T.C. AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

Transkript

1 T.C. AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ SERADA SEBZE ÜRETEN ÜRETİCİLERİN BİLGİ KAYNAKLARININ BELİRLENMESİ: KINIK TARIM KREDİ KOOPERATİFİ ÖRNEĞİ AHMET KAYHAN DÖNEM PROJESİ TARIM EKONOMİSİ ANABİLİM DALI 2016

2 T.C. AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ SERADA SEBZE ÜRETEN ÜRETİCİLERİN BİLGİ KAYNAKLARININ BELİRLENMESİ: KINIK TARIM KREDİ KOOPERATİFİ ÖRNEĞİ AHMET KAYHAN DÖNEM PROJESİ TARIM EKONOMİSİ ANABİLİM DALI Bu tez 11/06/2016 tarihinde aşağıdaki jüri tarafından Oybirliği/Oyçokluğu ile kabul edilmiştir. Prof. Dr. Burhan ÖZKAN Prof. Dr. İbrahim YILMAZ Yrd. Doç. Dr. Nisa MECET YELBOĞA

3 ÖZET SERADA SEBZE ÜRETEN ÜRETİCİLERİN BİLGİ KAYNAKLARININ BELİRLENMESİ: KINIK TARIM KREDİ KOOPERATİFİ ÖRNEĞİ AHMET KAYHAN Dönem Projesi, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Burhan ÖZKAN Haziran 2016, 19 sayfa Bu çalışma serada sebze üreten üreticilerin bilgi kaynaklarını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın ana materyalini, yılları döneminde Kınık Tarım Kredi Kooperatifi'ne ortak olan 120 üretici ile yüz yüze yapılan anketlerden elde edilen birinci veriler oluşturmaktadır. Sorulan sorulara verilen cevaplar değerlendirerek en fazla cevap bulan madde en önemli kriter olarak değerlendirilmiştir. Araştırmada üreticilerin ortalama yaşı 43, seracılık deneyim süreleri 11 yıl ve daha fazla, domates üreticilerinin ortalama sera genişlikleri 5 dekar, genellikle tek ürün yetiştiriciliği (Eylül- Haziran) ve ürün çeşidi olarak büyük bir çoğunluk domates üretimi gerçekleştirdiği belirlenmiştir. Arazi tasarruf şeklinin çoğunluk mülk arazi olduğu saptanmıştır. T.K.K. ne ortaklık sürelerinin genellikle 11 yıl ve daha fazla, kooperatiften en fazla fide ardından sera plastiği hizmetlerinden yararlanıldığı tespit edilmiştir. Araştırma bulgularına göre, toprak hazırlığı ve fide tercihi konusunda üreticilerin kendi deneyimlerinin ön plana çıktığı, fide fiyatları hakkında T.K.K. ne fakat gübre ve ilaç fiyatları konusunda bayilere bağlı kalındığı saptanmıştır. Ayrıca ilaç kullanımı, gübreleme ve sulama konusunda üreticilerin kendi belirlediği tarım danışmanlarının görev aldığı belirlenmiştir. ANAHTAR KELİMELER: Bilgi Kaynakları, Serada Sebze Üreten, Tarım Kredi JÜRİ: Prof. Dr. Burhan ÖZKAN (Danışman) Prof. Dr. İbrahim YILMAZ Yrd. Doç. Dr. Nisa MECET YELBOĞA i

4 ABSTRACT DETERMİNİNG THE SOURCE OF INFORMATION PRODUCERS OF VEGETABLES IN GREENHOUSES: EXAMPLE OF KINIK ARICULTURAL CREDIT COOPERATIVE AHMET KAYHAN MSc Thesis in Agricultural Economy Supervisor: Prof Dr. Burhan ÖZKAN June 2016, 19 pages This study was conducted to determine the manufacturer of greenhouses producing vegetable sources of information. The main material of the research during the years Kınık Agricultural Credit Cooperative, which is common to the 120 producers constitute the first data obtained from surveys conducted face to face. The article finds more answers by evaluating the response to questions asked are considered as the most important criteria. The average age of farmers in the study 43, greenhouses experience periods of 11 years or more, the average greenhouse width of the tomato growers of 5 acres, usually single cropping (September-June) and is determined to carry out the production of a vast majority of tomatoes in the product range. Land tenure is determined that the majority of the land property. The T.C.C.'n partnership usually takes 11 years or more, it was determined that most benefited from the services of plastic greenhouse and then seedlings cooperatives. According to the findings, soil preparation and seedling producers to the forefront of their choice as their experience of the T.C.C.'n about seedling prices, but was determined to adhere to the dealer about the price of fertilizers and pesticides. In addition, drug use, the manufacturer of fertilization and irrigation was determined to get its own set of tasks in agriculture consultant. KEYWORDS: Information Sources, Producing Vegetables İn Greenhouses, Agricultural Credit COMMITTEE: Prof. Dr. Burhan ÖZKAN (Supervisor) Prof. Dr. İbrahim YILMAZ Asst. Prof. Dr. Nisa MECET YELBOĞA ii

5 ÖNSÖZ Dönem projesinin hazırlanmasında emeği geçen danışman hocam Prof. Dr. Burhan ÖZKAN a, Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi bölümü Araştırma Görevlisi Eda İLBASMIŞ a, Kınık Tarım Kredi Kooperatifi ortaklarına ve birlikte çalıştığım mesai arkadaşlarıma, bana her türlü desteği esirgemeyen ve her zaman yanımda olan annem Ayşe KAYHAN ve Kumluca Ziraat Odası Başkanı babam Süleyman KAYHAN a teşekkürü bir borç bilirim. iii

6 İÇİNDEKİLER ÖZET... i ABSTRACT... ii ÖNSÖZ... iii İÇİNDEKİLER... iv KISALTMALAR DİZİNİ... v ÇİZELGELER DİZİNİ... vi 1. GİRİŞ KURAMSAL BİLGİLER VE KAYNAK TARAMALARI Araştırma Bölgesi Hakkında Genel Bilgiler Coğrafi Yapı Nüfus Yapısı Ekonomik Yapı Tarımsal Yapı Kaynak Taramaları MATERYAL VE METOT Materyal Metot Örnek Alan ve Üreticilerin Seçimi Anket Aşamasında Uygulanan Metot Verilerin Değerlendirilmesinde Uygulanan Metot ARAŞTIRMA BULGULARI Sosyo-Ekonomik Özellikler Üreticilerin Eğitim Durumu Üreticilerin Sebze Üretim Miktarı Serada Yetiştirilen Ürünlerin Dağılımı Sebze Üretimdeki Deneyim Süreleri Tarım Kredi Kooperatifine Ortaklık Süreleri Pazarlama Üretilen Ürünleri Pazara Sunma Durumu Ürünü Kime Satacağına Karar Verme Durumu Pazarlama İle İlgili Yaşanılan En Önemli Sorun Faktörü Haberleşme Araçları Kullanım Düzeyi Kitle İletişim Araçları Kullanma Sıklığı Televizyon İzleme Sıklığı İnternet Kullanma Sıklığı Üreticilerin Çeşitli Uygulamalarda Kullandıkları Bilgi Kaynakları Fide Dikim Öncesi Toprak Hazırlığına Karar Verme Durumu Gübreleme ve Sulama Konusunda Yararlanılan Bilgi Kaynakları Fide Fiyatları Hakkında Alınan Bilgi Kaynakları İlaç Fiyatları Hakkında Alınan Bilgi Kaynakları SONUÇLAR VE ÖNERİLER KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ iv

