık sektöründe birincil konuma getirmiştir. Bu da kızılçam plantasyonlarının artarak bu türün monokültür haline getirilmesine neden olmuştur. Geniş alanlarda plantasyonları gerçekleştirilen kızılçam ormanlarımızda, yaklaşık 1,5 milyon hektarlık alanda (Anonymous, 1997) yaygın olan önemli bir zararlı bulunmaktadır: Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) (Lep., Thaumetopoeidae) Çam keseböceği. Çam keseböceği, ağaçlarda artımı yavaşlatmakta, diğer zararlılara zemin hazırlamakta, populasyonunun yoğun olduğu dönemlerde savaşta geç kalınırsa ağaçların ölümüne neden olabilmektedir. Aynı zamanda çam keseböceği populasyonunun artması ve zararın birkaç yıl üstüste devam etmesi sonucunda zayıf düşen ağaçlara kabuk böcekleri gibi sekonder zararlılar bulaşmakta, bu da ağaçların ve meşcerelerin elden çıkmasıyla sonuçlanabilmektedir. Bu nedenler ve özellikle ağaçlandırma alanlarında sıklık ve sırıklık çağlarındaki genç meşcerelerde etkili olmasından dolayı, çam keseböceği uzun zamandan beri çeşitli yöntemlerle savaşı yapılan bir zararlıdır (Anonymous, 1997). İklim koşullarının uygun gitmesi durumunda, zaten çam keseböceği için en uygun koşulları sağlayan bu alanlarda, zararlı epidemilere yol açmaktadır. Dünyadaki küresel ısınma ile birlikte değişen iklim koşulları, çam keseböceğinin epidemi yapma sıklığını arttırmaktadır. Günümüzde, kamuoyunda çevre bilincinin gelişiyor olması ve doğal bitki örtüsünü koruma fikrinin yaygınlaşması, zaman zaman ortaya çıkan bu epidemilere karşı duyarlılığı ve tepkiyi arttırmakta, özellikle turizm açısından önemli olan Akdeniz, Ege ve Marmara Bölgelerindeki kıyı kesimlerinde de zararın bariz olarak görülmesi bu zararlıyla savaşta sosyal baskının da artmasına neden olmaktadır. Mevcut alanların büyüklüğü ve topografik yapının özelliklerinden dolayı T. pityocampa ile savaşta zorluklarla karşılaşılmakta ve başarı seviyesi düşmektedir. Savaş genellikle kimyasal olarak yapılmaktadır. Kimyasal savaşta selektif olmayan ilaçların kullanılması, ilaçlama zamanının çeşitli nedenlere bağlı olarak kaçırılması ve ilaçlamanın doğru şekilde yapılmaması, amaçlanan başarıyı engellemektedir. Bu da tarımsal alanlara 1

11 göre doğal dengenin daha çok korunabildiği ormanlarımızda bu dengenin bozulmasına sebep olmaktadır. Buna rağmen kimyasal savaşa devam edilmektedir. Özellikle ağaçlandırma alanlarında uygulanan mekanik savaşta T. pityocampa nın kışlık keselerinin toplanması esas alınmaktadır. T. pityocampa larvaları son, yani kışlık keselerini oluşturuncaya kadar ekolojik şartlara ve besin durumuna göre 3 ila 5 kese örmekte ve biyolojik gelişimleri ilerledikçe ördükleri keselerin yapıları daha da sağlamlaşmaktadır (Çanakçıoğlu, 1993). Larva dönemleri ilerledikçe daha oburca beslenen zararlının, özellikle son larva dönemlerindeki zehirli kılları, insan ve diğer memelilerde alerjik kaşıntılara ve gözler de dahil olmak üzere tahrişlere neden olmaktadır. Yani zararlının tüm larva dönemlerinde vereceği doğrudan ve dolaylı zararlar göze alınmaktadır. Toplanan kışlık keselerin yakılmasıyla zararlının doğal düşman populasyonları da tahrip edilmektedir. Ayrıca doğal ormanlarda ve ileri yaştaki meşcerelerde ağaç boylarının yüksek olması sebebiyle mekanik savaşın uygulanabilirliği sınırlanmaktadır. Bu çalışmada hedef, özellikle en fazla 2 2,5 m boyundaki genç kızılçam ağaçlandırma alanlarında çam keseböceği zararının baştan engellenmesidir. Bu amaçla, mekanik savaşta çam keseböceğinin kışlık keselerinin toplanması yerine, yumurta koçanları ile ilk iki dönem larvaların ördükleri keselerin toplanması planlanmıştır. Böylece geçirilecek larva dönemleri boyunca oluşacak zararın indirgenmesi, kışlık keseleri toplarken işçilerin karşılaştıkları istenmeyen durumların da bertaraf edilmesi amaçlanmıştır. Diğer taraftan, zararlının ilk iki dönem larvalarına karşı, hedef zararlı haricinde doğal düşmanlara ve diğer canlılara zararı olmayan, Bacillus thuringiensis var. kurstaki esaslı bir biyopreparatın yer aletleriyle uygulanabilirliğinin irdelenmesi hedeflenmiştir. Böylelikle, yörede yaygın olan arıcılığın ve zararlının yumurta parazitoitlerinin doğada korunmaları amaçlanmıştır. Ayrıca, çam keseböceğinin yumurta parazitoitlerinin laboratuvar koşullarında üretilebilme olanaklarının incelenmesi amaçlanmıştır. 2

12 2. GENEL BİLGİLER 2.1. Çam Keseböceği Hakkında Genel Bilgiler Lepidoptera takımının Thaumetopoeidae familyasına bağlı Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğü ülkelerde, ibreli orman ağaçlarında özellikle çamlarda zarar yapan önemli bir zararlıdır. Avrupa ülkelerinde ve ülkemizde yapılan birçok çalışmada çam keseböceği T. pityocampa olarak isimlendirilmiştir. Ancak Türkiye nin Güney Ege ve Akdeniz Bölgelerinde ve Doğu Akdenizde (İsrail, Lübnan) bulunan türün, morfolojik olarak T. pityocampa ya çok benzeyen ancak RAPD-PCR (Gafny et al., 1996) ve DNA işaretleyicileri (Salvato et al., 2002) ile yapılan çalışmalar sonucunda T. wilkinsoni Tams olduğu net bir biçimde ortaya konmuştur. Yapılan bu çalışmada çam keseböceği olarak bu güne kadar kabul edilen T. pityocampa esas alınmıştır. Ancak birçok bitki ve hayvan türü için ekoton olarak kabul edilen Türkiye de çam keseböceği türlerinin ve yayılış alanlarının incelenmesi daha sonraki çalışmalara konu olmalıdır. Tanımı: T. pityocampa erginlerinde ön kanat açıklığı erkekte 30, dişide mm dir. Ön kanatlar erkekte gri, dişide gri kül renginde olup, üzerinde üç adet zikzak çizgi mevcuttur. Beyaz renkli arka kanatlarda birer adet gri renkte leke bulunmaktadır. Antenleri çift taraklı olup erkekte dişiye nazaran daha kuvvetli yapıdadır. Dişi erkeğe göre biraz daha büyüktür (Şekil 1). Şekil 1. Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) nın, a) dişi b) erkek ergin bireyleri. Figure 1. a) Female b) male moths of Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.). 3

13 Yumurtaları beyaz renkte ve 1 mm boyunda olup alt tarafı düzdür. Çam keseböceği yumurtalarını genellikle iki ibreyi bir araya getirerek, bu ibrelerin kaide kısmının üstüne sıkı bir biçimde yan yana bir koçanı andırır şekilde bırakırlar. Yumurta bırakma helozon şeklinde olabildiği gibi düz sıra şeklinde de olabilmektedir (Şekil 2). Şekil 2. Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) nın yumurta koçanları. Figure 2. Egg clusters of Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.). Yumurta koçanlarının boyu farklı zamanlarda ve değişik bölgelerde yapılan çalışmalarda farklılık göstermekle birlikte, ortalama koçan boyu 30 mm dir. Dişi yumurtaların üstünü, vücudun sonunda bulunan pullarla örter. Açık bej renginde olan bu pulların uçları ibrenin kaidesine bakar. Yumurtadan çıkan ilk larvalar 1,5 mm olup son larva döneminde mm büyüklüğe kadar ulaşır. Larvaların rengi dorsalde açık kahverengi, lateralde sarımtrak esmer ve ventralde sarımtrak kahverengidir. Vücut bol kıllı olmakla birlikte lateral kıllar beyaz gümüşi renkte, dorsal kıllar ise sarı ve kahverengidir. Abdomenin 1 ila 8. segmentleri üzerinde kırmızı-sarı çerçeveli kadife görünüşünde kahverengi lekeler bulunur (Şekil 3). Larvaların tüberkülleri üzerinde taşınan beyaz yakıcı kıllar (Besçeli, 1969; Tosun, 1975; Çanakçıoğlu, 1993) insanların ve hayvanların derilerinde acı veren yanmalara ve kaşınmalara neden olmasının yanısıra gözde ve solunum yollarında da önemli tahrişlere sebep olabilir. 4

14 Şekil 3. Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) nın larvaları. Figure 3. Larvae of Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.). Beş larva dönemi geçiren çam keseböceğinin bir kese içinde bulunan larva sayısı (ortalama 208) adet olarak saptanmıştır (Çanakçıoğlu, 1993). Pupaları kırmızımtrak kahverengi olup boyları 12 ila 22 mm arasında değişir. Çanakçıoğlu (1993) na göre dişi bireylerin pupa boyları erkeklerinkinden ortalama 4 mm kadar daha büyüktür (Şekil 4). Şekil 4. Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) nın pupaları. Figure 4. Pupae of Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.). 5

15 Yayılışı: Dünyada Kuzey Afrika da Cezayir, Fas ve Filistin in kuzeyinden başlayarak Güney Almanya, Güney Fransa, İspanya, İtalya ve İsviçre ye, Akdeniz de kıyısı bulunan bütün ülkelerde bulunur (Şekil 5) (Schimitschek, 1953; Besçeli, 1969; Tosun, 1975; Battisti, 1988; Devkota & Schmidt, 1990; Mendel, 1990; Atakan, 1991; Kitt & Schmidt, 1993). Türkiye de özellikle Akdeniz ikliminin etkisi altında bulunan, sıcak yörelerde yaygındır (Şekil 6). Marmara, Ege, Akdeniz ve Karadeniz Bölgelerinde bulunur. Güney sahil bölgesi ormanlarında m yüksekliğe kadar ulaşır. Karadeniz sahili boyunca uzanan yörelerde belirgin olarak güneye bakan sıcak yamaçları tercih eder. Yüksekliğin artmasına bağlı olarak sıcaklığın azalması böceğin dikey yayılışını sınırlamaktadır. Şekil 5. Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) nın dünyadaki yayılışı (Besçeli, 1969 ). Figure 5. Distribution of Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) in the world (Besçeli, 1969 ). 6

16 Şekil 6. Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) nın Türkiye deki yayılışı. Figure 6. Distribution of Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) in Türkiye. Konukçuları: Konukçuları arasında çam ve sedir türleri bulunur. Türkiye de bugüne kadar Pinus brutia Ten. (kızılçam), P. nigra Arnold. (karaçam), P. sylvestris L. (sarıçam), P. pinea L. (fıstık çamı), P. halepensis Mill. (halep çamı) ve Cedrus libani A. Richard (sedir) üzerinde tespit edilmiştir (Schimitschek, 1953; Besçeli, 1969; Tosun, 1975; Atakan, 1991; Çanakçıoğlu, 1993). Besin bulamadıklarında Juniperus spp. (ardıç), Olea europa L. (Mill.) (yabani zeytin), Cistus spp. (laden), Phillyrea media L. (akça kesme) ve Arbutus unedo L. (adi kocayemiş) gibi bitkilerde zarar yapabilmektedir. Ancak bunlar çam keseböceğinin gerçek konukçuları değildir. Biyolojisi ve zarar şekli: Çam keseböceği yılda bir döl verir. Erginlerin uçuş zamanları yörelere göre farklılık göstermektedir. Örneğin Ege Bölgesinde Aydın - Karpuzlu yöresinde eylül ayı başlarında, Muğla Fethiye de ise eylül ayı sonlarında görülmektedir. Ergin uçuş zamanında dişinin abdomeni yumurta ile doludur. Erkek çiftleştikten sonra ölür. Dişi çiftleşmeden sonra bir gün içinde yumurtalarını bırakır ve kısa bir süre sonra o da ölür. Yumurtalar genellikle akşamüstleri bırakılır. Dişi yumurta koymak için genellikle meşcere içindeki ağaçlardan çok meşcere kenarındaki ağaçları tercih eder. Hatta, tek tek ağaçlardan daha fazla hoşlanır. Ayrıca güneye bakan taşlı ve sığ topraklar üzerinde bulunan ve herhangi bir nedenle açılmış, seyrekleşmiş meşcerelerde ve makilikler arasında bulunan çamları ve ağaçlandırma sahalarını daha çok tercih eder. 7

