İLKÖĞRETİM GÖRSEL SANATLAR DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMINDAKİ GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ ÖĞRENME ALANININ UYGULANMASI *

Transkript

1 AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12: İLKÖĞRETİM GÖRSEL SANATLAR DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMINDAKİ GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ ÖĞRENME ALANININ UYGULANMASI * Öykü YÜKSELGÜN ** Burçin TÜRKCAN *** APPLICATION OF THE VISUAL ART CULTURE LEARNING FIELD IN THE PRIMARY SCHOOL VISUAL ARTS COURSE CURRICULUM Öz Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programının içerik boyutu görsel sanatlarda biçimlendirme, görsel sanat kültürü ve müze bilinci olarak üç öğrenme alanı çatısı altında toplanmaktadır. Programın amacına ulaşabilmesi, bu öğrenme alanlarının her birine eşit değer vererek uygulanmasıyla olanaklıdır. Bu araştırmanın amacı, Görsel Sanatlar Dersi Programındaki görsel sanat kültürü öğrenme alanının uygulanmasına yönelik Görsel Sanatlar dersi eğitimi veren sınıf öğretmenlerinin görüşlerini belirlemektir. Araştırma nitel araştırma desenlerinden biri olan fenomenolojik yaklaşımla gerçekleştirilmiştir. İstanbul il merkezinde görev yapan 20 sınıf öğretmeninin katılımıyla gerçekleşen araştırmanın verileri yarı-yapılandırılmış görüşme yoluyla toplanmış, betimsel analiz yöntemiyle çözümlenip yorumlanmıştır. Araştırmanın sonucunda, sınıf öğretmenlerinin görsel sanat kültürü öğrenme alanının içinde yer alan sanat tarihi, sanat eleştirisi ve estetik disiplinlerine ilişkin genel bir bilgiye sahip oldukları, etkinlikleri genel olarak uyguladıkları ya da uygulama çabası gösterdikleri sonucuna varılmıştır. Ancak, özellikle sanat eleştirisi disiplini başta olmak üzere bu uygulamaların sanat eğitiminin amaç ve ilkelerini içeren bir bilinçle yapılmadığı görülmüştür. Bu bağlamda, sınıf öğretmenlerinin Görsel Sanatlar dersini tüm boyutlarıyla işleyebilmelerini sağlayacak hizmet-içi eğitimlerin düzenlenmesi önerilebilir. Anahtar Kelimeler: Sanat Eğitimi; Görsel Sanatlar Dersi; Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı; Görsel Sanat Kültürü. * Bu çalışma, Öykü Yükselgün tarafından Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsünde gerçekleştirilen İlköğretim Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programındaki Görsel Sanat Kültürü Öğrenme Alanının Uygulanmasına İlişkin Sınıf Öğretmenlerinin Görüşleri başlıklı Yüksek Lisans tezinin düzenlenmiş halidir. ** TED İstanbul Koleji Vakfı Özel İlkokulu, oykuyukselgun@yahoo.com *** Yrd. Doç. Dr., Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü, burcint@anadolu.edu.tr 337

2 AIBU Journal of Social Sciences, 2012, Vol:12, 20 th Year, Special Issue,12: Abstract The content of the Visual Arts Course Curriculum is fall into three learning fields such as formation in visual arts, visual art culture and museum consciousness. In order to achieve the purpose of the program, equal importance should be given to each of these learning fields during the execution of the program. The purpose of this study was to determine the views of primary school teachers giving the course of Visual Arts about the application of the learning field of visual art culture within the scope of the Visual Arts Course Curriculum. The study was conducted with the phenomenological approach, one of the qualitative research designs. The research data were collected via semistructured interviews held with 20 primary school teachers working in a central town of Istanbul and analyzed and interpreted with the descriptive analysis method. The results obtained revealed that the primary school teachers had a general view about such disciplines as art history, art criticism and aesthetics found in the learning field of visual art culture and that they generally carried out the activities or tried to do so. However, it was seen that these applications, especially regarding the discipline of art criticism, were not conducted in a way to cover the objectives and principles of art education. In this respect, it could be suggested that in-service trainings could be organized to help primary school teachers take all its dimensions into consideration while teaching the course of Visual Arts. Key Words: Art Education, Visual Arts Course, Visual Arts Course Curriculum, Visual Art Culture. 1. Giriş Sanat eğitimi, bireyin çevresini daha iyi görmesini sağlayarak içinde bulunduğu toplum ve dış dünya ile bağlantılar kurmasına, çevreye olan duyarlılığını estetik anlamda değerlendirmesine, yaratıcı ve üretici bir birey olmasına yarayan önemli alanlardan biridir. Sanat eğitimi, topluma yaratıcı, üretici, zevk sahibi, duyarlı, sanattan anlayan ve sanatı seven bireyler kazandırmaya katkı sağladığı için önemli ve gereklidir. Sanat eğitimi, bireyin tüm zekâ alanlarının gelişmesine (Efland 1990; Eisner, 2002) bilişsel gelişimi ile yaratıcılık ve problem çözme becerilerinin artmasına (Eisner, 2002) ve aynı zamanda kas becerilerinin gelişimine katkıda bulunur (Schirrmacher, 1998). Eğitimde sanatın rolü çocukların başkaları gibi değil kendileri gibi olmalarına yardımcı olmaktır. Her çocuğun sanatsal çabası bir ifade biçimi olarak nitelendirilir ve bu süreçte çocuğa verilecek malzeme, zaman ve doğru bir rehberlik bu ifadenin gerçekleşmesi için önem kazanmaktadır (Clemens, 1991; Akt: Ulutaş ve Ömeroğlu, 2002: 358). Bu bağlamda sanatın ve sanat eğitiminin bir diğer 338

3 AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12: önemli katkısı, çocukların kendini ifade etmede yeni bir dil keşfetmeleri olacaktır (Lowenfeld ve Brittain, 1987; Olson, 1998; Yavuzer, 1999). Sanat eğitiminin bireylere sağladığı kazanımların temellerinin atılması bakımından ilköğretim ayrı bir önem taşımaktadır. Çünkü Gürkan ve Gökçe nin (1999:36) değindiği gibi, ilköğretimde bireye kazandırılan bilgi, beceri ve tutumlar, hem bireyin kişiliğini biçimlendirmekte hem de bir genel kültür dokusu oluşturarak bireyin gelecekteki yaşamına yön vermektedir. İlköğretim basamağı çocuğun sanat ve estetik eğitiminin en kolay olduğu önemli bir dönemdir. Kendini evrenin merkezi olarak duyumsayan çocuk için sanat dersleri, kendini dışa vurma, içinde yaşadığı ortamı tanıma, bir değer olduğunun bilincine vararak kişiliğini kanıtlama ortamı demektir. Çocuk bu derslerde algılama, düşünme ve bedensel eylemlerin de katıldığı süreç içinde kendini ifade eder (San, 1985:144). İlköğretim basamağında sanat eğitimi uygulamalarının gerçekleştirildiği derslerden biri de Görsel Sanatlar dersi dir. Görsel Sanatlar dersi ile çocuğun güzel sanatlarla ilgili bilgileri kazanması, sanatsal yaratıcılığını geliştirerek her alana transfer edebilmesi, sanat yoluyla kendini ifade etmesi ve çevresini güzelleştirmesini sağlayacak estetik kişilik kazanması amaçlanmaktadır (Türkkan, 2008:9). Sanat eğitimine ilişkin yeni yönelimler, sanatın çok yönlü öğretilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Bu bağlamda görsel algıyı geliştirme, bir sanat yapıtını tüm boyutları ile anlayabilme, sanat yapıtının kültürel ve tarihsel boyutu ile sanatın yaratıcı yanını özümseme gibi boyutlar önem kazanmaktadır. Bu amaçlar sanat eğitiminin içeriğinin ve yönteminin oluşturulmasına da rehberlik eder (İşbilen, 2002:141). Bu bağlamda, 2006 yılında uygulamaya konan ilköğretim programı aracılığı ile uygulanan Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı nın içerik boyutu görsel sanatlarda biçimlendirme, görsel sanat kültürü ve müze bilinci olmak üzere üç öğrenme alanı olarak sınıflandırılmıştır. Görsel sanatlarda biçimlendirme, Görsel Sanatlar dersinin sanatsal uygulama boyutunu içermektedir. Sanat uygulamalarında kullanılması öngörülen görsel sanat öğeleri ve sanatsal düzenleme ilkeleri amaç değil, araç olarak işlevi görmektedir. Çünkü çocuk bu yolla araç ve gereci beceri ile kullanmayı öğrenerek yaratıcı ve estetik ürünler ortaya koyabilecektir. Müzeler, çocukların yaparak-yaşayarak duyuşsal, devinimsel, zihinsel, bilişsel ve sosyal gelişimine katkıda bulunabilecek uygun bir ortam sağlamaktadır. Müzeler, çeşitli kültür varlıklarını tanıtarak, çocuklara o toplumun bir bireyi olduklarını hissettirerek kişiliklerini ve özgüven duygularını geliştirmeye ve sanata bakış açısının farklılaşmasına yardımcı olur (MEB, 2006:12). Bu gerekçelerle 339

