1. TANIM GENEL... 1

Transkript

1 ĐÇĐNDEKĐLER 1. TANIM GEOMETRĐK TASARIM GENEL YERLEŞĐM VE GÜZERGAH GÜZERGAH TEMĐZ AÇIKLIĞI - GENĐŞLĐĞĐ GABARĐ Emniyet Açıklıkları Dikey Açıklık Yanal Açıklıklar Halat Sapmaları Halatların Yanal Sapması Halatların Dikey Sapması HAT ĐŞLERĐ VE YAPILARI GENEL TEMELLER ANKRAJLAMA HAT YAPILARI Direkler Hat Kablosu Konsolları ve Montaj Elemanları Çekme Halatı Hat Makaraları ve Montaj Elemanları Đzin Verilen Maksimum Makara Yükü Makara ve Makara Gruplarının Tasarımı Çekme Halatının Tutturulması ÇEKME HALATI TERMĐNALLER VE ĐSTASYONLAR GENEL ĐNĐŞ VE BĐNĐŞ ALANLARI Biniş Alanları Đniş Alanları TEKNĐK HACĐMLER Makine Odası Dışına Yerleştirilmiş Makineler Makine Odasına Yerleştirilmiş Makineler Kablolu Taşıma Sistemleri Tasarım Kriterleri, Bölüm III i

2 4.4 Đşletme Personeline Sağlanacak Olanaklar ELEKTROMEKANĐK SĐSTEMLER MEKANĐK SĐSTEMLER Tahrik Sistemleri Ana Tahrik Ünitesi Yedek Tahrik Ünitesi Hız Düşürücüler ve Dişliler Dişli Kutuları ve Güç Aktarma Sistemleri Đvme ve Hız Kontrolü Durdurucular ve Kapatmalar Frenler ve Geri Dönüş Önleme (Rollback) Donanımı Servis Freni Tahrik Kasnağı Freni Geri Dönüş Önleme (Rollback) Donanımı Tahrik Sistemi Geri Kaçış Durdurucusu Gergi Sistemleri Hidrolik ve Pnömatik Sistemler Karşı Ağırlıklı Sistemler Gergi Sistemi Çelik Halatları Gergi Sistemi Zincirleri Kablo Sabitleme Tamburları Hat Kabloları Đçin Gergi Sistemleri Đçin Kasnaklar Çekme Halatı Terminal Kasnağı Gergi Kasnağı Çekme Halatı Hat Makaraları Gergi Kasnağı Taşıyıcısı - Sabit Gergi Kasnağı Taşıyıcısı - Hareketli Kurtarma Sistemleri Yedek Güç Ünitesi Đle Aracın Çekilmesi Kurtarma Aracı Đle Tahliye Diğer Tahliye Araçları Bina Mekanik Tesisatları Sıhhi Tesisat (Temiz Su, Pissu, Drenaj) Isıtma, Havalandırma, Klima Acil Kaçış ve Boşaltma Yangından Korunma ELEKTRĐFĐKASYON Enerjilendirme ve Tahrik Kablolu Taşıma Sistemleri Tasarım Kriterleri, Bölüm III ii

3 5.2.2 Đvmelendirme ve Hız Kontrolü ĐSTASYONLAR ELEKTRĐK SĐSTEMLERĐ Tahrik (Biniş) Đstasyonu Enerji Đstasyon Elektrik Tesisatı Kumanda Odası / Kabini Đniş Đstasyonu Enerji Đstasyon Elektrik Tesisatı TOPRAKLAMA VE YILDIRIMDAN KORUMA Topraklama Yıldırımdan Koruma HABERLEŞME SĐSTEM EMNĐYETĐ Koruma Devreleri Acil Durdurma Devresi Direkler Üzerinde Halat Emniyeti Frenler GECE ĐŞLETMESĐ ARAÇLAR VE TAŞIYICILAR KAPASĐTE VE HIZ ÇEKME HALATI KLEMENSLERĐ Genel Kayma Mukavemet Maksimum Yük SABĐT KLEMENSLĐ SANDALYELĐ SĐSTEMLER ĐÇĐN TAŞIYICILAR Dikey Yükler Yatay Yükler Đşaretleme Sandalyeler Đçin Emniyet Detayları SABĐT KLEMENSLĐ GONDOLALAR ĐÇĐN TAŞIYICILAR Askılar Kabin Araçlarda Enine Salınım Boylamasına Salınım Kablolu Taşıma Sistemleri Tasarım Kriterleri, Bölüm III iii

