EPİDEMİYOLOJİK ARAŞTIRMALARDA RİSK KAVRAMI VE RİSK DEĞERLENDİRMESİ
|
|
- Kelebek Çubukçu
- 8 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 TAF Preventive Medicine Bulletin, 2006: 5 (5) DERLEME REVIEW ARTICLE EPİDEMİYOLOJİK ARAŞTIRMALARDA RİSK KAVRAMI VE RİSK DEĞERLENDİRMESİ Gamze ÇAN KTÜ Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD., Trabzon ÖZET Epidemiyolojik çalışmaların temel amacı ilgilenilen sonuç ile sonuca etki ettiği düşünülen risk faktörlerine maruziyet arasındaki ilişkinin ölçümüdür. Bunu elde etmek için varsayılan risk faktörlerine maruz kalan bireylerin insidans hızları maruz kalmayan grubun insidans hızları ile karşılaştırılmalıdır. Bu karşılaştırma maruz kalan bireylerde maruz kalmayanlara göre hastalığın gelişme olasılığını ifade eden, her iki grup için hastalığın görülme miktarının oranı ile hesaplanabilir. Ayrıca maruz kalan bireyler ile maruz kalmayan bireylerin karşılaştırılmasında maruziyetin mutlak etkisi hakkında bilgi veren hastalığın gelişme olasılıklarının farkının hesaplanmasıyla özetlenebilir. Bu makalede risk ile ilgili kavramlar örnekler ile açıklanmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Risk, Relatif risk, odds ratio, risk oranı, hız oranı ABSTRACT RISK CONCEPT AND RISK ASSESSMENT IN EPIDEMIOLOGIC STUDIES Basic aim of an epidemiological study is to quantify the association between the exposure and the outcome of interest. To achieve this, the incidence of disease in a group of individuals exposed to the putative risk factors must be compared with the incidence in a group of persons not exposed. This comparison can be summarized by calculating either the ratio of the measures of disease occurrence for the two groups, which indicates the likelihood of developing the disease in the exposed individuals relative to those unexposed, or the difference between the two, which provides information about the absolute effect of the exposure in those exposed compared with those unexposed. Some terms about relative risk were explained and examine with samples in this article. Key Words: Risk, Relative risk, odds ratio, risk ratio, rate ratio RİSK KAVRAMI Risk, sonucun olumsuz olma ihtimali veya bu olasılığı ortaya çıkaran faktördür. Risk günlük yaşamda değişik şekillerde kullanılabilir; 1. Risk olasılık anlamına gelebilir. Enfekte iğneden HIV/AIDS kapma riski nedir? 2. Risk istenmeyen sonucu ortaya çıkaran faktör anlamına gelebilir. Malnutrisyon, güvenli olmayan su, kapalı ortam hava kirliliği çocuk sağlığı için majör risklerdir 3. Risk bir sonuç anlamına gelebilir İçkili iken araba kullanmanın riski kaza yapmaktır Gönderildiği Tarih: 14 Şubat 2006, Kabul Tarihi: 16 Mart Sorumlu Yazar (Corresponding Author): Gamze ÇAN, KTÜ Tıp Fakültesi Halk Sağlığı ABD, Trabzon. Tel: E-posta: gcan@meds.ktu.edu.tr 374
2 TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2006: 5 (5) 4. Risk potansiyel güçlük veya tehdit anlamına gelebilir Motosiklet kullanmada risk var mıdır? Riskin tüm bu tanımlarından özellikle ilk ikisi sağlık alanında yaygın olarak kullanılmaktadır(1). Epidemiyoloji, hastalıkların kişilerde ortaya çıkmasının bir tesadüf olmadığı gerçeği ile hareket eder. Hastalıklara çözüm bulabilmek için hasta bireyi diğerlerinden ayıran risk faktörlerini tanımlamak için çalışır (2). Zaman içerisinde hastalık ve sağlık olaylarının tanımlanması neden sonuç ilişkilerinin kesinleşmesi dikkatlerin risk faktörleri üzerine çevrilmesine neden olmuştur. Bu amaçla bazı özelliklere sahip olmanın o özelliğe sahip olmayanlara göre sonucun ortaya çıkmasında ne kadar etkili olduğu araştırılmaya başlanmış ve risk ile ilgili bazı tanımlamalar yapılmıştır. Konu ile ilgili yaygın olarak kullanılan kavramlar burada tanımlanmaya çalışılmış ve örnekler ile açıklanmıştır. Risk prevalansı (Prevalence of risk) (1, 3, 4); Riske maruz kalan bireylerin orantısıdır. Örneğin; A bölgesinde sigara içme prevalansı %25 tir. Relatif Risk (1, 3, 4); Riske maruz kalanlarda sonucun ortaya çıkma olasılığının maruz kalmayanlarla karşılaştırmalı olasılığıdır. Örneğin; Sigara içenlerde akciğer kanseri gelişme olasılığı sigara içmeyenlere göre 15 kat daha fazladır şeklinde tanımladığımızda sonucun ortaya çıkma olasılığının sigara içmeyenlere göre kaç kat arttığı ifade edilmektedir. Ancak maruziyet etkisinin relatif ölçümü; relatif risk; risk ratio, rate ratio ve odds ratio gibi birkaç şekilde hesaplanabilmektedir (5). Risk ratio = Maruz kalan gruptaki risk Maruz kalmayan gruptaki risk Rate ratio= Maruz kalan gruptaki insidans hızı Maruz kalmayan gruptaki insidans hızı Odds ratio = Maruz kalan grupta hastalığın ortaya çıkma olasılığı Maruz kalmayan grupta hastalığın ortaya çıkma olasılığı Hız belirli bir zaman süresinde hasta olanların sayısının aynı sürede risk altındaki kişilerin sayısına bölünmesiyle elde edilir. Ancak izlem çalışmalarında risk altındaki kişilerin tüm izlem süresi boyunca izlem altında kalması mümkün olmadığından kişi zaman birimi kullanılır. Hızlar hesaplanırken her kişi için risk altında kaldığı süre tespit edilir ve formülde paydaya toplam risk altında kalınan süre yazılır. Temel kavramların daha kolay anlaşılabilmesi için Şekil 1 de kişi-zaman kavramı daha ayrıntılı açıklanmaya çalışılmıştır. Şekil 1 de