4 AIBU Journal of Social Sciences, 2012, Vol:12, 20 th Year, Special Issue,12: programa konan müze bilinci öğrenme alanında öğrenme mekânları yalnızca müzelerle sınırlı tutulmamış, müzelerin yanı sıra ören yerleri, anıtlar, tarihî yapılar, sanat galerileri vb. yerler de öğrencilerin sanat eğitiminin parçası olan mekânlar olarak düşünülmüştür. Görsel sanat kültürü öğrenme alanı varlığını sanattan alan ve sanat eğitiminin disiplinleri olan estetik, sanat tarihi ve sanat eleştirisi alanlarının bir arada ele alındığı bir öğrenme alanıdır. Bu öğrenme alanının içeriğindeki kazanımların özünde, bireyleri sanattan anlayan, sanata ilgi duyup değer veren, zevkli ve estetik duygusu gelişmiş, kültürlü, bilinçli sanat tüketicileri olarak yetiştirip topluma kazandırmak yatmaktadır. Estetik, sanatın doğasını, kapsamını, değerini ve kökenini inceler. Güzellik ile insan arasında belli bir ilgi vardır. Güzeli algılayabilmek ve değerlendirebilmek ise ancak estetik eğitimle sağlanabilir. Çünkü estetik duyarlılığa sahip bir kişi iyi ve güzelin ne olduğunu bilir ve değerlendirir. Estetik duyarlılık, estetik duygusunun gelişimi ile artar (Çakır İlhan, 2007:40). Okullarda çocuklara verilmek istenen estetik eğitiminin özü, onlara önce estetik deneyimi yaşatmak, sonra bunu düşünsel boyuta taşıyarak kendilerine güzellik adına birikim sağlamaktır (Kırışoğlu, 2002:138). Sanat tarihi, sanatın tarihsel evrimini inceler. Bunu da herhangi bir sanat eserini, ortaya çıktığı dönem içinde etkileyen, inanç, kültür, siyasi olaylar ve yerine göre toplumsal hareketler bütünlüğüyle yapar (Karacan, 2004:33). Görsel sanat ürünlerinin görsel bir dili vardır. Sanat tarihi bu dili çözümler ve dönemlere göre incelemelerde bulunarak bu ifade biçiminin değişik yönlerini tanımlar (Yenişehirlioğlu, 1995:131). Kırışoğlu ve Stokrocki nin (1997:1.33) ifade ettiği gibi, sanat tarihi öğretmeninin en önemli amacı, belli bir kültürde ve belli bir zaman dilimi içinde oluşan sanat tarihi bilgisini ya da bir sanat yapıtının önemini aktarmaktır. Chalmers (1996:7-9), sanat eğitiminin başlıca hedeflerinden birinin çeşitli kültürlerin bakış açısından sanatı anlamayı desteklemek, diğer kültürleri anlamaya yardımcı olmak, öğrencilere sanatın tüm insan faaliyetlerinin önemli bir parçası olduğunu göstermek ve toplumsal değişimi desteklemek olduğunu vurgular. Sanat eleştirisi, belli bir sanat yapıtının işlevinden yola çıkarak, sanat yapıtının özünü ve kapsamını yorumlamaya, yapıtın toplum içindeki konumunu açıklamaya ve yapıttan çıkarılan bilgileri genellendirmeye çalışır (Artut, 2004:32). Sanat eleştirisi sürecinde öğrenciler, bilgiye dayalı düşünceler üreterek geçerli nedenler ve yaklaşımlarla tartışmaya katılacak, sınıf arkadaşlarının görüşlerini dinleyecek ve hoşgörülü olarak yeni düşünce ve görüşlerle sanat anlayışlarını geliştireceklerdir (Kırışoğlu 340

5 AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12: ve Stokrocki, 1997:1.26). Sanat eleştirisi uygulamaları ilköğretim ve ortaöğretim seviyesinde her yaş grubuna uygulanabilir. Ancak verilen bilgilerin ve sorulan soruların çocukların seviyesine uygun olmasına dikkat edilmelidir. Sanatçı ve eseri seçilirken de öğrencilerin ilgisini daha fazla çekebilecek, üzerinde düşündürecek ve fikir ürettirebilecek eserler tercih edilmelidir (Buyurgan ve Buyurgan, 2007:254). Sanat eleştirisi, eserde nelerin görüldüğünün listelenmesini içeren betimleme, listelenen şeylerin birbiriyle ilişkilerinin kurulmasını sağlayan çözümleme, öğrencinin esere ilişkin kendi değerlendirmelerini yansıttıkları yorumlama ve esere ilişkin son sözlerini nedenleriyle birlikte açıklanmasını sağlayan yargı aşamalarından oluşur. Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programının amaçlarına ulaşılabilmesinde, programda yer alan öğrenme alanlarının her birine eşit değer verilmesi ve etkinliklerin etkin bir biçimde uygulanmasının önemi büyüktür. İlköğretim Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı nın görsel sanat kültürü öğrenme alanı sanat eğitiminin farklı disiplinlerinin işlenmesini öngörmesine karşın, ülkemizde yapılan kimi araştırmalar (Akengin, 2005; Arı, 2010; Bülbül, 2003; Dorukan, 2009; Gürdal, 2007; Kahraman, 2007; Metan, 2007; Teoman, 2007) Görsel Sanatlar dersinde, genel olarak sanat uygulamalarına ağırlık verildiği ve programın sınıf öğretmenleri tarafından işlenmesinde kimi zorlukların yaşandığını göstermektedir. Sanat eğitimi ve Görsel Sanatlar dersinin genel anlamda amaçları, bireylerin topluma yaratıcı ve üretici bireyler olarak katılmalarını sağlamak, estetik bir bilinç kazandırarak yaşamını ve çevresini güzelleştiren bireyler yetiştirmek ve sanattan anlayan bilinçli sanat tüketicilerini topluma kazandırmaktır. Bu bağlamda, İlköğretim Görsel Sanatlar Dersi Programında yer alan görsel sanat kültürü öğrenme alanının ayrı bir yeri ve önemi vardır. Görsel sanat kültürü öğrenme alanının içerisinde öğrencilere estetik bilinci geliştirme, sanat tarihi konusunda bilgilendirme ve sanat eleştirisi yapabilme becerilerini kazandırmaya yönelik amaçlar ve etkinlikler bulunmaktadır. Bu öğrenme alanı dersin teknik uygulama kısmından ayrı olarak, daha çok öğrencilerin düşünsel, algısal ve duygusal yönden gelişimlerini hedeflemektedir. Bu nedenle görsel sanat kültürü öğrenme alanının kazandırılması sanattan anlayan ve sanatı seven, daha nitelikli bir toplum olabilmeye sağladığı katkısından ötürü önemlidir. Görsel Sanatlar dersinin amacına uygun bir şekilde işlenmesi ve programın amaçlarının öğrencilere kazandırılabilmesi, okullardaki uygulamalarda öğrenme alanlarının hepsine eşit değer verilmesi ile sağlanabilir. Çünkü giderek daha görsel bir dünyada yaşanması nedeniyle 341