4 Kablolu Taşıma Sistemleri Tasarım Kriterleri, Bölüm III iv

5 1. TANIM Bu bölüm çekme halatına sabitlenmiş olarak sistem çevresinde sürekli dönerek hareket eden Kablolu Yolcu Taşıma Sistemlerini kapsamaktadır. Araçlar bir terminalden diğer terminale hattın birinde seyahat eder ve terminallerde U-Dönüşü yaparak diğer hattan döner. Sandalyeli Telesiyej, Gondola vb. isimlerle adlandırılan Kablolu Đnsan Taşıma Sistemleri bu grup altında değerlendirilecektir. Bu bölüm seyahat sırasında yer veya kar ile temas ederek giden araçları kapsamaz. Bu bölüm altında kriterleri verilen sistemler tek kablolu sistemlerdir. Yolcu taşıma araçları açık sandalyeler veya kabinlerdir. Sistemin tümünde 2000/9 AT- Đnsan Taşımak Üzere Tasarımlanan Kablolu Taşıma Tesisatı Yönetmeliği hükümlerine ve TS EN , TS EN standartlarında belirtilen güvenlik kurallarına uyulacaktır. - TS EN : Đnsan Taşımak Đçin Tasarımlanan Havai Hat Tesisleri Đçin Güvenlik Kuralları - Genel Şartlar - Bölüm 1: Bütün Tesisler Đçin Kurallar - TS EN : Đnsan Taşımak Đçin Tasarımlanan Havai Hat Tesisleri Đçin Güvenlik Kuralları - Genel Şartlar - Bölüm 2: Taşıyıcı Vagon Frenleri Olmayan Ters Çevrilir Đki Kablolu Havai Halatlı Yollar Đçin Đlave Kurallar Sistem tasarımı genel olarak Bölüm VI da yer alan ulusal-uluslararası standartlar ile kamu kurum ve kuruluşlarının ilgili yönetmelik ve teknik şartnameleri ile uyumlu olacaktır. 2. GEOMETRĐK TASARIM 2.1 GENEL Sistem çalışma ömrü TS EN Đnsan Taşımak Đçin Tasarımlanan Havai Hat Tesisleri Đçin Güvenlik Kuralları - Đnşaat Mühendisliği Đşleri - Standardında belirtilen süreleri karşılayacak şekilde tasarlanacaktır. Çizim standartlarında kullanılacak vaziyet planı, görünüşleri vs. ile ilgili ölçeklerde Bayındırlık Bakanlığı Yapı Đşleri Genel Müdürlüğü Mimari Proje Düzenleme esaslarına uyulacaktır. 2.2 YERLEŞĐM VE GÜZERGAH Sistemin yerini ve güzergahını tayin ederken aşağıdaki kriterler göz önüne alınacaktır: - Enerji hatları ve destekleri, - Kaya ve zeminin kayma özelliği, mağaralar ve benzeri doğal yapıların durumu, - Kar yoğunluğu ve çığ, - Rüzgar etkisi, - Buzlanma, - Kayma eğimi ve izi, - Nehirler ve vadiler, Kablolu Taşıma Sistemleri Tasarım Kriterleri, Bölüm III 1

6 - Gömülü altyapılar, boru hatları dahil, - Sistemin kurulacağı yerde; yanındaki, altındaki ve üzerindeki hava sahasının kontrolü, - Diğer kablolu sistemler ile kesişme veya yakınlaşması, - Aracın tüm yüzeylerden yüksekliği, - Otoyollar, - Diğer yapılar, - Demiryolları. Genel olarak hat yolu iki istasyon arasında düz bir hat olacak ve hatlar arası açıklık değişmeyecektir. Hatta sapmaya veya hatlar arası açıklığın değişimine aşağıdaki koşullar altında izin verilecektir: a) Her Tip Hat Yolunda: Sapmadan kaynaklanan yatay kuvvet ve herhangi bir yük altında halattaki gerilim, halata etki eden nihai destek kuvvetini %10 dan fazla aşmayacaktır, b) Đki Kablolu (bicable) Sistemlerde: Pabuçlar üzerinde hat kablosu tarafından oluşturulan geçiş açısı 0,005 rad nı geçmeyecektir, c) Tek Kablolu Sistemlerde: Makara grupları üzerinde çekme - taşıma halatının oluşturduğu geçiş açısı 0,005 rad nı geçmeyecektir. 2.3 GÜZERGAH TEMĐZ AÇIKLIĞI - GENĐŞLĐĞĐ Temiz açıklık bitişikteki bitki örtüsünün sistem ile temasına izin vermeyecek yeterlilikte olacaktır. Araçlar işletmedeki dalgalı hareketleri sırasında veya rüzgarın maksimum tasarım koşullarında veya her ikisinde ağaçlar veya bitki örtüsü ile temas etmeyecektir. Normal koşullar altındaki işletmede çekme halatının ve araçların minimum 1,53 metre çevresindeki alan ağaç ve bitki örtüsünden temizlenecektir. Temiz genişliğin hesaplanmasında TS EN Bölüm 6.2 de yer alan halat ve araç salınım değerleri dikkate alınacaktır. Açma işlemi, sistem tesisleri için tehlike yaratacak ve işletmeyi sekteye uğratacak metalardan, ağaçlardan kurtulmayı sağlayacak şekilde olacaktır. 2.4 GABARĐ Emniyet Açıklıkları Terminaller ve direkler aşağıda belirtilen kriterlere göre ve normal işletme koşulları altında hattın dalgalanmasını minimuma indirecek şekilde tasarlanacaktır. Yerel rüzgar koşulları dikkate alınacaktır. Kablolu Taşıma Sistemleri Tasarım Kriterleri, Bölüm III 2