3 TAF Preventive Medicine Bulletin, 2006: 5 (5) ay süren bir izlem çalışmasında A, B, C ve D kişileri gösterilmektedir. Kişilerin aylara göre durumları ise karelerde belirtilmektedir. Taralı kısımlar kişilerin hasta olduğu süreleri göstermektedir. Açık kısımlar ise sağlıklı oldukları dönemlerdir.yani bu süreler o kişilerin hastalık için risk altında oldukları dönemi göstermektedir. A B C D Süre Şekil 1. Bir İzlem Çalışmasında Aylara Göre Vakaların Hasta Ve Sağlam Olma Durumları Örneğin A kişisi için 7 ay boyunca sağlıklı iken geri kalan 8 ay boyuca hastadır. B kişisi için 12 ay, C için 4 ay sağlıklı kalınan sürelerdir. D kişisi ise izlem süresince hasta olmamıştır. Hız hesaplanırken risk altında kalınan süreler toplanır = 38 kişi-ay olarak paydada yer alır. A faktörüne maruz kalan kişilerin maruz kalmayanlara göre ölüm risklerinin incelendiği bir çalışmanın sonuçları tablo 1 de özetlenmiştir. Bu izlem çalışmasında kişi 2 yıl süre ile izlem edilmiştir. Örnekte hesaplamaları kolaylaştırmak için tüm ölümlerin izlem süresinin ortasında olduğu varsayılmıştır Tablo 1. A Riskine Maruz Kalan Kişilerde Ölüm Gelişme Riski Maruziyet Evet Hayır Başlangıçta risk altındaki kişi sayısı Ölümler Risk altındaki kişi- zaman* *Örnekte hesaplamaları kolaylaştırmak için tüm ölümlerin izlem süresinin ortasında olduğu varsayılmıştır Tablo 1 deki verilere göre maruziyet etkisinin relatif ölçümleri hesaplanırsa; 376
4 TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2006: 5 (5) Risk ratio (Risk Oranı) = 50 / 4000 = 12.5 binde = / binde Rate ratio(hız oranı) = 50 / 7950 = 6.28 bin kişi yılda = / bin kişi yılda Odds ratio (Tahmini Rölatif risk) = 50 / ( ) = olarak elde edilir. 70 / ( ) Bu üç değer de relatif ölçüm için kullanılmaktadır. Araştırmada elde ettiğimiz verilere göre birini seçmemiz mümkündür. Örneğin risk oranlarının direk elde edilemediği vaka kontrol çalışmalarında odds ratiolar hesaplanmakta, hızların elde edilemediği çalışmalarda ise risk oranları hesaplanabilmektedir. Odds ratiolar her bir grupta ölümlerin nispi olasılıklarını karşılaştırmaktadır. Oysa risk oranında her bir grupta bulunan tüm kişiler içindeki ölümlerin olasılığı karşılaştırılır. Hız oranında (rate ratio) ise hızlar kullanılarak ölüm riskleri karşılaştırılmaktadır (6-9). Hangisi olursa olsun sonuçta relatif ölçümler nedensel gücün ölçümüdür. Relatif ölçümün 1.0 olması maruz kalan ve kalmayan grup için hastalık insidanslarının eş olduğunu gösterir. Relatif ölçüm 1.0 dan büyük ise maruziyet ile risk arasında pozitif bir ilişkinin olduğunu riskin arttığını, aksine 1.0 dan küçük ise riskin maruziyet ile azaldığını, riske maruz kalmanın koruyucu olduğunu ifade etmektedir. Çalışmalarda bir örneklemeden elde edilen sonuçlar ile evren hakkında bilgi elde etmek amaçlandığı için farklı örnek gruplarından kaynaklanacak farklılıkları ortadan kaldırmak için relatif ölçüm bir güven aralığı ile ifade edilir. Güven aralığı %90 veya %95 düzeyinde hesaplanır. Elde edilen riskin hesaplandığı olasılıkla içinde bulunduğu sınırları gösterir. Yani % 95 Güven aralığı demek aynı koşullar altında farklı örneklerle aynı çalışma 100 kez tekrarlansa 95 inde bu sınırlar içinde bir değer elde edilecek demektir. Güven aralığı hesaplarken için relatif ölçümün standart hatası %90 düzeyi için 1.64 ile, % 95 düzeyi için 1.96 ile %99 güven aralığı için 2.25 ile çarpılır. Elde edilen değer relatif ölçüme eklenip çıkarıldığında alt ve üst sınırlar elde edilir. Güven aralığının 1 değerini içermemesi gerekir aksi takdirde relatif ölçümün alabileceği değerler arasında 1 olma ihtimali söz konusudur ki bu da maruziyetin bir etkisinin olmadığı anlamına gelir(2). Risk farkı (risk difference, excess risk, attributable risk) terimleri ile ifade edilmektedir ve maruziyetin etkisinin mutlak ölçümüdür. Hastalığın nedeni olduğu varsayılan maruziyetin kaç tane ekstra vakaya yol açtığını gösterir. Relatif risk tek başına maruziyet ile 377
5 TAF Preventive Medicine Bulletin, 2006: 5 (5) hastalık arasındaki ilişkiyi tüm açılardan görmemizi sağlayamaz. Maruziyetin mutlak etkisi hızların farkı ile ölçülür (5,10). Risk farkı (Risk Difference)= Maruz kalan grubun riski Maruz kalmayan grubun riski Hız farkı (Rate difference )=Maruz kalan gruptaki hız Maruz kalmayan gruptaki hız Tablo 2. A Ve B Hastalığına Ait Hız Ve Relatif Risk Ve Risk Farkı A Hastalığı B Hastalığı Maruz kalan gruptaki insidans hızı ( kişiyıl) Maruz kalmayan gruptaki insidans hızı ( kişiyıl) Rate ratio Rate difference Risk farkı, esas olarak risk faktörünün varlığında veya ortamdan uzaklaştırıldığında etkisinin değerlendirilmesinde yararlıdır ve eğer maruziyet tümüyle ortadan kaldırılırsa maruz kalanlar arasından hasta sayısını hesaplarken değerlidir. Tablo 2 de verilen sonuçlara göre; A hastalığında maruziyetin riski 4 kat arttırdığı görülmektedir. Oysa toplumsal bakış açısıyla değerlendirildiğinde A ve B hastalıklarının topluma maliyetinin aynı olduğunu varsayalım, B hastalığında maruziyetin önemi daha fazla olacaktır. Çünkü A hastasından daha fazla sayıda B hastası bulunmaktadır. Relatif risk maruziyet ile sonuç arasındaki ilişkinin gücünü ölçer. Risk farkı ise (excess risk) toplum sağlığı anlamında ilişkinin etkileme boyutunu ölçer. Relatif riskin aksine risk farkının büyüklüğü diğer toplumlara genellenemez. Çünkü maruz kalmayan gruptaki insidans toplumlara göre farklılık gösterecektir. Atfedilen Risk (excess risk percentage veya attributable risk percent, excess fraction, population attributable risk)(2,5,10): Risk farkı (excess risk) maruz kalan grupta risk ile bağlantıyı ifade etmekte önemlidir. Bu amaçla eğer vaka grubundaki kişiler bu riske maruz kalmasalardı vakaların ne kadarının önlenebileceğini gösteren atfedilen risk hesaplanmaktadır. Bazı kaynaklarda atfedilen risk kavramının risk farkı olarak kullanıldığı görülebilir(11,12). Atfedilen risk =(Risk farkı / Maruz kalan gruptaki risk veya hız) X100 Tablo 2 deki verilere göre; A hastalığı için Atfedilen Risk = ( 30/40) X100 = % 75 B Hastalığı için Atfedilen Risk = (80/160) X100 = %