6 AIBU Journal of Social Sciences, 2012, Vol:12, 20 th Year, Special Issue,12: sanat eğitiminin her zamankinden daha fazla bu farklı disiplinlerle işlenmesine gereksinim duyulmaktadır (Efland, 2005; Freedman, 2003; Hausman, 2000). Ancak, programın uygulayıcısı öğretmen olduğu için, programın başarıya ve amaçlarına ulaşması yine öğretmenlerin derse ve programa bakış açıları ile uygulama biçimlerine göre değişecektir. Bu araştırma, Görsel Sanatlar dersinin öğrenme alanlarından biri olan ve öğrencileri estetik bilinç, sanat tarihi ve sanat eleştirisi alanlarında geliştirmeyi amaçlayan görsel sanat kültürü alanının uygulanmasına yönelik sınıf öğretmenlerinin görüşlerine başvurulması ve bu öğrenme alanına ilişkin öğretmenlerin ne tür uygulamalara yer verip ne tür sorunlarla karşılaştıklarının belirlenmesi bakımından önemlidir. Sınıf öğretmenlerinin görüş ve çözüm önerilerinin alınması, görsel sanat kültürü öğrenme alanının nasıl uygulanabileceği ve karşılaşılan sorunların nasıl aşılabileceği konusuna ışık tutması bakımından da önemli görülmektedir. Bu araştırmanın genel amacı, sınıf öğretmenlerinin İlköğretim Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programında yer alan görsel sanat kültürü öğrenme alanının uygulanmasına ilişkin görüşlerini belirlemektir. Belirtilen bu genel amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır: 1. Sınıf öğretmenlerinin İlköğretim Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programındaki görsel sanat kültürü öğrenme alanına ilişkin görüşleri nelerdir? 2. Sınıf öğretmenleri görsel sanat kültürü öğrenme alanı içinde yer alan estetik, sanat tarihi ve sanat eleştirisi alt disiplinlerine ilişkin olarak ne tür uygulamalar yapmaktadırlar? 3. Sınıf öğretmenlerinin görsel sanat kültürü öğrenme alanının uygulanmasında karşılaştıkları güçlükler ve çözüm önerileri var mıdır? 2. Yöntem 2.1. Araştırmanın Modeli Araştırma, fenomonolojik yaklaşım benimsenerek gerçekleştirilmiştir. Fenomonolojik yaklaşımda sosyal bir gerçeği anlama bireylerin deneyimleri üzerine temellendirilir. Fenomonolojide öznel bilincin önemine inanılır ve bilinç bilgi sağlayan bir yapı olarak kabul edilir (Kuş, 2009). Deneyimlerin gerçekleştiği dış yapılar ile bireyin iç yapılarını 342

7 AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12: çözümlemede ve böylece ele alınan olgunun anlaşılmasında etkili bir yöntemdir (Lankford, 1984:152). Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programında yer alan görsel sanat kültürü öğrenme alanına ilişkin görüş ve uygulama biçimlerini belirlemeye çalışan bu araştırmada, sınıf öğretmenlerinin düşünce, birikim ve deneyimleri bir olgu olarak ele alınmaktadır Katılımcılar Bu araştırmanın katılımcılarını, İstanbul il merkezinde yer alan 10 ilköğretim okulu ile bu okullarda çalışan 20 sınıf öğretmeni oluşturmuştur. Araştırmanın katılımcılarının belirlenmesinde, amaçlı örnekleme yöntemlerinden biri olan ölçüt örnekleme kullanılmıştır (Yıldırım ve Şimşek, 2004:85). Bu araştırmada araştırmacı tarafından belirlenen temel ölçüt, İlköğretim Görsel Sanatlar Dersi Programını incelemiş ve dersi programa uygun olarak işlediğini belirten sınıf öğretmenlerinin seçilmiş olmasıdır. Bunun nedeni, daha önce konuya ilişkin yapılan araştırmalarda sınıf öğretmenlerinin bu derse ilişkin yeterli alt yapıları olmamasından ötürü programı tam olarak işlemedikleri bulgularının var olmasıdır. Bu nedenle, benzer bulgularla yetinme ve araştırma sorularına yanıt alamama gibi aksaklıkların önüne geçilmesi öngörülmüştür. Araştırmaya katılan öğretmenlerin eğitim durumları incelendiğinde, 11 i Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmeliği Programı, 7 si Dört Yıllık Fakülte, 1 i Eğitim Ön Lisans ve 1 i de Eğitim Enstitüsü mezunudur. Öğretmenlerin meslekteki çalışma yılına bakıldığında araştırmaya katılan 9 öğretmen 1 5 yıl arasında, 6 öğretmen 6 10 yıl, 4 öğretmen yıl ve yalnızca 1 öğretmen 21 yıldan fazla olacak biçimde mesleki deneyime sahiptir. Araştırmada katılımcılar kod isimleriyle yer almışlardır Verilerin Toplanması Araştırma verileri, nitel araştırma veri toplama yöntemlerinden yarıyapılandırılmış görüşme yoluyla toplanmıştır (Yıldırım ve Şimşek, 2004: ). Araştırmada veri toplama aracı olarak Görüşme Formu kullanılmıştır. Geliştirilen görüşme formu, Sözleşme, Kişisel Bilgiler ve Görüşme Soruları olmak üzere 3 bölümden oluşmaktadır. Görüşme formunun geliştirilme aşamasında uzman görüşleri alınarak görüşme formunun araştırmanın amaçlarına uygun olacak biçimde düzenlenmesine çalışılmış ve görüşme sorularının açık ve anlaşılır olup olmadığı 343

8 AIBU Journal of Social Sciences, 2012, Vol:12, 20 th Year, Special Issue,12: sınanmıştır. Ayrıca araştırmacı hazırladığı soruların kolay anlaşılır biçimde ifade edilip edilmediğini belirlemek amacıyla bir öğretmenle pilot bir görüşme gerçekleştirmiştir Verilerin Çözümlenmesi ve Yorumlanması Araştırmanın verilerinin çözümlenmesi ve yorumlanmasında betimsel analizden yararlanılmıştır. Betimsel analiz yaklaşımına göre, elde edilen veriler daha önceden belirlenen temalara göre özetlenir ve yorumlanır. Betimsel analizde, görüşülen bireylerin görüşlerini çarpıcı bir biçimde yansıtmak amacıyla doğrudan alıntılara yer verilir (Yıldırım ve Şimşek, 2004: ). Bu bağlamda, araştırmada betimsel analize bir çerçeve oluşturmak için görüşme kayıtlarının dökümü yapılmış ve bunlardan 2 tanesi yansız atama yöntemiyle seçilerek bir uzmandan ses kayıt cihazındaki kayıtla görüşme dökümleri formunu karşılaştırması istenmiştir. Bu işlemden sonra, her bir katılımcıya ait görüşme formundaki her bir soru için verilen yanıtlar, ilgili soru altında toplanmıştır. Verilerin tematik bir çerçeveye göre işlenmesi için Görüşme Kodlama Anahtarı oluşturulmuştur. Görüşme kodlama anahtarında yer alan yanıt seçeneklerinin güvenirliğini belirlemek amacıyla beş adet öğretmen görüşme dökümü yansız atama yöntemiyle seçilmiş ve alandan bir uzmana verilmiştir. Bulguların tanımlanması ve yorumlanması için ise, veriler anlaşılır ve kolay okunabilir duruma getirilmiş ve öğretmenlerin görüşlerinden doğrudan alıntılar yapılarak betimlenmiştir. Araştırma güvenirliğini sağlamak amacıyla, araştırmacı ve alandan bir uzman, birbirinden bağımsız olarak 20 öğretmenin görüşlerinin yer aldığı görüşme dökümlerini okuyup, ilgili görüşme kodlama anahtarındaki her sorunun yanıtını içeren uygun seçeneği kodlamışlardır. Her öğretmen için birer görüşme kodlama anahtarı oluşturulduktan sonra, araştırmacı ve uzmanın doldurduğu görüşme kodlama anahtarının tutarlılığı karşılaştırılmış ve araştırmanın güvenirliği %93,8 olarak hesaplanmıştır (Miles ve Huberman, 1994:64). 3. Bulgular Araştırma sonucunda elde edilen veriler, araştırma sorularına dayalı olarak ele alınmış ve yapılan betimsel analizler sonucunda 3 tema elde edilmiştir. Araştırmada elde edilen bulgular, Görsel sanat kültürü öğrenme alanına ilişkin görüşler, Görsel sanat kültürü öğrenme alanının uygulanması ve Görsel sanat kültürü öğrenme alanını uygulamada 344