7 Dikey Açıklık En olumsuz tasarım yükü koşulları altında, sistem çalışıyor ve araçlar yüklü iken, aracın en düşük noktası ile bitki örtüsü, veya kar dahil benzeri diğer engellerle arasında minimum 3 metre dikey açıklık sağlanacaktır. Bu mesafe halkın ulaşamayacağı veya girişin halka yasak olduğu hat bölümlerinde 2 metreye kadar düşürülebilecektir. Şayet sistem benzer başka bir sistemle kesişiyor ise aşağıdaki koşullar sağlanacaktır: a) En olumsuz tasarım yükü koşulları altında, aşağıdaki sistemin veya herhangi bir engelin en üst noktası ile üstteki sistemin taşıyıcısı veya halatının en düşük noktası arasındaki minimum dikey açıklık 3 metre olacaktır, b) Alttaki veya üstteki sistemlerden birinde yerden dikey açıklığı (dinamik etkilerde dahil) 6,1 metreden daha aza düşüren halat atması söz konusu olur ise her iki sistem de durdurulacaktır. Tabii zeminle aracın en düşük noktası arasındaki en uygunsuz tasarım koşulları altında dahi dikey mesafe 8 metreyi geçmeyecektir. Bu sınır iki koltuklu sandalyeli sistemlerde 15 metre, açık kabinli sistemlerde ise 25 metredir Yanal Açıklıklar a) Hat Açıklıkları Yan yana geçen iki taşıyıcının her birinin içe doğru dikeye göre birbirine doğru 12 derece salınması durumunda iki taşıyıcı arasındaki mesafe 0,5 metreden az olmayacaktır. Herhangi bir hat mekanizması ve aşağıdaki koşullara göre salınan taşıyıcının herhangi bir noktası arasında hiçbir şekilde temas olmayacaktır: - Dikeye göre yanal olarak 12 derece veya dikeye göre boylamasına olarak 12 derece, - Yanal olarak 15 derece ve boylamasına olarak 15 derecenin kombinasyonu, - Yanal açı (alfa) ve 15 derecelik boylamasına açının kombinasyonu. Bu açıklığı sağlamak için taşıyıcıların salınımını 8 ila 15 derece arasında sınırlayacak koruyucular yerleştirilebilecektir. Koruyucular, koruyucuların iç tarafındaki yüklü herhangi bir parçanın veya boş sandalyenin dikeyden 30 derece yanal salınım yapmayacak şekilde ve yerleşimde olacaktır. Koruyucu konfigürasyonu, testler veya özel işletim koşulları sırasında taşıyıcının tersine seyahatine izin verecek ve taşıyıcı yanal olarak 12 derece salındığında karışmasını engelleyecektir. Kablolu Taşıma Sistemleri Tasarım Kriterleri, Bölüm III 3

8 Koruyuculu veya koruyucusuz bütün direklerin üzerinde bir taşıyıcı boylamasına olarak 15 derece salınım yaptığında, herhangi bir nesne ile taşıyıcının herhangi bir parçası arasında herhangi bir temas olmayacaktır. b) Sandalyeli Sistemlerde Açıklıklar Đçin Özel Koşullar Direk yapısı ile kayakların birbiri ile dolaşmasını engellemek için aşağıda belirtilen gerekler karşılanacaktır: Burada açıklık, yolcu koltuğunun en iç sınırları ile direk açıklığı veya yüzeyi arasındaki mesafe anlamında tanımlanmıştır. Dikeye göre 10 derece veya koruyucular tarafından izin verilen sınırlara salınım yapmış bir araç için; şayet herhangi bir kafes direğe olan açıklık 610 mm den veya herhangi bir yuvarlak boru direğe olan açıklığı 460 mm den az ise, yapıya çarpma riskini azaltmak için kayakçıların geçeceği taraftaki yüzeylere kayak ucu saptırıcıları yerleştirilecektir. Bu saptırıcılar minimum 1,83 metre yüksekliğinde olacak, ortalama ayak seviyesine göre 915 mm yukarıya ve 915 mm aşağıya genişleyecek şekilde yerleştirilecektir. Sabit merdivenli yuvarlak boru direkler, kayak uçlarının merdivene takılmadıkları kanıtlanmadıkça, kafes direk olarak kabul edilecektir. c) Terminal Açıklıkları Terminal alanlarında, sandalyeler dikeyden boylamasına ±12 derece veya dikeyden aşağıdaki değerlerden büyük olanına eşit bir salınım yaparken, dolu sandalyenin herhangi bir parçası terminal mekanik aksamlarına, kılavuzlara veya diğer sistem parçalarına temas etmeyecektir: - Dikeyden 12 derece yanal olarak, - Statik durumda, herhangi bir yönde 5 derece artı 113 kg lık yolcunun en büyük eğim açısına sebep olacak şekilde yolcu koltuğundaki konumu tarafından yaratılan açı. Sistem yapısal elemanları dışındaki dış yapılar, ilan panoları vb. yüklü açık tip yolcu taşıyıcıların veya açık kabin gövdelerinin her iki kenarından birine minimum 1,22 metre mesafede olacaktır Halat Sapmaları Kablolu sistemlerde sistem gabarisi sistemin işletmede - sistem çalışırken ve işletme dışısistem çalışmıyorken durumlarına göre incelenecektir Halatların Yanal Sapması Rüzgar etkisi altındaki halatların yanal sapması, incelenen direkler arası açıklığın kiriş boyu (l * ) üzerine etki eden dinamik basınçlara dayalı olarak hesaplanır. Rüzgar basınç değerleri Kablolu Taşıma Sistemleri Tasarım Kriterleri, Bölüm III 4