6 TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2006: 5 (5) olarak elde edilir. Yani eğer maruz kalınmamış olsa idi A hastalığı için vakaların % 75 i, B Hastalığı için ise %50 si önlenebilirdi. Kavramların kullanıldığı bir örnek 1994 yılında Doll ve arkadaşlarının(13), İngiliz erkek doktor üzerinde yaptıkları çalışmadır. Çalışmada ölüm nedenleri ve sigara ile ilişkileri değerlendirilmiştir. Erkek İngiliz doktorlar arasında tüm ölümlerin % 44 ü sigaraya atfedilmektedir. Bu oran değişik hastalıklara göre değişiklik göstermektedir. Akciğer kanserine bağlı ölümler için en yüksek iken (%93), damar hastalıklarına bağlı ölümlerde en düşüktür (%37). Bununla birlikte eğer sigara içilmeseydi vakaların ne kadarı önlenebilirdi diye değerlendirdiğimizde damar hastalıklarına bağlı ölümlerde kişi yılda 606 ölüm önlenebilir iken akciğer kanserine bağlı ölümlerde kişi yılda 195 tir. Sigaranın etkisinin damar hastalıklarında akciğer kanserinden düşük bile olsa damar hastalıklarının insidansının yüksek olması yani çok sayıda vaka olması nedeniyle risk faktörünün kontrolü daha fazla sayıda vakanın önlenmesi anlamına gelmektedir. Tablo3. Sigara içme alışkanlıkları ve bazı seçilmiş nedenlere bağlı ölümler (13) Ölüm nedeni Sigara içmeyenlerdeki hız (1) Sigara içenlerdeki hız (2) Rate Ratio [(2) / (1)] Risk farkı [(2) (1)] Atfedilen risk [(2) (1)] X100 (2) Kanser Tüm kanserler Akciğer Özefagus Mesane Akciğer hastalıklarına bağlı (kanser dışı) Damar hastalıkları Tüm nedenler kişi yıldaki hızlar Risk azalması (risk reduction)(8,x): Benzer şekilde mutlak etki değerlendirmesi maruz kalınan risk hastalık gelişimi açısından koruyucu olduğunda yani hastalığın ortaya çıkma riskini azalttığında da hesaplanabilir. Konu ile ilgili örnek verileri Tablo 4 de verilmiştir. Risk azalması = Maruz kalmayan gruptaki risk (veya hız) Maruz kalan gruptaki risk (Risk Reduction) Korunulabilirlik hızı = (Risk azalması / maruz kalmayan gruptaki risk veya hız) X
7 TAF Preventive Medicine Bulletin, 2006: 5 (5) Tablo 4. Oral Kontraseptif Kullanımı ve Over Kanseri Gelişme Hızları Oral kontraseptif Kullanımı Kullanmış Kullanmamış Over kanserli vaka sayısı Risk altındaki kişi - yıl Kişi yıldaki hız Rate ratio = kişi-yılda / kişi-yılda =0.34 Risk Azalması (Risk Reduction) = = 12 Koruyuculuk Hızı= (12 / 18.1)X100 = % 66 dır. Hiç oral kontraseptif kullanmayan kadınlar arasında over kanserli vakaların %66 sı eğer oral kontraseptif kullanmış olsalar idi over kanseri gelişmesi önlenebilecekti. Yani 57 tane oral kontraseptif kullanmayan kadının %66 sı 38 i korunabilecekti. Risklerin sağ kalım üzerine etkileri için hesaplandığında ise tehlike oranı (Hazard Ratio) olarak adlandırılmaktadır (1). Risk ölçüm parametreleri tek değişkenli (unvariate) ve çoklu değişkenli (multivariate) analizler ile hesaplanmaktadır. Çoklu değişken analizleri için lojistik regresyon ve cox regresyon analizleri kullanılmaktadır. Çoklu değişkenli analizlerde istatistik yazılımları ile modele alınan her bir değişken için ayrı ayrı relatifler riskler ve güven aralıkları hesaplanabilmektedir (14). Risk değerlendirmesi ile ilgili kavramlar konusunda değişik kaynaklarda değişik tanımlarla karşılaşılabileceği de unutulmamalıdır. KAYNAKLAR 1. WHO. The World Health Report 2002 Reducing risks, Promoting Healthy Life. France Greenberg RS (ed). Medical Epidemiology.Appleton & Lange, 1st edition, 1993, Connecticut. 3. Last JM, editor. A dictionary of epidemiology. New Yor: Oxford University Pres, Slovic P. Information and education the public about risk. Risk Analysis 1986,6: Santos Silva I. Cancer Epidemiology and Principles and methods IARC, WHO. France Zhang Jun, Yu Kai F. What is the Relative Risk JAMA 1998; 280(19): Comparing Disease Rates. (Connecting date: ) 380
8 TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2006: 5 (5) 8. Odds Ratio and Relative Risk. Medical University of South Carolina. (Connecting date: ) 9. Odds Ratio Versusu Relative Risk. Chidren Mrecy Hospitals and Clinics. (Connectig date: ) 10. Beaghole R, Bonita R, Kjeliström T. Basic Epidemiology WHO, Geneva, Tezcan S, Epidemiyoloji, Tıbbi Araştırmaların Yöntem Bilimi. Hacettepe Halk Sağlığı Vakfı Yayın no:92/1 Ankara.1992, pp: Sümbüloğlu K. Sağlık alanına özel istatistiksel yöntemler. Songür yayıncılık, 6. basım, Doll R, Peto R, Weatley K, Gray R, Sutherland I. Mortality in relation to smoking: 40 years observations on male British doctors. BMJ 1994;309(6959): Dupont WD. Statistical Modeling for biomedical researchers. A simple introduction to the analysis of complex data. Cambridge University press,
RİSK ÖLÇÜLERİ. Yrd.Doç.Dr. Selçuk Korkmaz Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı. Turcosa Analitik Çözümlemeler
RİSK ÖLÇÜLERİ Yrd.Doç.Dr. Selçuk Korkmaz Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı Turcosa Analitik Çözümlemeler selcukorkmaz@gmail.com ÇOCUK NEFROLOJİ DERNEĞİ BİYOİSTATİSTİK EĞİTİMİ
DetaylıSağlık Bakımıyla İlişkili İnfeksiyonların Epidemiyolojisinde Temel Tanımlar
Sağlık Bakımıyla İlişkili İnfeksiyonların Epidemiyolojisinde Temel Tanımlar Dr. Alpay AZAP Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikr. AD. Epidemiyoloji Nedir? Sağlıkla ilgili
DetaylıOlgu-kontrol araştırmalarının analizi ve değerlendirilmesi. Raika Durusoy
Olgu-kontrol araştırmalarının analizi ve değerlendirilmesi Raika Durusoy 1 Olgu-kontrol araştırmaları Belli bir hastalığı olan ( olgu ) ve olmayan ( kontrol ) bireyler belirlenir Her iki grubun bir etkene
DetaylıKESİTSEL ARAŞTIRMALAR
KESİTSEL RŞTIRMLR KESİTSEL RŞTIRMLR PREVLNS RŞTIRMSI DURUM SPTM RŞTIRMSI ROSSSETIONL STUDY ROSSSETIONL SURVEY PREVLNE STUDY BSELINE SURVEY 1 2 Kesitsel çalışmalar, belirli bir populasyonda, belirli bir
DetaylıManisa'da tütün kullanımı, meslek ve seçili hastalıklara göre mesane kanseri riski
Manisa'da tütün kullanımı, meslek ve seçili hastalıklara göre mesane kanseri riski Koray Ömer Erdurak 1, Pınar Erbay Dündar 2, Beyhan Cengiz Özyurt 2, Eva Negri 3, Carlo La Vecchia 3, Ziya Tay 1 1 Manisa
DetaylıTürkiye de Kanser İstatistikleri Kanser, Türkiye'de 1982 yılında 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu'nun 57. Maddesi gereğince "bildirimi zorunlu
6 Türkiye de Kanser İstatistikleri Kanser, Türkiye'de 1982 yılında 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu'nun 57. Maddesi gereğince "bildirimi zorunlu hastalıklar listesi"ne alınmış olmasına rağmen ülkemizde
