Emphatic and Supportive Teachers Key to Quality and Efficiency in Education EMPAQT ÜLKE RAPORU TURKİYE

Transkript

1 Emphatic and Supportive Teachers Key to Quality and Efficiency in Education EMPAQT EPP BG-EPPKA3-PI-FORWARD 2016 ÜLKE RAPORU TURKİYE ARGE Birimi İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ / MUĞLA / TÜRKİYE

2 GİRİŞ BÖLÜMÜ Eğitimde okul terki sayısının azaltılması ve okul tamamlama oranlarının artırılması, EMPAQT projesinin de temel amacı olup Avrupa 2020 Strateji Belgesinde belirtilen hedeflere ulaşılması konusunda kilit stratejilerden bir tanesini oluşturmaktadır. Bununla ilgili olarak, bu raporda aşağıda belirlenen konularda Türkiye'deki durum üzerine bir çalışma yapılmıştır. - Türkiye'de Güncel Eğitim Sistemine Genel Bir Bakış - Ulusal belgelere göre Erken Okul Terkinin tanımı - Ülke, il ve ilçedeki Erken Okul Terki istatistikleri - Erken Okul Terkinde belirlenmiş nedenler - Mevcut ulusal politikalar / stratejiler - Erken Okul Terkini önlemek için alınan önlemler - Erken Okul Terkinin izlenmesinden sorumlu kurumlar A) Türkiye'de Güncel Eğitim Sistemine Genel Bir Bakış Türkiye'de eğitim ulusal bir sistem tarafından yönetilmektedir yılından beri, 12 yıl eğitim erkek ve kızlar için zorunludur ve eğitim yılına ayrılmaktadır. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), ülkenin eğitim yönetimini yürütmekte ve müfredat hazırlama, resmi, özel ve gönüllü kuruluşların çalışmalarını koordine etme, okulların tasarım ve inşası, politika oluşturma, öğretmen yetiştirme programları hazırlama vb gibi görevlerden sorumludur. İllerde eğitim öğretim faaliyetleri, Bakanın görevlendirdiği Milli Eğitim Müdürleri tarafından İl Valiliği kontrolünde idare edilmektedir. İlk ve orta öğrenim, 5,5 ila 18 yaş arasında devlet okullarında ücretsizdir. Yeni Sistemde Eğitim Basamakları ÖRGÜN EĞİTİM Okul Öncesi Eğitim Zorunlu ilköğretim yaşından küçük olan 3-5 yaş arasındaki çocuklar için isteğe bağlı bir eğitim basamağıdır. Temel Eğitim Orta Öğretim Temel Eğitim 1. Kademe İlkokul (4 yıl) Temel Eğitim 2. Kademe Ortaokul (4 yıl) Orta öğretim dört yıl zorunludur ve dört yıllık eğitim veren genel, mesleki ve teknik liseleri kapsar. Genel liseler, öğrencileri yükseköğrenim kurumlarına hazırlarken mesleki ve teknik liseler, kalifiyeli personel yetiştirmek amacıyla özel eğitim vermektedir. 1