17 Bununla birlikte kuzeye bakan derin ve taze topraklar üstündeki kuvvetli ve sık çam meşcerelerinde çam keseböceği bulunursa da, çok fazla tahribata neden olmamaktadır. Zararlının sonbaharda 2-4 haftalık kuluçka döneminden sonra yumurtadan çıkan larvaları, üzerinde bulundukları ibrenin hemen dip kısımlarında veya yakınlarında toplanıp etraftaki ibreleri kemirmeye başlarlar. Bu arada çok ince ağlardan oluşan ilk kozalarını örerler (Şekil 7). Larva dönemleriyle beslenme miktarı doğru orantılı olarak artar ve dolayısıyla larvalar yer değiştirerek daha büyük keseler örerler. İlk dönem larvalar ibreleri kenarlarından kemirirler, daha sonra ise ibrelerin yalnızca orta siniri kalacak şekilde yerler. Dördüncü yuvadan sonra larvalar ibrenin tümünü tüketirler. Büyüklükleri giderek artan keselerin içi pislikler ve larvaların attıkları deriler ile doludur. İlk üç kesenin bulunduğu ibreler bir süre sonra kızararak veya sarararak ölür. Kural olarak, larvalar kese değiştirirken ağaçta daima aşağıdan yukarıya doğru çıkar. İbreleri oldukça kalın olan karaçamlarda kese değiştirme, kızılçama oranla daha az görülür. Ayrıca havanın aniden soğuması kese sayısının azalmasına, larvaların hemen kışlık keseleri meydana getirmesine neden olur. Keseler genellikle dalların uç kısımlarına ve çatal yerlerine yapılır. Gündüzleri keselerde dinlenme halinde geçiren çam keseböceği, akşamları keseden çıkarak ibrelerde zarar yaparlar ve şafakla beraber keselere dönerler. Hava sıcaklığı + 6 ºC nin altına düştüğünde geceleri de keselerde geçirirler (Çanakçıoğlu, 1993). Bu keseler larvaların saklanmasına yaradığı gibi gündüzleri güneş ışınlarının bir kısmının yansımasını ve soğuk havalarda da sıcaklığın korunmasını sağlar. Genel olarak gündüzleri toplu halde kesenin içinde geçiren larvaların bir kısmı, populasyonun artması durumunda, bundan farklı olarak keselerin üzerinde, dal ve sürgün üzerlerinde gündüzleri de toplu olarak bulunabilirler. Populasyon artışına bağlı olarak çam keseböceğinin davranışlarında bazı değişiklikler olabilmektedir. Örneğin, populasyonun az olduğu durumlarda keseleri birleştirerek kese içerisindeki sıcaklığı dengelerler. Diğer taraftan, kese içerisindeki birey sayısı fazla olduğunda, bireylerin bir kısmı başka bir kese örerek o keseden ayrılırlar. Bu anormal durumlar keseleri kesip toplamak suretiyle yapılan mekanik savaşın başarısını azalttığı gibi savaş masraflarını da arttırmaktadır. 8

18 Şekil 7. Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) nın ilk dönem zararı. Figure 7. Primary damage of Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.). Bir çam ağacı üzerindeki ibreleri yiyerek tüketen larvalar (Şekil 8), genel olarak bu ağacı terk ederek bir başka ağaca gitmektedirler. Olgunlaşıncaya kadar yeni ağacın ibreleriyle beslenmektedirler. Larva dönemlerinin süreleri ve doğada görülebilme zamanları hakkında değişik ülkelerde ve değişik koşullarda gerçekleştirilen farklı değerlendirmeler bulunmaktadır. Örneğin Battisti (1988), daha önce bu zararlı tarafından zarar görmüş ve zarar görmemiş ağaçlarda çam keseböceğinin biyolojisi üzerine bir çalışma gerçekleştirmiştir. Bu çalışmada, aynı çevre koşullarında çam keseböceğinin larva dönemlerinin süre olarak birbirinden farklılık gösterdiğini belirtmiştir. Daha önce zarar görmüş ağaçlarda beslenen çam keseböceği larvalarının larva dönemleri daha uzun sürerken, herhangi bir zararlanmaya maruz kalmamış ağaçlarda 9

19 beslenen larvaların larva süreleri daha kısa olmuştur. Devkota and Schmidt (1990) birinci larva döneminin 10 gün, ikinci larva döneminin 14 gün, üçüncü larva döneminin 17 gün, dördüncü larva döneminin 23 gün ve son larva döneminin 21 gün sürdüğünü belirtirken, Sekendiz (1985) birinci larva döneminin 12 gün, ikinci larva döneminin 14 gün, üçüncü larva döneminin 30 gün, dördüncü larva döneminin 44 gün ve son larva döneminin 30 gün sürdüğünü belirtmiştir. Farklı yayınlarda farklı sürelerin verilmesi, çam keseböceğinin yükseklik, sıcaklık ve besin ile ilişkili olarak geliştirdiği uyumlardan kaynaklanmaktadır. Şekil 8. Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) nın ileri dönemdeki zararı. Figure 8. Forward damage of Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.). Beş dönem geçiren larvalar nisan sonunda veya mayıs başında toprağa girerek (Şekil 9) bir koza örer ve içerisinde pupa haline geçerler. Larvaların 10

20 toprağa girdiği yerler kabarık görünür, fakat bu kabarıklık zamanla kaybolur. Larvaların toprağa girme derinliği toprağın fiziksel özelliklerine bağlı olup bu derinlik 2-30 cm arasında değişir. Koşulların uygun olmaması halinde bu pupalar toprakta 4 yıl boyunca diyapoz halinde kalabilirler. Şekil 9. Olgun larvaların pupa olmak üzere toprağa girişleri. Figure 9. Entrance of mature larvae into soil for pupation Esas zararı yapan larvalar, yaşamları boyunca ibreleri yediklerinden, fizyolojik ve primer zararlı olarak kabul edilirler. Az miktarda bulunduklarında, yalnızca kese civarındaki ibrelerde zarar görülürken, populasyon arttıkça ağaçları ve meşcereleri tamamen çıplak hale getirirler. Zararın bu şekilde birkaç yıl üst üste devam etmesi sonucunda, ağaçların zayıflamasını takiben kabuk böcekleri gibi sekonder zararlıların bulaşması ve meşcerelerin elden çıkması oldukça yüksek bir ihtimal haline gelmektedir. Ekolojik istekleri: Özkazanç (2002a) Demolin (1969) e atfen Fransa da ocak ayı sıcaklık ortalamasının 0 C ve güneşlenme süresinin en az saat olması durumunda çam keseböceğinin gelişebildiğini bildirmektedir. Sıcaklık ortalamasının 1 C derece azalması durumunda güneşlenme süresi 100 saat artmaktadır. Çam keseböceğinin yaşamını sınırlayan bir diğer faktör de en soğuk aya ait en düşük sıcaklık derecesi ile en sıcak aya ait en yüksek sıcaklık derecesidir. 200 bireyden oluşan yuvadaki larvalar 10 C a 10 saatten fazla 11

21 dayanamamaktadır. Güneşlenmenin fazla olduğu yerlerde en düşük sıcaklık limiti 12 C olarak bulunmuştur. Rüzgarlı ve kuzey bakıda olan yerlerde ise bu limit 9 C olmaktadır. Çam keseböceğinin yaşama sınırını belirleyen en yüksek sıcaklık ise 32 C tır. 30 C da yuvadaki sosyal yaşam bozulmakta ve bireyler dağılmakta, 32 C da ise larvalar ölmektedir (Özkazanç, 2002a). Doğal düşmanları: Türkiye de çam keseböceğinin tüm dönemlerine ait birçok parazitoit ve predatörü saptanmıştır (Ek 1) (Besçeli, 1969; Tosun, 1975; Sekendiz, 1985; Kornoşor, 1986; Atakan, 1991; Eroğlu ve Uğurlu, 1993) Çam Keseböceğinin yumurta parazitoitleri hakkında genel bilgiler Çalışmada bölgede etkin olarak görülen ve laboratuvar koşullarında üretilme çalışmalarına konu olan yumurta parazitoitleri ile ilgili genel bilgiler aşağıdaki gibidir. Ooencyrtus pityocampae (Mercet) (Hym., Encyrtidae) Encyrtidae familyası üyeleri biyolojik savaş açısından önemli türlerdir. Genellikle 1 3 mm boyunda arıcıklardır. Anten yapıları değişiklik gösterir. Vücutları metalik renktedir. Bu familya üyelerinden olan O. pityocampae çam keseböceğinin en bilinen yumurta parazitoitidir (Şekil 10). Şekil 10. Ooencyrtus pityocampae (Mercet) ergini. Figure 10. Adult of Ooencyrtus pityocampae (Mercet). 12

22 Doğada 2 döl verir. İlk döl gün sürer (Tsankov, 1990). İlk dölün belli bir oranı diyapozda kalır ve ertesi yıl ortaya çıkar. Olgun larvanın seçici diyapozu ekim kasımda meydana gelir ve erginlerin çıktığı bahara kadar sürer (Halperin, 1990 a). Ancak bu dönemde kendisi için uygun beslenme materyali yoktur ve populasyonda büyük oranda kayıplar olur. Uzun diyapoz ise sonbahara kadar sürer. Bu uzun diyapozdan çıkışta beslenme yönünden bir problem yoktur. Ancak kısa süreli diyapoz sonrası oluşan büyük kayıplar zararlının baskı altına alınmasında daha etkin olmasını engeller (Halperin, 1990 a). Herhangi bir kesinti ya da diyapoz olmaksızın C de tüm yıl boyunca üreyebilen O. pityocampae, 30 C de bir dölünü 12 günde tamamlar. İnkubasyon 30 saat, larva gelişimi 4 5 gün, prepupa 1 gün, pupa 4 5 gün ve ovipozisyon dönemi 1 2 gün sürer. 24 C de tüm gelişim 22 gün sürerken 34 C de bu süre sadece 9 gündür (Halperin, 1990b). 33 C nin altındaki sıcaklıklarda parthenogenetik olarak ürerler. İyi gelişmiş yayılma ve konukçu arama yeteneğine sahiptirler. Genel parazitleme oranı % 6,3 tür (Bellin et al., 1990). Ergin dişi ortalama 27 (8 47) yumurta bırakabilir. Baryscapus servadeii Dom. (Hym., Eulophidae) Eulophidae familyasına bağlı türler Lepidoptera, Coleoptera, Diptera takımlarına bağlı türlerin parazitoitleridir. 1 3 mm boyunda arıcıklardır. Eulophidlerin 30 C nin üzerindeki sıcaklıklara dayanıklılığı ve uyumu nedeniyle encyrtidlere nazaran belirgin bir üstünlüğü söz konusudur (Tiberi, 1990). Bu familya üyelerinden olan B. servadeii erginleri (Şekil 11) O. pityocampae ile birlikte eylül - ekim aylarında görülürler. Parthenogenetik olarak ürerler. Olgun larva olarak iki yıl diyapozda kalabilirler (Tiberi, 1990). Yumurta koçanlarını arayıp bulma yetileri fazla gelişmemiştir. Yılda iki döl verirler. İlk döl dört haftadan kısa sürerken ikinci döl 11 ay sürer. Parazitleme oranı tek yumurta koçanında ortalama % 37 dir. Ancak genel parazitleme oranı % 5,5 civarındadır. Bulgaristan da bulunma oranı İsrail ve İspanya dan oldukça yüksektir (Halperin, 1990a). 13

23 Şekil 11. Baryscapus servadeii Dom. ergini. Figure 11. Adult of Baryscapus servadeii Dom. 14