DetaylıHastalık Yükü Kavramı ve Hesaplanmasında Kullanılan Ölçütler ve Daly Kavramına Kısa Bakış
B i r l i k t e Ö ğ r e n e l i m TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ Cilt 28, Sayı 1, Ocak-Nisan 2009 Hastalık Yükü Kavramı ve Hesaplanmasında Kullanılan Ölçütler ve Daly Kavramına Kısa Bakış Nüket PAKSOY ERBAYDAR
Detaylı30- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ. Dr. VOLKAN DÜNDAR
30- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Dr. VOLKAN DÜNDAR 1 Epidemiyoloji 1 Toplumlarda sağlıkla ilgili olayların dağılım ve nedenlerini inceleyen bilim dalıdır. İnsan toplulukları üzerine
DetaylıHastalıklarda Risk Faktörleri ve Tarama Tanı ve Tedavi Etkinliği İstatistikleri. A.Ayça ÖZDEMİR
Hastalıklarda Risk Faktörleri ve Tarama Tanı ve Tedavi Etkinliği İstatistikleri A.Ayça ÖZDEMİR İçerik Hastalıklarda Risk Faktörleri Geriye Dönük Case Control Odds Ratio İleriye Dönük Kohort Çalışmalarda
DetaylıEpidemiyolojiye Giriş. Dr. Ahmet U. Demir
Epidemiyolojiye Giriş Dr. Ahmet U. Demir Epidemiyoloji Nedir? Salgın: epidemi Hastalık >>> Hasta >>> Hastalar Hasta: klinik bilgi Hastalar: toplum sağlığı, tanı, koruyucu önlem, tedavi İkna etme: kanıtlama
DetaylıMANİSA NIN İKİ KASABASINDA KANSER OLGULARI İLE SİGARA İÇME VE BESLENME ALIŞKANLIKLARININ İLİŞKİSİ
TAF Preventive Medicine Bulletin, 2006: 5 (5) ARAŞTIRMA RESEARCH ARTICLE MANİSA NIN İKİ KASABASINDA KANSER OLGULARI İLE SİGARA İÇME VE BESLENME ALIŞKANLIKLARININ İLİŞKİSİ N. Emel LÜLECİ, Yaşar KESKİN Marmara
Detaylıdoğrudur? Veya test, sağlıklı dediği zaman hangi olasılıkla doğrudur? Bu soruların yanıtları
DÖNEM III HALK SAĞLIĞI-ADLİ TIP-BİYOİSTATİSTİK-TIP TARİHİ VE ETİK Ders Kurulu Başkanı : Prof. Dr. Günay SAKA TANI TESTLERİ (30.04.2014 Çrş. Y. ÇELİK) Duyarlılık (Sensitivity) ve Belirleyicilik (Specificity)
DetaylıPARAMETRİK OLMAYAN İSTATİSTİKSEL TEKNİKLER
PARAMETRİK OLMAYAN İSTATİSTİKSEL TEKNİKLER Prof. Dr. Ali ŞEN 1 Tek Örneklem İşaret Testi İşaret Testi parametrik olmayan prosedürler içinde en eski olanıdır. Analiz yapılırken serideki verileri artı ve
DetaylıÖZGEÇMİŞ. Görev Kurum/Kuruluş Yıl Araştırma Görevlisi. Erzincan Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu
ÖZGEÇMİŞ 1. Adı Soyadı : Rabia SAĞLAM 2. Doğum Tarihi : 17. 10. 1984 3. Unvanı : Dr. Öğr. Üyesi 4. Öğrenim Durumu : Doktora Derece Alan Üniversite Yıl Lisans Hemşirelik Atatürk Üniversitesi 2003-2007 Toplum
DetaylıSık kullanılan istatistiksel yöntemler ve yorumlama. Doç. Dr. Seval KUL Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi
Sık kullanılan istatistiksel yöntemler ve yorumlama Doç. Dr. Seval KUL Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik AD Bşk. 1 Hakkımda 2 Hedef: Katılımcılar modülün sonunda temel istatistiksel yöntemler
DetaylıBİR ÜNİVERSİTE HASTANESİ NDE YAPTIRILAN DOĞUMLARIN İNCELENMESİ
TAF Preventive Medicine Bulletin, 2006: 5 (6) ARAŞTIRMA RESEARCH ARTICLE BİR ÜNİVERSİTE HASTANESİ NDE YAPTIRILAN DOĞUMLARIN İNCELENMESİ Atilla Senih MAYDA*, Türker ACEHAN**, Suat ALTIN**, Mehmet ARICAN**,
DetaylıBİYOİSTATİSTİK Sağlık Alanına Özel İstatistiksel Yöntemler Dr. Öğr. Üyesi Aslı SUNER KARAKÜLAH
BİYOİSTATİSTİK Sağlık Alanına Özel İstatistiksel Yöntemler Dr. Öğr. Üyesi Aslı SUNER KARAKÜLAH Ege Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Biyoistatistik ve Tıbbi Bilişim AD. Web: www.biyoistatistik.med.ege.edu.tr
DetaylıARAŞTIRMA TÜRLERİ R. ALPAR
ARAŞTIRMA TÜRLERİ R. ALPAR ARAŞTIRMA TÜRLERİ Araştırmanın yapılacağı yer, amaç, kapsadığı zaman ve veri toplama biçimine göre değişik biçimlerde sınıflandırılabilir. Araştırmanın kapsadığı zamana göre:
Detaylıİstatistikçiler Dergisi
www.istatistikciler.org İstatistikçiler Dergisi (28) 6-22 İstatistikçiler Dergisi COX REGRESYON MODELİ VE AKCİĞER KANSERİ VERİLERİ İLE BİR UYGULAMA Durdu KARASOY Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi İstatistik
DetaylıRİSK LERİN STANDARDİZASYONU
RİSK LERİN STANDARDİZASYONU Prof.Dr.H.Hilmi Sabuncu YENİ YÜZYIL ÜNİVERSİTESİ Tıp Fakültesi İş Sağlığı Öğretim Üyesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü ve YENİSARUM Merkez Müdürü hilmi.sabuncu@yeniyuzyil.edu.tr
DetaylıKOHORT ARAŞTIRMALARI HÜTF HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI EPİDEMİYOLOJİ KONFERANSLARI. Prof. Dr. Bahar GÜÇİZ DOĞAN 22.01.2015
KOHORT ARAŞTIRMALARI HÜTF HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI EPİDEMİYOLOJİ KONFERANSLARI Prof. Dr. Bahar GÜÇİZ DOĞAN 22.01.2015 Sağlık ile ilgili uygulamalarda karar verirken konu ile ilgili kanıt olup olmadığı
DetaylıAÜTF İBN-İ SİNA HASTANESİ GÖĞÜS HASTALIKLARI POLİKLİNİĞİNE BAŞVURAN HASTALARIN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ VE HASTALIKLARININ SİGARAYLA OLAN İLİŞKİSİ
AÜTF İBN-İ SİNA HASTANESİ GÖĞÜS HASTALIKLARI POLİKLİNİĞİNE BAŞVURAN HASTALARIN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ VE HASTALIKLARININ SİGARAYLA OLAN İLİŞKİSİ BARAN E 1, KOCADAĞ S 1, AKDUR R 1, DEMİR N 2, NUMANOĞLU
DetaylıTEMEL ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ Prof. Dr. Gül Ergör
TEMEL ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ Prof. Dr. Gül Ergör Tıpta araştırmalar günümüzde giderek artan bir hızla gerçekleştirilmektedir. Araştırmalar eğitimin de ayrılmaz bir parçasıdır. Bir hekimin eğitimi ve akademik
DetaylıKORELASYON VE REGRESYON ANALİZİ. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı
KORELASYON VE REGRESYON ANALİZİ Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı İki ya da daha çok değişken arasında ilişki olup olmadığını, ilişki varsa yönünü ve gücünü inceleyen korelasyon
DetaylıSA Ğ KALIM ANAL Ġ ZLER Ġ
SAĞKALIM ANALĠZLERĠ Sağkalım Analizleri Sağkalım verilerini analiz etmek üzere kullanılan istatistiksel yöntemlerdir. Sağkalım verileri, yanıt değişkeni bir olay meydana gelene kadar geçen süre olan verilerdir.