9 olarak TS EN Đnsan Taşımak Đçin Tasarımlanan Havai Hat Tesisleri Đçin Güvenlik Kuralları - Hesaplamalar - Standardındaki aşağıdaki değerler dikkate alınacaktır: - Đşletmede (çalışırken): minimum 0,2 kn/m 2 - Đşletme dışı: minimum 1,2 kn/m 2 Kiriş boyunun 400 metreden büyük olması durumunda rüzgar etkisi altında halatlardaki sapmayı belirlemek için aşağıdaki ilişki kullanılacaktır: q = q x (l* / l*) 2 Burada: q : dinamik basınç q: dinamik basınç, yukarıda verilmiş olan değer l*: kiriş boyu (m) l* : etkin kiriş boyu(m) = ,4 l* Đşletme dışı koşulunda TS EN da verilmiş olan rüzgar ve buzun ortak etkisi dikkate alınacaktır Halatların Dikey Sapması Halatların dikeydeki maksimum sapmasını hesaplamak için aşağıdaki hususlar dikkate alınacaktır: - Araçların çalışma yükü, - Harekete geçerken ve frenlemedeki dinamik etkiler, - Đşletme dışında TS EN a göre buzlanma etkisi. Halatların ve üzerindeki araçların hesaplanan maksimum sarkmasında dinamik etkiler altında aşağıdaki basitleştirilmiş değerler dikkate alınacaktır: - Hat halatları için minimum ± %10 - Çekme halatları için ± % 20 - Taşıma halatları için ± % HAT ĐŞLERĐ VE YAPILARI 3.1 GENEL Tüm yapılar ve tesisler sistemle uyumlu olacak şekilde TS EN Standardına uygun olarak tasarlanacaktır. Uygulanacak olan tasarım yükleri normal koşullar ve öngörülebilen anormal koşullar için ölü yükleri, canlı yükleri, kar ve rüzgar yüklerini kapsayacaktır. Karlı alanlara yerleştirilecek olan yapılar buna uygun koşullarda ve yüklerde tasarlanacak veya bu koşulların gerektirdiği biçimde korunacaktır. Kablolu Taşıma Sistemleri Tasarım Kriterleri, Bölüm III 5