9 AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12: karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri biçiminde sınıflandırılmıştır. Araştırmanın bulguları, belirlenen temalar doğrultusunda frekans dağılımları biçiminde tablolaştırılmış ve öğretmenlerin görüşlerinden doğrudan alıntılara yer verilerek aktarılmıştır Görsel Sanat Kültürü Öğrenme Alanına İlişkin Görüşler Araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerine görsel sanat kültürü öğrenme alanına ilişkin görüşleri sorulmuştur. Verilen yanıtlar doğrultusunda görsel sanat kültürü öğrenme alanına ilişkin genel görüşler, sanat tarihi disiplinine ilişkin görüşler, estetik disiplinine ilişkin görüşler ve sanat eleştirisi disiplinine ilişkin görüşler olmak üzere 4 alt tema oluşturulmuştur Görsel Sanat Kültürü Öğrenme Alanına İlişkin Genel Görüşler Araştırmaya katılan sınıf öğretmenleri ilk olarak programda yer alan öğrenme alanlarından görsel sanat kültürünü genel bir biçimde betimlemişler ve daha çok neden önemli olduğu üzerine açıklamalarda bulunmuşlardır. Sınıf öğretmenlerinin bu öğrenme alanına ilişkin genel görüşleri Tablo 1 de gösterilmiştir. Tablo 1. Sınıf Öğretmelerinin Görsel Sanat Kültürü Öğrenme Alanına İlişkin Genel Görüşleri Görsel Sanat Kültürü Öğrenme Alanına İlişkin f Genel Görüşler Kültürlü, kaliteli insan yetiştirmek için önemli 9 Çocukların kişisel gelişimlerine katkı sağlıyor 8 Toplumu olumlu yönde değiştirmeye katkı sağlıyor 8 Verilen sanat eğitiminin kalitesini artırıyor 2 Sadece sanat için değil hayatın her alanı için önemli 2 Görsel sanatlar eğitiminin temelini oluşturduğu için önemli 1 Öğretmenin ayrı bir eğitim almasını gerektiren bir alan 1 Görüşler Toplamı 31 Tablo 1 de görüldüğü gibi, araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinin 9 u görsel sanat kültürü öğrenme alanının kültürlü ve kaliteli insan 345

10 AIBU Journal of Social Sciences, 2012, Vol:12, 20 th Year, Special Issue,12: yetiştirmek için önemli bir öğrenme alanı olduğu yönünde görüş bildirmişlerdir. Örneğin Melih öğretmen konuya ilişkin görüşlerini, Dünyada daha çok batılı ülkelerde bu daha kapsamlı biçimde var. Mesela yetişkinler operalara gidiyorlar, sanat galerilerini takip ediyorlar Bizim de ileride çocuklarımız müzelere gidebilir, resim sergileriyle ilgilenebilirler Yani önemli olan ressam olmaları ya da çok iyi resim yapmaları değil, kültür sahibi olmaları. (st.78-84) biçiminde ifade etmiştir. Konuya ilişkin görüş bildiren öğretmenlerin 8 i, bu öğrenme alanının çocukların kişisel gelişimlerine katkı sağladığı yönünde görüş belirtmişlerdir. Sınıf öğretmenleri bu konuda, görsel sanat kültürü öğrenme alanının öğrencilerin bakış açılarını geliştirme, yaratıcılıklarını, estetik duygusunu ve kendini ifade edebilme becerilerini geliştirme, eleştirel gözle bakabilme ve yorum yapabilme becerisi kazandırma, özgüven duygusunu ve görsel zekâlarını güçlendirme ayrıca sanatı sevmelerini sağlama yönünden katkılarına değinmişlerdir. Örneğin Esra öğretmen, Bu öğrenme alanı ilerde görsel zekâları gelişmiş çocuklar yetiştirmek için önemli bir alan (st.65) sözleriyle; Şükrü öğretmen ise, Herkes sanatçı olamaz. Sanat kültüründeki amaç sanatı sevdirmek (st.64-65) sözleriyle konuya yönelik görüşlerini dile getirmişlerdir. Araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinin 8 i görsel sanat kültürü öğrenme alanının toplumu olumlu yönde değiştirmeye katkı sağladığı yönünde görüş bildirmişlerdir. Bu konuya ilişkin olarak Sema öğretmen, Aslında çocukların hayata bakış açısı farklı olacak; düşünce tarzı, hayat tarzı, hayattan bekledikleri bile farklı olacak, hayattan beklentisi artınca..., sığ bir toplum yerine çok daha kaliteli çok daha eğitimli bir toplum sahibi olacağız (st ) demiştir. Araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinden 2 si görsel sanat kültürü öğrenme alanının verilen sanat eğitiminin kalitesini artırdığı yönünde görüş bildirmişlerdir. Sınıf öğretmenlerinden 2 si ise görsel sanat kültürü öğrenme alanının hayatın her alanında önemli olacağı yönünde görüş dile getirmişlerdir. Öğretmenlerden 1 i ise, görsel sanat kültürünün sanat eğitiminin temelini oluşturduğunu ve bu alanı uygulayabilmek için özel bir eğitim alınması gerektiğine dikkat çekmiştir Sanat Tarihi Disiplinine İlişkin Görüşler Araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerine görsel sanat kültürü öğrenme alanına ilişkin görüşlerini dile getirirken bu öğrenme alanının içerdiği disiplinlere ilişkin sorular yöneltilmiştir. Verilen yanıtlar doğrultusunda 346

11 AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12: sınıf öğretmenlerinin sanat tarihi disiplinine yönelik görüşlerine Tablo 2 de yer verilmiştir. Tablo 2. Sınıf Öğretmelerinin Sanat Tarihi Disiplinine İlişkin Görüşleri Sanat Tarihi Disiplinine İlişkin Genel Görüşler f Daha kültürlü ve bilinçli insanlar yetiştirmek için önemli 7 Sanatçıları ve eserlerini tanımalarını sağlıyor 5 Tarih bilinci kazandırıyor 3 Sanat Tarihi öğrenmek sanata daha bilinçli bakmayı sağlar 3 Sanatın ve sanat eserinin değerini anlamaya yardımcı olur 2 Farklı bakış açısı kazandırır 1 Görüşler Toplamı 21 Sınıf öğretmenlerinin tümü sanat tarihinin önemini vurgulamış ve yararlı olduğu yönünde olumlu görüş bildirmiştir. Çizelge 2 de görüldüğü gibi, görüş bildiren sınıf öğretmenlerinden 7 si öğrencilere sanat tarihi disiplinine yönelik bilgiler vermenin daha kültürlü ve bilinçli insanlar yetiştirmek için önemli olduğu yönünde görüş belirtmiştir. Meral Öğretmen, konuya ilişkin görüşlerini Öncelikle kültürlü insan yetiştirmek diyebilirim. Duyarlı ve bilinçli vatandaş olabilmek için (st ) biçiminde dile getirmiştir. Araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinin 5 i sanat tarihi disiplininin öğrencilerin sanatçıları ve eserlerini tanımalarına yardımcı olduğunu söylemişlerdir. Örneğin Melih Öğretmen, Bu çocuklar için bir başlangıç oluyor, isim hafızası gelişiyor, sanatçıların isimlerini öğrenmiş oluyorlar ve onların tarzlarını görmüş oluyorlar (st.51-54) sözleriyle konuya yönelik görüşünü dile getirmiştir. Sınıf öğretmenlerinin 3 ü, sanat tarihi disiplinine yönelik yapılanların, öğrencilerde tarih bilinci oluşturmaya katkı sağladığı yönünde görüş bildirirken 3 sınıf öğretmeni de sanat tarihi öğrenmenin sanata daha bilinçli bakmayı sağlayacağını belirtmişlerdir. Sınıf öğretmenlerinden 2 si ise sanat tarihi öğrenmenin sanatın ve sanat eserinin değerini anlamaya yardımcı olduğu yönünde görüş bildirirken, 1 sınıf öğretmeni ise, sanat tarihi öğrenmenin kişiye farklı bakış açısı kazandırdığı görüşüne sahiptir Estetik Disiplinine İlişkin Görüşler Araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerine görsel sanat kültürü öğrenme alanının içerdiği estetik disiplinine yönelik sorular yöneltilmiş ve konuya 347