24 3. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Akdeniz çevresindeki ülkelerle birlikte Türkiye de de özellikle kızılçam ormanlarında sorun olan çam keseböceği, Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) (Lep., Thaumetopoeidae) nın, biyolojisi, doğal düşmanları, bunların etkinlikleri ve zararlı ile savaş yöntemleri konusunda yapılan çalışmalar özet halinde verilmiştir. Battisti (1988) İtalya da gerçekleştirdiği çalışmada T. pityocampa nın konukçularından biri olan Pinus nigra Arnold. üzerinde epidemi yılında ve bunu izleyen yıldaki biyolojisini, eşey oranının değişimini ve populasyon davranışlarını incelemiştir. Devkota and Schmidt (1990), Yunanistan dan getirdikleri T. pityocampa yumurta koçanlarını Almanya da, laboratuvar koşullarında 13 farklı çam ve Larix kaempferi (Lamb.) Carr. ile yaptıkları denemelerde Pinus parviflora S. & Z. üzerinde beslenen ilk dönem larvalarda, Pinus strobus L. ve L. kaempferi de beslenen ikinci dönem larvalarda % 100 ölüm kaydetmişlerdir. Halperin, 1991 yılında İsrail de yaptığı çalışmada, İsrail de bulunan üç Thaumetopoea türünün morfolojik ve biyolojik özelliklerini, konukçularını ve davranışlarını incelemiştir. Tiberi et al. tarafından 1999 yılında yayınlanan çalışmada, farklı çam türlerinin ibrelerindeki monoterpenler ve bunların dişi bireylerin yumurta bırakmada gösterdikleri tercihler üzerine etkileri incelenmiştir. Fıstık çamı ibrelerinde yüksek oranda bulunan limonen in T. pityocampa nın yumurta bırakmak için fıstık çamını tercih etmemesinde rol oynadığı belirtilmiştir. Yapılan bu çalışma ile çam keseböceğinin ovipozisyon dönemi boyunca dört farklı çam türüne püskürtülen limonenin etkin bir koruma sağladığı kaydedilmiştir. Hódar et al., 2002 yılında, farklı üç çam türündeki (Pinus pinaster, P. sylvestris nevadensis ve P. nigra salzmannii) farklı besin kompozisyonlarıyla çam keseböceğinin yumurta bırakma ve farklı larva dönemlerine ait gelişim ve hayatta kalma oranlarıyla ilişkilerini inceledikleri çalışmada, ibrelerdeki azot miktarının özellikle ilk dönem larvaların hayatta kalmasıyla ilişkili olduğunu belirlemişlerdir. Çam keseböceğinin yumurta koçanlarının yapısı, parazitlenme oranları, yumurta parazitoitlerinin türleri, yayılışları, etkinlikleri ve biyolojileri ile ilgili çalışmalar aşağıdaki gibidir. İtalya da Tiberi and Roversi (1987), Pinus halepensis Mill. ormanlarında T. pityocampa nın yumurta parazitoitleri olarak Baryscapus (Eutetrastichus, Tetrastichus) servadeii Dom. (Hym., Eulophidae), Ooencyrtus pityocampae Mercet (Hym., Encyrtidae), Anastatus bifasciatus 15

25 B. de Fonsc. (Hym., Eupelmidae) ve Trichogramma embryophagum Htg. (Hym., Trichogrammatidae) saptanmıştır. Bu yumurta parazitoitleri arasında en etkilisinin % 66 ya varan oranlarda parazitleme yapabilen B. servadeii olduğu belirtilmiştir. Yunanistan da yıllarında toplanan 222 T. pityocampa yumurta koçanı üzerinde gerçekleştirilen çalışmada Bellin et al. (1990), en yaygın üç tür olarak B. servadeii, O. pityocampae ve Eutetrastichus sp. yi belirlemişlerdir. Halperin (1990 b) in yaptığı çalışmada, Thaumetopoea türlerinin doğal düşmanları belirlenmiş, çam keseböceğinin farklı evrelerinin 7 parazitoit, 21 predatör ve 6 entomopatojen organizma tarafından etkilendiğini bulmuştur. Bunların en yaygınları O. pityocampae, B. servadeii ve Beauveria bassiana Vuill. olarak belirlenmiştir. Schmidt (1990), yılları arasında Yunanistan ın güney bölgelerinde yaptığı çalışmada T. pityocampa nın yumurta parazitoitlerinin çoğunun eylül ayında ergin olan B. servadeii ve mayıs ve haziran aylarında ergin olan O. pityocampae olduğunu, çıkan hemen hemen bütün parazitoitlerin dişi olduğunu belirlemiştir. Ayrıca bu çalışmada O. pityocampae nın bir hiperparaziti de tespit edilmiştir. Tiberi (1990) nin İtalya nın çeşitli bölgelerinde yaptığı çalışmada, T. pityocampa nın yumurta parazitoiti olarak Hymenoptera takımına bağlı Chalcidoidea üst familyasına ait beş tür tespit edilmiş olup bunlar A. bifasciatus, Ooencyrtus telenomicida Vassiliev, O. pityocampae, B. servadeii ve T. embryophagum dur. O. pityocampae ve B. servadeii en yaygın ve en etkili parazitoitler olarak belirlenmiş, tüm türlerin meydana getirdiği toplam parazitlenmenin % lere ulaştığı belirtilmiştir. Bulgaristan da, Tsankov (1990) tarafından yürütülen çalışmada, T. pityocampa nın dört yumurta parazitoiti tespit edilmiştir. O. pityocampae ve B. servadeii daha sık görülürken, A. bifasciatus ve T. embryophagum un daha az görüldüğü kaydedilmiştir. Çalışmada ayrıca O. pityocampae ve B. servadeii nin biyolojileri de incelenmiştir. Arazi çalışmalarının İsrail de, laboratuvar çalışmalarının ise Almanya da yürütüldüğü, Kitt and Schimidt (1993) tarafından gerçekleştirilen araştırmada parazitoitlerin etkisi % 38,6 olarak saptanmıştır. En sık karşılaşılan parazitoit B. servadeii olmuş, bunu O. pityocampae nin izlediği kaydedilmiştir. O. pityocampae nin yumurta koçanlarını arayıp bulmada B. servadeii den daha iyi bir yeti gösterdiği de belirtilmiştir. Tsankov et al. (1996), yıllarında Bulgaristan ın farklı bölgelerindeki P. nigra ormanlarından toplanan T. pityocampa yumurta koçanlarında, en sık rastlanan yumurta parazitoiti olarak O. pityocampae yi 16

26 tespit etmiş olup A. bifasciatus ve B. servadeii nin bunu izlediğini belirtmişlerdir. Çalışmada ayrıca çok az miktarda Trichogramma sp. de bulunmuştur. Parazitlenme nedeniyle olan ölüm % 24,5 38,9 olarak tespit edilmiştir. Schmidth et al. (1997) Fas ta Atlas Dağları nda yaptıkları çalışmada, T. pityocampa nın yumurta parazitoitlerini tespit etmişlerdir. Bu çalışmanın sonucunda yumurta parazitoitlerinin neden olduğu ölüm oranını % 21,4 olarak belirlemişlerdir. Laçeja and Tiberi, 1999 yılında Arnavutluk ta yapılan çalışmanın sonucunda, T. pityocampa nın üç adet yumurta parazitoitini tespit etmişler ve Arnavutluk un çeşitli bölgelerinde parazitlenme oranlarını saptamışlardır. Tsankov et al. (1999) Yunanistan da gerçekleştirdikleri çalışmada, T. pityocampa nın beş yumurta parazitoiti bulunduğunu saptamışlardır. Bunlar O. pityocampae, B. servadeii, B. transversalis, A. bifasciatus ve Pediobius sp. dir. O. pityocampae nin parazitleme oranı % 3,6 ila 23,4 arasında değişirken B. servadeii nin parazitleme oranının % 0,9 ila 22,6 arasında olduğu tespit edilmiştir. Etkili oldukları saptanan çam keseböceğinin yumurta parazitoitlerinin laboratuvar koşullarında alternatif konukçular üzerinde üretimi ile ilgili çalışmalar ise aşağıdaki gibidir. O. pityocampae nin üretilmesi üzerine ilk değerler Battisti et al. (1990) tarafından İtalya da elde edilmiştir. Bu çalışmada hem alternatif konukçular üzerinde hem de yapay besin üzerinde O. pityocampae nin üretimi ve gelişme dönemleri anlatılmış ve üretim tekniklerine yönelik önerilerde bulunulmuştur. Halperin (1990a) çam keseböceğinin yumurta parazitoitlerinin kitle üretimi ile ilgili metot çalışmalarını İsrail de gerçekleştirmiştir. O. pityocampae nin kitle üretimi için çam keseböceğinin yumurta koçanlarında ve Bombyx mori L. (Lep., Bombycidae) yumurtalarında yetiştirilmesi ile ilgili metotlar ve diğer bir yumurta parazitoiti olan B. servadeii nin üretilme metotları tanımlanmıştır. Tiberi et al. (1991), İtalya da O. pityocampae nin laboratuvar koşullarında Nezara viridula L. (Het., Pentatomidae) ve diğer pentatomitlerin yumurtaları üzerinde üretilmeleri ile ilgili bir çalışma yapmışlardır. Bu çalışmanın sonucunda en uygun konukçu türün N. viridula olduğu belirlenmiştir. Masutti et al. (1992), O. pityocampae nin laboratuvar koşullarında yapay besin üzerinde üretilmesi ile ilgili elde ettikleri ve ilk sonuçlarını yayınladıkları çalışmada, yapay besin ortamının özelliklerini, olumlu ve 17

27 olumsuz yönlerini belirtmişler, daha sonraki çalışmalarda neler yapılacağını bildirmişlerdir. Masutti et al. (1993) İtalya da T. pityocampa nın yumurta parazitoitlerinden biri olan ve polifag özellik gösteren O. pityocampae nin invitroda üretimi üzerine bir çalışma gerçekleştirmişlerdir. Tiberi et al. (1993) İtalya da yürüttükleri çalışmada, O. pityocampae nin laboratuvar şartlarında üretilmesine imkan tanıyacak en aktif alternatif konukçunun bulunmasını amaçlamışlardır. O. pityocampae dişileri, N. viridula ile Aelia, Carpocoris, Dolycoris, Raphigaster, Eurydema, Eurygaster ve Graphosoma (Het., Pentatomidae) cinslerine bağlı pentatomid yumurtalarını parazitlemiştir. O. pityocampae nin kitle üretimi için en uygun tür N. viridula olmuştur. O. pityocampae üretiminden elde edilen sonuçların doğaya modifikasyonları 1991 yılında yine İtalya da yapılan bir çalışma ile Tiberi et al. (1994) tarafından gerçekleştirilmiştir. N. viridula üzerinde kitle halinde üretilen O. pityocampae erginleri Orta İtalya da genç bir çam meşceresine salınmıştır. Yumurta parazitoitlerinin yanısıra çam keseböceğinin diğer doğal düşmanları ile ilgili bazı çalışmalar da gerçekleştirilmiştir. Örneğin, Way et al. (1999), Portekiz de Linepithema humile (Mayr) (Hym., Formicidae) isimli karıncanın çam keseböceğinin kontrolündeki yerini incelerken, Buxton (1990) zararlının larva ve pupa parazitoiti olan Phryxe caudata Rond. (Dipt., Tachinidae) nin farklı konukçu bitkiler üzerinde bulunan çam keseböceğini parazitleme oranlarını incelemiştir. Çam keseböceğinin yaptığı zarar ve savaş yöntemleri ile ilgili çalışmalar ise şöyledir: Markalas (1998) ın Yunanistan da gerçekleştirdiği çalışmada, çam keseböceğinin ağaçlarda artıma ne kadar etki ettiği belirlenmiştir. Bu amaçla çam keseböceğinin neden olduğu zararlanmayı izleyen yılda, beş yaşındaki P. pinaster ağaçlarında sürgün boyları, ibre boyları ve kuru ibre ağırlıkları ölçülmüştür. Orta şiddette zararlanmış ağaçlarda toplam sürgün kütle kaybı % olarak hesaplanırken bu kayıp tamamen zararlanmış ağaçlarda % olmuştur. Çam keseböceğinin tüm larva dönemleri üzerinde Melia azedarach L. meyvelerinin metanolik ekstraktlarının etkilerinin laboratuvar ve arazi koşullarında incelendiği çalışma Breuer and Devkota (1990) tarafından Yunanistan da gerçekleştirilmiştir. % 1, 5 ve 10 luk konsantrasyonlarının etkileri belirlenmiştir. Her üç konsantrasyon da antifeedant (beslenmeyi engelleyici) etki göstermiş, yükselen dozla birlikte artan şekilde çam keseböceği larvalarını öldürmüştür. 18