10 - Yolcu Yükü Aracı oluşturan parçaların mukavemet hesapları için tasarımda kullanılacak olan yolcu ağırlığı: Tek koltuklu sistemde 90 kg/yolcu, Đki koltuklu sistemlerde toplam 170 kg, Diğer tip araçlarda ise 75 kg/yolcu olarak alınacaktır. - Rüzgar Etkisi Rüzgar yükü ve diğer dinamik yükler için TS EN da verilmiş olan bağlantılar kullanılacaktır. Birden fazla aracın aynı iki direk arası açıklıkta bulunması durumunda, yüklü araçlı halatın eğrisinin uç noktalarına çizilen tanjant çizgileri arasındaki açı; boş araçlı halatın eğrisinin aynı noktalarında çizilen tanjant çizgileri arasında oluşan açıyı %15 ten fazla geçmeyecektir. 3.2 TEMELLER Temelin hareketine karşı toprağın direnci belirlenirken, muhtemel yeraltı sularının kaldırma kuvveti de dahil sahadaki toprak koşulları dikkate alınacaktır. Şayet toprağın direncinin pratik olarak belirlenmesi mümkün değil ise, temel veya ankraj toprağın genel yapısına uygun sürtünme katsayısı kullanılarak gravite ankrajı (gravity anchor) olarak tasarlanacaktır. Temellerin tabanı donma dayanımlı toprak veya kaya üzerine oturacak şekilde donma derinliğinin altında olacaktır. Kaya üzerindeki temeller ağırlıklı temel olarak tasarlanmamış ise, kayaya sabitlenecek şekilde ankrajlanacaktır. Beton temelin üstü, bitmiş zeminden minimum 150 mm yukarıda olacaktır. Tasarımda; devrilmeye karşı, ölü yük ve hareketli yük koşulları altında kaymaya karşı emniyet katsayısı 2 olacaktır. Bu yüklere ilaveten rüzgar yükünün de aynı anda etkilemesi durumunda emniyet katsayısı minimum 1,5 olacaktır. 3.3 ANKRAJLAMA Bütün ankrajlamalar ve bağlantılar bitmiş zeminin üzerinde olacaktır. Ankrajın toprak altında kalan kısımları korozyondan kaynaklanan mukavemet düşümlerine karşı korunacaktır. Ankraj, gergi ve benzeri terminal yapılarını emniyete alan donanımlarda kullanılan çelik halatlar veya teller ile bunların bağlantı elemanlarının minimum emniyet faktörü 6 olacaktır. Düzenlemelerde ayar donanımı kullanıldığı yerlerde, bu donanımların işletme sırasında kilitlenmeleri veya çıkartılmaları mümkün olacaktır. Ankraj donanımında kullanılan halatların veya kabloların bütün bağlantı elemanları TS EN Bölüm 1 - Çelik Tel Halatlar - Güvenlik - Bölüm 1: Genel Kurallar ve TS EN Bölüm 1 - Đnsan Taşımak Üzere Tasarımlanan Kablolu Taşıma Tesisleri Đçin Güvenlik Kablolu Taşıma Sistemleri Tasarım Kriterleri, Bölüm III 6

11 Kuralları - Halatlar - Bölüm 1: Halatların ve Uç Bağlantılarının Seçim Kriterleristandartlarına uygun olacaktır. 3.4 HAT YAPILARI Direkler Direklerin tasarımı yapılırken madde de verilmiş olan kriterlerin yanı sıra aşağıdaki kuvvetler göz önüne alınacaktır: - Bütün halatların ağırlığı ve halatlar tarafından uygulanan toplam basınç, - Çekme halatının hareketi sırasında oluşan sürtünme kuvvetlerinin toplamı, - Maksimum yükle seyahat eden araçların statik ağırlığı, - Rüzgar basıncı, kar ve/veya buzlanma yükü. Direklerin sayısı, yüksekliği ve konumları aracın güzergahı ve izin verilen minimum açıklık koşullarını yerine getirecek şekilde seçilecektir. Direkler arası mesafe ve onların birbirleri ile olan ilişkileri hareket halinde olan halatın dinamik davranışlarını ters yönde etkilemeyecek şekilde seçilecektir. Uygun şekilde bağlanmamış aracın istasyonu terk etmesini önleyecek herhangi bir donanımın bulunmadığı durumlarda, ilk direk öncesi açıklıkta aracın istasyonu terk ettikten sonra düşmesini önleyecek fiziksel önlemler alınacaktır. Kayak alanının içinde veya yakınında zeminle kesişen teşhir direklerinin kullanıldığı yerlerde direkler görülebilir bir şekilde işaretlenecektir. Zeminden tüm direklerin tepesine kolayca ulaşılabilecek vasıtalar temin edilecektir. Seyyar merdivenlerle çıkış yüksekliğinden itibaren sabit basamaklar tesis edilecektir. Görevlilerin bulunduğu her noktada yeterli miktarda seyyar merdiven bulundurulacaktır. 6 metreden daha uzun seyyar merdiven (tek parça veya teleskopik) kullanılmayacaktır. Bütün direklerin üzerine emniyet kemerlerinin takılabileceği kalıcı ankraj noktaları monte edilecektir. Her direk, yolcuların kolayca görebileceği şekilde markalanacaktır. Halat yüksekliğinde değişmelere izin vermek üzere tasarlanmış olan direklerde, makara üniteleri destekleri normal işletme sırasındaki dönüşlerde kaçıklığı önleyecek şekilde kılavuzlanacak ve bağlanacaktır Hat Kablosu Konsolları ve Montaj Elemanları Tasarımda maksimum rüzgar hızı ve yapılar için kullanılan diğer sınırlamalar dikkate alınacaktır. Kablolu Taşıma Sistemleri Tasarım Kriterleri, Bölüm III 7