12 AIBU Journal of Social Sciences, 2012, Vol:12, 20 th Year, Special Issue,12: ilişkin bilgi ve görüşleri irdelenmiştir. Verilen yanıtlar doğrultusunda elde edilen veriler Tablo 3 te gösterilmiştir. Tablo 3. Sınıf Öğretmelerinin Estetik Disiplinine İlişkin Görüşleri Estetik Disiplinine İlişkin Görüşler f Estetik duygusu gelişmiş, nitelikli ve zevkli insanlar yetiştirir 10 Daha nitelikli ve estetik bir toplum yaratabilmek için önemli 8 İnsanların yaşadıkları alanları güzelleştirebilmesi için önemli 8 İnsanları güzellik arayışına iter ve güzellik kaygısı duymalarını sağlar 5 Farklı beğenilere hoşgörü kazandırır 1 Estetik duyarlılık yapılan çalışmaların daha başarılı olmasını sağlar 1 Görüşler Toplamı 33 Tablo 3 te görüldüğü gibi, estetik disiplinine yönelik öğretmenlerce dile getirilen görüşlerin tamamı, estetik eğitiminin kişiye sağladığı yararları vurgulayan olumlu yönde görüşlerden oluşmaktadır. Araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinin yarısı estetik eğitiminin, estetik duygusu gelişmiş, nitelikli ve zevkli insanlar yetiştirmek için önemli olduğu yönünde görüş bildirmiştir. Örneğin bu yönde görüş bildiren öğretmenlerden Damla Öğretmen, Özellikle estetik bilinci bizlerde bile çok var olmayan bir bilinç. Estetik bilinç geliştiği sürece çocukların daha sonraki yaşantılarında çok güzel tercihler yapabileceğine inanıyorum ben. (st ) sözleri ile görüşlerini dile getirmiştir. Sınıf öğretmenlerinden 8 i, estetik disiplininin toplum açısından yararları üzerinde durmuşlar ve estetik eğitiminin daha nitelikli, estetik bir toplum yaratabilmek için önemli olduğu yönünde görüş bildirmişlerdir. Örneğin Pelin Öğretmen bu görüşünü, Çocukların daha çok düzenli, temiz bir toplumda yaşama isteği duymaları, başta kendilerine ve etrafına daha özel ve güzel görmeyi istemeleri ile bir bağlantısı olabileceğini düşünüyorum (st ) biçiminde belirtmiştir. Sınıf öğretmenlerinin 8 i estetik disiplinin insanların yaşadıkları alanları güzelleştirebilmesi için önemli olduğu yönünde görüş bildirmiştir. Örneğin Ömer Öğretmen, Çocuklarımızın estetik bilince sahip olması gerekiyor ki yarın öbür gün yaşadıkları şehirleri, yaşadıkları evleri, ofislerini, çalıştıkları yerleri, bulundukları her alanı daha güzel bir yere çevirsinler (st ) sözleriyle görüş belirtmiştir. Sınıf öğretmenlerinden 5 i estetik disiplininin insanları güzellik arayışına ittiği ve güzellik kaygısı duymalarını sağladığı yönünde görüş belirtirken; 1 i estetik disiplininin farklı beğenilere karşı hoşgörü kazandırdığı yönünde; 1 i ise estetik 348

13 AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12: disiplini ile kazanılacak estetik duyarlılığın, yapılan her türlü sanatsal çalışmanın daha başarılı olmasını sağlayacağı yönünde görüş belirtmiştir Sanat Eleştirisi Disiplinine İlişkin Görüşler Araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerine görsel sanat kültürü öğrenme alanının içerdiği sanat eleştirisi disiplinine yönelik sorular yöneltilmiş ve konuya ilişkin bilgi ve görüşleri irdelenmiştir. Alınan yanıtlar doğrultusunda elde edilen veriler Tablo 4 te gösterilmiştir. Tablo 4. Sınıf Öğretmelerinin Sanat Eleştirisi Disiplinine İlişkin Görüşleri Sanat Eleştirisi Disiplinine İlişkin f Görüşler Eleştirel bakış açısını geliştirir 8 Yorum yapma becerisini geliştirir 5 Sanat konusunda bilgi sahibi insanlar 5 yetiştirir Farklı bakış açıları kazandırır 4 Kendini ifade etme becerisini geliştirir 4 Detayları fark edebilmeyi ve dikkati 4 geliştirir Görüşler Toplamı 30 Sanat eleştirisi disiplinine yönelik öğretmenlerce dile getirilen görüşlerin tamamı kişiye sağladığı yararları vurgulayan yönde olumlu görüşlerden oluşmaktadır. Tablo 4 te görüldüğü gibi, görüş bildiren öğretmenlerin 8 i sanat eleştirisine yönelik yapılan etkinliklerin kişilerde eleştirel bakış açısını geliştirdiği yönünde görüş belirtmiştir. Örneğin Mehmet Öğretmen bu görüşünü, Çocuk sanat eleştirisini yaparken daha sonra ilerde yetişkin olduğu zaman, duyguları düşünceleri geliştiği zaman, eleştirel bakış açısı da gelişecek. Bunun en azından temellerini biz bu derste atmış olacağız (st.85-87) biçimindeki sözleriyle dile getirmiştir. Araştırmaya katılan öğretmenlerden 5 i sanat eleştirisine yönelik yapılan etkinliklerin kişilerin yorum yapma becerisini geliştirmeye katkı sağladığı yönünde görüş belirtirken, 5 i sanat eleştirisi yaptırmanın, sanat konusunda bilgi sahibi insanlar yetiştirmek için önemli olduğu yönünde görüş belirtmiştir. Öğretmenlerin 4 ü sanat eleştirisinin kişilere farklı bakış açıları kazandırdığını ifade ederken, 4 ü sanat eleştirisi yaptırmanın 349

14 AIBU Journal of Social Sciences, 2012, Vol:12, 20 th Year, Special Issue,12: detayları fark edebilmeyi ve dikkati geliştirdiğini ifade etmişlerdir. Bu yönde görüş bildiren öğretmenlerden Şükrü Öğretmen, Mesela resimde ilk başta hiç gözükmeyen şeyleri konuştukça daha farklı şeyleri fark etmeye başlayacak, daha farklı noktaları yakalayacaklar (st ) demiştir. Sınıf öğretmenlerinden 4 ü ise sanat eleştirisine yönelik yapılan etkinliklerin çocukların kendilerini ifade etme becerilerini geliştirdiği yönünde görüş belirtmişlerdir Görsel Sanat Kültürü Öğrenme Alanının Uygulanması Araştırmada, sınıf öğretmenlerinin görsel sanat kültürü öğrenme alanının içerdiği disiplinlere yönelik uygulamaları sorgulanmıştır. Verilen yanıtların betimsel analizleri sonucunda görsel sanat kültürü öğrenme alanına ilişkin görüşler temasının alt temaları sanat tarihi disiplinine ilişkin uygulamalar, estetik disiplinine ilişkin uygulamalar ve sanat eleştirisi disiplinine ilişkin uygulamalar biçiminde sınıflandırılmıştır Sanat Tarihi Disiplinine İlişkin Uygulamalar Sanat tarihi disiplinine ilişkin uygulamalar alt temasına yönelik olarak elde edilen bulgulara Tablo 5 te yer verilmiştir. Tablo 5. Sınıf Öğretmenlerinin Sanat Tarihi Disiplinine Yönelik Yaptırdıkları Uygulamalar Sanat Tarihi Disiplinine Yönelik Yapılan Uygulamalar f Gösterilen bir eserin hangi sanatçıya ait olduğunu söyleme 16 (isim verme) Sanatçılarla ilgili temel bilgiler vererek onları tanıtma (hayat 16 hikayesi vb.) Müze ve sergilerden yararlanma 7 Ünlü sanatçıları ve eserlerini araştırma ödevi verme 2 Bazı sanat akımları ile ilgili basit bilgiler verme 2 Yakın çevrelerindeki tarihi yapılara dikkat çekme 1 Sanat tarihi disiplinine yönelik pek fazla çalışma 4 yaptırmadım Görüşler Toplamı

