TÜRKÇENN YABANCI DL OLARAK ÖRETM VE AVRUPA DL ÖLÇE

Transkript

1 TÜRKÇENN YABANCI DL OLARAK ÖRETM VE AVRUPA DL ÖLÇE Sefa YÜCE * Özet Küreselleme ile birlikte ülkeler, siyasî, sosyal, ekonomik ve askerî açdan birbirlerine baml hâle gelmilerdir. Dünyadaki hzl deiim ve gelimeler birden çok dil bilmeyi gündeme getirmi, uluslarn birbirini daha yakndan tanma imkân domutur. Batda eitimciler, dorudan örenim yöntemiyle bir yabanc dille konumann güçlüünü görünce karma bir metot kullanmay tercih ettiler. Dilbilim uzmanlar zaman içinde her dilin kendine özgü ses özelliklerini aratrdlar. Her dilin gerçekten konuulduu ekliyle ilerlik kazanmasna çalld. Örenme ya da öretmenin bir iletiim ii olduu görüldü. Okuduunu ya da dinlediini anlayamayan, bilgi, düünce ve duygularn sözlü ya da yazyla anlatamayan bireyin hayatta baarsz olaca ihtimali belirdi. Zengin bir tarih ve kültür birikimine sahip Türkiye, pek çok ülke ile kültürel i birlii program uygulamaktadr. Büyük Örenci Projesi de bunlardan biridir. Türk Cumhuriyetlerinden 1993 ylndan itibaren Büyük Örenci Projesi olarak bilinen bir çalma balatlarak Türkiye de on bin örencinin eitim görmesi plânlanm giderek bu say azaltlmtr. Türkiye, son yllarda pek çok ekonomik kriz yaamasna ramen Büyük Örenci Projesini büyük bir hassasiyetle yürütmeye devam etmektedir. Türkçe, dünyada ilgi duyulan bir dil hâline gelmitir. Türkçenin yabanclara öretilmesi meselesine bir devlet politikas olarak bakmak gerekir. Türk toplumunun gelimi ülkeler seviyesinde atlm yapabilmesi için eitim öretimin yeniden yaplandrlmasna hz verilmelidir. Bu makalede, Türkçenin yabanclara öretilmesi hususu farkl açlardan ele alnarak, dil öretiminde yeni açlmlar yaplmas gereklilii anlatlmaya çallmtr. Anahtar sözcükler: 1letiim, ana dil, birden çok dillilik, Avrupa dil portföyü, Avrupa dil ölçei, dil pasaportu, Erasmus, TÖMER Abstract Countries have become dependent on each other politically, socially and economically with globalization. The rapid change and improvement in the world has caused multi-lingualism and the nations had the opportunity to know each other more closely. In the west, educators realised the difficulty of speaking a foreign language by direct method and preferred using a mixed method. Linguistics experts searched fort he phonetic characteristics of each language in time. They tried to aim for each language s being used in the way it is actually spoken. It was understood that learning or teaching is a matter of communication. It became an obvious fact that a person who can not understand what he reads or listens to, and who can not Express his knowledge, thoughts and feelings in an oral and written way, will be unsuccessful in life. Turkey, which has a rich history and culture, has established a cultural cooperation programme with a lot of countries. Whole Student Project is one of them. Since 1993 it was planned that ten thousand students would study in Turkey under the Whole Student Project and the numbers of students were decreased gradually. Turkey has been carrying out this Project with great sensitive care, although it has been going through many economic crises in recent years. Turkish has become a language that attracts interest in the world. The teaching of Turkish to foreigners should be a matter of government policy. Education should be rapidly reconstructed fort he Turkish society to take its part among developed countries. In this article, the teaching of Turkish to foreigners has been dealt with from different angles and it was suggested that new perspectives should be tried out in language teaching. Key words: Communication, mother tongue, bilingualism, European language porffolio, European languag passport, Erasmus, TÖMER nsan düüncesinin kategorileri hiçbir zaman belirli bir biçimde sabitlenmez; aniden yaplr, bozulur ve yeniden yaplr, yere ve zamana göre deiir. Durkheim 1nsanlk büyük bir deiim yaamaktadr. Bilgi toplumu ile insanlk, sanayi toplumundan, mikro elektronik ve mikrobiyoloji evrenine sçrama yapmtr. Biliim teknolojisindeki gelimeler toplumlarn yapsn derinden etkilemitir. Artk bilgi herkesin ulaabildii bir araç hâline gelince bir daha durdurulamayacak yeni bir Yazma adresi: * Okutman Sefa Yüce, Gazi Üniversitesi Rektörlüü, sefayuce@gazi.edu.tr.