12 Hat kablosu konsollarının yarıçapları en geniş yarıçapı gerektiren aşağıdaki kriterlerden birine göre belirlenecektir: a) Kablodaki bükülme gerilimini minimize edecek kadar geniş olacaktır. Her halükarda minimum yarıçap kablonun en dış telinin en geniş ölçüsünün 1200 katına eşit olacaktır, b) Taşıyıcının bir açıklıktan diğer açıklığa sarsıntısız geçişini sağlamaya yetecek kadar geniş olacaktır, c) Yataklama basıncının, kablonun konsol yuvasından kaymasını kolaylaştırmak için uygun bir şekilde yağlanmasına izin verecek değere kadar düşmesine yetecek kadar geniş olacaktır, d) Taşıyıcının aşağıdaki bağlantıya göre hesaplanan radyal ivmesinin 2,0 m/s 2 yi geçmesine yol açmayacak büyüklükte olacaktır; V 2 /R < 2,0 m/s 2 V: Taşıyıcı hızı, m/s R: Taban Yarıçapı, m Konsol tabanındaki minimum basınç, halata yukarı yöne doğru ve direk üzerindeki reaksiyon kuvvetine paralel 290 paskallık bir rüzgar kuvveti uygulandığında halatı taban ile temas halinde tutmak için gerekli olan basıncın 1,5 katından daha az olmayacaktır. Konsolun uzunluğu, maksimum tasarım yükü koşulları altında kablonun konsol yuvasının ucuna dokunmamasını garanti edecek yeterlilikte olacaktır. Konsollar, taşıyıcının konsolu geçişi sırasında taşıyıcı tekerleklerinin çıkmasına neden olmadan hat kablosu frenleri kullanılabilir olacak şekilde tasarlanacaktır. Konsollar, taşıyıcı direğe yaklaşırken veya direği geçerken, araç yanal olarak tasarım sınırlarına kadar salınsa dahi, taşıyıcının serbestçe geçişine izin verecektir. Hat kablosu frensiz konsolları, hat kablosunu 180 dereceden az olmayacak şekilde çevreleyecektir Çekme Halatı Hat Makaraları ve Montaj Elemanları Bir çekme halatı makarasının basma çapı, elastomer bir kaplama kullanılmadıkça, çekme halatının nominal çapının 10 katından az olmayacaktır. Tek kablolu sistemlerde çekme halatını direklere asan veya direkler üzerinde taşıyan makaralarda madde , ve te verilen kriterler uygulanacaktır. Bu kriterler sistemin her iki tarafına da uygulanacaktır Đzin Verilen Maksimum Makara Yükü Çekme halatı tarafından makara üzerine uygulanacak olan maksimum basınç aşağıdaki değeri geçmeyecektir: Kablolu Taşıma Sistemleri Tasarım Kriterleri, Bölüm III 8

13 P= K x d x D (kg) Burada: d: Halat çapı, cm D: Makara çapı, cm K: Katsayı, esnek malzeme ile kaplanmış makaralar için değeri 5 kg/cm 2 ye kadar çıkabilecektir Makara ve Makara Gruplarının Tasarımı Makara flanşları sistemin diğer özelliklerini de göz önünde bulundurularak mümkün olduğu kadar derin olacaktır. Aynı zamanda, halat klemensleri, makara yuvalarındaki beklenen aşınmaları da dikkate alarak, normal çalışma koşullarında makara flanşlarına temas etmeyecek şekilde makara yuvaları ile ilişkili olarak tasarlanacaktır. Klemenslerin araç salınırken çekme halatına bitişik flanşlara temasına; ancak klemenslerin ve makaraların tasarımında bunların göz önüne alınmış olması koşulu ile izin verilebilir. Bunun yanı sıra; klemensler, makara flanşları ve askı kılavuzları, askıların kılavuzların arkasında takılmayacağı ve araçlar direklere yaklaşırken ve direklerden geçerken tasarım limitleri içerisinde salınıyor ise halatlar ve klemensleri makaradan atmayacağı (çıkmayacağı) şekilde tasarlanacaktır. Çekme halatı sisteminin halat açıklığı hat boyunca herhangi bir noktada değişiyor ise; direklerden herhangi birinde yatay yer değişimi, bu yatay yer değişimine bağlı olarak halat atması oluşmayacak şekilde sağlanacaktır. Makara grupları aşağıdaki özelliklere sahip olacak şekilde tasarlanacaktır: a) Đç tarafa doğru atmaların yaratacağı yanal kuvvetlere dayanacak yeterli mukavemette uygun koruyucular monte edilecektir, b) Makara grubunun bütününün yapısı halatın makaradan dışarıya doğru çıkması durumunda makara ünitesindeki halatın birbirine dolaşmasını önleyecek yapıda olacaktır, c) Makara montaj elemanları veya montaj şasesi makara grubunun düzeltilmesine izin verecek şekilde ayarlanabilir olarak tasarlanacaktır, d) Her makara ünitesi üzerinde, halat atması durumunda çekme halatının yükün olduğu tarafa doğru aşırı hareketi riskini azaltacak halat yakalama donanımı tesis edilecektir. Bu donanım, halatın normal işletmedeki konumundan makara çapının yarısı kadar eksik mesafede bir yere yerleştirilecek ve flanş kenarından minimum 2 halat çapı kadar uzatılacaktır. Alternatif olarak; halat yakalama donanımı, yük makaranın kenarından halat yakalama donanımına doğru geçerken halatın yük yönünde hareket etmesini önleyecek şekilde yerleştirildiğinde; halat, halat atma anahtarının durdurma işlemini başlatacağı noktaya ulaşıyor ise halat yakalama donanımı halat çapı merkezinden minimum iki halat çapı kadar uzatılacaktır, Kablolu Taşıma Sistemleri Tasarım Kriterleri, Bölüm III 9