7 KISALTMALAR DİZİNİ Kısaltmalar T.K.K. GTHB TV YSMH Tarım Kredi Kooperatifi Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Televizyon Yaş Meyve Ve Sebze Hali v

8 GRAFİKLER DİZİNİ Grafik 1. Pazarlama İle İlgili Yaşanılan En Önemli Sorun Faktörü ÇİZELGELER DİZİNİ Çizelge 1. Üreticilerin Yaş Aralıkları... 6 Çizelge 2. Üreticilerin Eğitim Durumu... 6 Çizelge 3. Üreticilerin Sera Genişliği... 7 Çizelge 4. Üreticilerin Sebze Üretim Miktarı... 7 Çizelge 5. Sera Arazilerinin Mülkiyet Durumu... 7 Çizelge 6. Serada Yetiştirilen Ürünlerin Dağılımı... 8 Çizelge 7. Serada Üretim Yapmada Etkili Olan Faktörler... 8 Çizelge 8. Sebze Üretimdeki Deneyim Süreleri... 8 Çizelge 9. Tarım Kredi Kooperatifine Ortaklık Süreleri... 9 Çizelge 10. Tarım Kredi Kooperatifinden En Çok Satın Alınan Hizmetler... 9 Çizelge 11. Üreticilerin Gelir Kaynakları Çizelge 12. Üretilen Ürünleri Pazara Sunma Durumu Çizelge 13. Ürünü Hangi Pazara Sunacağını Karar Verme Durumu Çizelge 14. Ürünü Kime Satacağına Karar Verme Durumu Çizelge 15. Ürünün Satışını Nerede Satacağına Karar Verme Faktörü Çizelge 16. Ürünün Satışını Nerede Gerçekleştireceğini Etkileyen Faktörler Çizelge 17. Ürünü Kime Satışını Gerçekleştirdiği Durumu Çizelge 18. Kitle İletişim Araçlarını Kullanma Sıklığı Çizelge 19. Televizyon İzleme Sıklığı Çizelge 20. Radyo Dinleme Sıklığı Çizelge 21. Gazete-Dergi Okuma Sıklığı Çizelge 22. İnternet Kullanma Sıklığı Çizelge 23. Fide Dikim Öncesi Toprak Hazırlığına Karar Verme Durumu Çizelge 24. Fide Tercihinde Yararlanılan Bilgi Kaynakları Çizelge 25. Gübreleme ve Sulama Konusunda Yararlanılan Bilgi Kaynakları Çizelge 26. İlaç Kullanımında Yararlanılan Bilgi Kaynakları Çizelge 27. Fide Fiyatları Hakkında Alınan Bilgi Kaynakları Çizelge 28. Gübre Fiyatları Hakkında Alınan Bilgi Kaynakları Çizelge 29. İlaç Fiyatları Hakkında Alınan Bilgi Kaynakları Çizelge 30. Tek Ekim Domates Yetiştirme Dönemi vi

9 1. GİRİŞ Tarım sektörü, çeşitli besin maddelerini üreten, bu maddeleri işleyerek besin maddelerini çeşitlendiren, bireylerin de bu maddelere olan ihtiyacını karşılayan dolayısı ile toplumların sağlığı ve kalkınması üzerinde önemli etkiye sahip bir sektördür. İnsanoğlunun hayatını devam ettirebilmesi için besin ihtiyacı vazgeçilmez bir unsurdur. Toplum sağlığı ve sosyo-ekonomik kalkınma, yeterli ve dengeli beslenme ile mümkündür. Bireylerin de yeterli ve dengeli beslenebilmesi için öncelikle istedikleri miktar ve türde besin maddelerini bulması, daha sonra ise bu maddeleri satın alabilecek bir gelire sahip olması gerekmektedir. Tarım sektörü, günümüze kadar ülkelerin ekonomik ve sosyal gelişiminde çok önemli görevler üstlenmiş, gelecekte de bu görevleri üstlenmeye devam edeceği beklenmektedir. Tarım; ülke nüfusunun yaşamını sürdürebilmesi, milli gelire ve istihdama katkısı, diğer sektörlere hammadde ve sermaye sağlaması, ihracata doğrudan ve dolaylı olarak etkisi ve biyolojik çeşitlilik ile ekolojik dengeye olan katkısı nedeniyle tüm dünyada vazgeçilmez bir sektör niteliğindedir. Bu nedenle tarım sektörü, ekonomik, sosyal ve çevresel boyutlarıyla, toplumun bütün kesimlerini yakından ilgilendirmektedir. 2. KURAMSAL BİLGİLER VE KAYNAK TARAMALARI Tarım sektörü doğası gereği her ülke ekonomisinde belirli bir öneme sahiptir. Türkiye de gelişmekte olan bir ülke olarak, tarım sektörü önemli bir rol oynamaktadır. Bunun yanı sıra tarım sektörü toplam nüfusun %35 ini bünyesinde barındıran, toplam sivil istihdamın % 48 ine iş olanağı sağlayan, toplam gayri safi hâsılanın %12 sini ve toplam ihracatın %7 sini oluşturan bir sektör olarak 2000 li yıllarda da ülkemiz ekonomisindeki yerini ve önemini korumaktadır (Anonim, 2001). Dünya nüfusunun sürekli olarak artması, beslenme konusunun geçmişte ve günümüzde olduğu gibi gelecekte de önemli bir sorun olacağını ortaya koymaktadır. Bu nedenle tarım sektöründe sahip olunan kaynakların daha verimli kullanımı zorunlu olmaktadır. Kaynakların daha verimli bir şekilde kullanılması, üreticilerin eğitim düzeylerinin artmasına, kullandıkları mevcut tarım teknikleri ve teknolojilerine göre üstünlüğü kanıtlanmış teknikleri ve teknolojileri kullanmalarına bağlıdır (Özçatalbaş, 1999). Tarımsal yayım çalışmaları, gerek yeni bilgi ve teknolojilerin kaynağı olan üniversiteler ve araştırma kuruluşlarından alınarak onları kullanan çiftçilere iletilmesi, gerekse çiftçilerin sorunlarının çözüm üretilmek amacıyla kaynağa iletilmesi bakımından son derece önemlidir (Taluğ C. Ve H. Tatlıdil, 1993). Tarımsal gelişmenin odağında daima insanın bilgiyi geliştirme, işleme, yayma, paylaşma ve kullanımındaki etkinliği vardır. Bugün tarım, bilgiye dayalı niteliğini giderek artırmakta, insanın yalnız çevre koşullarına değil, doğrudan biyolojik materyale müdahalesini de kapsamına almaya çalışmaktadır. Artık bilginin temel kaynağı çiftçinin 1