Detaylı(İnt. Dr. Doğukan Danışman)
(İnt. Dr. Doğukan Danışman) *Amaç: Sigara ve pankreas kanseri arasında doz-yanıt ilişkisini değerlendirmek ve geçici değişkenlerin etkilerini incelemektir. *Yöntem: * 6507 pankreas olgusu ve 12 890 kontrol
DetaylıKANSER İSTATİSTİKLERİ
1 KANSER İSTATİSTİKLERİ Kanser, günümüzün en önemli sağlık sorunlarından biridir. Sık görülmesi ve öldürücülüğünün yüksek olması nedeniyle de bir halk sağlığı sorunudur. Tanı olanaklarının gelişmesi ve
DetaylıLOJİSTİK REGRESYON ANALİZİ
LOJİSTİK REGRESYON ANALİZİ Lojistik Regresyon Analizini daha kolay izleyebilmek için bazı terimleri tanımlayalım: 1. Değişken (incelenen özellik): Bireyden bireye farklı değerler alabilen özellik, fenomen
DetaylıTIPTA HALK SAĞLIĞI UZMANLIĞI ve GELECEK SEÇENEKLERİ/BEKLENTİLERİ/ÖNGÖRÜLERİ
TIPTA HALK SAĞLIĞI UZMANLIĞI ve GELECEK SEÇENEKLERİ/BEKLENTİLERİ/ÖNGÖRÜLERİ Dilek ASLAN HÜTF Halk Sağlığı Anabilim Dalı Prof. Dr. Nusret Fişek Eğitim Salonu Şubat 2017, Ankara Canlı yayın için: http://www.halksagligi.hacettepe.edu.tr/canliyayın/canliyayin.php
DetaylıTÜTÜNLE MÜCADELEDE DÜNYA ÖRNEĞİ. Prof. Dr. Nazmi Bilir Hacettepe Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı
TÜTÜNLE MÜCADELEDE DÜNYA ÖRNEĞİ Prof. Dr. Nazmi Bilir Hacettepe Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı nbilir@hacettepe.edu.tr 01 Nisan 2009 Dünyada Tütün Mücadelesi 1577: Avrupa: doktorlar diş ağrısı,
DetaylıSİGARA VE KANSER. Hazırlayan. Prof. Dr. Nazmi Bilir Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı. Şubat - 2008 ANKARA
SİGARA VE KANSER Hazırlayan Prof. Dr. Nazmi Bilir Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Şubat - 2008 ANKARA Birinci Basım : Şubat 2008 / 3000 Adet Sağlık Bakanlığı Yayın No: 731
DetaylıDENEYSEL ARAŞTIRMALAR MÜDAHALE ARAŞTIRMALARI Dr. Meltem Şengelen HÜTF Halk Sağlığı AD 12 Şubat 2015 Epidemiyoloji Sağlıkla ilgili tüm sorunların ve hastalıkların kişi-yerzaman özelliklerine göre tanımlanması,
DetaylıHastane çalışanlarında hasta bina sendromu ile iç ortam hava kalitesinin ilişkisi
Hastane çalışanlarında hasta bina sendromu ile iç ortam hava kalitesinin ilişkisi İnci Arıkan 1, Ömer Faruk Tekin 1, Oğuzhan Erbaş 2 1 Dumlupınar Üniversitesi Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı 2 Dumlupınar Üniversitesi
DetaylıSağlık Hizmetlerinde Araştırma Ve İstatistiksel Yöntemler
Sağlık Hizmetlerinde Araştırma Ve İstatistiksel Yöntemler Sağlık Yönetimi Tezsiz Yüksek Lisans Programı Sağlık Hizmetlerinde Araştırma Ve İstatistiksel Yöntemler Prof. Dr. Ahmet Tevfik SUNTER 1 Sağlık
DetaylıTütün kullanımının zararlı olduğu görüşü resmi olarak ilk kez Amerika Birleşik
DERLEME Hacettepe T p Dergisi 2005; 36:75-79 Dünyada, Türkiye de ve Hacettepe de tütün kontrolü çal flmalar Nazmi Bilir 1, Dilek Aslan 2 1 Prof. Dr., Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim
DetaylıBKİ farkı Standart Sapması (kg/m 2 ) A B BKİ farkı Ortalaması (kg/m 2 )
4. SUNUM 1 Gözlem ya da deneme sonucu elde edilmiş sonuçların, rastlantıya bağlı olup olmadığının incelenmesinde kullanılan istatistiksel yöntemlere HİPOTEZ TESTLERİ denir. Sonuçların rastlantıya bağlı
DetaylıAytaç AKÇAY*, İ.Safa GÜRCAN**
Epidemiyolojik Araştırma Yöntemleri ve Hastalık Nedenlerine İlişkin İstatistiksel Oranlar Aytaç AKÇAY*, İ.Safa GÜRCAN** Özet Epidemiyolojik araştırmalar temel olarak gözlemsel, deneysel ve metodolojik
DetaylıModeli - Tarama Modelleri
Modeli - Tarama Modelleri Geçmişte varolmuş veya hala varolan bir durumu olduğu şekliyle betimlemeye çalışan yaklaşımdır. Araştırmacı olay, nesne, bireyleri değiştirmeden, onlara deneysel bir müdahalede
DetaylıALZHEİMER ve HALK SAĞLIĞI. Doç. Dr. Suphi VEHİD
ALZHEİMER ve HALK SAĞLIĞI Alzheimer hastalığı (AH) ilk kez, yaklaşık 100 yıl önce tanımlanmıştır. İlerleyici zihinsel işlev bozukluğu ve davranış değişikliği yakınmaları ile hastaneye yatırılıp beş yıl
DetaylıDiyet yoluyla Menakinon alımı, daha az Koroner Kalp Hastalığı riski ile ilişkili: Rotterdam Çalışma
Diyet yoluyla Menakinon alımı, daha az Koroner Kalp Hastalığı riski ile ilişkili: Rotterdam Çalışma Johanna M. Geleijnse,* Cees Vermeer,** Diederick E. Grobbee, Leon J. Schurgers,** Marjo H. J. Knapen,**
DetaylıFayda-Maliyet Analizi
Fayda-Maliyet Analizi FMA kursunun birinci bölümü: 30.5 3.6.2011 Eğitmen: Sn. Neill BOOTH Sağlık alanında fayda-maliyet düşüncesinin uygulamaları konusunda deneyim (sağlık ekonomisi ve ekonomik değerlendirme)
DetaylıİSTATİSTİK, ANALİZ VE RAPORLAMA DAİRE BAŞKANLIĞI
RAPOR BÜLTENİ İSTATİSTİK, ANALİZ VE RAPORLAMA DAİRE BAŞKANLIĞI Tarih :11.09.2015 Kanser Vakaları ve Kanserden Ölüm Oranları Sayı :10 Hazırlayan H. Erkin SÜLEKLİ Katkıda Bulunanlar Saadet TURHAL Nurdan
DetaylıÖRNEKLEME HATALARI EK C. A. Sinan Türkyılmaz
ÖNEKLEME HATALAI EK C A. Sinan Türkyılmaz Örneklem araştırmalarından elde edilen kestirimler (estimates) iki tip dan etkilenirler: (1) örneklem dışı lar ve (2) örneklem ları. Örneklem dışı lar, veri toplama
DetaylıÖrneklemden elde edilen parametreler üzerinden kitle parametreleri tahmin edilmek istenmektedir.