28 Masutti and Battisti, 1990 yılında, İtalya da T. pityocampa nın populasyon davranışları ve entegre savaşına yönelik yaptıkları çalışmada çeşitli kriterleri değerlendirerek entegre savaş kapsamında örnekleme programını, tolerans seviyesinin belirlenmesini, silvikültürel yönetimi ve çeşitli kontrol metotlarını değerlendirmişlerdir. Avtzis (1998), Yunanistan da yaptığı çalışmada, T. pityocampa ya karşı Bacillus thuringiensis in kullanımı ve etkilerini incelemiştir. B. thuringiensis in geliştirilmiş yeni bir formülasyonu olarak nitelendirilen Foray 48B, Dimilin 25WP ve Bactospeine WP ile karşılaştırılmıştır. Aynı iklimsel koşullar altında kullanılan üç ürünün hepsinin de yüksek ölüm düzeyi (% 96,1-100) sağladığı belirtilmiştir. Battisti et al. (1998), İtalya da T. pityocampa ya karşı B. thuringiensis var. kurstaki ile diğer patojenler ve kullanımlarının sonuçlarını inceledikleri bir çalışma gerçekleştirmişlerdir. Türkiye de çam keseböceği hakkındaki yayınların çoğunda bu zararlının biyolojisi, zararı, doğal düşmanları ve savaşımı ile ilgili genel bilgiler verilmektedir (Tosun (1975), Atakan (1991) ve Yamantaş ve Kaya (1998) gibi). T. pityocampa nın biyolojisi ve savaş yöntemleriyle ilgili Türkiye deki çalışmaların temelini oluşturan araştırma, 1969 yılında Besçeli tarafından gerçekleştirilmiştir. Çam keseböceğinin biyolojisi ve bu zararlıya karşı kullanılan mekanik, kimyasal ve biyolojik savaş yöntemleri ve uygulanabilirlikleri incelenmiştir. Yelekçi ve ark yılında yaptıkları çalışmada Adana da yetişen Melia azedarach L. ağacından çıkarılan metanol ve su özütlerinin T. pityocampa larvalarına etkilerini incelemişlerdir. Bu özütlerin püskürtüldüğü ve püskürtülmediği çam ibreleri üzerinde beslenmeye bırakılan çam keseböceği larvalarının çoğunun (%90) püskürtme yapılmayan ibrelere yöneldiklerini, diğerlerini ise zorunlu kaldıklarında yediklerini ve daha sonra da öldüklerini belirlemişlerdir. Mercikoğlu (1991), İzmir Orman Bölge Müdürlüğü sınırları içerisinde T. pityocampa ya karşı bazı biyopreparat, kitin sentezini engelleyici bazı preparatlar ve bazı kimyasal insektisitlerin etkilerini karşılaştırmıştır. Malazgirt (1982a, 1982b; 1983) üç bölüm halinde yayınlanan çalışmasında çam keseböceğinin biyolojisi ve biyolojik savaş olanaklarını değerlendirmiştir. Çam keseböceğinin savaşında doğal düşmanlarının yerinin incelendiği Eroğlu ve Uğurlu nun 1993 yılında yayınladıkları çalışmada T. pityocampa nın tüm dönemlerine ait parazitoit ve predatörler belirtilerek önemli olanların bu zararlı üzerindeki etkileri irdelenmiştir. 19

29 Türkiye nin farklı bölgelerinde çam keseböceğinin yumurta koçanlarının yapısı, parazitlenme ve yumurta bırakma davranışlarının incelendiği, Avcı (2000) tarafından gerçekleştirilen çalışmada, dört farklı yumurta parazitoiti tespit edilmiştir. Bunlar O. pityocampa, B. servadeii, A. bifasciatus ve T. embryophagum dur yılları arasında Ege Bölgesinde toplam 43 ağaçlandırma alanında gerçekleştirdikleri çalışmada Can ve Düzbastılar (2002b), çam keseböceğinin üç yumurta parazitoitini belirlemişlerdir. Çalışma sonucunda, parazitoitlerin etkin olduğu alanlarda gerçekleştirilebilecek savaş yöntemlerine ilişkin önerilerde bulunulmuştur. Son yıllarda ormanlarımızda çam keseböceğinin öneminin artması ile Ülkemiz Ormanlarında Çam Keseböceği Sorunu ve Çözüm Önerileri Sempozyumu 2002 yılında Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Orman Fakültesinde düzenlenmiştir. Bu sempozyumda özgün araştırmaların yanısıra çeşitli derlemelere de yer verilmiştir. 20

30 4. MATERYAL VE METOT 4.1. Materyal Çalışmanın materyalini, Muğla Orman Bölge Müdürlüğü sınırları içerisinde belirlenen, Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) (Lep., Thaumetopoeidae) nın yoğun olarak bulunduğu alanlardaki kızılçam ağaçları, T. pityocampa nın değişik dönemleri, deneme alanında bulunan, laboratuvarda üretilen T. pityocampa nın yumurta parazitoitleri, parazitoitlerin üretiminde yararlanmak amacıyla kullanılan Bombyx mori L. (Lep., Bombycidae), Ephestia kuehniella Zeller (Lep., Pyralidae), Sitotraga cerealella Oliv. (Lep., Gelechiidae) ve Bacillus thuringiensis var. kurstaki esaslı biyoinsektisit oluşturmaktadır Metot Arazi çalışmaları Deneme alanlarının belirlenmesi Muğla iline bağlı Fethiye ilçesi sınırları içerisinde T. pityocampa nın yoğun olarak bulunduğu ve kimyasal savaş yapılmayan, topografik özellikler, yükselti, bakı ve ağaç boyu bakımından benzer üç ağaçlandırma alanı deneme alanları olarak belirlenmiştir. Bu deneme alanlarından biri Fethiye İlçesine bağlı Esenköy sınırları içerisindedir. Diğer iki deneme alanı ise Yakacık köyü sınırları içerisinde bulunan ağaçlandırma alanlarıdır. Seçilen deneme alanlarının hepsi yaklaşık 250 m rakımda ve güney bakıdadır. Deneme alanlarındaki kızılçamlar yaşta ve ortalama 2 m boyundadır. Her bir deneme alanı bir tekerrür olarak kabul edilmiştir. Her deneme alanında dört karakter bulunmaktadır. Bu karakterler: Yumurta koçanlarının ve ilk iki dönem larvaların bulunduğu canlı keselerin toplanmasına dayalı Mekanik Savaş ; İlk iki dönem larvalara karşı Bacillus thuringiensis var. kurstaki esaslı bir biyoinsektisit olan MVP nin kullanılmasını içeren Biyoinsektisit Uygulaması ; Çam keseböceğinin yumurta parazitoitlerinin laboratuvar koşullarında üretilerek doğaya salımının yapılması ya da doğada populasyonlarının korunmasına yönelik çalışmaları içeren Biyolojik Savaş ; Kontrol. Her bir karakter için 1 dekarlık parsel ayrılmıştır. 1 dekarlık alanda, eksiklikler de olabileceği göz önüne alınarak, ağaç denemelere 21

31 alınmıştır. Parseller, Tesadüf Parselleri Deneme Deseni ne göre yerleştirilmiştir. Deneme parsellerinin sınırlarını belirlemek üzere sınır ağaçlar kırmızı boya ile boyanarak işaretlenmiştir. Deneme parsellerinin etrafında emniyet şeridi oluşturmak üzere onar ağaç bırakılmıştır. Ancak arazinin durumuna göre emniyet şeridi bazı yerlerde beş ağaca kadar inmiştir. Çalışmanın son iki yılında, çam keseböceğine karşı aktif maddesi Deltamethrin olan bir preparat kullanılarak kimyasal savaşın yapıldığı Aydın iline bağlı Karpuzlu ilçesi sınırları içerisinde bulunan bir kızılçam ağaçlandırma alanı deneme alanı olarak belirlenerek uygulamalar gerçekleştirilmiştir. Çam keseböceğine karşı kimyasal savaş yapılan ve yapılmayan alanların uygulamalar açısından karşılaştırılabilmesi amaçlanmıştır Uygulama zamanının belirlenmesi Ergin çıkışlarının belirlenmesi amacıyla İzmir Orman Bölge Müdürlüğü, Orman Zararlılarıyla Mücadele Grup Müdürlüğünden temin edilen formülasyonu Z-13-hexadecen-11-yn-1-yl asetat olan iki farklı feromon kullanılmıştır. Ancak bu iki feromonun kullanıldığı tuzaklar ergin yakalamada başarılı olmamıştır. Bu nedenle, deneme alanlarının bulunduğu bölgedeki yetkili kişilerle temasa geçilerek deneme alanlarının devamlı olarak kontrolü sağlanmış ve yumurta bırakma mevsimleri belirlenmiştir. Ancak ergin çıkışlarının uzun sürmesi sebebiyle, deneme alanlarında bulunan her ağaçta ya da ağaç başına en az 1 yumurta koçanı görüldüğünde savaş zamanına karar verilmiştir Yapılan uygulamalar Deneme alanlarının bulaşıklılık oranını belirlemek amacıyla uygulamalara başlamadan önce tüm parsellerde uygulama öncesi sayımlar yapılmıştır. Bir ağacın üzerinde çam keseböceğinin yumurta koçanı ya da larvaların ördükleri keseler bulunuyorsa o ağaç bulaşık olarak kabul edilmiştir. Alanın tamamında, ağaç başına düşen canlı kese yoğunluğunu belirlemek amacıyla içerisinde canlı larva bulunan canlı kese sayımları yapılmıştır. Uygulama öncesinde, parsellerin tamamındaki ağaçlar kontrol edilerek bulaşık ağaç ve canlı keseler sayılarak kaydedilmiştir. Değerlendirme amacıyla uygulamaların yapıldığı alanlarda tüm parseller kontrol edilerek bulaşık ağaç ve canlı keselerin sayımları gerçekleştirilmiştir. 22

ISPARTA YÖRESİNDE Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) (Lep.: Thaumetopoeidae) NIN YUMURTA KOÇANLARI ÜZERİNE ARAŞTIRMALAR.

ISPARTA YÖRESİNDE Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) (Lep.: Thaumetopoeidae) NIN YUMURTA KOÇANLARI ÜZERİNE ARAŞTIRMALAR. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi Seri: A, Sayı: 1, Yıl: 2004, ISSN: 1302-7085, Sayfa: 1-11 ISPARTA YÖRESİNDE Thaumetopoea pityocampa (Den. & Schiff.) (Lep.: Thaumetopoeidae) NIN YUMURTA

Detaylı

EGE BÖLGESİ AĞAÇLANDIRMA ALANLARINDA ÇAM KESEBÖCEĞİ (Thaumetopoea pityocampa(den. &Schiff) YUMURTA PARAZİTOİTLERİNİN BELİRLENMESİ

EGE BÖLGESİ AĞAÇLANDIRMA ALANLARINDA ÇAM KESEBÖCEĞİ (Thaumetopoea pityocampa(den. &Schiff) YUMURTA PARAZİTOİTLERİNİN BELİRLENMESİ Orman Bakanlığı Yayın No:152 ISSN 1300-9508 Müdürlük Yayın No: 031 EGE BÖLGESİ AĞAÇLANDIRMA ALANLARINDA ÇAM KESEBÖCEĞİ (Thaumetopoea pityocampa(den. &Schiff) YUMURTA PARAZİTOİTLERİNİN BELİRLENMESİ Studies

Detaylı

zeytinist

zeytinist 1 T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ EDREMİT MESLEK YÜKSEKOKULU Zeytincilik ve Zeytin İşleme Teknolojisi Programı Öğr. Gör. Mücahit KIVRAK 0 505 772 44 46 kivrak@gmail.com www.mucahitkivrak.com.tr 2 3 4 Zeytin

Detaylı

KSÜ. Fen ve Mühendislik Dergisi, 7(2)-2004 60 KSU. Journal of Science and Engineering 7(2)-2004

KSÜ. Fen ve Mühendislik Dergisi, 7(2)-2004 60 KSU. Journal of Science and Engineering 7(2)-2004 KSÜ. Fen ve Mühendislik Dergisi, 7(2)-2004 60 KSU. Journal of Science and Engineering 7(2)-2004 Kahramanmaraş Yöresinde Kızılçamlarda (Pinus brutia Ten.) Çam Keseböceği, Thaumetopoea pityocampa (Schiff.)