10 tarlası değil, profesyonel araştırıcıların yürüttüğü bilimsel çalışmalardır. Tarımla ilgili bilgilerin çiftçilere iletilmesi ve öğretilmesi için çok sayıdaki ve kademedeki örgün eğitim kurumları yanında, çok geniş yaygın eğitim, bilgilendirme, danışmanlık hizmetleri yürütülmektedir (Taluğ C.,1994). Ülkemizde tarımsal faaliyet daha çok kökeni kırsal aileye dayanan sosyoekonomik üniteler tarafından gerçekleştirilmektedir. Kırsal alanda aile bağlarının güçlü olması ve çiftçilerin birbirleriyle yakın bir diyalog içinde bulunması, genellikle tarımsal konulardaki bilgi akışının aile bireyleri veya diğer çiftçiler arasında yoğunlaştığı söylenebilir. Yaşlı aile bireyleri ve çevredeki deneyimli çiftçilerden elde edilen bilgilere genellikle geleneksel kaynaklardan elde edilen bilgiler denilmektedir. Bu bilgiler modern bilimin getirdiği yeniliklerden yoksundur. Diğer taraftan tarım teknolojileriyle profesyonel anlamda ilgilenen ve bunları zaman sürecinde modernize eden kuruluşlar da vardır. Bunlardan elde edilen bilgilere de modern kaynaklardan elde edilen bilgiler denilmektedir (Hornik, R., 1978). Seralarda sebze üretimi yapan işletmecilerin söz konusu konularda hangi bilgi kaynaklarını kullandıklarının bilimsel yaklaşımlarla belirlemesi, onlara modern bilgi kaynaklarını sunmak için geliştirilebilecek eğitim ve yayım programlarının hazırlanmasına temel teşkil edecektir. Gerek program hedeflerinin belirlenmesi gerekse uygulama aşamasında izlenecek stratejiler, kuşkusuz mevcut durumun bilimsel yaklaşımlarla benimsenmesine bağlıdır Araştırma Bölgesi Hakkında Genel Bilgiler Coğrafi Yapı: Kaş İlçesi,.Antalya İl inin batısında, Akdeniz kıyısında turistik bir merkezdir. Kaş ilçesi yüz ölçümü; 2231 km 2 olup; toprak yönünden Antalya nın 4. Büyük ilçesidir. Kıyısı, batıda Eşen çayından başlayarak, doğuda Üçağız merkezine kadar uzanır. uzunluğu 90 km dir. Akdeniz de tam karşısında, 1800 m mesafede Meis Adası bulunur. Yüzey şekli itibariyle Toros dağlarının eteklerinde bulunan köyleri, dağlık ve ormanlık bölgelerde kurulmuştur. Kaş ın kıyı bölgesi yanı sıra pek çok köy yerleşiminin olduğu geniş dağlık ve kırsal hinterlandı mevcuttur. İlçenin hemen kuzeyinde başlayan Toros dağlarında Gömbe Yaylası ve Kasaba ovası gibi tarıma elverişli köy ve yaylalar mevcuttur. Batısında bulunan Kalkan Mahallesi gelişen turizmi ile Yeşilköy, Ova ve Kınık mahallelerinde ise sera ve zeytincilikle geçim sağlamaktadır. Yaylada ise elma ve nar gibi meyveler yetiştirilmektedir. Kaş ta Akdeniz İklimi hüküm sürer. Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır. Deniz seviyesinden 700 m yüksekliğe kadar Akdeniz iklimi etkisi görülür. Yüksek kesimler ise Karasal iklim etkisindedir. 2

11 Nüfus Yapısı: Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine göre Kaş ilçesinin toplam nüfusu (2014) dir. Kaş ilçesinde, kırsalda yaşayan nüfus 47503, ilçe merkezinde yaşayan nüfus ise 8071 dir. Dolayısıyla kırsal nüfus şehir ve kasaba nüfusundan daha fazladır. İlçe merkezi, Kalkan ve Gelemiş Mahallelerinin turizm bölgesi olması nedeniyle yaz aylarında %50 nüfus artışı meydana gelmektedir Ekonomik Yapı: 80 li yıllara kadar ekonomisi tarım, özellikle zeytincilik ve balıkçılığa bağlı olan Kaş ilçesi, bu yıllardan sonra gelişen turizm sektörünün etkisiyle farklı bir yöne kaymıştır. Ekonomisinin çoğunlukla turizme, seracılığa, meyveciliğe yan tarıma dayalıdır, ilçede küçük ölçeklide olsa, kent ihtiyaçlarına yönelik balıkçılık sürdürülmektedir. Sanayi gelişmemiştir. İlçe ve beldelerinde yeterli sayıda banka şubesi ve tüketim marketleri mevcuttur Tarımsal Yapı: Kaş İlçesinin toplam yüzölçümü dekardır. Bunun %12 si olan 225,360 dekarı tarım alanı, %5 i olan 95,156 dekarı çayır ve mera, %83 ü olan 1.546,484 dekarı tarım dışı arazi alanları oluşturmaktadır. Tarım alanlarının kullanım amaçlarına göre dağılımı; %25,7 si olan dekarı tarla bitkileri, %0,4 ü olan 1000 dekarı açık tarla, %9,8 i olan dekarı sebze, %19,1 i olan dekarı meyvelikler, %2,2 si olan 5000 dekarı nadas, %42,8 i olan dekarı tarıma elverişli kullanılmayan alanları oluşturmaktadır (Anonim, 2015) Kaynak Taramaları Alagöz (2005), Aşağı Seyhan Ovası na, Adana Tarım İl Müdürlüğü yayım elemanlarınca götürülen yayım hizmetlerinin analizi sonucunu incelemiştir. Bu doğrultuda Aşağı Seyhan Ovası ndaki üreticilerin tarım ve tarımsal üretim konusunda ne tür bilgilere ihtiyaçları olduğu, bu bilgileri hangi kaynaklardan sağladıkları, Adana Tarım İl Müdürlüğü yayım elemanlarının Aşağı Seyhan Ovası na götürdükleri yayım hizmetlerini nasıl değerlendirdikleri ortaya koyulmuştur. Diğer taraftan Adana Tarım İl Müdürlüğü Çiftçi Eğitim ve Yayım Şubesi nde görev yapan yayım elemanlarının mesleki yeterlilikleri, ihtiyaçları, örgütsel sorunları, Aşağı Seyhan Ovası na götürdükleri yayım hizmetlerinin sıklığı, kalitesi, yayım çalışmalarında kullanılan yöntemlerle ilgili bilgiler ortaya koyulmuştur. Araştırma sonuçlarına göre üreticilerin bitkisel üretimle ilgili en önemli bilgi kaynakları sırasıyla tohum ve ilaç firmaları, komşu üreticiler ve özel ziraat mühendisleri olduğu belirlenmiştir. Üreticilerin hayvansal üretim konusundaki bilgi kaynakları incelendiğinde üreticilerin en önemli bilgi kaynaklarının önem sırasına göre komşu üreticiler, özel veterinerler, tohum ve ilaç firmaları olduğu belirlenmiştir. Araştırma kapsamındaki üreticilerin son beş yıl içerisinde yalnızca %19 luk bir bölümünün bitkisel üretim konusunda, %8 lik bir bölümünün ise hayvancılık konusunda Adana Tarım İl Müdürlüğü yayım elemanlarından bilgi aldıkları belirlenmiştir. Öte yandan Adana Tarım İl Müdürlüğü yayım elemanları, kendilerini mesleki açıdan yeterli görmekle birlikte bürokrasinin 3