2 dinamik yap olutu. Bu da iletiimi inanlmaz ölçüde kolaylatrd. Haberleme teknolojisindeki gelimeler, dünyadaki pek çok sektörün gelimesinin öncüsü oldu. 1nsanolunun özellikle son yllarda ulat gelime ve urad deiim karmak gibi görünse de açklanmas üç ana deerlendirme noktasna baldr. Bunlardan biri bilim ve teknolojide ortaya çkan gelimeler ve bu gelimelerin insana yansmas, ikincisi toplum anlayndaki gelimeler, üçüncüsü ise bilim felsefesinde ortaya çkan anlay deimeleridir (Yalçn, 2002:17). Bütün bu deiim ve geliimler, dünyada çok dillilii gündeme getirmi, buna paralel olarak çok dilliliin kültürel zenginliin geliimine katk salayaca görüünü egemen klmtr. leti/im ve Dil Canl varlklar kendi arasnda bir iletiim kurar. Kiinin iletiim yeteneini büyük ölçüde onun iletiim arac olan dili kullanma becerisi belirler. Herhangi bir niyetin aça vurulmasna, dolaysyla bir zihinden baka bir zihne aktarlmasna yarayan bir iaretler sistemi olan dil, en önemli iletiim aracdr. Dille iletiimde, iletiimin bir yönünü anlatma, öbür yönünü ise anlama oluturur. Bütün ülkelerin eitim sistemlerinde büyük önem verilen anadili öretiminin amac, kiilerin düünme ve iletiim becerilerinin gelitirilmesidir (Tekin, 1980:12). Anadili, onu konuann dil bilincini belirttii gibi, çocukluk çandan balayarak bir dil duygusu da yaratr. Anadili bilinç altnda bu duyguya dayanr. Her ana dilinde gizil bir güç sakldr. Dil duygusu, ayn zamanda konuma biçimi geleneklerine bal bulunduu için birey, kendi ana diline uygun olanla olmayan, çözümlemeyi gerektirmeden söyleyebilir. Dil bir sistem olduu ve topluluk arasnda bir konuma, yazma, anlama arac olarak kullanld için, dil eitiminin bu anlamay ve dilin toplumsal görevini sektirmeden yapmas gerekir. Her dil kendi kurulu düzeni, yap dizim ve ileme sistemi ile bir düünü, anlat ve anlay kalbdr. Anadili topluluk bilincini yanstan ulusal bir varlktr. Bir ulusu tam olarak tanmak ve anlayabilmek için onun dilini de bilmek gerekir(dilâçar, 1978:10). Ana dilini etkili kullanabilme hem birey hem de toplum açsndan gereklidir. An adili, birbiriyle sk skya ilikili olan u dört etkinlie dayanr: Dinleme, konuma, okuma, yazma. Örenme ya da öretme, bir iletiim ii olduuna göre, okuduunu ya da dinlediini anlayamayan; bilgi, düünce ve duygularn sözle ya da yazyla anlatamayan bireyin hayatta baarsz olmas çok güçlü bir ihtimaldir. Gerçekten de bugün, öretim araçlarnn çok gelimi olmasna karn yine de, örenim büyük ölçüde okumaya dayanmaktadr. Bütün derslerin okumay gerektirdii göz önüne alnrsa, iyi okuyamayan ve okuduunu tam olarak anlayamayan bir örencinin derslerde baarl olmas beklenemez (Tekin, 1980:18). Dil ö2retimi Düünme yeteneimiz, düündüklerimizi anlatmamz bakmndan dilden yararlanabilme yeteneimizle snrlanmtr. Bakalarnn düünme güçlerini anlama yetimiz bizim dilden yararlanma yeteneimiz ile snrldr. Düünce ile anlatm birbirine sk balarla baldr. Bu ban ekillenmesinde dil bilimin önemli rolü vardr.