Detaylı

ZİRAİ MÜCADELE TEKNİK TALİMATLARI CİLT IV. ALTIN KELEBEK Euproctis chrysorrhoea L (Lepidoptera: Lymantriidae)

ZİRAİ MÜCADELE TEKNİK TALİMATLARI CİLT IV. ALTIN KELEBEK Euproctis chrysorrhoea L (Lepidoptera: Lymantriidae) 1. TANIMI VE YAŞAYIŞI ALTIN KELEBEK Euproctis chrysorrhoea L (Lepidoptera: Lymantriidae) Dişinin abdomeni gayet iri olup, ucundaki sarı renkli kıl demeti nedeniyle, bu zararlıya Altın kelebek ismi verilmiştir

Detaylı

zeytinist

zeytinist 1 T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ EDREMİT MESLEK YÜKSEKOKULU Zeytincilik ve Zeytin İşleme Teknolojisi Programı Öğr. Gör. Mücahit KIVRAK 0 505 772 44 46 kivrak@gmail.com www.mucahitkivrak.com.tr 2 3 4 ZEYTİN

Detaylı

Dryocosmus kuriphilus(kestane gal arısı)sürvey Talimatı. Dryocosmuskuriphilus(Yasumatsu) (Kestane gal arısı)

Dryocosmus kuriphilus(kestane gal arısı)sürvey Talimatı. Dryocosmuskuriphilus(Yasumatsu) (Kestane gal arısı) Dryocosmus kuriphilus(kestane gal arısı)sürvey Talimatı Zararlı Organizma Dryocosmuskuriphilus(Yasumatsu) (Kestane gal arısı) Sınıf: Insecta Takım: Hymenoptera Familya:Cynipidae Tanımı Konukçuları Zarar

Detaylı

zeytinist

zeytinist 1 T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ EDREMİT MESLEK YÜKSEKOKULU Zeytincilik ve Zeytin İşleme Teknolojisi Programı Öğr. Gör. Mücahit KIVRAK 0 505 772 44 46 kivrak@gmail.com www.mucahitkivrak.com.tr 2 3 4 ZEYTİN

Detaylı

Domates Yaprak Galeri Güvesi Tuta absoluta

Domates Yaprak Galeri Güvesi Tuta absoluta Tuta absoluta Bu nesne Türkiye Tarımsal Öğrenme Nesneleri Deposu kullan-destekle kategorisinden bir öğrenme nesnesidir. Kullan-Destekle nesneleri bilimsel çalışmalarda kaynak gösterilerek kullanmak istisna

Detaylı

FARKLI SICAKLIKLARIN AVCI BÖCEK SCYMNUS SUBVILLOSUS (GOEZE) (COLEOPTERA: COCCINELLIDAE) UN ERGİN ÖNCESİ DÖNEMLERİNİN ÖLÜM ORANLARINA ETKİLERİ *

FARKLI SICAKLIKLARIN AVCI BÖCEK SCYMNUS SUBVILLOSUS (GOEZE) (COLEOPTERA: COCCINELLIDAE) UN ERGİN ÖNCESİ DÖNEMLERİNİN ÖLÜM ORANLARINA ETKİLERİ * Ç.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü Yıl:8 Cilt17-3 FARKLI SICAKLIKLARIN AVCI BÖCEK SCYMNUS SUBVILLOSUS (GOEZE) (COLEOPTERA: COCCINELLIDAE) UN ERGİN ÖNCESİ DÖNEMLERİNİN ÖLÜM ORANLARINA ETKİLERİ * The Effect Of

Detaylı

BİYOLOJİK SAVAŞ. Kültür bitkilerinde zararlı organizmalara karşı doğal düşmanlarının kullanılmasıdır.

BİYOLOJİK SAVAŞ. Kültür bitkilerinde zararlı organizmalara karşı doğal düşmanlarının kullanılmasıdır. BİYOLOJİK SAVAŞ Kültür bitkilerinde zararlı organizmalara karşı doğal düşmanlarının kullanılmasıdır. TARİHÇESİ İlk olarak 1200 li yıllarda Çin de turunçgil ağaçlarında Oecophylla smaragdina isimli karınca

Detaylı

zeytinist

zeytinist 1 T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ EDREMİT MESLEK YÜKSEKOKULU Zeytincilik ve Zeytin İşleme Teknolojisi Programı Öğr. Gör. Mücahit KIVRAK 0 505 772 44 46 kivrak@gmail.com www.mucahitkivrak.com.tr 2 3 4 Zeytin

Detaylı

Isı, bir böceğin gelişme süresi ve canlı kalma oranlarını etkiler. Belirli sınırlar içinde sıcaklığın artışı gelişme süresini kısaltır.

Isı, bir böceğin gelişme süresi ve canlı kalma oranlarını etkiler. Belirli sınırlar içinde sıcaklığın artışı gelişme süresini kısaltır. BÖCEK ÖKOLOJİSİ BÖCEK ÖKOLOJİSİ Ökoloji, "Organizmaların yaşama yerlerinde incelenmesi"dir. Ökoloji, genel olarak, "Organizma veya organizma gruplarının, çevreleri ile karşılıklı etkileşimlerinin araştırmasından

Detaylı

Ç.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü Yıl:2008 Cilt:17-3

Ç.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü Yıl:2008 Cilt:17-3 ÇUKUROVA DA YAPRAKPİRELERİNİN [ASSYMETRESCA DECEDENS (PAOLI) VE EMPOASCA DECIPIENS PAOLI.(HOMOPTERA:CICADELLIDAE)] PAMUK BİTKİSİNDEKİ POPULASYON DEĞİŞİMLERİ* The Population Fluctuations of Leafhoppers

Detaylı

Önceden Tahmin ve Erken Uyarı

Önceden Tahmin ve Erken Uyarı Önceden Tahmin ve Erken Uyarı Hava sıcaklığı Nem Rüzgar hızı ve yönü Güneş şiddeti Yağmur miktarı Toprak nemi sıcaklığı Yaprak ıslaklığı Zamanında doğru ilaçlama Ürün ve çevrenin korunması Gereksiz ilaçlamalar

Detaylı

BÖLÜM 3. Artvin de Orman Varlığı

BÖLÜM 3. Artvin de Orman Varlığı BÖLÜM 3 Artvin de Orman Varlığı Özgür EMİNAĞAOĞLU Orman, oldukça geniş bir alanda kendine özgü bir iklim oluşturabilen, belirli yükseklik, yapı ve sıklıktaki ağaçlar, ağaçcık, çalı ve otsu bitkiler, yosun,

Detaylı

İKLİM ELEMANLARI SICAKLIK

İKLİM ELEMANLARI SICAKLIK İKLİM ELEMANLARI Bir yerin iklimini oluşturan sıcaklık, basınç, rüzgâr, nem ve yağış gibi olayların tümüne iklim elemanları denir. Bu elemanların yeryüzüne dağılışını etkileyen enlem, yer şekilleri, yükselti,

Detaylı

ÖZGEÇMİŞ. Adı-Soyadı : Miray DURLU KÜLBAŞ. Doğum Yeri : Beyoğlu-İstanbul. Doğum Tarihi : 11.08.1988. Medeni Hali : Evli. Yabancı Dili : İngilizce

ÖZGEÇMİŞ. Adı-Soyadı : Miray DURLU KÜLBAŞ. Doğum Yeri : Beyoğlu-İstanbul. Doğum Tarihi : 11.08.1988. Medeni Hali : Evli. Yabancı Dili : İngilizce ÖZGEÇMİŞ Adı-Soyadı : Miray DURLU KÜLBAŞ Doğum Yeri : Beyoğlu-İstanbul Doğum Tarihi : 11.08.1988 Medeni Hali : Evli Yabancı Dili : İngilizce Göreve Başlama Tarihi: 15 Aralık 2011 Eğitim Durumu (Kurum ve

Detaylı

KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 1247

KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 1247 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 1247 KAHRAMANMARAŞ İLİNİN GENEL MEYVECİLİK DURUMU Mehmet SÜTYEMEZ*- M. Ali GÜNDEŞLİ" Meyvecilik kültürü oldukça eski tarihlere uzanan Anadolu'muz birçok meyve türünün anavatanı

Detaylı

8. Familya: Curculionidae. Sitophilus granarius (L.) (Buğday biti) Sitophilus oryzae (L.) (Pirinç biti)

8. Familya: Curculionidae. Sitophilus granarius (L.) (Buğday biti) Sitophilus oryzae (L.) (Pirinç biti) 8. Familya: Curculionidae Sitophilus granarius (L.) (Buğday biti) Sitophilus oryzae (L.) (Pirinç biti) Sitophilus granarius (L.) Erginler koyu kahve veya kırmızımsı gri renkte, 3-5 mm. boydadır. Baş kısmı

Detaylı

BİYOLOJİK MÜCADELE. Kültür bitkilerinde zararlı organizmalarakarşı doğal düşmanlarının insan katkısıyla kullanılmasıdır.

BİYOLOJİK MÜCADELE. Kültür bitkilerinde zararlı organizmalarakarşı doğal düşmanlarının insan katkısıyla kullanılmasıdır. BİYOLOJİK MÜCADELE Kültür bitkilerinde zararlı organizmalarakarşı doğal düşmanlarının insan katkısıyla kullanılmasıdır. Doğada varolan canlı baskı unsurlarının zararlı popülasyonları üzerindeki etkinliğinin

Detaylı

Türkiye de yeni bir sedir zararlısı Dichelia cedricola (Diakonoff) 1974 (Lep.: Tortricidae) nın biyolojisi, zararı ve doğal düşmanları

Türkiye de yeni bir sedir zararlısı Dichelia cedricola (Diakonoff) 1974 (Lep.: Tortricidae) nın biyolojisi, zararı ve doğal düşmanları Türkiye de yeni bir sedir zararlısı Dichelia cedricola (Diakonoff) 1974 (Lep.: Tortricidae) nın biyolojisi, zararı ve doğal düşmanları Mustafa AVCI 1 1 Süleyman Demirel Üniversitesi, Orman Fakültesi, Orman

Detaylı

AMERİKAN BEYAZ KELEBEĞİ (Hyphantria cunea (Dry.)) ÜZERİNE BİYOLOJİK VE MORFOLOJİK ARAŞTIRMALAR * Erol AKKUZU 1 Torul MOL 2

AMERİKAN BEYAZ KELEBEĞİ (Hyphantria cunea (Dry.)) ÜZERİNE BİYOLOJİK VE MORFOLOJİK ARAŞTIRMALAR * Erol AKKUZU 1 Torul MOL 2 Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi Seri: A, Sayı: 2, Yıl: 2006, ISSN: 1302-7085, Sayfa: 50-57 AMERİKAN BEYAZ KELEBEĞİ (Hyphantria cunea (Dry.)) ÜZERİNE BİYOLOJİK VE MORFOLOJİK ARAŞTIRMALAR

Detaylı

E. Takım: Lepidoptera. 1. Familya: Pyralidae 2. Familya: Galleriidae 3. Familya: Tineidae 4. Familya: Gelechiidae

E. Takım: Lepidoptera. 1. Familya: Pyralidae 2. Familya: Galleriidae 3. Familya: Tineidae 4. Familya: Gelechiidae E. Takım: Lepidoptera 1. Familya: Pyralidae 2. Familya: Galleriidae 3. Familya: Tineidae 4. Familya: Gelechiidae 1. Familya: Pyralidae a) Ephestia kuehniella (Zell.)(Değirmen güvesi) b) Ephestia elutella

Detaylı

EKİN KURDU (Zabrus Spp.) Özden Güngör Ziraat Mühendisleri Odası Genel Merkez Yönetim Kurulu Başkanı 23.Temmuz Ankara

EKİN KURDU (Zabrus Spp.) Özden Güngör Ziraat Mühendisleri Odası Genel Merkez Yönetim Kurulu Başkanı 23.Temmuz Ankara EKİN KURDU (Zabrus Spp.) Özden Güngör Ziraat Mühendisleri Odası Genel Merkez Yönetim Kurulu Başkanı 23.Temmuz.2015 - Ankara Ekin Kurdu (Zabrus Spp) Ergini Geniş bir baş ve fırlayan sırt kısmının görünüşünden

Detaylı

Dünyada 3,2 milyon tona, ülkemizde ise 40 bin tona ulaşan pestisit tüketimi bunun en önemli göstergesidir. Pestisit kullanılmaksızın üretim yapılması

Dünyada 3,2 milyon tona, ülkemizde ise 40 bin tona ulaşan pestisit tüketimi bunun en önemli göstergesidir. Pestisit kullanılmaksızın üretim yapılması Pestisit; herhangi bir istenmeyen canlının (zararlı organizma), yayılmasını engelleyen, uzaklaştıran ya da ondan koruyan her türlü bileşik ya da bileşikler karışımıdır. Tarımda pestisitler, zararlı organizmaları

Detaylı

Sakarya İli Fındık Alanlarındaki Bitki Sağlığı Sorunları Çalıştayı Raporu

Sakarya İli Fındık Alanlarındaki Bitki Sağlığı Sorunları Çalıştayı Raporu Prof. Dr. Celal TUNCER, Doç. Dr. İsmail ERPER 25.11.2016/SAKARYA ÇALIŞTAY SONUÇ BİLDİRİSİ Sakarya İli Fındık Alanlarındaki Bitki Sağlığı Sorunları Çalıştayı Raporu Sakarya Ticaret Borsası Sakarya İli Fındık

Detaylı

BİYOLOJİK MÜCADELE. Dr. Bilgin GÜVEN

BİYOLOJİK MÜCADELE. Dr. Bilgin GÜVEN BİYOLOJİK MÜCADELE Dr. Bilgin GÜVEN Biyolojik mücadele nedir? Biyolojik mücadele : Zararlıların populasyon yoğunluğunu azaltmak için faydalıların insan tarafından kullanılmasıdır zararlı yönetiminde başarılı

Detaylı

PESTİSİT UYGULAMA TEKNİKLERİ. ARŞ. GÖR. EMRE İNAK ANKARA ÜNİVERSİTESİ/ ZİRAAT FAKÜLTESİ/ BİTKİ KORUMA BÖLÜMÜ

PESTİSİT UYGULAMA TEKNİKLERİ. ARŞ. GÖR. EMRE İNAK ANKARA ÜNİVERSİTESİ/ ZİRAAT FAKÜLTESİ/ BİTKİ KORUMA BÖLÜMÜ PESTİSİT UYGULAMA TEKNİKLERİ ARŞ. GÖR. EMRE İNAK ANKARA ÜNİVERSİTESİ/ ZİRAAT FAKÜLTESİ/ BİTKİ KORUMA BÖLÜMÜ einak@ankara.edu.tr GENEL ZARARLILAR TEMEL KAVRAMLAR Pestisit(Pesticide): Pest cide (Zararlı

Detaylı

Tohum ve Fidanlık Tekniği. Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER

Tohum ve Fidanlık Tekniği. Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER Tohum ve Fidanlık Tekniği Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER Gerek ekim ve gerekse dikim yoluyla olsun ağaçlandırmalarda ilk çıkış noktası TOHUM dur. 1997 yılında: 20.703.122 Hektar (Ülke genelinin % 26,6 ' sı),

Detaylı

B A S I N Ç ve RÜZGARLAR

B A S I N Ç ve RÜZGARLAR B A S I N Ç ve RÜZGARLAR B A S I N Ç ve RÜZGARLAR Havadaki su buharı ve gazların, cisimler üzerine uyguladığı ağırlığa basınç denir. Basıncı ölçen alet barometredir. Normal hava basıncı 1013 milibardır.