3 YAYGIN EĞİTİM Yaygın eğitim, ulusal eğitim sisteminin iki bileşeninden biridir. Bu bileşen, herhangi bir örgün eğitimi almayan, halen resmi bir eğitim programına kayıtlı belirli beceri ve yetenek düzeyine sahip olanlar ile resmi eğitim programından diploma almadan ayrılanlar içindir. Yaygın eğitim iki unsurdan oluşur: Genel Eğitim ve Mesleki Teknik Eğitim programları. Yaygın eğitim veren enstitüler arasında kız öğrenciler için uygulamalı sanat okulları, kız öğrenciler için ileri teknik okullar, endüstriyel uygulamalı sanat okulları, yetişkinler için teknik eğitim merkezleri, halk eğitimi merkezleri ve çıraklık eğitim merkezleri bulunmaktadır. Programlar, halk eğitimi, çıraklık eğitimi ve uzaktan eğitim olarak sınıflandırılabilir. Halk eğitim programlarının ve etkinliklerinin çoğunun örgün eğitim merkezlerinde yer alır. Bir birey, yaş ve eğitim geçmişinden bağımsız olarak okuma yazma kurslarına, meslek kurslarına ve örgün eğitim merkezlerinin çoğunda sunulan sosyal ve kültürel kurslara kayıt olabilir. Çıraklık eğitimi, örgün eğitim almamış yaş arası bireylere, sekiz yıllık zorunlu programı tamamlamış ancak örgün eğitime devam etmeyenlere ve gerekli örgün eğitim programını hiç tamamlayamayanlara verilir. İlk ve ortaöğretim programını tamamlayan on dört ile on dokuzları arasındaki bireyler üç ila dört yıllık çıraklık eğitimi programına girebilirler. Her Türk vatandaşı uzaktan eğitim kurslarına katılabilir yılında zorunlu ilköğretim programının beş yıldan sekiz yıla çıkarılmasıyla başlayan açık ilköğretim okulu programları, önceki ulusal eğitim programına göre gerekli beş yıllık programı tamamlamış ancak isteğe bağlı üç yıllık ortaokul programına devam etmeyenler için geçerli hale geldi. Bu açık ilköğretim programı, bireylerin zorunlu sekiz yıllık ilköğretim programını tamamlamalarını sağlamaktadır. Yeni eğitim sistemi ile açık öğretim lisesi programı üç gruba ayrılabilir: örgün eğitime devam edemeyenler, örgün eğitim programına devam etmek için gerekli yaştan büyük olanlar ve bir örgün eğitim programına kayıtlı olup da örgün eğitimlerini uzaktan öğrenme yoluyla tamamlamayı tercih edenler. B) Ulusal belgelere göre Erken Okul Terkinin tanımı Erken okul terki, çoğu ülkede eğitimin ana sorunlarından biridir. Nedenlerinin, sürecin ve sonuçlarının tanımlanması, bu sorunun çözümünde en önemli adımdır. Bu eğitimsel konuyla ilgili bir analiz yapmak, ilk adımda tanımların ülkeden ülkeye değişmesinden dolayı gerçekçi tanımlamaya ihtiyaç duyar. Türkiye'de erken okul terkinin ulusal tanımına gelince; Erken okul terki, bir öğrencinin mezun olmadan mezun olabileceğini ispatlayan bir diploma ya da sertifika almadan çeşitli nedenlerle okulu terk etme sürecidir. 2

4 Bir öğrencinin Türkiye'de erken okul terki yapmış olarak kabul edilmesi için; - daha önce okula kayıt yaptırmış olması, - 19 yaşından küçük olması, - sürekli devamsız olması, - başka bir okula devam etmiyor olması, - ikinci eğitim döneminde de bir okul kayıt yaptırmış olmaması, - herhangi bir hastaneden sağlık durumu raporu olmaması, - yurtdışına gitmemiş olması gerekmektedir. C) Ülke, il ve ilçedeki Erken Okul Terki istatistikleri E-OKUL "Elektronik Okul Bilgi Teknolojileri", 2007 yılında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hayata geçirilen, internet tabanlı bir araçtır. Eğitimciler, eğitim yöneticileri ve karar / politika belirleyicilerinin bir öğrencinin akademik hayatını 1. sınıftan Lise mezuniyetine kadar takip etmesine olanak sağlar. Başka bir internet tabanlı araç olan MEIS Modülü "Milli Eğitim İstatistikleri", il genelinde il/ilçe müdürlüklerinden elektronik ortamda istatistik toplamak amacıyla Milli Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Genel Müdürlüğünce geliştirilen bir araçtır. MEIS Modülündeki istatistiklerin bazıları E-Okul veri tabanını kullanarak toplanmaktadır. Bu çalışmada sunulan istatistikler MEIS Modülü kullanılarak toplanmıştır. Bu istatistikler, projemizin amaç, hedef ve hizmet içi öğretmen eğitimi etkinlikleri göz önünde bulundurularak üç kategoride sunulmuştur. Proje hedef grup yaş arasındaki öğrenciler olduğu içi arasında yalnızca 7, 8, 9 ve 10 uncu sınıf istatistikleri dikkate alınmıştır. - Türkiye Geneli Erken Okul Terki - Muğla İl Geneli Erken Okul Terki - Menteşe İlçesi Erken Okul Terki İstatistik çizelgeleri bütün ülkenin, ilin ve Menteşe ilesinin genel bir fotoğrafını sunmakta olup, hedef öğretmen kitlesi Menteşe ilçesinde çalışmakta olan öğretmenlerden oluşmaktadır. 3