15 AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12: Tablo 5 te görüldüğü gibi, araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinin büyük bir çoğunluğu, sanat tarihi disiplinine yönelik uygulamalarda gösterdikleri bir eserin hangi sanatçıya ait olduğuna yönelik bilgi verdiklerini ve sanatçının ismini öğrettiklerini ifade etmişlerdir. Örneğin, Emel Öğretmen, Van Gogh un İkarus isimli bir resmi aklıma gelmişti. Onu internetten bulup, çocuklara gösterdim. Çocuklar daha önce konuştuğumuz bir konu vardı, uçan insan ile ilgili. Bakın bu da Van Gogh isimli bir ressamın, İkarus adlı resmi. İkarus, ilk uçan insan olarak Van Gogh resmetmiş bunu. Çocukların çok ilgisini çekti (st ) sözleriyle sanatçının ismini çocuklara vurguladığını dile getirmiştir. Sınıf öğretmenlerin 16 sı, tanıttıkları sanatçıların nereli olduğu, hangi yıllar arasında yaşadığı, yaşadıkları dönemin özelliklerinin neler olduğu ve hayat hikâyeleri gibi temel bilgileri öğrenciye verdikleri yönünde görüş belirtmişlerdir. Örneğin Ayfer Öğretmen, Yanlış hatırlamıyorsam Van Gogh un bir eseriydi. Aynı zamanda, bu yanılmıyorsam sanat tarihine de giriyor, hayatı hakkında bilgi verdim çocuklara (st ) biçiminde görüş bildirmiştir. Sınıf öğretmenlerinin 7 si sanat tarihi disiplinine yönelik yaptığı uygulamalarda sergi ve müzelerden yararlandıklarını dile getirmişlerdir. Sema Öğretmen yaptığı çalışmayı Salvador Dali nin Sabancı Müzesi ndeki sergisine götürdüm ben. Orada Salvador Dali yi ve eserlerini tanıdılar. Daha sonra sınıfa döndüğümüz zaman Salvador Dali nin hayat hikâyesi hakkında görüşmeler yaptık çocuklarla (st.55-58) biçiminde yaptığı çalışmaları anlatmıştır. Araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinden 2 si sanat tarihine yönelik uygulamalarında ünlü sanatçıları ve eserlerini araştırma ödevi verdiklerini dile getirirken; 2 si sanat tarihi disiplinine yönelik uygulamalarında bazı sanat akımları ile ilgili basit bilgiler verdiklerine yönelik görüş bildirmişlerdir. Sınıf öğretmenlerinden yalnızca 1 i sanat tarihine yönelik uygulamalarında yakın çevrelerindeki tarihi yapılara dikkat çektiğini dile getirmiştir. Araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinden 4 ü ise sanat tarihi disiplinine yönelik pek fazla çalışma yaptırmadıklarını ifade etmişler, bunun nedeni olarak da konuya ilişkin yeterli bilgilerinin olmamasını öne sürmüşlerdir Estetik Disiplinine İlişkin Uygulamalar Estetik disiplinine ilişkin uygulamalar alt temasına yönelik olarak elde edilen bulgular Tablo 6 da gösterilmiştir. 351

16 AIBU Journal of Social Sciences, 2012, Vol:12, 20 th Year, Special Issue,12: Tablo 6. Sınıf Öğretmenlerinin Estetik Disiplinine Yönelik Yaptırdıkları Uygulamalar Estetik Disiplinine Yönelik Yapılan Uygulamalar f Ünlü ressamların eserlerinde beğendikleri yönleri ve 14 estetik unsurları sorgulatma Yaşam alanlarının daha güzel gözükmesi için çeşitli 12 uygulamalar yapma Nesnelerin estetik açıdan olumlu ve olumsuz 10 unsurlarına dikkat çekme Beğendikleri veya beğenmedikleri çeşitli varlıkların 7 fotoğraflarını sınıfa getirme Yapılan çalışma ve ödevlerin estetik gözükmesi 7 yönünde yönergeler verme Doğadaki güzelliklere dikkat çekme ve doğayı bozan 4 unsurları fark ettirme Kılık kıyafet, renk uyumu, takılar vb. konularda uyum 4 ve güzelliği sorgulatma Sınıf panolarını estetik unsurlara dikkat çekerek 4 çocuklara düzenletme Beğenilerdeki farklılığa dikkat çekme 3 Gezilerde gördükleri sanat eserleri ve objelerde estetik 3 unsurlara dikkat çekme Geleneksel kilim ve halı desenlerini ve renk uyumunu 2 inceletme Görüşler Toplamı 70 Tablo 6 da görüldüğü gibi, araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinin büyük bir çoğunluğu estetik disiplininin uygulanmasında, eser inceme çalışmaları yapılırken o eserle ilgili öğrencilerin beğendikleri yönleri ve estetik unsurları düşünmelerini, yorumlamalarını amaçlayan etkinlikler yaptırdıklarını belirtmişlerdir. Meral Öğretmen yaptırdığı uygulamayı, Evet mesela hepimizin dünyaca bilinen Van Gogh un bir yatak odası vardı O resimle ilgili konuşmalar yaptık. Daha sonra kendi yatak odalarında, ikisi arasında bir bağlantı kurarak Bence daha güzel olurdu diyebileceğiniz bir yön var mı dedim. Çok güzel fikirler geldi çocuklardan (st ) sözleriyle açıklamıştır. Estetik disipline yönelik uygulama olarak, sınıf öğretmenlerinin yarıdan fazlası, yaşam alanlarının düzeni, temizliği ve daha güzel gözükmesi için çeşitli uygulamalar yaparak estetik eğitimi verdiklerini ifade ederken; 10 u estetik disipline yönelik olarak çevrelerinde gördükleri estetik açıdan 352