Detaylı

Porsuk. Şube : Gymospermae Sınıf : Coniferae Takım : Taxoideae Familya : Taxaceae Cins : Taxus L. Tür : Taxus baccata L.

Porsuk. Şube : Gymospermae Sınıf : Coniferae Takım : Taxoideae Familya : Taxaceae Cins : Taxus L. Tür : Taxus baccata L. Porsuk Şube : Gymospermae Sınıf : Coniferae Takım : Taxoideae Familya : Taxaceae Cins : Taxus L. Tür : Taxus baccata L. Genel olarak 15-20 m boylanır. 2-2.5 m çap yapabilir. Yenice - Karakaya (Karabük)

Detaylı

TARIMSAL ORMANCILIK (AGROFORESTRY) Prof. Dr. İbrahim TURNA

TARIMSAL ORMANCILIK (AGROFORESTRY) Prof. Dr. İbrahim TURNA TARIMSAL ORMANCILIK (AGROFORESTRY) Prof. Dr. İbrahim TURNA 6.3.2.4. Akdeniz Bölgesinde Tarımsal Ormancılık Uygulamaları ve Potansiyeli Bölgenin Genel Özellikleri: Akdeniz kıyıları boyunca uzanan Toros

Detaylı

Uzm. Sedat EREN AĞUSTOS-2015 Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü/DİYARBAKIR

Uzm. Sedat EREN AĞUSTOS-2015 Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü/DİYARBAKIR PAMUK ENTEGRE MÜCADELEDE BİYOTEKNİK YÖNTEMLER Uzm. Sedat EREN AĞUSTOS-2015 Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü/DİYARBAKIR Entegre Mücadelede Biyoteknik Mücadele Yöntemleri İlaçların yaygın ve

Detaylı

Faydalanmanın düzenlenmesi

Faydalanmanın düzenlenmesi Faydalanmanın düzenlenmesi Tüm Ormanlarda ortaklaşa Düzenleme Süresi Tesviye (Denkleştirme) Süresi Değişiklik (Tahvil=İntikal) Süresi Amenajman Planı Süresi Kesim Planı Süresi Tüm Ormanlarda Düzenleme

Detaylı

MEKANSAL BIR SENTEZ: TÜRKIYE. Türkiye nin İklim Elemanları Türkiye de İklim Çeşitleri

MEKANSAL BIR SENTEZ: TÜRKIYE. Türkiye nin İklim Elemanları Türkiye de İklim Çeşitleri MEKANSAL BIR SENTEZ: TÜRKIYE Türkiye nin İklim Elemanları Türkiye de İklim Çeşitleri Türkiye de Sıcaklık Türkiye de Yıllık Ortalama Sıcaklık Dağılışı Türkiye haritası incelendiğinde Yükseltiye bağlı olarak

Detaylı

DERS VI-VII Nüfus Artışı Küresel Isınma

DERS VI-VII Nüfus Artışı Küresel Isınma DERS VI-VII Nüfus Artışı Küresel Isınma Demografi (nüfus bilimi), sınırları belli olan bir coğrafyanın nüfus yapısını, özelliklerini ve değişimlerini incelemektedir. Doğum, ölümün yanı sıra göç gibi dinamikleri

Detaylı

Isparta çam ormanlarında çam kese böceği (Thaumetopoea wilkinsoni Tams, 1926) (Lep.: Notodontidae) zararının artım üzerine etkisi 1

Isparta çam ormanlarında çam kese böceği (Thaumetopoea wilkinsoni Tams, 1926) (Lep.: Notodontidae) zararının artım üzerine etkisi 1 DOI:http://dx.doi.org/10.16969/teb.29367 Türk. entomol. bült., 2016, 6 (3): 231-244 ISSN 2146-975X Orijinal araştırma (Original article) Isparta çam ormanlarında çam kese böceği (Thaumetopoea wilkinsoni

Detaylı

Tohum Bahçeleri. Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER

Tohum Bahçeleri. Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER Tohum Bahçeleri Tohum bahçeleri irsel (genetik) bakımdan daha yüksek nitelikli tohum elde etmek üzere, bir anlamda damızlık olarak seçilen üstün ağaçlardan alınan aşı kalemleriyle aşılanan fidanlardan

Detaylı

F. Takım: Coleoptera

F. Takım: Coleoptera F. Takım: Coleoptera 1. Familya: Dermestidae a)anthrenus museorum L. (Çekmece böceği) b)trogoderma granarium Everst. (Khapra böceği) a)anthrenus museorum L. (Çekmece böceği) Erginleri 3 mm. kadar olan

Detaylı

ÇANKIRI KARATEKİN ÜNİVERSİTESİ ORMAN FAKÜLTESİ 2014-2015 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI TEKNİK GEZİ GÖREV RAPORU

ÇANKIRI KARATEKİN ÜNİVERSİTESİ ORMAN FAKÜLTESİ 2014-2015 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI TEKNİK GEZİ GÖREV RAPORU ÇANKIRI KARATEKİN ÜNİVERSİTESİ ORMAN FAKÜLTESİ 2014-2015 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI TEKNİK GEZİ GÖREV RAPORU Çankırı Karatekin Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümü tarafından 19-24 Mayıs 2015

Detaylı

CORYLACEAE 1C 1 E. Anemogam, kışın yaprağını döken odunsu bitkilerdir. Gövde kabukları çatlaksız ya da boyuna çatlaklıdır. Tomurcuklar sürgüne

CORYLACEAE 1C 1 E. Anemogam, kışın yaprağını döken odunsu bitkilerdir. Gövde kabukları çatlaksız ya da boyuna çatlaklıdır. Tomurcuklar sürgüne CORYLACEAE 1C 1 E. Anemogam, kışın yaprağını döken odunsu bitkilerdir. Gövde kabukları çatlaksız ya da boyuna çatlaklıdır. Tomurcuklar sürgüne almaçlı dizilmiştir. Tomurcuklar çok pullu, sapsız, sürgüne

Detaylı

KAHRAMANMMARAŞ ANDIRIN KIZILÇAM ORMANLARINDA AKDENİZ ÇAM KABUK BÖCEĞİ (Orthotomicus erosus WOLL) NE KARŞI FEROMON DENEMESİ

KAHRAMANMMARAŞ ANDIRIN KIZILÇAM ORMANLARINDA AKDENİZ ÇAM KABUK BÖCEĞİ (Orthotomicus erosus WOLL) NE KARŞI FEROMON DENEMESİ Fen ve Mühendislik Dergisi 2001, Cilt 4, Sayı 1 86 KAHRAMANMMARAŞ ANDIRIN KIZILÇAM ORMANLARINDA AKDENİZ ÇAM KABUK BÖCEĞİ (Orthotomicus erosus WOLL) NE KARŞI FEROMON DENEMESİ Selçuk İNAÇ KSÜ, Orman Fakültesi,

Detaylı

TRAKYA ORMAN ALANLARİ İLE ORMANLARIN AĞAÇ SERVETİ DEĞİŞİMİ ÜZERİNE BİR İNCELENME

TRAKYA ORMAN ALANLARİ İLE ORMANLARIN AĞAÇ SERVETİ DEĞİŞİMİ ÜZERİNE BİR İNCELENME Trakya'da Sanayileşme ve Çevre Sempozyumu II 127 T.C. ORMAN BAKANLIĞI O.G.M.. Çanakkale Bölge Müdürlüğü Çalışma Programı TRAKYA ORMAN ALANLARİ İLE ORMANLARIN AĞAÇ SERVETİ DEĞİŞİMİ ÜZERİNE BİR İNCELENME

Detaylı

SERT ÇAMLARDAN TÜRKİYE DE DOĞAL OLARAK YETİŞENLER

SERT ÇAMLARDAN TÜRKİYE DE DOĞAL OLARAK YETİŞENLER SERT ÇAMLARDAN TÜRKİYE DE DOĞAL OLARAK YETİŞENLER Pinus sylvestris: Sarıçam Pinus nigra: Karaçam Pinus brutia:kızılçam Pinus halepensis: Halep çamı Pinus pinea: Fıstık çamı Pinus sylvestris: Sarıçam Kuzey

Detaylı

Endüstriyel Ağaçlandırma Alanlarının Seçimi. Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER 1

Endüstriyel Ağaçlandırma Alanlarının Seçimi. Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER 1 Endüstriyel Ağaçlandırma Alanlarının Seçimi Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER 1 Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER 2 Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER 3 Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER 4 Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER 5 Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER

Detaylı

Ceviz Fidanı-Ağacı İklim ve Toprak İstekleri

Ceviz Fidanı-Ağacı İklim ve Toprak İstekleri Yavuz-1 CEVİZ (KR-2) Ceviz yetişen tüm bölgelerde yetişir. Özellikle geç donların görüldüğü yerlerde yetiştirilmesi tavsiye edilir. Verimsiz bir çeşittir. Nisbi Periyodisite görülür. Meyvesi oval şekilli

Detaylı

KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 1275 KAHRAMANMARAŞ'IN İĞNE YAPRAKLI ORMANLARINDA GÖZLENEN BAZI BÖCEK TÜRLERİ VE ALINMASI GEREKLİ ÖNLEMLER

KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 1275 KAHRAMANMARAŞ'IN İĞNE YAPRAKLI ORMANLARINDA GÖZLENEN BAZI BÖCEK TÜRLERİ VE ALINMASI GEREKLİ ÖNLEMLER KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 1275 KAHRAMANMARAŞ'IN İĞNE YAPRAKLI ORMANLARINDA GÖZLENEN BAZI BÖCEK TÜRLERİ VE ALINMASI GEREKLİ ÖNLEMLER Doç. Dr. Mehmet KANAT* Özet İğne yapraklı ağaç türlerinden bölgede ağırlıklı

Detaylı

FARKLI GÜBRE KOMPOZİSYONLARININ ÇAYIN VERİM VE KALİTESİNE ETKİSİ. Dr. GÜLEN ÖZYAZICI Dr. OSMAN ÖZDEMİR Dr. MEHMET ARİF ÖZYAZICI PINAR ÖZER

FARKLI GÜBRE KOMPOZİSYONLARININ ÇAYIN VERİM VE KALİTESİNE ETKİSİ. Dr. GÜLEN ÖZYAZICI Dr. OSMAN ÖZDEMİR Dr. MEHMET ARİF ÖZYAZICI PINAR ÖZER FARKLI GÜBRE KOMPOZİSYONLARININ ÇAYIN VERİM VE KALİTESİNE ETKİSİ Dr. GÜLEN ÖZYAZICI Dr. OSMAN ÖZDEMİR Dr. MEHMET ARİF ÖZYAZICI PINAR ÖZER Dünya üzerinde çay bitkisi, Kuzey yarımkürede yaklaşık 42 0 enlem

Detaylı

Sedirler (Cedrus) Türkiye de doğal olarak yetişen. Türkiye de egzotik (yaygın ya da parklarda)

Sedirler (Cedrus) Türkiye de doğal olarak yetişen. Türkiye de egzotik (yaygın ya da parklarda) Sedirler (Cedrus) Türkiye de doğal olarak yetişen Toros (Lübnan) Sediri (C. libani) Türkiye de egzotik (yaygın ya da parklarda) Himalaya Sediri Atlas Sediri (C. deodora) (C. atlantica) Dünyada Kuzey Afrika,

Detaylı

Uzm. Sedat EREN AĞUSTOS-2015 Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü/DİYARBAKIR