12 yoğunluğu, kaynak yetersizliği ve genel olarak üreticilerin finansal ve pazarlama sorunları nedeniyle etkin yayım hizmeti veremedikleri saptanmıştır. Daka vd. (2012), Muğla ilinde dışsatıma yönelik domates üretimi ve pazarlaması ile ilgili genel özellikleri belirlemek amacıyla Fethiye ve Ortaca ilçelerinde tesadüfü örnekleme yöntemi ile seçilen 92 üretici ile anket çalışması yapmışlardır. Anket soruları ile işletme ve üreticilere, seraların yapısal özelliklerine, toprak hazırlığına, domates yetiştiriciliğine, verime ve pazarlamaya ilişkin bilgiler toplanmıştır. Yörede serada domates yetiştiriciliğine 1973 yılında, dışsatıma ise 1984 yılında başlandığı saptanmıştır. Domates üretiminin ısıtmasız veya dona karşı ısıtılan ya da çatı yağmurlaması ile korunan seralarda gerçekleştirildiği ve mevcut işletmelerin aile işletmeleri olduğu saptanmıştır. Üreticilerin çoğunun (%49) sera varlığının 1-3 dekar arasında olduğu; cam ve plastik örtülü seraların sırasıyla %31 ve %69 paya sahip olduğu belirlenmiştir. Verim tek ürün yetiştiriciliğinde ton/da, çift ürün yetiştiriciliğinde 7,5-10 ton/da arasında yoğunlaşmaktadır. Dışsatım miktarının anket yapılan yerlere göre değiştiği saptanmıştır ve en yüksek dışsatım rakamları Kumluova da (5-18 ton/da) belirlenmiştir. Engindeniz vd. (2010), Sera sebzelerinin karşılaştırılmalı girdi analizi sonucunu incelemişlerdir. Bu amaçla, araştırma kapsamına tesadüfi örnekleme ile alınan 204 üreticinin mevcut girdi kullanım düzeyleri incelenmiştir. Bu araştırmada, Antalya, Mersin, Muğla ve İzmir illerinde sera sebzeciliği yapan üreticilerin girdi (gübre, ilaç, hormon, işgücü, tohum-fide vb.) kullanımları incelenmiştir. Üreticilerin ortalama yaşı 40.45, ortalama eğitim süresi 6.09 yıl, ortalama sera sebzeciliği deneyimi ise yıl olarak saptanmıştır. Ayrıca döneminde araştırma kapsamındaki üreticilerin %42,65'i tek ürün, %41,18'i güz dönemi, %33,33'ü ise bahar dönemi domates yetiştiriciliği yaptığı belirlenmiştir. Torun (2011), Organik tarımda çiftçilerin bilgi kaynaklarını incelemiştir. Bu çalışmada, organik tarım faaliyetlerinin yoğun olduğu sekiz köy, gayeli örnekleme ile belirlenmiştir, örnek hacmi tespitinde, tesadüfî örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Örneğe çıkan 131 çiftçi ile yüz yüze anket uygulaması yapılmıştır. Çalışma sonucuna göre; eğitim düzeyinin düşük olduğu belirlenmiştir. Çiftçilerin % 80 ni ilköğretim, % 8,4 ü lise mezunu ve % 10,7 sinin ise okur yazar olmadığı, bölgede hala geniş aile yapısının hüküm sürdüğü, çiftçilik yapan kişilerin büyük çoğunluğunun herhangi bir kurum ya da kuruluştan emekli olduğu, %17,6 sının herhangi bir sosyal güvencesi bulunmazken, %82,4 nün ise bir sosyal güvencesi olduğu saptanmıştır. Tarımsal faaliyette bulunan çiftçilerin orta yaş ve üzerindeki kesimden oluştuğu, yaş aralığının 46 ve üzeri yaş grubundan oluştuğu bulunmuştur. Yalçın ve ark. (2007), Kumluca ilçesinde seralarda üreticilerin kullandıkları bilgi kaynaklarını incelemiştir. Bu amaçla 2002 yılı döneminde tabakalı örnekleme yöntemi ile belirlenen 150 adet üreticiye anket uygulanmıştır. Araştırma bölgesinde üreticilerin ortalama yaşı 43, ortalama deneyim süresi 13 yıl, ortalama sera genişliği ise 6.11 dekar olarak belirlenmiştir. Arazi tasarruf şeklinin ise çoğunlukla mülk arazi olduğu saptanmıştır. Araştırma bulgularına göre, Bölgede yayım konusunda tarım il ve ilçe müdürlüklerinin önemleri azaldığı, bunun yerini ilaç, gübre ve tohum bayileri aldığı ve 4