3 Dil biliminin örenciyi okuduu deiik bilim dallarnda geliim salamasndan baka, dilbilimi yetenei, örencinin kiiliinin gelimesi ve onun arkadalaryla olan ilikilerini de etkiler. Gitgide ve açkça anlalmaktadr ki, örencinin bir konuyu anlama gücü bir kavram formüle edebilme ve somuttan soyuta geçebilme yeteneinin iidir. Bu i de dilbilimi düzeyinin geni ölçüde ürünüdür. O hâlde, dilin anlalmas, düüncenin anlalmasnda da önemli rol oynar. 1nsanlar kendi düüncelerini anlatmak ve bakalaryla paylamak isterler. Bunun için de dilden yararlanrlar. Günümüzde dil öretimi anlaynn yeniletirilmesi zorunlu görülmekte ve bu konuda yaplmakta olan aratrmalar, birçok durumlarda, dorudan doruya anadili uzmanlarn ilgilendirmektedir (Marshall, 1994:35/36). Dil öretiminin toplumun hedef ve ihtiyaçlarna göre belirlenmesinde izlenecek yol da yine bireylerin belirli bir düzeye getirilmesidir. Bireyin genel dil öretimi içinde ulatrlaca düzeyin artk üzerinde anlama salanm kavramlar arasnda yer aldn söyleyebiliriz. (Yalçn, 2002:33) Dil ö2retiminin tarihçesi Bat dünyasnda XIX. yüzylda yabanc diller denilince klâsik diller anlalrd. Bu diller sadece okuduunu anlamak, biraz da yazabilmek için öretilirdi. Gitgide, yaayan dilleri de öretmek moda oldu. Okullar bu dilleri gramer yoluyla öretmeye balad. Sonuçta çou örenci yabanc dili konuamadan mezun oldular. Batda, ie yaramayan bu yabanc dil öretimi 1920 lerde hemen hemen son buldu. Yabanc dil öretimi, bizde, Tanzimat la balad; hâlâ devam ediyor. Birçok ülkede klâsik yabanc dil öretimi brakld. Yerine yabanc dille dorudan öretim metodu tercih edildi. Buna göre dersler örencinin anadilinde anlatlmayacak, her ey yabanc dille verilecekti. Örenci tüme varm mantn kullanarak dersi takip edip örenecekti. Gramer dahi yabanc dille anlatlacakt. Dorudan yolla yabanc dil öretim metodu Türkiye de de uyguland. Bu metodun baars Amerika da olduu gibi bizde de snrl olmutur. Batda eitimciler, dorudan örenim yöntemiyle örencilerin çouna bir yabanc dille konumann öretilemediini görünce ardlar. Eitimciler hedeflerini küçülttüler. En azndan yabanc dilde anlayarak okumay, biraz da yazmay öretelim diyerek karma bir metot buldular. Ancak bunun da baars parlak olmad. Dil bilim uzmanlarndan yararlanlarak her dilin kendine özgü temel sesleri aratrld. Her dilin gerçekten konuulduu ekliyle ilerlik kurallar bulundu. Geçmite olduu gibi yabanc dil öretimindeki hedefler bugün de deimemitir. Bu hedefler ksaca unlardr(türkkan, 1997:227/229): 1.Yabanc dilde konuan birisini anlamak, 2.Yabanc dilde doru dürüst konumak, 3.Yabanc dilde yazlm bir yazy okuyup anlamak, 4.Yabanc dilde yabanc dil bilenlerce anlalacak ekilde yazabilmek, 5.O yabanc dili konuan milletin kültür ve gelenekleri hakknda az çok fikir sahibi olmak. Yabanc4 dil ö2retiminde yöntemler a. Dil bilgisi-çeviri yöntemi: Eski yöntemlerden biridir. Pek çok dile uygulanmtr. Bugün de etkin

4 olarak kullanlyor. Gramer arlkl çeviri esasna dayanyor. Çok eskiden beri yabanc dil öretiminde çeviriyi, bir öretim arac kabul edebiliriz. Zira çeviri ileminde iki dilin deiik alanlarla ilgili anlatm biçimlerinin en etkin ekilde kullanlmas ve bunlarn birbirlerine aktarlmas söz konusudur. Buna bal olarak iki dilin kullanlmasn esas alan, çeviri etkinlii yabanc dil öretiminde bir araç olarak büyük bir önem tamaktadr. Çeviri dersinin ileniinde aadaki admlar izlenmektedir: Kaynak metin, sözcük, söz dizimi, anlam, iletiimdeki deeri (Akta, 1996:203/206). b. Do2al yöntem: Bu yöntemde, çeviri yönteminden farkl olarak, yaz dili yerine konuma