ÇIKARSAMALI İSTATİSTİKLER Çıkarsamalı istatistikler, örneklemden elde edilen değerler üzerinde kitleyi tanımlamak için uygulanan istatistiksel yöntemlerdir. Çıkarsamalı istatistikler; Tahmin Hipotez Testleri
DetaylıHalk (İş) Sağlığı Bakışıyla Asbest:Sağlık Risklerinin Yönetimi
ASBEST RİSK YÖNETİMİ SEMPOZYUMU 14 Kasım 2017 Halk (İş) Sağlığı Bakışıyla Asbest:Sağlık Risklerinin Yönetimi Dr. Özkan Kaan KARADAĞ (MD) İş (Halk) Sağlığı Bilim Uzmanı (MSc) Kamu Yönetimi Bilim Uzmanı
DetaylıDünyada ve Türkiyede Hepatit B ve Hepatit C Epidemiyolojisi. Dr Meral Sönmezoğlu Yeditepe Üniversitesi Hastanesi
Dünyada ve Türkiyede Hepatit B ve Hepatit C Epidemiyolojisi Dr Meral Sönmezoğlu Yeditepe Üniversitesi Hastanesi EKMUD İstanbul Günleri 1 Mart 2016 Kronik hepatit B ve C Kronik hepatit B ve C dünyada önemli
DetaylıCumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesinin Beş Yıllık ( ) Kansere Bağlı Ölüm Kayıtlarının Değerlendirilmesi
Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesinin Beş Yıllık (2003-2007) e Bağlı Ölüm Kayıtlarının Değerlendirilmesi The Determination of the
DetaylıRadyoterapiye Bağlı İkincil Kanserler. Dr. Meral Kurt Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyasyon Onkolojisi AD
Radyoterapiye Bağlı İkincil Kanserler Dr. Meral Kurt Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyasyon Onkolojisi AD 2. Ulusal Kanser Kongresi 213 Radyoterapiye Bağlı İkincil Kanserler Erken tanı, tedavi yöntemleri
DetaylıDünya da ve Türkiye de Erken Evre Meme Kanseri İnsidansı ve Farklılıkları
Dünya da ve Türkiye de Erken Evre Meme Kanseri İnsidansı ve Farklılıkları Dr. Niyazi Karaman AMHD ERKEN EVRE MEME KANSERİ KURSU (Prof. Dr. İ. Lale Atahan anısına) 25 Mart 2017 Giriş Gelişmiş ülkelerde;
DetaylıSAĞLIK ÖLÇÜTLERİ. Doç. Dr. Zeliha Öcek EÜTF Halk Sağlığı AD
SAĞLIK ÖLÇÜTLERİ Doç. Dr. Zeliha Öcek EÜTF Halk Sağlığı AD 1 8 Ağustos 2001 de Bayer kolestrol düzeyini düşeren bir ilaç olan cerivastatin i ABD ve Avrupa daki 52 ölümle ilişkili bulunması nedeniyle piyasadan
DetaylıProjede istatistik analiz planı
Projede istatistik analiz planı Prof Dr Belgin Ünal Analiz planı Proje yazımı sırasında oluşturulur Araştırmanın /projenin amaçları doğrultusunda kurgulanmalıdır. Araştırmanın yanıtlamayı planladığı sorular
DetaylıBİYOİSTATİSTİK Korelasyon Analizi Yrd. Doç. Dr. Aslı SUNER KARAKÜLAH
BİYOİSTATİSTİK Korelasyon Analizi Yrd. Doç. Dr. Aslı SUNER KARAKÜLAH Ege Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Biyoistatistik ve Tıbbi Bilişim AD. Web: www.biyoistatistik.med.ege.edu.tr 1 Bir değişkenin değerinin,
DetaylıSAĞLIK ALANINDA KULLANILAN EPİDEMİYOLOJİK ÖLÇÜTLER
SAĞLIK ALANINDA KULLANILAN EPİDEMİYOLOJİK ÖLÇÜTLER HÜTF Halk Sağlığı AD Epidemiyoloji Konferans Serisi: 10 Dr.A.Tülay Bağcı Bosi MSc,PhD,MSc Bu yansı seti sadece HÜTF Halk Sağlığı Anabilim Dalı Epidemiyoloji
DetaylıToplum ve Örnek. Temel Araştırma Düzenleri. Doç. Dr. Ertuğrul ÇOLAK. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı
Toplum ve Örnek Temel Araştırma Düzenleri Doç. Dr. Ertuğrul ÇOLAK Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı Toplum ve Örnek İstatistik, toplumdan kurallara uygun olarak,
DetaylıMedikal Araştırma Tasarımları. Doç. Dr. Oktay ÖZDEMİR Yorum Danışmanlık Ltd
Medikal Araştırma Tasarımları Doç. Dr. Oktay ÖZDEMİR Yorum Danışmanlık Ltd 1 Tıpta Araştırma Düzenleri Gözlemsel Çalışmalar Tanımlayıcı çalışmalar Retrospektif (Vaka-kontrol) araştırmalar Kesitsel araştırmalar
DetaylıPERİNATOLOJİ ve ÖNLENEBİLİR ANNE ÖLÜMLERİ. Dr. Şevki ÇELEN ZTB Kadın Sağlığı EAH Perinatoloji Kliniği
PERİNATOLOJİ ve ÖNLENEBİLİR ANNE ÖLÜMLERİ Dr. Şevki ÇELEN ZTB Kadın Sağlığı EAH Perinatoloji Kliniği Perinatoloji Yüksek riskli gebelik Maternal ve fetal sağlığı tehdit eden, mortalite ve morbidite olasılığını
DetaylıVan Gölü Havzasında Kanser Sıklığı ve Dağılımı
Van Gölü Havzasında Kanser Sıklığı ve Dağılımı Dr. Mustafa KÖSEM, Dr. Serdar UĞRAŞ, Dr. Süleyman ÖZEN, Dr. İrfan BAYRAM, Dr. Fatih CERAN, Dr. Hayal ORAL, Dr. Sabriye POLAT Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tıp
DetaylıHalk Sağlığı-Ders 8 Sağlık Düzeyinin Ölçülmesi ve Epidemiyoloji
Halk Sağlığı-Ders 8 Sağlık Düzeyinin Ölçülmesi ve Epidemiyoloji Öğr. Gör. Hüseyin ARI 1 İstanbul Arel Üniversitesi M.Y.O Sağlık Kurumları İşletmeciliği Epidemiyoloji; hastalık ve sağlıkla ilgili olayların
DetaylıIASLC Kongresi nin ardından
IASLC Kongresi nin ardından -Akciğer kanser epidemiyolojisi - Akciğer kanserinde tarama - Akciğer kanserli hastada sigara Dr Ülkü Yılmaz Ankara Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma
DetaylıTABLO ve GRAFİKLER. Epidemiyoloji Konferansları Serisi 14.05.2015. Prof. Dr. Bahar GÜÇİZ DOĞAN, HÜTF Halk Sağlığı AD.
TABLO ve GRAFİKLER Epidemiyoloji Konferansları Serisi 14.05.2015 Prof. Dr. Bahar GÜÇİZ DOĞAN, HÜTF Prof. Dr. Bahar GÜÇİZ DOĞAN, HÜTF Neden gerekli? Tablo ve grafikler araştırma sonucunda elde edilen verilerin
DetaylıGÖZLEMSEL ORİJİNAL ARAŞTIRMA NASIL YAZILIR?
KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ-SENATURK MAKALE HAZIRLAMA VE SUNUM KURSU 11 Ocak 2013 GÖZLEMSEL ORİJİNAL ARAŞTIRMA NASIL YAZILIR? Bahadır M. GÜLLÜOĞLU Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı
DetaylıRASSAL DEĞİŞKENLER VE OLASILIK DAĞILIMLARI. Yrd. Doç. Dr. Emre ATILGAN
RASSAL DEĞİŞKENLER VE OLASILIK DAĞILIMLARI Yrd. Doç. Dr. Emre ATILGAN 1 RASSAL DEĞİŞKENLER VE OLASILIK DAĞILIMLARI Olasılığa ilişkin olayların çoğunluğunda, deneme sonuçlarının bir veya birkaç yönden incelenmesi
DetaylıAsbest ve İşçi Sağlığı: Sağlık Risklerinin Yönetimi
ULUSLARARASI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KONGRESİ 06-07 Aralık 2017 Asbest ve İşçi Sağlığı: Sağlık Risklerinin Yönetimi Dr. Özkan Kaan KARADAĞ (MD) İş (Halk) Sağlığı Bilim Uzmanı (MSc) Kamu Yönetimi Bilim
DetaylıMANİSA KENT MERKEZİNDE YAŞAYAN YAŞ GRUBU KADINLAR VE EŞLERİ ARASINDA SİGARA İÇME BOYUTU VE BUNU ETKİLEYEN SOSYOEKONOMİK FAKTÖRLER
MANİSA KENT MERKEZİNDE YAŞAYAN 15-49 YAŞ GRUBU KADINLAR VE EŞLERİ ARASINDA SİGARA İÇME BOYUTU VE BUNU ETKİLEYEN SOSYOEKONOMİK FAKTÖRLER Dr. Ümit ATMAN CİHAN Dr. Gönül DİNÇ Yük. Hemş. Safiye ÖZVURMAZ Dr.