17 AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12: olumlu ve olumsuz unsurlara dikkat çektiklerini belirtmişlerdir. Örneğin Barış Öğretmen bu yönde yaptırdığı uygulamayı, Bir gün çocukların hepsine cama doğru gelmelerini söyledim, Çocuklar ne görüyorsunuz? dedim. Sizce binalar, binaların yeri nasıl? Çiçeklerin olduğu bir yer de olmalıydı dedi öğrencinin biri. Bazıları çatıları, bazıları evlerdeki çamaşırları eleştirdi (st ) biçimindeki sözleriyle açıklamıştır. Öğretmenlerden 7 si estetik disiplinine yönelik bir uygulama olarak, öğrencilerden beğendikleri veya beğenmedikleri çeşitli varlıkların fotoğraflarını sınıfa getirmelerini istediklerini, sonra gelen resimler üzerine öğrencileri konuşturduklarını ifade etmişlerdir. Örneğin Damla Öğretmen, Çevresindeki beğenmediği, olumsuz, çirkin gelen şeyler üzerine bir etkinlik örneği vardı programda. Orada da okulu gezdik. Okulda beğenmedikleri yerlerin fotoğraflarını çekti çocuklar. Bu fotoğrafların üzerine daha sonra konuşmalar yaptık. Onlar da işte çok çirkin, pis gibi ifadeler kullanarak neden beğenmediklerini anlattılar (st ) sözleriyle yaptırdığı etkinliğe açıklık getirmiştir. Estetik disipline yönelik uygulama olarak sınıf öğretmenlerinin 7 si çocukların yaptıkları çalışma ve ödevlerin estetik gözükmesi yönünde onlara çeşitli yönergeler verdiklerini söylemiştir. Sınıf öğretmenlerinin 4 ü öğrencilerin doğadaki güzellikleri ve doğayı bozan unsurları fark etmelerini sağlamak amacıyla etkinlikler yaptırdıklarını ifade etmişlerdir. Estetik disipline yönelik olarak öğretmenlerden 4 ü öğrencilere kılık kıyafet, renk uyumu, takılar vb. konularda uyum ve güzelliği sorgulatmaya yönelik uygulamalar yaptırdıklarını ifade ederken; 4 ü sınıf panolarını estetik unsurlara dikkat çekerek çocuklara düzenlettirdiklerini ifade etmiştir. Araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinden 3 ü estetik eğitim amacıyla, çeşitli gezilerde gördükleri sanat eserleri ve objelerde estetik unsurlara dikkat çektiklerini ifade etmişlerdir. Öğretmenlerden 3 ü öğrencilerin, insanlar arasında farklı zevklerin olabileceğini anlamaları amacıyla, beğenilerdeki farklılığa dikkat çeken türden uygulamalar yaptırdıklarını ifade etmişlerdir. Öğretmenlerden yalnızca 2 si ise, estetik disipline yönelik olarak geleneksel kilim ve halı desenlerini ve renk uyumunu incelettiklerini belirtmişlerdir Sanat Eleştirisi Disiplinine İlişkin Uygulamalar Sanat eleştirisi disiplinine ilişkin uygulamalar alt temasına yönelik olarak elde edilen bulgulara Tablo 7 de yer verilmiştir. 353

18 AIBU Journal of Social Sciences, 2012, Vol:12, 20 th Year, Special Issue,12: Tablo 7. Sınıf Öğretmenlerinin Sanat Eleştirisi Disiplinine Yönelik Yaptırdıkları Uygulamalar Sanat Eleştirisi Disiplinine Yönelik Yapılan f Uygulamalar Ünlü bir ressamın eserini sınıfta gösterip inceletme 17 Yapılan gezilerde gördükleri eserleri inceleme ve 7 yorumlama Okul sergilerini gezerken gördükleri çalışmaları inceleme 3 ve yorumlama Sınıfta izlenilen bir çizgi film üzerine sanat eleştirisi 1 yaptırma Görüşler Toplamı 28 Tablo 7 de görüldüğü gibi, araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerince sanat eleştirisi disiplinine yönelik en çok tercih edilen uygulama türü ünlü bir ressamın eserini sınıfta gösterip öğrencilere o eseri çeşitli açılardan inceletmeye yönelik yapılan etkinliklerdir. Araştırmaya katılan öğretmenlerin 17 si ünlü bir ressamın eserini sınıfta gösterdiklerini ve çeşitli sorular yönelterek öğrencilerle birlikte o eseri inceleyip yorumladıklarını belirtmişlerdir. Örneğin Sevgi Öğretmen yaptığı uygulamayı, Kitapta verilmiş bir etkinlik vardı. Lokantada diye bir resim Nuri Abaç ın bir eseriydi. ( ) Kitapta gördüğüm için seçtim. Ayrıca sorulan sorular da açıkçası hoşuma gitti. Oradaki soru örneklerine bakıp ben kendim de türettim (st ) biçiminde anlatmıştır. Araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinden 7 si sanat eleştirisi disiplinine yönelik olarak müze ve sergi gibi gezilerde görülen eserleri öğrencilerle birlikte inceleyip yorumladıklarını ifade etmişlerdir. Sınıf öğretmenlerinin 3 ü sanat eleştirisi yaptırmak için okul sergilerinden yararlandıkları yönünde görüş bildirirken, 1 i sanat eleştirisine yönelik sınıfta izlenilen bir çizgi film üzerine sanat eleştirisi yaptırdığını belirtmiştir. Görüldüğü gibi, görsel sanat kültürü öğrenme alanının içinde yer alan sanat eleştirisi disiplinin sınıf öğretmenlerince genel olarak işlendiği görülmektedir. Ancak, sanat eleştirisinin betimleme, çözümleme, yorumlama ve yargı aşamalarının öğretmenlerce bilinmediği ve uygulanmadığı da ortaya çıkmaktadır. 354

19 AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12: Görsel Sanat Kültürü Öğrenme Alanını Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri Araştırmanın sınıf öğretmenlerine yöneltilen son sorusu Görsel sanat kültürü öğrenme alanını uygulamada karşılaştığınız sorunlar nelerdir? biçiminde olmuştur. Sınıf öğretmenlerinin bu soruya verdikleri yanıtlar, bu öğrenme alanının uygulanmasında karşılaşılan sorunların yanında bu sorunlara yönelik olarak çözüm önerilerini de beraberinde getirmiştir. Bu bağlamda, görsel sanat kültürü öğrenme alanının uygulanmasında karşılaşılan sorunlar teması Görsel sanat kültürü öğrenme alanının uygulanmasında karşılaşılan sorunlar ve Görsel sanat kültürü öğrenme alanının uygulanmasına ilişkin sorunların çözüm önerileri biçiminde sınıflandırılmıştır Görsel Sanat Kültürü Öğrenme Alanının Uygulanmasında Karşılaşılan Sorunlar Araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinin görsel sanat kültürü öğrenme alanının uygulanmasında karşılaşılan sorunlara ilişkin görüşleri Tablo 8 de gösterilmiştir. Tablo 8. Sınıf Öğretmelerinin Görsel Sanat Kültürü Öğrenme Alanının Uygulanmasında Karşılaştıkları Sorunlar Görsel Sanat Kültürünün Uygulanmasında f Karşılaşılan Sorunlar Öğretmenlerin görsel sanat kültürüne yönelik eğitim 18 eksikliği ve yetersizliği Sınıf mevcudunun kalabalık oluşu 10 Etkinliklerin amacının hangi sanat disipline yönelik 9 olduğunu bilememeleri Araç-gereç kaynaklı sorunlar 7 Görsel Sanatlar dersinin önemsenmemesi 6 Ailelerin sosyo-ekonomik durumundaki yetersizlikler 6 Ders saatinin yetersiz olması 5 Müze gezileri için gerekli hazırlıkların zorluğu 5 Öğretmenlerin daha çok uygulama yapmaya yönelmeleri 5 Okulun fiziki altyapı eksiklikleri 3 Öğretmenlere verilen seminerlerin yararlı olmaması 3 Görüşler Toplamı