14 e) Halat yakalama donanımı halat atmasından sonra çekme halatı ve klemensinin geçiş pasajına izin verecek şekilde tasarlanacaktır. Halat yakalayıcı donanımı makaradan bağımsız olacaktır, f) Her makara ünitesi üzerinde, halat atma durumunda sistemi durduracak bir halat atma anahtarı yerleştirilecektir, g) Araç hızının 3 m/s yi geçtiği sistemlerde, her makara grubu üzerine halatın konumunu algılayacak en az bir adet algılama cihazı yerleştirilecektir. Direk yüksekliğinin etkisi ve makara gruplarının yerleşimi için ayrıca madde 2.3 e bakınız Çekme Halatının Tutturulması Beklenen tüm yük koşulları altında çekme halatının hat makaralarının yuvasında kalmasını sağlayacak önlemler alınacaktır. Aşağıdakilerin herhangi birisinin yerine getirilmesi durumunda bu kriter karşılanmış olarak kabul edilecektir: Koşul A: En olumsuz tasarım yükü (dinamik etkiler hariç) koşulları altında, bir direkteki destek makara grubu üzerindeki çekme halatının minimum yükü aşağıdakilerden büyük olanından daha az olmayacaktır: - Her makaraya 445 N veya - Her direk grubuna 1335 N veya - Eğimli uzunluğun metresi cinsinden ifade edilen, komşu direkler arasındaki açıklık uzunlukların toplamının 10 katına eşit bir değer, Newton cinsinden. Bir direkteki çekme halatı kotu; bitişik direklerdeki çekme halatı kotunu birleştiren doğrunun altına inecek olursa, aşağıdaki koşulların herhangi birinde çekme halatı makara grubunu terk etmeyecektir: a) Çekme halatının gerilimi maksimum tasarım değerinin 1,5 katı iken ve bitişik aralıkta herhangi bir araç yok iken, b) Çekme halatı sadece gergi sisteminin veya hatta herhangi bir düzenleme veya boş taşıyıcı yokken gerilim altında iken. En olumsuz yükleme koşulları altında bir direkte aşağı doğru asılı makara grupları üzerindeki çekme halatının minimum yükü, aşağıdaki değerlerden büyük olanından az olmayacaktır: - Eğimli uzunluğun metresi cinsinden ifade edilen, komşu iki direk arasındaki açıklık uzunluklarının toplamının 15 katı olan değer, Newton cinsinden, - Hiçbir durumda bu yük yolcu başına 225 N dan az olmayacaktır. Koşul B: Destekli ve aşağı doğru asılı makaraları birleştiren kombine makara üniteleri makaraların daima çekme halatı ile temas halinde olmasını sağlayacak şekilde tasarlanacaktır. Tutucu makaralar taşıyıcı klemens geçişlerine izin vermek için esneme yapacak şekilde monte edildikleri zaman, makara maksimum tasarım yükünün yarısı kadar yüklenmedikçe bu esneme olmayacaktır. Tutucu makaralar direk üzerindeki diğer destekli veya aşağı doğru asılı makaralar ile aynı maksimum tasarım yüküne sahip olacaktır. Şayet tasarım Koşul A daki Kablolu Taşıma Sistemleri Tasarım Kriterleri, Bölüm III 10