Detaylıdaha çok göz önünde bulundurulabilir. Öğrencilerin dile karşı daha olumlu bir tutum geliştirmeleri ve daha homojen gruplar ile dersler yürütülebilir.
ÖZET Üniversite Öğrencilerinin Yabancı Dil Seviyelerinin ve Yabancı Dil Eğitim Programına Karşı Tutumlarının İncelenmesi (Aksaray Üniversitesi Örneği) Çağan YILDIRAN Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler
DetaylıSuç Duyurusu: Dilovası = Sanayi = Hava Kirliliği = Akciğer Kanseri? / Onur Hamzaoğlu
Suç Duyurusu: Dilovası = Sanayi = Hava Kirliliği = Akciğer Kanseri? / Onur Hamzaoğlu Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı(UKAA), 17 Ekim 2013 tarihinde, hava kirliliğinin
DetaylıNAZİLLİ DEVLET HASTANESİ RİSK ANALİZİ PROSEDÜRÜ
Sayfa 1 / 6 1. AMAÇ 2. KAPSAM Nazilli Devlet Hastanesinde bölüm bazında risk değerlendirmeleri yaparak çalışanların çalıştıkları alanlardan kaynaklı risklerini belirlemek ve gerekli önlemlerin alınmasını
DetaylıBİRİNCİ BASAMAKTA DİYABETİK AYAK İNFEKSİYONLARI EPİDEMİYOLOJİSİ VE ÖNEMİ. Doç. Dr. Serap Çifçili Marmara Üniversitesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı
BİRİNCİ BASAMAKTA DİYABETİK AYAK İNFEKSİYONLARI EPİDEMİYOLOJİSİ VE ÖNEMİ Doç. Dr. Serap Çifçili Marmara Üniversitesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı BİRİNCİ BASAMAKTA GÜNCEL DURUM > 6330 Aile Sağlığı Merkezi
DetaylıORAL KONTRASEPTİFLER MEME KANSERİ YAPAR MI? DR. MURAT ULUKUŞ EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM AD BORNOVA - İZMİR
ORAL KONTRASEPTİFLER MEME KANSERİ YAPAR MI? DR. MURAT ULUKUŞ EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM AD BORNOVA - İZMİR SUNUM PLANI Meme ca epidemiyoloji ve risk faktörleri Estrojen
DetaylıHAS İş Sağlığı ve Güvenliği II 01- UYGULAMA İLKELERİ
HAS223-26 İş Sağlığı ve Güvenliği II 01- UYGULAMA İLKELERİ İSG Kanunu Haziran 2012 MADDE 4- (1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede; İŞ SAĞLIĞI
DetaylıTütün Kullanımı Hastalık Yükü ve Epidemiyolojisi
Tütün Kullanımı Hastalık Yükü ve Epidemiyolojisi Doç.Dr.Mustafa N.İLHAN Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı mnilhan@gazi.edu.tr Sağlık Tanımı (DSÖ) Yalnızca sakatlık ve hastalık
DetaylıSİGARA VE AKCİĞERLER
SİGARA VE AKCİĞERLER Hazırlayan Prof. Dr. Nazmi Bilir Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Şubat - 2008 ANKARA Birinci Basım : Şubat 2008 / 3000 Adet Sağlık Bakanlığı Yayın No:
DetaylıBİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİNİ TANIYALIM
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİNİ TANIYALIM TTD XVII. KIŞ OKULU, ŞUBAT 2018, ANTALYA Dr. Canan DEMİR Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD, İş Sağlığı ve Meslek Hastalıkları BD Çıkar Beyanı: İlaç
DetaylıProf. Dr. Nerin Bahçeciler Önder YDÜ Tıp Fakltesi Pediatri Anabilim Dalı
Epidemiyolojik AraştırmaTipleri: örneklerle inceleyelim Prof. Dr. Nerin Bahçeciler Önder YDÜ Tıp Fakltesi Pediatri Anabilim Dalı GÖZLEME DAYALI DENEYSEL TANIMLAYICI ANALİTİK RANDOMİZE KONTROLLU SAHA TOPLUM
DetaylıSÜREKLĠ OLASILIK DAĞILIMLARI
SÜREKLĠ OLASILIK DAĞILIMLARI Sayı ekseni üzerindeki tüm noktalarda değer alabilen değişkenler, sürekli değişkenler olarak tanımlanmaktadır. Bu bölümde, sürekli değişkenlere uygun olasılık dağılımları üzerinde
DetaylıPostmenopozal Kadınlarda Vücut Kitle İndeksinin Kemik Mineral Yoğunluğuna Etkisi
Özgün Araştırma / Original Investigation Postmenopozal Kadınlarda Vücut Kitle İndeksinin Kemik Mineral Yoğunluğuna Etkisi Effect of Body Mass Index on the Determination of Bone Mineral Density in Postmenopausal
DetaylıDünyanın En Önemli Sağlık Sorunu: Kronik Hastalıklar. Dr. H. Erdal Akalın, FACP, FIDSA, FEFIM (h)
Dünyanın En Önemli Sağlık Sorunu: Kronik Hastalıklar Dr. H. Erdal Akalın, FACP, FIDSA, FEFIM (h) Sağlık Sisteminde Karışıklığa Yol Açabilecek Gelişmeler Bekleniyor Sağlık harcamalarında kısıtlama (dünya
DetaylıSİGARA VE BEYİN. Hazırlayan. Prof. Dr. Nazmi Bilir Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı. Şubat - 2008 ANKARA
SİGARA VE BEYİN Hazırlayan Prof. Dr. Nazmi Bilir Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Şubat - 2008 ANKARA Birinci Basım : Şubat 2008 / 3000 Adet Sağlık Bakanlığı Yayın No: 731
Detaylıİş Sağlığı ve Güvenliğinde Araştırma Yöntemleri
İş Sağlığı ve Güvenliğinde Araştırma Yöntemleri İş Sağlığı ve Güvenliği Diğer Sağlık Personeli Temel Eğitim Programı Dr. V.Aydan İZGİ Problem çözerken hangi bilgi kaynaklarından yararlanıyoruz? Örnek arama
DetaylıNadir Hastalıklar-Yetim ilaçlar. bir sağlık sorunu. Uğur Özbek İstanbul Üniversitesi Deneysel Tıp Araştırma Enstitüsü (DETAE) Orphanet-Türkiye
Nadir Hastalıklar-Yetim ilaçlar bir sağlık sorunu Uğur Özbek İstanbul Üniversitesi Deneysel Tıp Araştırma Enstitüsü (DETAE) Orphanet-Türkiye NADİR HASTALIK Prevalansı 1/2000 den az olan hastalıklar NADİR
DetaylıSivas ın Çayboyu Mahallesi nde Yaşayan 10 Yaş ve Üzerindeki Bireylerin Sigara İçme Durumu *
Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Sivas ın Çayboyu Mahallesi nde Yaşayan 10 Yaş ve Üzerindeki Bireylerin Sigara İçme Durumu * Smoking Status of Individuals Over 10 Years Old Living in Çayboyu District
DetaylıTIPTA HALK SAĞLIĞI UZMANLIĞI GÜNCEL DURUM
TIPTA HALK SAĞLIĞI UZMANLIĞI GÜNCEL DURUM Ağustos 2018 Dilek ASLAN Halk Sağlığı Yeterlik Kurulu Eşyetkilendirme Komisyonu HÜTF Halk Sağlığı AD. diaslan.dr@gmail.com, diaslan@hacettepe.edu.tr Amaç Bu sunumu
DetaylıAntibiyotik Direnç Çalışmalarında Araştırma Planlama ve Sunum Teknikleri. Doç. Dr. Sibel Aşçıoğlu HÜTF İç Hastalıkları AD İnfeksiyon Ünitesi
Antibiyotik Direnç Çalışmalarında Araştırma Planlama ve Sunum Teknikleri Doç. Dr. Sibel Aşçıoğlu HÜTF İç Hastalıkları AD İnfeksiyon Ünitesi Tıpta Araştırma Yayınları Altman DG. The scandal of poor medical
DetaylıÇalışma Yaşamında Sağlığın Geliştirilmesi
Çalışma Yaşamında Sağlığın Geliştirilmesi 1 Amaç: Katılımcıların; işyerinde sağlığın geliştirilmesi programlarını hazırlamalarına ve uygulamadaki gerekli temel bilgileri kazandırmalarına yardımcı olmaktır.