dili öretilir. Bu öretim eklinde ses bilgisi dil örenen için büyük önem tamaktadr. Seslerin doru alglanmas, yanl telâffuz alkanlklarnn terk edilmesi gerekir. Bu yöntemde örencilerin ve dil örenen adaylarn yazma becerileri geliememektedir. c. Berlitz yöntemi: Avrupa dil ölçeinde, bugün de bu yöntem uygulanmaktadr. Anlama-dinleme, anlama-okuma, konuma, yazma becerileri temel hedeftir. Maksat, dil örenen adayda bu temel becerileri gelitirmektir. d. /it-konu/ yöntemi: 1it-konu tekniinde sadece sesli eitime önem verilir. Baz örenciler yazl bir metni görmeyince zorluk çekmekte, baarl olamamaktadr. 1kinci Dünya Sava yllarnda Amerikan Ordusu nda uygulanm ve baar salannca, bu yöntem okullarda denenmitir. Ana dili eitimini esas alan, tekrarlara, taklit ve alkanlklara dayanmaktadr. e. Görüntüyle (Visual) Ö2renme: Örenme arac olarak film ve resimler kullanlmaktadr. Günümüzde, video, CD, CD-rom gibi araçlar görüntüye hareket getirmektedir. Bu araçlarla örenciler, örendiklerini tekrarlayabilir, çoaltabilir. Bugün kapal devre televizyon yaynlar da kullanlmaktadr. f. Bili/sel yöntem: Bu yöntem, yapsal dil bilimi esas alr. Dil bilgisini örenemeyen bir örenci baarl olamaz. ilkesine dayanr. Örenmede anlam önemlidir. Ezberden ziyade dilin sistemini bilmek gerekir. g. Uykuda ö2renme: Amerika da gündeme getirilmi, bu konu ile ilgili birçok çalma yaplmasna ramen salkl veriler elde edilememitir. Uykunun ilk aamasnda örencilere sunulan ders materyali uyandklarnda, bunlar hatrlama veya örenme yeteneklerini artrmaktadr. Gene de srf uyku srasnda herhangi bir konunun örenilebildii ispatlanamamtr(türkkan, 1997:241). Bu yöntemlere yeni ilâveler yaplabilir. Asl amaç sralanan bu yöntemlerin yararl olan yönlerini alarak, pluralist bir bak açs gelitirmektir. Günümüzde, tek bir metoda dayal dil öretim anlay yava yava terk edilmektedir. yi bir dil ö2retmeni Teknolojik gelimelere paralel olarak, dil öretiminde yeni araçlar kullanlsa da örenci merkezli bir

5 sistemde, öretmenden beklenenler daha da çoalmtr. Öretmen, örencilerini anlayan, onlar psikolojik bakmdan doru deerlendiren, sosyal olay ve olgular salkl analiz edebilen özelliklere sahip olmaldr. Çan örencisi, daha bilinçli ve duyarl olarak hareket etmektedir. Bu bakmdan öretmen, birçok beceriye sahip olmak mecburiyetindedir. Pedagojik bakmdan öretmenin oynayaca pek çok rol vardr. Ksaca öretmenin oynayaca rolleri ve etkinlikleri sralamaya çalalm: *Öretmen, örencilere arkadaça yaklar; *Örencilere isimleriyle seslenir; *Öretmen, örenciye öz güven verir, *Öretmen, ders anlatrken örencilerin gözlerine bakar; *Öretmen, dersin balangcnda önceki dersin konusunu ksaca tekrar eder; *Öretmen, zayf örencileri dlamaz, herkesin derse katlmn salar; *Öretmen ödev verir, ödevleri kontrol eder; *Öretmen, sesini iyi derecede kullanr. *Öretmen, örencileri yaz yazmaya tevik eder; *Öretmen, tahtay çok iyi kullanr, *Öretmen, derste akalar yapar, örencilerin fikirlerini sorar, *Öretmen, uyarc konumalar yapar, grup çalmasna önem verir; *Öretmen, sosyal aktiviteleri destekler, örencilere rehberlik eder; *Öretmen, teneffüste örencilerle söyleir ya da snfta özel günler düzenler; *Öretmen zaman iyi kullanr, örencilere sorumluluk verir; *Meslekî konularda kendini gelitirir, yeni yaynlar takip eder, konferanslara katlr, (Prodromou, 1995:37/47). Öretmenle ilgili pek çok madde daha ilâve edilebilir. Aslnda öretmen derse ruh verendir, ksacas öretimin lokomotifidir. Avrupa da Dil Portföyü Ve Dil Ö2renimi 1kinci Dünya Sava ndan sonra Avrupa da siyasî, sosyal ve