5 MEIS Modülü İstatistik Grafiği Eğitim Öğretim Yılı TÜRKİYE ESL GRAPHIC IN TURKEY MEIS Modülü İstatistik Grafiği Eğitim Öğretim Yılı MUĞLA ESL GRAPHIC IN MUGLA 4

6 MEIS Modülü İstatistik Grafiği Eğitim Öğretim Yılı MENTEŞE ESL GRAPHIC IN MENTESE Bu grafiklerde, okullara kayıtlı öğrenci sayısı ve 7,8,9 ve 10. Sınıflardaki erken okul terki sayısı gösterilmektedir. Bu grafiklere göre erken okul terki oranı dikkate alındığında aşağıdaki tablo ortaya çıkmaktadır. 35,0% 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% 5

7 D) Erken Okul Terkinde Belirlenmiş Nedenler Erken okul terki yapan her birey üzerinde araştırma yapmak neredeyse imkansızdır, ancak araştırma çalışmaları bize erken okul terkinin nedenleri olarak aşağıdaki bilgileri sunmaktadır. Bu nedenler şu şekilde kategorize edilebilir. 1. Ekonomik Nedenler a) Çocukların, aile bütçesini desteklemek için çalışması b) Ailelerin çocuklarının eğitim masraflarını karşılayamaması c) Düşük Sosyo-Ekonomik Aile Düzeyi 2. Eğitim Sistemi ve Okul Koşulları a) Kalabalık sınıf ortamı b) Yetersiz Öğretmen Sayısı c) Erken okul terki ile mücadele konusunda yeterli bilgiye sahip olmayan öğretmenler d) Okul içi/dışı güvenlik problemleri e) Ağır müfredat f) Öğrenci ve aileler için cazip olmayan okul koşulları g) Taşımalı Eğitimin Güçlükleri h) Yatılı okullarda kalma güçlükleri 3. Sosyal, Kültürel ve Ailevi Nedenler a) Göçün Olumsuz Etkileri b) Ayrılmış / boşanmış / parçalanmış aile üyeleri c) Eğitimle İlgili Aile Üyelerinin Bilinç düzeylerinin yetersizliği d) Ailelerin ve Çocukların eğitimden beklentilerinin düşük olması e) Geleneksel Aile Yapısı f) Kalabalık Aile Ortamı 4. Doğrudan Öğrencilerle ilgili Nedenler a) Çevrenin Olumsuz Etkileri b) Akademik Başarısızlık c) Notun tekrarlanması d) Devamsızlık eğilimi e) Düşük Öz-güven ve Öz Saygı f) Sınıf ortamında yeterince ilgilerinin çekilmemesi E) Mevcut Ulusal Politikalar / Stratejiler Yasal çerçeveyi oluşturan ve tasarlayan iki anayasa ve üç yönetmelik bulunmaktadır Sayılı Milli Eğitim Kanunu Sayılı İlköğretim Kanunu - Milli Eğitim Bakanlığı - İlköğretim Kurumları Yönetmeliği, Sayı Milli Eğitim Bakanlığı - Orta Öğretim Kurumları Yönetmeliği, Sayı Milli Eğitim Bakanlığı - İl Milli Eğitim Müdürlükleri Yönetmeliği, Sayı