20 AIBU Journal of Social Sciences, 2012, Vol:12, 20 th Year, Special Issue,12: Tablo 8 de görüldüğü gibi araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinin görsel sanat kültürü öğrenme alanını uygulamada yaşadıkları en yoğun sorun kendilerinin konuya yönelik yeterli bilgilerinin olmaması yönündedir. Örneğin, bu yöndeki görüşünü Emel Öğretmen, Sanat eğitimi, görsel sanat kültürü eğitimi almış yani resim öğretmeni ya da resim programı konusunda ayrıca bir eğitim almış biri bunu çok daha geniş açıdan düşünecek ve çocuğa bu anlamda daha fazla şey kazandıracaktır. Yani ben bu alanları uygulamaya çalışıyorum ama çok kısır kalıyorum (st.82-86) sözleriyle ifade etmiştir. Araştırmaya katılan sınıf öğretmenleri sınıfların kalabalık olmasının görsel sanat kültürü öğrenme alanının etkinliklerini yapmayı zorlaştırdığı yönünde görüş bildirmişlerdir. Örneğin Sema öğretmen, Benim şöyle bir dezavantajım var, sınıfım otuz sekiz kişi Ben ancak otuz sekiz çocuğu müzede disipline etmeyi, kimseyi rahatsız etmemeye çalıştım (st.75 78) biçiminde görüş belirtmiştir. Yine sınıf öğretmenlerinin neredeyse yarısı, yaşadıkları sorunlardan biri olarak, programdaki etkinliklerin amacının ne olduğu ve hangi sanat disipline yönelik olduğunu bilemediklerine dair sorunlar yaşadıklarını ifade etmişlerdir. Örneğin Sevgi öğretmen, Ortada bir etkinlik örneği varsa bu etkinlik örneğinin yanında benden neyi kazandırmamı istediğini bana söylemesi lazım. Ne bileyim programdaki etkinlikler, estetik yapıyı mı geliştirmeye yönelik, yoksa çocuklara sanat tarihini mi öğretmeye yönelik ya da ne bileyim eleştiri yaptırmaya mı yönelik? (st ) sözleriyle konuya ilişkin yaşadığı sorunu dile getirmiştir. Görüş bildiren öğretmenlerin 7 si araç-gereç kaynaklı sorunlar yaşandığını vurgulamışlardır. Bu yönde görüş bildiren öğretmenlerden bir kısmı internet bağlantısındaki aksaklıklardan bahsetmiş, bir kısmı da ellerinde kılavuz kitabın olmadığından ya da geç gönderildiğinden sıkıntı duyduklarını söylemişlerdir. Araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinin 6 sı uygulamada yaşadıkları bir sorun olarak Görsel Sanatlar dersinin önemsenmediğini dile getirmişlerdir. Sevgi Öğretmen bu konudaki görüşlerini, Aile faktörü de çok önemli. Dersin önemsiz olduğunu, zaman kaybı olduğunu düşünüyorlar bazen. (st ) sözleriyle ifade etmiştir. Görsel sanat kültürü öğrenme alanını uygulamada karşılaşılan sorunlara yönelik olarak görüş bildiren öğretmenlerden 6 sı ailelerin sosyoekonomik durumundaki yetersizliklerden dolayı sorunlar yaşadıklarını belirtmişlerdir. Sınıf öğretmenlerinden 5 i görsel sanat kültürü etkinliklerini uygulamada ders saatinin yeterli olmadığı yönünde görüş bildirirken, 5 i görsel sanat kültürü etkinlikleri için müzelerden 356

21 AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12: yararlanmak istediklerini, ancak müze gezileri için gerekli hazırlıkların zor olduğu için sorunlar yaşadıkları yönünde görüş bildirmişlerdir. Sorunlara yönelik görüş bildiren sınıf öğretmenlerinden 5 i de, öğretmenlerin görsel sanat kültüründen çok görsel sanatlarda biçimlendirmeye yönelik çalışmalar yapmaya ağırlık vermek zorunda olduklarını dile getirmişlerdir. Bu öğretmenlerden bazıları sınıf panolarını doldurmak ve okuldaki sergi için somut ürünler ortaya çıkarmak kaygılarını taşıdıklarını ve bu nedenle programı uygulama ağırlıklı işlediklerini ifade etmektedirler. Araştırmaya katılan öğretmenlerden 3 ü karşılaşılan sorunlar olarak okulun fiziki altyapı eksikliklerini ve atölye olmamasından duydukları sıkıntıyı vurgulamışlardır. Öğretmenlerden 3 ü ise, öğretmenlerin eksikliklerini gidermek için onlara verilen seminerlerin etkili ve yararlı olamadığı yönünde görüş belirtmişlerdir Görsel Sanat Kültürü Öğrenme Alanının Uygulanmasına İlişkin Sorunların Çözüm Önerileri Araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinin görsel sanat kültürü öğrenme alanının uygulanmasında karşılaşılan sorunlara ilişkin sundukları çözüm önerileri Tablo 9 da gösterilmiştir. Tablo 9. Görsel Sanat Kültürü Öğrenme Alanının Uygulanmasındaki Sorunlara İlişkin Çözüm Önerileri Sorunlara Getirilen Çözüm Önerileri Değişen programa ilişkin öğretmenlere ayrıntılı eğitim verilmesi 10 Görsel sanatlar dersine branş öğretmenlerinin girmesi 8 Öğretmenlere görsel sanat kültürü eğitimi verilmesi 8 Müze ve sergilere gezi düzenleme prosedürünün kolaylaştırılması 5 Görsel sanatlar dersinin haftalık ders saatinin artırılması 4 Program ile kılavuz kitabın daha ayrıntılı ve açıklayıcı bilgiler 3 içermesi Sınıf mevcutlarının daha az olması 3 Her okulda sanat atölyesi olması ve derslerin orada işlenmesi 3 Sınıf ve okul ortamında estetik düzenlemeler yapılması 3 Velilerin sanat eğitiminin önemine yönelik bilinçlendirilmesi 2 Çocukları sanat kültürü alanında da sınayan sınavlar olması 1 Görüşler Toplamı 50 f 357

22 AIBU Journal of Social Sciences, 2012, Vol:12, 20 th Year, Special Issue,12: Tablo 9 da görüldüğü gibi araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinin yarısı görsel sanat kültürü öğrenme alanını uygulamada yaşadıkları sorunlara çözüm önerisi olarak, öğretmenlerin değişen programın nasıl uygulanması gerektiği, amacının ne olduğu, ne tür yeniliklerin programda bulunduğu gibi konularda programı tanıtıcı, ayrıntılı bir eğitim almaları gerektiğini ifade eden görüş bildirmişlerdir. Sınıf öğretmenlerinden 8 i çözüm önerisi olarak görsel sanatlar dersine branş öğretmeninin girmesi gerektiğini dile getirirken, 8 i, öğretmenlere görsel sanat kültürü eğitimi verilmesi gerektiğini vurgulamıştır. 5 sınıf öğretmeni görsel sanat kültürü öğrenme alanı kazanımları açısından da büyük önem taşıyan müze ve sergilere yapılan gezilerin düzenlenme sürecinin zor olduğu yönündeki soruna ilişkin olarak, müze ve sergilere gezi düzenleme sürecinin kolaylaştırılması gerektiği önerisinde bulunmuşlardır. Bu sürecin daha kolay olabilmesi için farklı öneriler dile getiren öğretmenler, MEB den izin alma prosedürlerinin kolaylaştırılması, gezileri öğretmenlerin planlaması yerine müzelerin bir program geliştirmesi, her okulun servis aracı olması ve geziler için okula maddi alt yapı sağlanması gerektiği gibi ifadeler kullanmışlardır. Görsel sanat kültürü öğrenme alanını uygulamada yaşanılan sorunlara ilişkin çözüm önerisinde bulunan öğretmenlerden 4 ü Görsel Sanatlar dersinin haftalık ders saatinin artırılması gerektiğini vurgularken; 3 ü programın ya da kılavuz kitabın daha ayrıntılı ve açıklayıcı bilgiler içermesi gerektiği yönünde görüş belirtmişlerdir. Sınıf öğretmenlerinden 3 ü sınıfların kalabalık olmasının dersin verimini düşürdüğü ve sınıf mevcutları daha az olabilirse, görsel sanat kültürü öğrenme alanının uygulanmasının daha kolay ve verimli olacağını söylemişlerdir. Görüş bildiren öğretmenlerden 3 ü uygulamada yaşanılan sorunlara bir çözüm önerisi olarak her okulda mutlaka bir sanat atölyesi olması gerektiğini dile getirmişlerdir. Öğrencilerin estetik ortamdan yoksun olarak büyümeleri yönünde yaşanılan sorunlara bir çözüm önerisi olarak araştırmaya katılan öğretmenlerden 3 ü, sınıf ve okul ortamının daha estetik olması yönünde düzenlemeler yapılmasına yönelik öneride bulunmuşlardır. Araştırmaya katılan öğretmenlerden 2 si velilerin sanat derslerinin önemi konusunda bilinçlendirilmesi gerektiğini vurgularken, yalnızca 1 i özellikle bu dersin diğer dersler gibi önemsenmesi için çocukları sanat kültürü alanında da sınayan sınavlar olması gerektiği önerisinde bulunmuştur. 358