ekonomik gelimelerin olumlu yönde olmas, dil örenimine önemli katklar salad. Artk Avrupa da dil örenme ii sadece okulda olmuyor. Avrupa Birlii içinde snrlarn kaldrlmas, hareket serbestlii salanmas, birden fazla dilin örenilmesine zemin hazrlamtr. Ufak tefek ayrlklar olsa da Avrupa dil politikas olumutur. Avrupa Konseyi nin himayesi altnda 1989 ylnda Avrupa Vatandal Dil Örenimi uygulamaya kondu. Uygulamaya konan bu projede iki ölçüt gelitirildi. Avrupa dil portföyü ve Avrupa dil ölçei. Avrupa Konseyi nce gelitirilen baka bir teknik de Avrupa diller pasaportudur. Avrupa dil portföyü; içinde yalnzca resmî diplomalar deil, ayn zamanda çok dilli ev ortamnda büyüyen bir örencinin edindii dil ile ilgili dier tecrübe ve becerilerin bilgilerini bulunduran bir toplu belgedir. (Broeder, 2001:1). Avrupa dil ölçei ise be dil becerisi esasna dayanmaktadr. anlama: dinleme, anlama: okuma, konuma: (sözlü anlatm) konuarak karlkl iletiim,

6 konuma: konuabilme becerisi ve üretimi, yazma Avrupa dil becerisi ölçei ile, Avrupa Konseyi üye devletleri arasnda dil becerilerinin birbirleriyle karlatrlmas için bir ölçü teknii olumutur. Avrupa referans modeli yalnzca dil bilgisinin nasl edinildii, öretildii ve iyi örenildii anlamna gelmemektedir. Önemli bir amaç da, dil kullancnn, dili kullanmada bilinçli olmasn ve dili yanstma becerisini gelitirmektir (Trim, 1999:8/9). Avrupa Konseyince gelitirilen yllar arasnda 15 ten fazla Avrupa ülkesinde, her ülkeye has özellik tayan dil portföyü üzerinde çalld. Avrupa ülkelerinin her birinin çalmalar, kaydedilen deneyim ve gelimeler hakknda her yl özet bilgiler veriyor. Bir dil portföyü, dil kullancsnn edindii deiik dil kullanm becerilerini belgeledii bir diller pasaportudur. Bir dil portföyü üç bölümden olumaktadr: I. Dil özgeçmii: Dil özgeçmii bölümünde, dil kullancs örendii diller konusunda özgeçmiini bildirir. Bu öz geçmi, okulda ve okul dnda örendii diller ve snav dokümanlar ile birlikte resmî diplomalarndan oluan bir belgeler toplamdr. II. Günlük kayt defteri: Dil kullancnn belirli bir dil alannda kendisini nasl yetitirdiini, bu dile hangi ölçüde egemen olduunu cevaplayan sorulardan oluan bir defterdir. III. Dosya: Dil kullancnn örenimi srasnda yapm olduu çalmalar içerir. Bunlar, staj yaparken hazrlam olduu rapor ve çalmalar, örenci deiimine gitmise yapt çalmalar, belirli bir dilde katld proje çalmalarnn belgelenmi dökümünden oluan bir belgeler topluluudur. Eitim süresinde, örencinin bir okuldan baka okula geçii srasnda dil portföyü önem arz eder. Böylece örencinin yeni girdii okul, onun diller konusunda ne gibi çalmalar yapt ve hangi dil becerilerini, ne ölçüde edindii konusunda bilgi sahibi olur. Dil portföyünün ilginç bir yönü de, dil kullancnn yalnzca okulda ne örendii konusunda bilgi vermemesidir. Dil portföyü ile örencilerin okul dnda da hangi etkinliklere katld, ne gibi giriimlerde bulunduklar ve buralarda neler örendikleri belgelenebilir. Dil portföyü, daha sonraki yalarda örencinin okuldan i ortamna geçii srasnda bilinen resmî diplomalarn yannda ayrca bir belge olarak kullanlabilir. Bunlarn yannda i ilânlarna cevap verme srasnda da dil portföyü sorulabilir (Broeder, 2001:4). Türkçenin yabanc4lara ö2retimi Türkiye nin 1980 ylndan itibaren da açlmas ile birlikte deien dünya artlar içinde Türk dilinin yabanclara öretilmesi zarurî bir ihtiyaç hâline gelmitir. Sovyetler Birlii nin dalmas ve souk savan sona ermesi sonucu, Orta Asya Türk Cumhuriyetleri bata olmak üzere, dier akraba topluluklarla kültürel i birlii çalmalar balatld.