13 özellikle ilaç bayileri işletmelerinde istihdam ettikleri ziraat mühendisleri ile üreticilere ücretsiz danışmanlık hizmetleri verdiği belirlenmiştir. 3. MATERYAL VE METOT 3.1. Materyal Bu çalışmada, seracılığın yoğun olarak yapıldığı Antalya ili Kaş ilçesine bağlı Kınık T.K.K ne ortak üreticilerin bilgi edinme kaynakları tespit edilmiştir. Bu amaçla üreticilerle yapılan anketlerden elde edilen bilgiler araştırmanın ana materyalini oluşturmuştur. Ayrıca konuyla ilgili önceden yapılmış araştırma sonuçları ile kamu ve özel kurumların ilgili yayınlarından da yararlanılmıştır. Araştırma bölgesi ve üreticiler ile ilgili genel bilgiler Kınık T.K.K den öğrenilmiştir Metot Örnek Alan ve Üreticilerin Seçimi Araştırmada örnekleme kapsamına alınan alanın seçiminde Kınık T.K.K. den yararlanılmıştır. Kınık T.K.K. ya bağlı 17 adet yerleşim birimi, 889 adet kayıtlı ortağı bulurken, bu ortakların 508 adeti aktif olarak serada sebze üretimi yapmaktadır. Üreticiler 508 adet aktif ortaktan tesadüfü olarak 120 adeti seçilmiştir Anket Aşamasında Uygulanan Metot Veri toplamak için uygulanan ankette yer verilen sorular konuyla ilgili daha önce yapılan çalışmalar dikkate alınarak düzenlenmiştir. Anketin güvenirliliğini arttırmak için bir ön test çalışması yapılmış ve üreticilere kolay anlaşılmayan sorularda değişiklik yapılmıştır. Anket formunun birinci kısmında üreticilerin sosyoekonomik özellikleri, ikinci kısmında pazarlama, üçüncü kısmında haberleşme araçları kullanım düzeyi, dördüncü kısmında üreticilerin çeşitli uygulamalarda kullandıkları bilgi kaynakları ile ilgili sorulara yer verilmiştir. Soru tekniği olarak kapalı uçlu sorular ağırlıklı seçilmiştir. Üreticilerin ilave açıklama yapmak istedikleri konular ayrıca not edilmiştir Verilerin Değerlendirilmesinde Uygulanan Metot Örnek olarak seçilen 120 üretici için doldurulan anket formları ayrı ayrı incelendikten sonra gerekli kod planı hazırlanarak elde edilen veriler SPSS programı kullanılarak değerlendirilmiştir. Araştırmanın dört amacını yerine getirmek için tanımlayıcı istatistikler kullanılmıştır. Bu amaçla her bir soru frekans ve % dağılım tabloları hazırlanmış ve bunlarla ilgili açıklamalar yapılmıştır. 5

14 4. ARAŞTIRMA BULGULARI 4.1. Sosyo-Ekonomik Özellikler Üreticilerin Yaş Aralıkları da 120 üreticinin katıldığı çalışmada, ankete katılanların % 50,8 i yaşları arasındadır. Diğer katılımcıların % 42,5 i 50 yaş ve üzeri geriye kalanların % 6,7 si ise yaşları arasındadır (Çizelge 1). Çizelge 1. Yaşınızın hangi aralıkta olduğunu belirtiniz Yaş 8 6, Yaş 61 50,8 50 ve Üzeri Yaş 51 42, , Üreticilerin Eğitim Durumu Ankete katılanların %68,3 ü ilkokul mezunu, %12,5 i ortaokul, %8,3 ü lise, % 5 i üniversite, % 3,3 ün okur-yazar olduğu ve geriye kalanların % 2,5 i ise yüksekokul mezunu olduğu görülmektedir (Çizelge 2). Çizelge 2. Eğitim durumunuzu belirtiniz Okur-yazar 4 3,3 İlkokul 82 68,3 Ortaokul 15 12,5 Lise 10 8,3 Yüksekokul 3 2,5 Üniversite 6 5, , Üreticilerin Sera Genişliği Üreticilerin sera genişliği tespit edilmeye çalışıldığında; %50 si 3-5 dekar, %23,3 ü 0-2 dekar, %20,8 i 6-10 dekar, %5,8 i ise 10 dekar ve üzeri sera genişliğine sahiptirler (Çizelge 3). 6

15 Çizelge 3. Seranızın kaç dekar olduğunu belirtiniz 0-2 dekar 28 23,3 3-5 dekar 60 50, dekar 25 20,8 10 dekar ve Üzeri 7 5, , Üreticilerin Sebze Üretim Miktarı Üreticilerin % 83,3 ünün sadece domates üretimi, % 10 unun sadece biber üretimi, % 4,2 sinin hem domates hem de biber üretimi, % 1,7 sinin sadece hıyar üretimi, geriye kalanların %0,8 i ise hem domates hem de hıyar üretimi yapmaktadır (Çizelge 4). Ankete katılanların ortalama domates üretimi bir üretim sezonu boyunca ortalama 18 ton/dekar, biber üretimi ortalama 13 ton/dekar, hıyar üretimi ise ortalama 13 ton/dekar olarak bulunmuştur. Çizelge 4. Seranızda üretim miktarını belirtiniz Domates ,3 Domates ve Biber 5 4,2 Domates ve Hıyar 1 0,8 Biber 12 10,0 Hıyar 2 1, ,0 Birden fazla seçenek işaretlenmiştir Sera Arazilerinin Mülkiyet Durumu Üreticilerin arazi mülkiyet durumu incelenmiştir. Üreticilerin %91,7 si gibi büyük bir oranı kendi arazisini kullanırken, % 8,3 ünün kira yoluyla arazisini işlemektedir(çizelge 5). Çizelge 5. Sera arazinizin mülkiyet durumunu belirtiniz Kendi ,7 Kira 10 8, , Serada Yetiştirilen Ürünlerin Dağılımı Serada sebze üretimi yapan üreticilerin yetiştirdiği ürünler belirlenmiştir. Üreticilerin %84,1 ü domates üretimi, %13,5 i biber üretimi geriye kalan %3,2 si ise 7

16 hıyar üretimi yapmaktadır. Büyük çoğunluğu domates üretimi yapan 105 adet üreticinin ortalama 5 dekar arazisi, biber üretimi yapanların ortalama 3,4 dekar ve hıyar üretimi yapan üreticilerin ise ortalama 2 dekar arazi varlığı olduğu tespit edilmiştir (Çizelge 6). Çizelge 6. Seranızda yetiştirtiniz ürünleri belirtiniz Domates Üretim Durumu ,1% Biber Üretim Durumu 17 13,5% Hıyar Üretim Durumu 3 2,4% ,0% Birden fazla seçenek işaretlenmiştir Serada Üretim Yapmada Etkili Olan Faktörler Üreticilerin serada üretim yapmasında etkili olan faktörler ele alınmıştır. Üreticilerin %41,4 ü ailesi, %27,1 i tarım danışmanı ve kendisi geriye kalan %4,5 i ise komşusundan etkilendiği görülmektedir (Çizelge 7). Çizelge 7. Serada üretim yapmanızda etkili olan faktörleri belirtiniz Aile Komşudan Tarım Danışmanı Kendisi Birden fazla seçenek işaretlenmiştir ,4% 6 4,5% 36 27,1% 36 27,1% ,0% Sebze Üretimdeki Deneyim Süreleri Üreticilerin deneyim sürelerine bakıldığında %88,3 ünün 11 yıldan daha uzun bir zamandan bu yana serada sebze üretimi konusunda deneyime sahip olduğu görülmektedir. %7,5 inin 1-5 yıl arasında, %4,2 sinin de 6-10 yıl arasında serada sebze üretimi konusunda uğraştığı saptanmıştır (Çizelge 8). Çizelge 8. Tarımsal üretimde seracılık deneyim sürenizi belirtiniz 1-5 Yıl 6-10 Yıl 11 ve Daha Fazla Yıl 9 7,5 5 4, , ,0 8