Uzm. Sedat EREN AĞUSTOS-2015 Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü/DİYARBAKIR PAMUKTAKİ ZARARLILARI ÖRNEKLEME ZAMANI, ÖRNEKLEME YÖNTEMİ, EZE ve MÜCADELE ZAMANLARI Uzm. Sedat EREN AĞUSTOS-2015 Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü/DİYARBAKIR KONU BAŞLIKLARI Tanımlar Başarılı

Detaylı

ORMAN AMENAJMANI ( BAHAR YARIYILI)

ORMAN AMENAJMANI ( BAHAR YARIYILI) ORMAN AMENAJMANI (2016-2017 BAHAR YARIYILI) YETİŞME ORTAMI ENVANTERİ Yetişme Ortamı? Orman toplumu ve onunla birlikte yaşayan diğer canlıların yetişmesini, gelişmesini sağlayan ve onları sürekli etkisi

Detaylı

KARASİNEKLER SUNUM: İLKER KIRHAN ZİRAAT MÜHENDİSİ/ZOOTEKNİST

KARASİNEKLER SUNUM: İLKER KIRHAN ZİRAAT MÜHENDİSİ/ZOOTEKNİST KARASİNEKLER SUNUM: İLKER KIRHAN ZİRAAT MÜHENDİSİ/ZOOTEKNİST 0533 6508818 KARASİNEKLER Familia : Diptera 0.5 1 Cm boyunda Siyah Gri renktedirler. Ortalama ömürleri 3 4 haftadır. KARASİNEKLER Ağız tipi

Detaylı

Arıcılığın Tanımı. Arı Yetiştirme Ürünler. Ürünler. Ürünler. Ürünler. Hayvan Yetiştirme ve Besleme Dersi

Arıcılığın Tanımı. Arı Yetiştirme Ürünler. Ürünler. Ürünler. Ürünler. Hayvan Yetiştirme ve Besleme Dersi Hayvan Yetiştirme ve Besleme Dersi Arıcılığın Tanımı Arı Yetiştirme Arıcılık; bitkisel kaynakları, arıyı ve emeği bir arada kullanarak, bal, polen, arısütü, balmumu, propolis, arı zehiri gibi ürünler ile

Detaylı

Erkek çiçekler bir eksen etrafında dizilmiştir. Etaminlerde iki polen tozu torbası vardır. Çiçek tozları marttan itibaren olgunlaşır.

Erkek çiçekler bir eksen etrafında dizilmiştir. Etaminlerde iki polen tozu torbası vardır. Çiçek tozları marttan itibaren olgunlaşır. Bitki tanıma I FAM: PİNACEAE Conifera sınıfının en önemli familyasıdır. 10 cins ve 210 kadar tür içerir. Tropik ormanlardan kuzey kutbuna kadar geniş yayılışı vardır. GENUSLARI: Abies, Picea, Keteleria,

Detaylı

zeytinist

zeytinist 1 T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ EDREMİT MESLEK YÜKSEKOKULU Zeytincilik ve Zeytin İşleme Teknolojisi Programı Öğr. Gör. Mücahit KIVRAK 0 505 772 44 46 kivrak@gmail.com www.mucahitkivrak.com.tr 2 3 4 ZEYTİNLERDE

Detaylı

HAMAMBÖCEKLERİ ve MÜCADELE YÖNTEMLERİ

HAMAMBÖCEKLERİ ve MÜCADELE YÖNTEMLERİ HAMAMBÖCEKLERİ ve MÜCADELE YÖNTEMLERİ HAMAMBÖCEKLERİ ve MÜCADELE YÖNTEMLERİ HAMAMBÖCEKLERİ Ordo (Takım): Blattoptera (Hamam böcekleri) Vücutları kahverengi tonlarında, yassı ve ovaldir. Antenler çoğunlukla

Detaylı

Yafes YILDIZ, Azize TOPER KAYGIN 1 ÖZET

Yafes YILDIZ, Azize TOPER KAYGIN 1 ÖZET III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi 20-22 Mayıs 2010 Cilt: IV Sayfa: 1327-1335 BARTIN DA Sinapis arvensis L. (YABANİ HARDAL) ÜZERİNDE ZARAR YAPAN Pieris brassicae (LINNAEUS, 1758) (LEPIDOPTERA, PIERIDAE)

Detaylı

Pinus halepensis te Glaf (Kın)

Pinus halepensis te Glaf (Kın) Pinus (Çam) Bu cins Gymnospermler içerisinde en fazla türe sahip olandır. 112 türle temsil edilmektedir. Herdemyeşildir. Hem uzun hem de kısa sürgünleri vardır. Pinus (Çam) Sürgünler: Uzun sürgünlerle

Detaylı

ZEYTİNYAĞI SEKTÖR RAPORU-2013

ZEYTİNYAĞI SEKTÖR RAPORU-2013 Türkiye de Üretim Zeytin ağacında periyodisiteden dolayı zeytin üretimi yıllara göre inişli çıkışlı bir grafik izlemekte ve üretime bağlı olarak bir yıl düşük (yok yılı) bir yıl yüksek (var yılı) ürün

Detaylı

TAXUS : (Porsuklar) (8 Türü var) Taxus baccata L. (Adi Porsuk)

TAXUS : (Porsuklar) (8 Türü var) Taxus baccata L. (Adi Porsuk) TAXUS : (Porsuklar) (8 Türü var) Taxus baccata L. (Adi Porsuk) Çoğunlukla boylu çalı ender 20 m boy, sık dallı, yuvarlak tepeli, kırmızı_kahverengi kabuk gelişi güzel çatlar ve dökülür İğne yapraklar 1-2.5

Detaylı

Anoplophora chinensis(turunçgil uzun antenli böceği) Sürvey Talimatı

Anoplophora chinensis(turunçgil uzun antenli böceği) Sürvey Talimatı Anoplophora chinensis(turunçgil uzun antenli böceği) Sürvey Talimatı Zararlı Organizma Anoplophorachinensis(Forster, 1771) (Turunçgil uzunantenli böceği) Sınıf: Insecta Takım: Coleoptera Familya:Cerambycidae

Detaylı

ANTEP FISTIĞI DÜNYA ÜRETİMİ

ANTEP FISTIĞI DÜNYA ÜRETİMİ ANTEP FISTIĞI DÜNYA ÜRETİMİ Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) nün en güncel verileri olan 2010 yılı verilerine göre; dünyada Antep fıstığı üretiminde lider durumda bulunan ülke İran dır. Ancak

Detaylı

Orman Koruma Dersi. ORMAN YANGIN DAVRANIŞI Prof. Dr. Ertuğrul BİLGİLİ Ekim 2014

Orman Koruma Dersi. ORMAN YANGIN DAVRANIŞI Prof. Dr. Ertuğrul BİLGİLİ Ekim 2014 Orman Koruma Dersi ORMAN YANGIN DAVRANIŞI Prof. Dr. Ertuğrul BİLGİLİ Ekim 2014 ORMAN YANGINI DAVRANIŞI? ORMAN YANGINI DAVRANIŞI Yangın davranışını tahmin etmek için aşağıdakilerin bilinmesi ve anlaşılması

Detaylı

Aksi durumda yabacı bir bölgeden getirilen ırk/ırklar o yöreye uyum sağlamış yerel ırklarla polen alışverişine giriştiklerinde genetik tabanda

Aksi durumda yabacı bir bölgeden getirilen ırk/ırklar o yöreye uyum sağlamış yerel ırklarla polen alışverişine giriştiklerinde genetik tabanda Ağaçlandırma çalışmalarına temel oluşturacak tohum sağlanmasını emniyetli hale getirebilmek için yerel ırklardan elde edilen tohum kullanılması doğru bir yaklaşımdır. Aynı türde de olsa orijin denemeleri

Detaylı

Patates te Çözümlerimiz

Patates te Çözümlerimiz Patates te Çözümlerimiz Sürdürülebilir Tarım, yeterli ve kaliteli miktarlarda gıda maddesinin uygun maliyetlerde üretimini, dünya tarımının ekonomik canlılığını, çevrenin ve doğal tarım kaynaklarının

Detaylı

PUPA TİPLERİ. Serbest Pupa Mumya Pupa Fıçı pupa

PUPA TİPLERİ. Serbest Pupa Mumya Pupa Fıçı pupa PUPA TİPLERİ Pupa evresinde iç organların kaynaşması ve larvaya ait bazı organların yok olup, bunların yerine ergine özgü olanların meydana gelmesine Histoliz (Histolysis) denir. Pupa Tipleri: Serbest

Detaylı

Araştırma Notu 15/180

Araştırma Notu 15/180 Araştırma Notu 15/180 22 Nisan 2015 ÇOCUKLARIN YARISI MADDİ YOKSUNLUK İÇİNDE Seyfettin Gürsel *, Gökçe Uysal ve Mine Durmaz Yönetici Özeti Avrupa Birliği standartlarına göre 2013 yılında Türkiye de 0-15

Detaylı

"Yaşayan Bahar", ilkbahar mevsiminin gelişini kutlamak üzere tüm Avrupa ülkelerinde gerçekleştirilen bir etkinlik.

Yaşayan Bahar, ilkbahar mevsiminin gelişini kutlamak üzere tüm Avrupa ülkelerinde gerçekleştirilen bir etkinlik. Günün çevre haberi: "Yaşayan bahar" Baharın habercileri "kırlangıçlar" "leylekler" "ebabiller"... Tüm Avrupa'da doğa severler bu habercilerin yolunu gözlüyorlar... Siz de katılmak ister misiniz? "Yaşayan

Detaylı

ORMAN ENDÜSTRİ POLİTİKASI DERS 3 DÜNYA VE AVRUPA ORMANLARI

ORMAN ENDÜSTRİ POLİTİKASI DERS 3 DÜNYA VE AVRUPA ORMANLARI ORMAN ENDÜSTRİ POLİTİKASI DERS 3 DÜNYA VE AVRUPA ORMANLARI DÜNYA ORMANLARI Orman Alanı FAO 2007 ye göre dünya orman alanı yaklaşık olarak 3.9 milyar hektardır. Bu miktar, dünya genel alanının % 30 udur.

Detaylı

TRABZON İLİ SÜRMENE İLÇESİ ÇAMBURNU YÖRESİNDE ÇIKAN ORMAN YANGINI HAKKINDA RAPOR

TRABZON İLİ SÜRMENE İLÇESİ ÇAMBURNU YÖRESİNDE ÇIKAN ORMAN YANGINI HAKKINDA RAPOR TRABZON İLİ SÜRMENE İLÇESİ ÇAMBURNU YÖRESİNDE ÇIKAN ORMAN YANGINI HAKKINDA RAPOR 1. Giriş Türkiye Ormancılar Derneği genel merkezinin talebi ve görevlendirmesi üzerine TOD KTÜ Orman Fakültesi temsilcisi

Detaylı

SICAKLIK AYNI TÜRÜN DİĞER BİREYLERİ YAĞMUR / NEM RAKİPLER BÖCEK POPÜLASYONU IŞIK BESİN RÜZGAR DOĞAL DÜŞMANLAR PESTİSİT

SICAKLIK AYNI TÜRÜN DİĞER BİREYLERİ YAĞMUR / NEM RAKİPLER BÖCEK POPÜLASYONU IŞIK BESİN RÜZGAR DOĞAL DÜŞMANLAR PESTİSİT BÖCEK ÖKOLOJİSİ BÖCEK ÖKOLOJİSİ Ökoloji, "Organizmaların yaşama yerlerinde incelenmesi"dir. Ökoloji, genel olarak, "Organizma veya organizma gruplarının, çevreleri ile karşılıklı etkileşimlerinin araştırmasından

Detaylı

BİNA BİLGİSİ 2 ÇEVRE TANIMI - İKLİM 26 ŞUBAT 2014

BİNA BİLGİSİ 2 ÇEVRE TANIMI - İKLİM 26 ŞUBAT 2014 BİNA BİLGİSİ 2 ÇEVRE TANIMI - İKLİM DOÇ. DR. YASEMEN SAY ÖZER 26 ŞUBAT 2014 1 19.02.2014 TANIŞMA, DERSLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER, DERSTEN BEKLENTİLER 2 26.02.2014 ÇEVRE TANIMI - İKLİM 3 05.03.2014 DOĞAL

Detaylı

En ideali ağaçların tamamının tohum tuttuğu dönemdir.

En ideali ağaçların tamamının tohum tuttuğu dönemdir. Ormancılıkta yaygın olarak kullanılan kabule göre, tohum verimi itibariyle beş durum söz konusudur. Bunlar; 1- zengin, 2- iyi, 3- orta, 4- zayıf (serpili tohum yılı) ve 5- tohumsuz yıl olmak üzere adlandırılır.

Detaylı

Kimyasal savaş nedir?

Kimyasal savaş nedir? KİMYASAL SAVAŞ Kimyasal savaş nedir? Tarımsal savaş; zararlı popülasyonlarını ekonomik zarar eşiği altında tutmak amacıyla kimyasal bileşiklerin kullanıldığı tarımsal savaş yönetimidir. Tarihçesi M.Ö 12.