7 Türk Cumhuriyetlerinden 1993 ylndan itibaren Büyük Örenci Projesi olarak bilinen bir çalma balatlarak Türkiye de on bin örencinin yüksek örenim görmesi plânlanm, ilk yl yedi bin civarnda örenci getirilmitir. Türkiye nin Türk Cumhuriyetleri, Türk ve Akraba Topluluklar için gelecee dönük en ciddî teebbüsü olarak adlandrlabilecek olan bu proje çerçevesinde imdiye kadar burs kullandrlm ne yazk ki bunlardan bir ksm baarsz olmu ve ülkelerine geri dönmütür (Özkan, 2004:423/424). Türkiye, son yllarda pek çok ekonomik kriz yaamasna ramen, Büyük Örenci Projesini büyük bir hassasiyetle yürütmeye devam etmitir. Türk dilinin yabanclara öretilmesinin ayr bir uzmanlk gerektirdii zamanla anlald ve yeni bir yaplanmaya gidilerek TÖMER ler kuruldu. Önce Ankara Üniversitesi TÖMER (1984), daha sonra Gazi Üniversitesi TÖMER (1994), Bolu 1zzet Baysal Üniversitesi ve Ege Üniversitesine bal TÖMER ler faaliyete geçirildi. Üniversitelerimiz yeni dil merkezleri açmaya devam ediyorlar. TÖMER lerin görev alanlar u ekilde özetlenebilir. *Türkiye de yüksek örenim yapmak için Türk Cumhuriyetlerinden ve Akraba Topluluklardan gelen örencilerle Türkiye Türkçesi örenmek isteyen yabanclara Türkçe öretmek, *Türkiye Türkçesinden baka dier Türk lehçelerinin öretimini gerçekletirmek ve bu lehçelerle ilgili aratrma ve incelemeler yapmak, *Yurt dnda ve içinde Türkçe öretmek, Türk kültürünü tantmak amacyla faaliyet göstermek, *Devletimizin yapt ikili anlamalar çerçevesinde ilgili bakanlklarla i birlii yaparak eitim, öretim, aratrma, uygulama ve yayn faaliyetinde bulunmak, *1çte ve dta Türkçeyi öretmek için görevlendirilen öretim elemanlarna yönelik yetitirme programlar hazrlamak ve hayata geçirmek, *1lgi sahasnda faaliyet gösteren dier kurumlarla da i birlii yaparak ana dili öretiminin metotlarn gelitirme yolunda çalmalar yapmak, *Yurt dnda yaayan Türk çocuklarna yönelik ksa süreli kurslar düzenlemek. Yabanc dil öretiminde eitim materyali olarak en önemlisi kitaplardr. Kitap yazm ayr uzmanlk ve teknik gerektirmektedir. Kitap, dil öreniminin anahtardr. Uzun yllar, yabanclara Türkçeyi öretecek kitap sknts çekilmitir. Yabanclar için yazlan kitaplarn büyük bir ksm da dil bilgisi kurallarnn öretildii kitaplardr., Gazi Üniversitesi TÖMER 1997 ylnda itibaren Türkçenin öretimi ile ilgili yurt içi ve yurt d yaynlar gözden geçirerek, alt yap çalmalarn tamamlam ve kitap yazmna balamtr. C, B ve A (hiç Türkçe bilmeyenler için C, orta düzeyde Türkçe bilenler için B, ileri düzey Türkçe bilenler için A ) kurlarn içeren kitaplar yazlmtr. Gazi Üniversitesi TÖMER in kitap yazmnda ortaya koyduu ölçüt, yabanc örenciye daha önce ders vermi olmak, bu konuda tecrübe sahibi olmak, üniversitelerin Türk Dili veya Türk Dili ve Edebiyat bölümlerinden mezun olmak; ayrca yazlan metinlerin telif olmas, bu metinlerin en az üç yl süreyle okutulup denendikten sonra basmnn