17 Tarım Kredi Kooperatifine Ortaklık Süreleri Üreticilerin tarım kredi kooperatifine ortaklık sürelerine bakıldığında %52,5 inin 11yıldan daha uzun süredir kooperatife ortak olduğu görülmektedir. %24,3 ünün 6-10 yıl arasında kooperatife ortaklıkları bulunurken, %23,3 ünün 1-5 yıl arasında kooperatife ortaklıkları bulunmaktadır (Çizelge 9). Çizelge 9. Tarım kredi kooperatifine ortaklık sürenizi belirtiniz ve Daha Fazla Yıl 28 23, , , , Tarım Kredi Kooperatifinden En Çok Satın Alınan Hizmetler Üreticilerin kooperatiften %21,7 si fide, %20,7 si sera plastiği, %15,3 ü bitki besleme ürünlerini, %13,5 i bitki koruma ürünlerini, %13,2 si nakit para, %8,5 i kömür, %4,1 i motorin ve geriye kalanların %3,4 ü ise zirai alet makine hizmetini satın aldığı görülmektedir (Çizelge 10). Çizelge 10. Tarım kredi kooperatifinden en çok hangi hizmetleri satın aldığınızı belirtiniz Bitki Besleme Bitki Koruma Motorin Zirai Alet Makine Sera Plastiği Fide Nakit Para Diğer(kömür) Birden fazla seçenek işaretlenmiştir ,3% 52 13,5% 16 4,1% 13 3,4% 80 20,7% 82 21,2% 51 13,2% 33 8,5% ,0% Üreticilerin Gelir Kaynakları Üreticilerin %89,6 sı tarımla uğraştığı, geriye kalanların %6,7 sinin tarımın yanında ticaret, %2,2 sinin kamu çalışanı, %0,7 sinin emekli ve %0,7 sinin kira gelirleri olduğu belirlenmiştir (Çizelge 11). 9

18 Çizelge 11. Gelir kaynaklarını belirtiniz Tarım Ticaret Kamu Çalışanı Emekli Diğer(kira) Birden fazla seçenek işaretlenmiştir ,6% 9 6,7% 3 2,2% 1 0,7% 1 0,7% ,0% 4.2. PAZARLAMA Üretilen Ürünleri Pazara Sunma Durumu Üreticilerin ürettikleri ürünlerin hangi pazara sunmak üzere satışını gerçekleştirdiği ele alınmıştır. Bu verileri göre üreticilerin %95 i gibi büyük bir kısmı hem iç pazara hem de dış pazara satışını gerçekleştirdiği, %5 i ise ürünlerini sadece dış pazara sunmak üzere satışını gerçekleştirdiği görülmektedir (Çizelge 12). Çizelge 12. Üretilen ürünlerin hangi pazara sunmak üzere satışını gerçekleştirdiğinizi belirtiniz İç Pazara ve Dış Pazara Dış pazara ,0 6 5, , Ürünü Hangi Pazara Sunacağına Karar Verme Durumu Ankete katılanların %99,2 si ürünü hangi pazara sunacağını karar verirken kendisinin karar verdiği, %0,8 inin tarım danışmanının karar verdiği görülmektedir (Çizelge 13). Çizelge 13. Ürünü hangi pazara sunacağınızı karar verirken kullandığınız bilgi kaynaklarını belirtiniz. Kendisi Tarım danışmanı ,2 1 0, ,0 10

19 Ürünü Kime Satacağına Karar Verme Durumu Ankete katılan üreticilerin %98,3 ünün ürünü kime satacağına kendisi karar verirken, %0,8 inin kooperatif ve tarım danışmanı, %0,8 inin ise sadece tarım danışmanı karar vermektedir (Çizelge 14). Çizelge 14. Ürünü kime satacağınıza karar verirken kullandığınız bilgi kaynaklarını belirtiniz. Kendisi Kooperatif ve Tarım danışmanı Tarım danışmanı ,3 1 0,8 1 0, , Ürünün Satışını Nerede Satacağına Karar Verme Faktörü Üreticilerin ürünlerinin satışını nerede satacağına karar vermesini etkileyen faktörün sadece kendisi olduğu anlaşılmaktadır (Çizelge 15). Çizelge 15. Ürünün satışını nerede satacağınıza karar vermenizi etkileyen faktörleri belirtiniz. Kendisi , Ürünün Satışını Nerede Gerçekleştireceğini Etkileyen Faktörler Ankete katılanların %81,7 sinin ürünün satışını yaş meyve sebze halinde gerçekleştirirken, %18,3 ü hem sera hem de YSMH de gerçekleştirmektedirler (Çizelge 16). Çizelge 16. Ürünün satışını nerede gerçekleştirdiğinizi belirtiniz. Serada ve YSMH 22 18,3 Ysmh 98 81, ,0 11

20 Ürünü Kime Satışını Gerçekleştirdiği Durumu Üreticilerin ürününü %33,7 sinin ihracatçı, %32,2 sinin komisyoncu, %22 sinin tüccar, %9,1 inin pazarcı geriye kalanların %3 ünün ise aracıya sattığı anlaşılmaktadır (Çizelge 17). Çizelge 17. Ürününüzü kime sattığınızı belirtiniz Aracı Tüccar İhracatçı Pazarcı Komisyoncu Birden fazla seçenek işaretlenmiştir ,0% 22,0% 33,7% 9,1% 32,2% 100,0% Pazarlama İle İlgili Yaşanılan En Önemli Sorun Faktörü Ankete katılanların %87 si gibi büyük bir kısmının pazarlama ile ilgili en önemli yaşadığı sorunun fiyat olduğu geriye kalan %33 ünün ise pazar olduğu görülmektedir (Grafik 1). Grafik 1. Pazarlama ile ilgili yaşadığınız en önemli sorunu belirtiniz 12