DetaylıYüzüncü Yıl Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğrencilerine Uygulanan Sigara Anket Sonuçları
Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğrencilerine Uygulanan Sigara Anket Sonuçları Hülya Günbatar, Bünyamin Sertoğullarından, Selami Ekin Özet Amaç: Bu çalışmanın amacı tıp fakültesi öğrencileri arasında
DetaylıHASTALIK YÜKÜ FİNAL RAPOR
T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI REFİK SAYDAM HIFZISSIHHA MERKEZİ BAŞKANLIĞI HIFZISSIHHA MEKTEBİ MÜDÜRLÜĞÜ BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ ULUSAL HASTALIK YÜKÜ VE MALİYET-ETKİLİLİK PROJESİ HASTALIK YÜKÜ FİNAL RAPOR ARALIK -
DetaylıTÜRKİYE DEKİ ÜÇ TIP FAKÜLTESİNİN SON ÜÇ YILDAKİ YAYIN ORANLARI THE THREE-YEAR PUBLICATION RATIO OF THREE MEDICAL FACULTIES IN TURKEY
TÜRKİYE DEKİ ÜÇ TIP FAKÜLTESİNİN SON ÜÇ YILDAKİ YAYIN ORANLARI THE THREE-YEAR PUBLICATION RATIO OF THREE MEDICAL FACULTIES IN TURKEY İbrahim Taha Dağlı İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Cerrahpaşa
DetaylıHemşirelerin Hasta Hakları Konusunda Bilgi Düzeylerinin Değerlendirilmesi
Sağlık Akademisyenleri Dergisi 2014; 1(2):141-145 ISSN: 2148-7472 ARAŞTIRMA / RESEARCH ARTICLE Hemşirelerin Hasta Hakları Konusunda Bilgi Düzeylerinin Değerlendirilmesi Assessıng Nurses Level of Knowledge
DetaylıProstat Kanseri Tarama ve PSA Dr. Cemil Uygur 30 Mayıs 2009 Eskişehir
Prostat Kanseri Tarama ve PSA Dr. Cemil Uygur 30 Mayıs 2009 Eskişehir PSA nın tarihsel süreci ve klinik kullanımı 1. Tarama / Erken Tanı 2. Gelecekteki Kanseri öngörme 3. Evreleme T evresi N evresi M evresi
DetaylıYILLARI ARASINDA GÜMÜŞHANE İLİNDE GERÇEKLEŞEN ÖLÜMLERİN EPİDEMİYOLOJİK YÖNDEN İNCELENMESİ *
2000-2009 YILLARI ARASINDA GÜMÜŞHANE İLİNDE GERÇEKLEŞEN ÖLÜMLERİN EPİDEMİYOLOJİK YÖNDEN İNCELENMESİ * ÖZET Turgut ŞAHİNÖZ 1 Saime ŞAHİNÖZ 1 Hasan Hüseyin EKER 1 Bu araştırma; Gümüşhane İlinde 10 yıl içerisinde
DetaylıTÜBERKÜLOZ SÜRVEYANS ÇALIŞMALARINA PRATİK YAKLAŞIM ve ÖNEMİ
21. Yüzyılda Tüberküloz Sempozyumu ve II. Tüberküloz Laboratuvar Tanı Yöntemleri Kursu, Samsun TÜBERKÜLOZ SÜRVEYANS ÇALIŞMALARINA PRATİK YAKLAŞIM ve ÖNEMİ Prof. Dr. Yıldız PEKŞEN Ondokuz Mayıs Üniversitesi,
DetaylıKANITA DAYALI TIP Yrd. Doç. Dr. Yasemin ÇAYIR Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği AD
KANITA DAYALI TIP Yrd. Doç. Dr. Yasemin ÇAYIR Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği AD 1 Soğuk su içmeyi engelleyerek soğuk algınlığını önleyebilir miyiz? Vitamin C vererek gribi önleyebilir
DetaylıTOKSİKOLOJİ. Risk Karakterizasyonu Risk characterization. Ankara Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi F. Toksikoloji Anabilim Dalı, Tandoğan, Ankara
TOKSİKOLOJİ Risk Karakterizasyonu Risk characterization Ankara Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi, Tandoğan, Ankara Risk İdaresi (Risk Management) Risk Değerlendirmesi (Risk Assessment) Risk Karakterizasyonu
DetaylıFaktöriyel: 1'den n'ye kadar olan tüm pozitif tamsayıların çarpımına, biçiminde gösterilir. Aynca; 0! = 1 ve 1!=1 1 dir. [Bunlar kabul değildir,
14. Binom ve Poisson olasılık dağılımları Faktöriyeller ve kombinasyonlar Faktöriyel: 1'den n'ye kadar olan tüm pozitif tamsayıların çarpımına, n! denir ve n! = 1.2.3...(n-2).(n-l).n biçiminde gösterilir.
DetaylıKİRLENMİŞ SAHA RİSK DEĞERLENDİRME
KİRLENMİŞ SAHA RİSK DEĞERLENDİRME Akademisyenler ve Danışman Firmalar - Kirlenmiş Sahalar Yönetimi Çalıştayları: Yeni Yönetmeliğin Getirdiği Güçlükler ve Fırsatlar; 9 Aralık 2015 Kirlenmiş Sahalar Yönetim
DetaylıUludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğrencilerinde Sigara İçme Durumunun Değerlendirilmesi
Araştırma/Research Article TAF Prev Med Bull 2009; 8(1):43-48 Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğrencilerinde Sigara İçme Durumunun Değerlendirilmesi [Determining Smoking Prevalence among Uludag University
Detaylıİstatistik ve Olasılığa Giriş. İstatistik ve Olasılığa Giriş. Ders 3 Verileri Sayısal Ölçütlerle İfade Etme. Verileri Sayısal Ölçütlerle İfade Etme
İstatistik ve Olasılığa Giriş Robert J. Beaver Barbara M. Beaver William Mendenhall Presentation designed and written by: Barbara M. Beaver İstatistik ve Olasılığa Giriş Ders 3 Verileri Sayısal Ölçütlerle
DetaylıÖZET Amaç: Yöntem: Bulgular: Sonuçlar: Anahtar Kelimeler: ABSTRACT Rational Drug Usage Behavior of University Students Objective: Method: Results:
ÖZET Amaç: Bu araştırma, üniversite öğrencilerinin akılcı ilaç kullanma davranışlarını belirlemek amacı ile yapılmıştır. Yöntem: Tanımlayıcı-kesitsel türde planlanan araştırmanın evrenini;; bir kız ve
DetaylıFİNANSMAN SORUNLARINA GÖRE KREDİ KULLANIM ORANLARI VE YATIRIMLARDA KREDİLERİN ETKİSİ ÜZERİNE ARAŞTIRMA
Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Mustafa Kemal University Journal of Social Sciences Institute Yıl/Year: 2012 Cilt/Volume: 9 Sayı/Issue: 19, s. 445-449 FİNANSMAN SORUNLARINA
Detaylı