8 Bu yasal dokümanlar, kayıt, ikamet, zorunlu eğitim yaşları, başka bir okula geçiş, sınıflara devam kontrolü, izinler, mezuniyet vb. eğitim faaliyetleri sırasında izlenecek usul ve yaptırım araçlarını belirler. F) Erken Okul Terkini Önlemek İçin Alınan Önlemler Önleme tedbirleri, eğitim kurumlarının ilgili paydaşlarınca, yasa ve yönetmeliklerle açıkça belirlenmiş görev ve sorumluluklar vasıtasıyla alınır. Bazı önemli önlemler aşağıdaki maddelerde açıklanmıştır; a) Her ebeveyn, çocuğunu okula göndermek ve mazeret nedeniyle derslere devam edemediği zaman en geç üç iş günü içerisinde okul yönetimine bilgi vermek ile yükümlüdür. b) Okul terkinin sebeplerinin analizi ve çözüm yolları üretilmesi; okul müdürleri, eğitim danışmanları, mahalle muhtarı, eğitim müdürlüklerinde görevli personel, kaymakam ve valinin asli görevidir. c) Öğrenciler, ailede ölüm, düğün, askerlik, hastalıklar, tarımsal işler, hava koşulları, doğal afetler vb. mazeretler nedeniyle okul idaresi tarafından yılda en fazla 15 gün izin alma hakkına sahiptir. Bu mazeretler dışında; - çocuğunu okula göndermeyen, - izin verilen maksimum süreyi aşan, - öğrenciyi okula getirmekte geç kalan, - izini kaybettiren, - okul idaresine öğrencinin devamsızlığı ile ilgili bilgi vermeyen herhangi bir ebeveyn, okul idaresi tarafından derhal idareciye (il/ilçe milli eğitim müdürü, muhtar, kaymakam, vali vb.) bildirilir. İdareci, ebeveynin yapması gerekeni ve ebeveynin öğrenciyi okula göndermemeye devam etmesi durumunda ne olacağını açıklayan resmi bir belge (bildirim kağıdı) ile ebeveynle irtibat kurulmasını sağlamak zorundadır. d) Kurallara uymayan ebeveynler, devamsızlığın her günü için 15 TL ceza ile cezalandırılır. Davranışın tekrarı durumunda ceza 500 TL miktarındadır. Davranışın devamında ise ebeveynlere cezaevine gönderilecekleri bildirilir. Bu yasal önlemlerin yanı sıra Bakanlık, erken okul terki ile ülke düzeyinde baş etmek için bazı planlar, programlar, kampanyalar ve projeler yürütmektedir. Bunlar şu şekilde özetlenebilir. 7

9 Şartlı Nakit Transferi Programı: Milli Eğitim Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı tarafından imzalanan protokol ile uygulanmakta olan bir programdır. Proje kapsamında; yaş arasındaki çocuklara sağlık için para yardımı sağlanır yaşları arasında eğitim için para yardımı sağlanmaktadır. - hamile kadınlara gebelik sırasında parasal yardım sağlanır. Anne Kız Okuldayız Kampanyası Haydi Kızlar Okula Projesi Kız Öğrencilerin Okula Devam Düzeylerinin Arttırılması Projesi İlköğretim Okullarına Devamın Arttırılması Projesi G) Erken Okul Terkinin İzlenmesinden Sorumlu Kurumlar Erken okul terkini izlenmesi ve takip edilmesinden sorumlu olan paydaşlar, - Öğretmenler - Okul Yöneticileri - Eğitim Müfettişleri - İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü - Kaymakamlık - İl Milli Eğitim Müdürlüğü - Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü - Valilik - İlköğretim Kurumları Dairesi Başkanlığı (MEB bünyesinde çalışan) - Orta Öğretim Kurumları Dairesi Başkanlığı (MEB bünyesinde çalışan) KAYNAKÇA 1. MEBBIS MEIS Modülü İstatistikleri 2. TUİK : Türkiye İstatistik Kurumu 3. TAYLI, Aslı; The Important Problem In Educatıon System: School Dropout, Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal 4. European Commission, Dropout and Completion in Higher Education in Europe, European Commission, Schools Policy, ÖZDEMİR, Servet; Primary School Students Causes of School Dropout and Recommendations for Solutions, Ankara,