21 4.3. Haberleşme Araçları Kullanım Düzeyi Kitle İletişim Araçlarını Kullanma Sıklığı Üreticilerin haberleşme araçlarından aylık olarak hangi düzeyde kullanma sıklığı olduğu araştırılmıştır. Bu kapsamda televizyon, radyo, gazete-dergi ve internet kullanma sıklıkları ortaya konulmuştur. Bunu göre üreticilerin yaklaşık %65,8 inin kitle iletişim haberleşme araçlarını bazen, %20 sinin kullanmadığı, %10 unun kullandığı, %3,3 ünün hiç kullanmadığı ve %0,8 inin ise çok kullandığı görülmektedir (Çizelge 18). Çizelge 18. Kitle iletişim araçlarını kullanma sıklığınızı belirtiniz Hiç kullanmıyorum Kullanmıyorum Bazen Kullanıyorum Çok kullanıyorum ,3 20,0 65,8 10,0 0,8 100, Televizyon İzleme Sıklığı Üreticilerin %52,5 inin bazen televizyon izlediği, %31,7 sinin izlediği, %8,3 ünün hiç izlemediği ve %7,5 inin ise izlemediği tespit edilmiştir (Çizelge 19). Çizelge 19. Televizyon izleme sıklığınızı belirtiniz Hiç Kullanmıyorum Kullanmıyorum Bazen Kullanıyorum ,3 7,5 52,5 31,7 100, Radyo Dinleme Sıklığı Üreticilerin %52,5 inin hiç radyo dinlemediği, %26,7 sinin dinlemediği, %18,3 ünün bazen dinlediği ve %2,5 inin ise dinledikleri anlaşılmaktadır (Çizelge 20). 13

22 Çizelge 20. Radyo dinleme sıklığınızı belirtiniz Hiç Kullanmıyorum Kullanmıyorum Bazen Kullanıyorum ,5 26,7 18,3 2,5 100, Gazete-Dergi Okuma Sıklığı Ankete katılan üreticilerin %55,8 inin hiç gazete-dergi okumadığı, %25 inin okumadığı, %13,3 ünün bazen okuduğu, % 4,2 sinin okuduğu ve % 1,7 sinin ise sürekli olarak okuduğu görülmektedir (Çizelge 21). Çizelge 21. Gazete-dergi okuma sıklığınızı belirtiniz Hiç Kullanmıyorum Kullanmıyorum Bazen Kullanıyorum Çok Kullanıyorum ,8 25,0 13,3 4,2 1,7 100, İnternet Kullanma Sıklığı Katılımcıların %37,5 inin hiç internet kullanmadığı, %20,8 inin kullandığı, %20 sinin çok kullandığı, %18,3 ünün kullanmadığı ve %3,3 ünün ise çok kullandığı tespit edilmiştir (Çizelge 22). Çizelge 22. İnternet kullanma sıklığınızı belirtiniz Hiç Kullanmıyorum Kullanmıyorum Bazen Kullanıyorum Çok Kullanıyorum ,5 18,3 20,0 20,8 3,3 100,0 14

23 4.4. Üreticilerin Çeşitli Uygulamalarda Kullandıkları Bilgi Kaynakları Fide Dikim Öncesi Toprak Hazırlığına Karar Verme Durumu Ankete katılanların %40,1 i kendi deneyimleri, %28,8 i tarım danışmanı, %12,2 si tarım kredi kooperatifi, %10,4 ü komşu ve diğer çiftçilerden, %6,3 ü bayii, %2,3 ü aile büyükleri tarafından etkilenerek fide dikim öncesi toprak hazırlığına karar vermektedir (Çizelge 23). Çizelge 23. Fide dikim öncesi toprak hazırlığına nasıl karar verdiğinizi belirtiniz Deneyimleriniz Tarım Danışmanı Aile Büyükleri Komşu ve Diğer Çiftçilerden Tarım Kredi Kooperatifi Bayii Birden fazla seçenek işaretlenmiştir ,1% 28,8% 2,3% 10,4% 12,2% 6,3% 100,0% Fide Tercihinde Yararlanılan Bilgi Kaynakları Üreticilerin fide tercihi konusunda %43 ü kendi deneyimleri, %24,7 si komşu ve diğer çiftçiler, %12,1 i tarım danışmanı, %12,1 i tarım kredi kooperatifi, %5,4 ü bayii, %2,7 si aile büyüklerinden yararlandığı anlaşılmaktadır (Çizelge 24). Çizelge 24. Fide tercihinizde yararlandığınız bilgi kaynaklarını belirtiniz Deneyimleriniz Tarım Danışmanı Aile Büyükleri Komşu ve Diğer Çiftçilerden Tarım Kredi Kooperatifi Bayii Birden fazla seçenek işaretlenmiştir ,0% 12,1% 2,7% 24,7% 12,1% 5,4% 100,0% Gübreleme ve Sulama Konusunda Yararlanılan Bilgi Kaynakları Ankete katılan üreticilerin %32,9 u tarım danışmanı, %23,2 si tarım kredi kooperatifi, %22,2 si kendi deneyimleri, %19,3 ü bayii, %1,9 u komşu ve diğer çiftçiler, % 0,5 i aile büyükleri tarafından gübreleme ve sulama konusunda yararlandıkları görülmektedir (Çizelge 25). 15

24 Çizelge 25. Gübreleme ve sulama konusunda kimden yararlandığınızı belirtiniz Deneyimleriniz Tarım Danışmanı Aile Büyükleri Komşu ve Diğer Çiftçilerden Tarım Kredi Kooperatifi Bayii Birden fazla seçenek işaretlenmiştir ,2% 32,9% 0,5% 1,9% 23,2% 19,3% 100,0% İlaç Kullanımında Yararlanılan Bilgi Kaynakları Üreticilerin %34 ü tarım danışmanı, %22 si kendi deneyimleri, %22 si bayii, %19,1 i tarım kredi kooperatifi, %2,4 ü komşu ve diğer çiftçiler, %0,5 i aile büyükleri sayesinde ilaç kullanımı konusunda yararlandıkları görülmektedir (Çizelge 26). Çizelge 26. İlaç kullanımında yararlandığınız bilgi kaynaklarını belirtiniz Deneyimleriniz Tarım Danışmanı Aile Büyükleri Komşu ve Diğer Çiftçilerden Tarım Kredi Kooperatifi Bayii Birden fazla seçenek işaretlenmiştir ,0% 34,0% 0,5% 2,4% 19,1% 22,0% 100,0% Fide Fiyatları Hakkında Yararlanılan Bilgi Kaynakları Üreticilerin %62,5 inin tarım kredi kooperatifi, %30,1 i bayii geriye kalanların %7,4 ü ise antbirlik tarafından fide fiyatları hakkında bilgi almaktadır (Çizelge 27). Çizelge 27. Fide fiyatları hakkında bilgi aldığınız kaynakları belirtiniz Tarım Kredi Kooperatifi Bayii Antbirlik Birden fazla seçenek işaretlenmiştir ,5% 30,1% 7,4% 100,0% 16