8 yaplmasdr. Gazi Üniversitesi TÖMER de ders kitaplar, bu ilkeler dorultusunda ekip ruhu ile yazlmtr. Bugün Avrupa Dil Pasaportu verebilecek düzeye gelen Gazi Üniversitesi TÖMER de Avrupa Dil Portföyü ve Avrupa Dil Ölçei dorusunda u dersler okutulmaktadr: Okuma-okuma dinleme Yazl anlatm Sözlü anlatm Türk dilbilgisi Sonuç Birinci ve 1kinci Dünya Savalar, insanln büyük trajediler yaamasna neden oldu. Haritalar deiti, pek çok yeni devletler kuruldu. Souk savan sona ermesiyle Sovyetler Birlii dald. Türk Cumhuriyetleri bamszlklarn elde ettiler. Bütün dünyada ulus bilinci yaygnlat. Uluslar aras ilikiler siyasî, sosyal ve ekonomik alanda yeni boyutlar kazand. Dünyada ayn deerleri paylaan ülkeler arasnda, kültürel entegrasyon çalmalar hzland. Kültürel entegrasyonun en önemli vastalarndan dil örenimi daha cazip hâle geldi. Türkiye de, beklenmedik bir ekilde kendini bu gelimenin içinde buldu. Bugün Türkçe bir dünya dili hâline gelmitir. Bu bir iddia deil, tarihî bir hakikattir. Bu amaçladr ki, üniversitelerin uluslar aras ilikiler bölümünde okuyan tarih ve kültürle ilgilenen pek çok aratrmac, Türkçe örenmenin gerekliliini kavramlardr. Son yllarda Türk Üniversiteleri, ikili kültürel anlamalar çerçevesinde örenci ve öretim eleman deiimi projesini uygulamaya balamlardr. Ayrca T.C. Babakanlk Türk 1 Birlii ve Kalknma 1daresi Bakanl (T1KA), yurt dnda yirmi üç üniversite ile Türkoloji bölümlerinin gelitirilmesi hususunda ibirlii yapmaktadr. Türkiye nin Avrupa Birlii ne katlm program kapsamnda, üniversitelerimizin büyük çounluu Erasmus örenci ve öretim üyeleri deiim projesine dahil edilmitir. Bütün bu deiimlerde, küresellemenin de önemli rolü vardr. Türkçe, dünyada ilgi duyulan bir dil hâline gelmitir. Türkçe örenimini daha cazip hale getirmek için devlet kurumlar arasnda bürokrasiyi azaltmak gerekiyor. Büyük Örenci Projesi kapsamnda Türkiye ye getirilen örenciler için merkezî snav sistemi yaygnlatrlmaldr. Gerek bizim örencilerimizin, gerekse yurt dndan getirilen örencilerin barnma, burs ve ulam gibi problemleri henüz tam anlamyla çözümlenmi deildir. Bu konuda yeni bir yaplanma gerekmektedir. Türkçenin yabanclara öretilmesi meselesine, bir devlet politikas olarak bakmak gerekiyor. TÖMER ler Türkiye nin bir vitrini konumundalar. Yabanc örenciler, Türk insan ve Türk kültürü ile ilgili ilk izlenimleri buradan ediniyorlar. Olay sadece Türkçe öretmekle bitmiyor. Yabanc örencide doru ve salkl, ön yarglardan arnm bir Türkiye imaj yaratmak gerekiyor. Türk

9 Üniversitelerinde örenim görmek isteyen yabanc örenciler için TÖMER, sadece bir dil öretim merkezi deil, ayn zamanda bir oryantasyon merkezidir. Bilimin ba döndürücü bir hzla ilerledii bir çada, yenilik getirmenin süratli bir ekilde gerçeklemesi gerekmektedir. Bu durumda yenilikler, zamanla ve giderek denenip deerlendirilemeden birbiri pei sra gelebilir. Bu sebeple, yanl hesaplardan ve isabetsiz uygulamalardan kaçnmann önemini ve bu gibi faaliyetlerin büyük sorumluluk isteyeceini bir an bile unutmamak gerekir. Böyle bir sorumluluk ise, iyi bir uzmanlk bilgisinin yan sra, geni ve yüksek düzeyde bir düünce taban üzerine oturtulabildii ölçüde anlam kazanabilir (Sayl,1994: 370/371). Türk toplumunun gelimi ülkeler seviyesinde atlm yapabilmesi için eitim öretimin yeniden yaplandrlmas gerekmektedir. Bugün ülkemizde Türkçeyi iyi öretememenin skntlarn yayoruz. Bu durumdan bir an önce kurtulmamz gerekiyor. Marifet iltifata baldr sözü uyarnca baarl olan kurumlar desteklemeliyiz.