Detaylı

Çam Kese Böceği (Thaumetopoeo pityocampa Shiff) ile Biyolojik Mücadele

Çam Kese Böceği (Thaumetopoeo pityocampa Shiff) ile Biyolojik Mücadele Çam Kese Böceği (Thaumetopoeo pityocampa Shiff) ile Biyolojik Mücadele Mehmet Ali ONARAN 1, Mustafa KATI 2* 1 Muğla Anadolu Lisesi Merkez-Muğla 2 Selimiye Anadolu Tarım Meslek Lisesi Üsküdar-İstanbul Özet

Detaylı

FINDIKTA KALİTEYİ ETKİLEYEN BÖCEKLER. Prof.Dr. Celal Tuncer Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü SAMSUN

FINDIKTA KALİTEYİ ETKİLEYEN BÖCEKLER. Prof.Dr. Celal Tuncer Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü SAMSUN FINDIKTA KALİTEYİ ETKİLEYEN BÖCEKLER Prof.Dr. Celal Tuncer Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü SAMSUN 1 FINDIK Fındık Türkiye de asırlardır yetiştirilen bir milli üründür. Fındık

Detaylı

Türkiye de Simulium (Diptera: Simuliidae) Salgınları

Türkiye de Simulium (Diptera: Simuliidae) Salgınları Türkiye de Simulium (Diptera: Simuliidae) Salgınları Abdullah YILMAZ Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü Ankara yilmazabdullah@hotmail.com Simulium türleri; Diptera takımı, Simuliidae familyası,

Detaylı

ORMAN KORUMA ORMAN KORUMA YA GİRİŞ

ORMAN KORUMA ORMAN KORUMA YA GİRİŞ ORMAN KORUMA ORMAN KORUMA YA GİRİŞ Prof. Dr. Ertuğrul BİLGİLİ Ekim 2014 Foto: İ.BAYSAL Balıkesir, 2006 Orman Korumanın Tanımı Modern ormancılığın amacı, ormanın devamlılığını sağlayarak en uygun yararlanmayı

Detaylı

GRYLLOBLATTODEA (GRYLLOBLATTARIA)

GRYLLOBLATTODEA (GRYLLOBLATTARIA) GRYLLOBLATTODEA (GRYLLOBLATTARIA) Ergin morfolojik özellikleri 1,5-3 cm boyunda; ağız parçaları ısırıcı-çiğneyici; anten uzun; thorax segmentleri benzer yapıda ve birbirinden ayrı; Bacaklar benzer yapıda;;

Detaylı

12/24/2015. Tanınması

12/24/2015. Tanınması Takım: Lepidoptera Familya: Pieridae Tür: Pieris brassicae L. (Lahana kelebeği) Lahana kelebeğinin vücut uzunluğu 20 mm, kanat açıklığı ise 50-60 mm'dir. Kanat rengi beyazdır. Erkek bireylerin üst kanatlarında

Detaylı

TARIMSAL ORMANCILIK (AGROFORESTRY) Prof. Dr. İbrahim TURNA

TARIMSAL ORMANCILIK (AGROFORESTRY) Prof. Dr. İbrahim TURNA TARIMSAL ORMANCILIK (AGROFORESTRY) Prof. Dr. İbrahim TURNA Ege Bölgesinde Tarımsal Ormancılık Uygulamaları ve Potansiyeli Bölgenin Genel Özellikleri: Bölgede doğu-batı yönünde uzanan dağlar ve bunların

Detaylı

Alt sınıf: Apterygota otakım 1. Diplura (Çift kuyruklular) otakım 2. Protura otakım 3. Collembola (Kuyrukla sıçrayanlar) otakım 4.

Alt sınıf: Apterygota otakım 1. Diplura (Çift kuyruklular) otakım 2. Protura otakım 3. Collembola (Kuyrukla sıçrayanlar) otakım 4. APTERYGOTA Alt sınıf: Apterygota otakım 1. Diplura (Çift kuyruklular) otakım 2. Protura otakım 3. Collembola (Kuyrukla sıçrayanlar) otakım 4. Thysanura APTERYGOTA Alt sınıf: Apterygota (Kanatsız Böcekler)

Detaylı

ORMAN MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI

ORMAN MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI ORMAN MÜHENDİSLİĞİ ANA Ölçme Bilgisi Ve Kadastro Ayhan ATEŞOĞLU Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman fakültesi Orman müh. Böl. Zonguldak Karaelmas Üniver. Orman fakültesi Orman müh. Böl. Y. Lisans Tez Konusu

Detaylı

Ağır Ama Hissedemediğimiz Yük: Basınç

Ağır Ama Hissedemediğimiz Yük: Basınç Ağır Ama Hissedemediğimiz Yük: Basınç Atmosfer çeşitli gazlardan oluşmuştur ve bu gazların belirli bir ağırlığı vardır. Havada bulunan bu gazların ağırlıkları oranında yeryüzüne yaptığı etkiye atmosfer

Detaylı

ARAŞTIRMA DAİRESİ BAŞKANLIĞI Atmosfer Modelleri Şube Müdürlüğü. 31 Ocak 1 Şubat 2015 tarihlerinde yaşanan TOZ TAŞINIMI. olayının değerlendirmesi

ARAŞTIRMA DAİRESİ BAŞKANLIĞI Atmosfer Modelleri Şube Müdürlüğü. 31 Ocak 1 Şubat 2015 tarihlerinde yaşanan TOZ TAŞINIMI. olayının değerlendirmesi 31 Ocak 1 Şubat 2015 tarihlerinde yaşanan TOZ TAŞINIMI olayının değerlendirmesi Kahraman OĞUZ, Meteoroloji Mühendisi Cihan DÜNDAR, Çevre Yük. Mühendisi Şubat 2015, Ankara 31 Ocak 1 Şubat 2015 tarihlerinde

Detaylı

İklim---S I C A K L I K

İklim---S I C A K L I K İklim---S I C A K L I K En önemli iklim elemanıdır. Diğer iklim olaylarının da oluşmasında sıcaklık etkilidir. Güneşten dünyamıza gelen enerji sabittir. SICAKLIK TERSELMESİ (INVERSİON) Kışın soğuk ve durgun

Detaylı

ORMANCILIKTA UZAKTAN ALGILAMA. ( Bahar Yarıyılı) Prof.Dr. Mehmet MISIR. 2.Hafta ( )

ORMANCILIKTA UZAKTAN ALGILAMA. ( Bahar Yarıyılı) Prof.Dr. Mehmet MISIR. 2.Hafta ( ) 2.Hafta (16-20.02.2015) ORMANCILIKTA UZAKTAN ALGILAMA (2014-2015 Bahar Yarıyılı) Prof.Dr. Mehmet MISIR Ders İçeriği Planlama Sistemleri Envanter Uzaktan Algılama (UA) Uzaktan Algılamanın Tanımı ve Tarihsel

Detaylı

Hava Durumu İKLİM İklim Değişiyor Peki Siz Bunun Farkında mısınız? Sera Etkisi Ve İklim Değişikliği En önemli sera gazları Karbon dioksit (CO2) Metan (CH4) Diazot monoksit(n2o) İklim Değişikliğine Sebep

Detaylı

Çizelge 1. 1997 yılında patlıcan ve 1999 yılında domates serasına ait bilgiler.

Çizelge 1. 1997 yılında patlıcan ve 1999 yılında domates serasına ait bilgiler. ÖRTÜALTI SEBZE YETĐŞTĐRĐCĐLĐĞĐNDE ENTEGRE MÜCADELE PROGRAMINDA ĐLAÇLAMA HACMĐNĐN DÜŞÜRÜLMESĐ AMACIYLA AKSU U.L.V. CĐHAZLARI ÜZERĐNDE YAPILAN ARAŞTIRMALAR Seralarda ilaçlama hacminin düşürülmesiyle ilgili

Detaylı

Gübre Kullanımının Etkisi

Gübre Kullanımının Etkisi 1 Gübre Kullanımının Etkisi Tarımsal üretimi artırmanın en kolay yollarından biri gübre Dünyada gübre kullanımı sürekli artıyor. En çok tüketilen azotlu ve fosforlu gübreler Kirlilik açısından ahır gübresi

Detaylı

NOHUT HASTALIKLARI VE ZARARLILARI

NOHUT HASTALIKLARI VE ZARARLILARI NOHUT HASTALIKLARI VE ZARARLILARI Antraknoz, nohut sineği ve yeşil kurt hakkında bilgiler verilecektir. Nohut antraknozu, Ascochyta rabiei adlı mantar tarafından meydana getirilen, Dr. Metin BABAOĞLU Ziraat

Detaylı

Tohum ve Fidanlık Tekniği

Tohum ve Fidanlık Tekniği Tohum ve Fidanlık Tekniği Prof. Dr. İbrahim TURNA (2017-2018 GÜZ DÖNEMİ) TOHUM VE FİDANLIK TEKNİĞİ İÇERİK 1. ORMAN AĞACI TOHUMLARI 1.1. Tohum hasat ve kullanma bölgeleri 1.2. Tohum Kaynakları 1.3. Tohum

Detaylı

RUS BUĞDAY AFİTLERİNE KARŞI BİYOLOJİK KORUMA

RUS BUĞDAY AFİTLERİNE KARŞI BİYOLOJİK KORUMA RUS BUĞDAY AFİTLERİNE KARŞI BİYOLOJİK KORUMA HAZIRLAYAN ÖĞRENCİLER 7-F Miray DAĞCI Ömür Mehmet KANDEMİR DANIŞMAN ÖĞRETMEN NİLÜFER DEMİR İZMİR - 2013 İÇİNDEKİLER 1. Projenin Amacı ve Hedefi.. 2 2. Afit

Detaylı

Dünya nüfusunun hızla artması sonucu ortaya çıkan dünyanın artan besin ihtiyacını karşılamak ve birim alandan daha fazla ürün almak amacı ile

Dünya nüfusunun hızla artması sonucu ortaya çıkan dünyanın artan besin ihtiyacını karşılamak ve birim alandan daha fazla ürün almak amacı ile Dünya nüfusunun hızla artması sonucu ortaya çıkan dünyanın artan besin ihtiyacını karşılamak ve birim alandan daha fazla ürün almak amacı ile uygulanan kültürel önlemlerden biri de tarım ilacı uygulamalarıdır.

Detaylı

BİTKİ TANIMA I. Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR

BİTKİ TANIMA I. Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR BİTKİ TANIMA I Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR 1 PEP101_H02 Abies (Göknar); A. pinsapo (İspanyol Göknarı), A. concolor (Gümüşi Göknar, Kolorado Ak Gökn), A. nordmanniana (Doğu Karadeniz-Kafkas Göknarı), A. bornmülleriana

Detaylı

ANKARA KECİSİNİN TANIMLAYICI ÖZELLİKLERİ. Prof. Dr. Okan ERTUĞRUL Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Genetik Anabilim Dalı

ANKARA KECİSİNİN TANIMLAYICI ÖZELLİKLERİ. Prof. Dr. Okan ERTUĞRUL Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Genetik Anabilim Dalı ANKARA KECİSİNİN TANIMLAYICI ÖZELLİKLERİ Prof. Dr. Okan ERTUĞRUL Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Genetik Anabilim Dalı ANKARA KEÇİSİ Ankara keçisi bazı araştırıcılara göre Capra prisca isimli yaban

Detaylı

ORMAN YANGIN DAVRANIŞINA GİRİŞ

ORMAN YANGIN DAVRANIŞINA GİRİŞ Orman Koruma Dersi ORMAN YANGIN DAVRANIŞINA GİRİŞ Prof. Dr. Ertuğrul BİLGİLİ Ekim 2014 1.2. Orman Yangını Tanımı Orman yangını, çevresi açık olması nedeniyle serbest yayılma eğiliminde olan ve ormandaki

Detaylı

ORMAN ve SU İŞLERİ BAKANLIĞI BURSA ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ

ORMAN ve SU İŞLERİ BAKANLIĞI BURSA ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ ORMAN ve SU İŞLERİ BAKANLIĞI BURSA ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ EĞİMLİ ARAZİLERDE TERASLAMA TEKNİĞİ BUROR HENDEKLİ TERAS BUROR ÇUKURLU SEKİ TERAS (BUROR : Bursa Orman Terası) 2009 Arazi Yetenek Sınıfları ve Bu

Detaylı

ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI SEKTÖRÜ RAPORU

ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI SEKTÖRÜ RAPORU ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI SEKTÖRÜ RAPORU Elif ÇAM Kalp damar hastalıkları, obezite ve özelikle kanser hastalarının sayısı tüm dünyada yükselen bir seyir izlemektedir. Bu durum sağlıklı ve dengeli beslenme konusundaki

Detaylı