25 Gübre Fiyatları Hakkında Yararlanılan Bilgi Kaynakları Üreticilerin %49,2 si bayii, %35,2 si tarım kredi kooperatifi geriye kalanların %15,6 sı ise antbirlik tarafından gübre fiyatları hakkında bilgi almaktadır (Çizelge 28). Çizelge 28. Gübre fiyatları hakkında bilgi almak için yararlandığınız kaynakları belirtiniz Tarım Kredi Kooperatifi Bayii Antbirlik Birden fazla seçenek işaretlenmiştir ,2% 49,2% 15,6% 100,0% İlaç Fiyatları Hakkında Yararlanılan Bilgi Kaynakları Üreticilerin % 50,9 u bayii, %32,9 u tarım kredi kooperatifi ve geriye kalanların %16,2 sı ise antbirlik tarafından ilaç fiyatları hakkında bilgi almaktadır (Çizelge 29). Çizelge 29. İlaç fiyatları hakkında bilgi aldığınız kaynakları belirtiniz Tarım Kredi Kooperatifi Bayii Antbirlik Birden fazla seçenek işaretlenmiştir. 5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER ,9% 50,9% 16,2% 100,0% Kınık T.K.K. üreticilerinin, yaş ortalaması 43 dür. Genel itibariyle, eğitim düzeyleri ilkokul mezunudur. Sahip olunan arazi büyüklüğü, domates üreticilerinin ortalama 5000m 2 dir. Kınık T.K.K. üreticileri, bir sezonda ortalama 18 ton/dekar domates üretimi gerçekleştirmektedir. Üretim periyodu, tek ekim Eylül Haziran ayları arasındadır (Çizelge 30). Çizelge 30. Tek Ekim Domates Yetiştirme Dönemi Kınık Bölgesi Tek Ekim Domates Yetiştiriciliği Fide Dikim Dönemi Gelişme Dönemi Hasat Dönemi Hasat Sonu Eylül Ortalama 90 gün Aralık - Haziran Haziran Seraların çoğunluğu, uzun süredir vardır. Genel olarak arazileri kendi mülkiyetleridir. Üreticilerin serada üretim yapmada etkilendiği en büyük faktör ailesidir. 17

26 11 yıl ve üstü süredir, üreticiler yetiştiricilik konusunda tecrübe sahibi ve tarım kredi kooperatifine ortaklıkları vardır. T.K.K. den en çok fide ve sera plastiği hizmetleri satın alınmaktadır. Üreticilerin kredi limiti problemi olduğu için diğer hizmetleri satın almakta sıkıntı çekmekte ve bayilere yönlenmektedirler. Üreticilerin büyük bir çoğunluğu sadece tarımla uğraşmaktadır. Ürünlerin çoğu hem iç hem de dış pazara sunmak üzere yetiştirilmektedir. Üreticilerin neredeyse hepsi; ürünü hangi pazara, kime satacağına ve nerede satacağının kararını kendileri vermektedir. Fide fiyatları konusunda T.K.K. den yararlanılmaktadır. Gübre ve ilaç fiyatları hakkında bilgi kaynağı olarak bayilerden yararlanılmaktadır. Geleneksek bilgi kaynakları hala yüksek oranda kullanılmaktadır. Her üreticinin teknik eleman istihdam edebilecek gücü olmayabilir. Bu nedenle teknik elemanların üreticilere düzenli olarak ziyaretler, kurslar, seminerler vb. etkinlikler düzenleyerek üreticileri modern seracılık konusunda eğitmeleri önemlidir. T.K.K. de istihdam edilen ziraat mühendisi sayısı yetersizdir ve bu sayı arttırılmalıdır. Böylece kooperatife ortak olan her üreticiye düzenli olarak ziyaretler mümkün olabilecektir. Aksi takdirde geleneksel uygulamalardaki yanlışlıkların düzeltilmesi olanak dâhilinde değildir. 18

27 6. KAYNAKLAR Tarım Kredi Kooperatifleri EKOOP Sistemi. ANONİM, kas.gov.tr. ANONİM, DİE Türkiye İstatistik Yıllığı. Ankara. TALUĞ C. Ve H. TATLIDİL, Tarımsal Yayım ve Haberleşme. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü Ders Notu, Tekstir no: 141. HORNİK, R., The Role of Communication in Education. Stanford University, Istitute for Communication Research. ÖZÇATALBAŞ, O., Kırsal Alanda Kadın ve Kalkınmadaki Rolü. Tarım ve Tarımsal Verimlilik Açısından İrdelenmesi. Akdeniz Bölgesinde Tarımın Verimlilik Sorunları Sempozyumu, 7-9 Kasım, MPM Yayın No: 433. Antalya. S: TALUĞ, C., 1994.Tarımsal Dönüşüm ve İnsan Kaynağı Geliştirme. Tarım Haftası 95- Kongre, ZMO, TC Ziraat Bankası Kültür Yayınları No: 25, , Ankara. YALÇIN, M., BOZ, İ Kumluca İlçesinde Seralarda Üreticilerin Kullandıkları Bilgi Kaynakları, Bahçe 36 (1-2): TORUN, E Organik Tarımda Çiftçilerin Bilgi Kaynakları (Kocaeli İli Kartepe İlçesi Örneği), KSÜ Doğa Bil. Derg., 14(4). ENGİNDENİZ S., YILMAZ İ., DURMUŞOĞLU E., YAĞMUR B., ELTEZ R.Z., DEMİRTAŞ B., ENGİNDENİZ D., TATARHAN A.H Sera Sebzelerinin Karşılaştırmalı Girdi Analizi, Ekoloji 19, 74, DAKA K., GÜL A., ENGİNDENİZ S Muğla İlinde Seralarda Dışsatıma Yönelik Domates Üretimi ve Pazarlaması, Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 2012,49 (2): ALAGÖZ E Aşağı Seyhan Ovası na Adana Tarım İl Müdürlüğü Yayım Elemanlarınca Götürülen Yayım Hizmetlerinin Analizi, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana, 66 s. 19

28 ÖZGEÇMİŞ Ahmet Kayhan 1985 yılında Antalya İlinin Kumluca İlçesinde doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini Kumluca da tamamladı yılında girdiği Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü nden 2009 yılında Ziraat Mühendisi olarak mezun oldu yılından beri Tarım Kredi Kooperatifinde Ziraat Mühendisi olarak görev yapmaktadır.