10 Kaynaklar Akta, T. (1996). Çeviri lemine Genel Bir Bak. Orsen Matbaas. Ankara, 17. Broeder, P. (2001). Avrupa da Dil Örenimi, Avrupa Dil Portföyünün Biçim ve levi, 1-4. Hacettepe Üniversitesi Avrupa da Yabanc Dil Olarak Türkçe Öretimi Sempozyumu, 25 Ekim Dilâçar, A. (1978). Ana Dili lkeleri ve Türkiye Dndaki Balca Uygulamalar. Türk Dil Kurumu Yaynlar Ankara, 20. Marshall, J. (1994). Ana Dili ve Yazn Öretimi. (Çev. Cahit Külebi). Çada Yaynlar. 1stanbul. 20. Özkan, 1. (2004). Cumhuriyetin Sekseninci Ylnda Türkiye. Türk Ocaklar Genel Merkezi Ankara Ticaret Odas. Ankara Prodromou, L. (1995). 1yi Bir Dil Öretmeni. (Çev. Cihan Gülten) Dil Dergisi. Ankara Sayl, A. (1994). Bilim ve Kültür Dili Olarak Türkçe. Türk Tarih Kurumu Yaynlar. Ankara Tekin, H. (1980). Okullarmzdaki Türkçe Öretimi. Mars Matbaas, Ankara, 12 Trim, J. (1999) Modern Languages.Language Learning in Europe: The Style and Functionality of the Europen Language Strasburg, 8-9. Türkkan, R. O. (1997). Kolay ve yi Örenme Teknikleri. Alfa Yaynlar. 1stanbul Yalçn, A. (2002). Türkçe Örenim Yöntemleri. Akça Yaynlar

11 Summary TEACHING TURKISH AS A FOREIGN LANGUAGE AND EUROPEAN LANGUAGE CRITERIA Sefa YÜCE * In our days, the understanding of language teaching has been changing. New materials have been used parallel to the technologic developments. As learning or teaching is matters of communication, a person who cannot Express his knowledge, thoughts and feelings in a written way will be unsuccessful. Each language has its own phonetic characteristics and linguistic experts have different views on new methods. Nowadays the understanding of language teaching based on one method is gradually changing. Instead of this, a pluralist perspective that involves the benefits of the methods has been developed. After the Second World War, the positive changes in political, social and economic life in Europe have made important contributions to language learning. In 1989 a new criteria for language teaching was developed in Europe by the European Council, European Language Criteria. With this criteria, the aim is to make the language user more aware of using the language: Understanding, listening Understanding, reading Speaking, interactive communication by speaking Speaking, speaking skill and production Writing With these criteria, a criteria technique was formed in order to compare the language skills of the member countries of the European Council. European Reference Model does not only mean how to acquire the grammar, how to teach it and how it is learned well. An important aim is to make the language aware while using the language and to improve his skill of reflecting the language. Between 1998 and 2001, in more than 15 countries, language portfolio that has the features of each country was studied. Each of the European countries give summary reports on their experiences and developments. The aims of foreign language teaching have not changed as in the past. These aims are briefly the following: 1- Understanding someone speaking a foreign language 2- Speaking fluently in a foreign language 3- Reading a text in a foreign language and understanding it 4- Writing the foreign language in a way that will be understood by the foreigners 5- Having a general idea about the foreign country s culture and traditions The First and the Second World Wars caused human kind to go through great dangers. The maps changed, many new nations were formed. By the end of the cold war, the Soviet Empire ended. The Turkish Republics gained their freedom. The awareness of being a nation got widespread in the nation. The international relations got political, social and economic dimensions. Cultural integration studies got faster among the countries that share the same values in the world. Language learning which is one of the most important ways of cultural integration has become more attractive. Turkey found itself in this development unexpectedly. The teaching of Turkish to foreigners has been a great necessity since Turkey s development in In accordance with the Whole Student Project since 1993, TÖMERs which work for the universities are established. The duties of TÖMER are as follows: To carry out activities in and outside Turkey to teach Turkish language and culture To work in cooperation with the ministries for education, training, research and publishing activities. To work with other institutions for developing methods of teaching the mother tongue. Organizing short term courses for Turkish children living abroad. Foreign students get their first impressions about Turkish people and their culture from TÖMER. TÖMERs have to develop new methods for European Language Criteria. The matter is not just teaching Turkish. Giving the foreign student a true and healthy first impression of Turkish culture is also quite important. At such an age in which science is improving so rapidly, The TÖMERs should renew themselves. Address for correspondence: * Okutman Sefa Yüce, Gazi Üniversitesi Rektörlüü, sefayuce@gazi.edu.tr.