15 yükleme kriterlerini karşılıyor ise, bu paragraftaki hiçbir şart, kule makaralarının karşı tarafında halata temas etmek zorunda olmayan makara veya kılavuzların kullanılmasını engellemeyecektir. 3.5 ÇEKME HALATI Çelik halat seçimi, tasarımı ve kurulumu için aşağıda verilen standartlara uyulacaktır. - TS EN A1: Çelik Tel Halatlar - Güvenlik - Bölüm 1: Genel Kurallar - TS EN A1: Çelik Tel Halatlar - Güvenlik - Bölüm 2: Tarifler, Kısa Gösteriliş ve Sınıflandırma - TS EN A1: Çelik Tel Halatlar - Güvenlik - Bölüm 3: Kullanım ve Bakım Bilgileri - TS EN A1: Çelik Tel Halatlar - Güvenlik - Bölüm 4: Genel Kaldırma Uygulamaları için Demetli Halatlar - TS EN : Çelik Tel Halatlar - Güvenlik - Bölüm 8: Havai Hatların Çekilmesinde Personel Taşıyıcı Olarak Kullanılan Çekme ve Çekerek Taşıma Halatları - TS EN : Çelik Tel Halatlar - Güvenlik - Bölüm 9: Havai Hatların Çekilmesinde Personel Taşıyıcı Olarak Kullanılan Kenetli Taşıyıcı Halatlar - TS EN : Đnsan Taşımak Üzere Tasarımlanan Kablolu Taşıma Tesisleri Đçin Güvenlik Kuralları - Halatlar - Bölüm 1: Halatların ve Uç Bağlantılarının Seçim Kriterleri - TS EN : Đnsan Taşımak Üzere Tasarımlanan Kablolu Taşıma Tesisleri Đçin Güvenlik Kuralları - Halatlar - Bölüm 2: Güvenlik Faktörleri - TS EN : Đnsan Taşımak Üzere Tasarımlanan Kablolu Taşıma Tesisleri Đçin Güvenlik Kuralları - Halatlar - Bölüm 3: 6 Demetli Çekme, Taşıma - Çekme ve Çekici Halatların Uzun Örgüsü - TS EN : Đnsan Taşımak Üzere Tasarımlanan Kablolu Taşıma Tesisleri Đçin Güvenlik Kuralları - Halatlar - Bölüm 4: Uç Bağlantıları - TS EN : Đnsan Taşımak Üzere Tasarımlanan Kablolu Taşıma Tesisleri Đçin Güvenlik Kuralları - Halatlar - Bölüm 7: Muayene, Tamir ve Bakım - TS EN 12930: Đnsan Taşımak Đçin Tasarımlanan Havai Hat Tesisleri Đçin Güvenlik Kuralları - Hesaplamalar Çekme halatının minimum emniyet faktörü 3,15 olacaktır. Bağımsız çekirdekli ekli çekme halatı (IWRC) kullanıldığında, fiber çekirdekli çelik halatınkine eşdeğer minimum kopma kuvveti kullanılacaktır. Kablolu Taşıma Sistemleri Tasarım Kriterleri, Bölüm III 11

16 4. TERMĐNALLER VE ĐSTASYONLAR 4.1 GENEL istasyonlarında asgari olarak aşağıdaki mekanlar yer alacaktır: - Yolcular için Biniş ve Đniş alanları, - Teknik Hacimler (Tahrik Sistemi, Gergi sistemi, Elektrik Pano Odaları vb.) - Kumanda Odası / Kabini, - Yolcu ve Personel WC leri. Merdivenler ve mekanlar aşağıda belirtilen kriterlere ve TS Şehir Đçi Yollar - Raylı Taşıma Sistemleri Bölüm 2: Yer Üstü Đstasyon Tesisleri Tasarım Kuralları - Standardına uygun olarak boyutlandırılacaktır. 4.2 ĐNĐŞ VE BĐNĐŞ ALANLARI Sistemin biniş ve iniş alanları olarak kullanılan platformlar, rampalar, çevresi çitle çevrili alanlar ve şaşırtmalı girişler sistemin işletilmesi ile entegre olacaktır. Yolcuların, bakım ve işletme personelinin yaralanma riskini azaltmak için tutamaklar, korkuluklar, ağlar, basamaklar veya rampalar temin edilecektir. Biniş ve iniş alanlarına komşu terminaller, direkler ve diğer yapılar biniş ve iniş alanlarına karışmayacak şekilde tasarlanacak veya muhafaza içine alınacaktır. Taşıyıcı ve halatın en olumsuz tasarım yükü koşulları altında, biniş ve iniş alanlarından geçen taşıyıcıların platform yüzeyinden olan yükseklikleri 100 mm yi geçmeyecektir. Aynı anda inişe ve binişe izin verecek şekilde tandem olarak yerleştirilmiş ara iniş ve biniş istasyonlarında biniş noktası ile iniş noktası birbirinden maksimum halat hızının 8 katından az olmayacak şekilde ayrılacaktır. Ara istasyonlarda biniş ve iniş alanlarından birisi çalışmadığında bu durum işaretle belirtilecektir. Biniş istasyonu biniş platformu girişinde halka kapatılacaktır Biniş Alanları Biniş alanının uzunluğu, profili ve biniş noktası; yolcu binerken aracın salınımını minimize edecek şekilde sistemin hızı, terminal kasnağının yerleşimi ve taşıyıcının tipine göre belirlenecektir. Biniş kapıları, yapay çıkmalar ve diğer binişe yardımcı elemanlar kullanıldığında, tüm yolcu tiplerini dikkate alarak tasarlanacak ve kurulacaktır. Biniş kapıları sistem operatörü tarafından açık konumda tutulacak kontrollere sahip olacaktır. Sistem girişlerinden en azından birisi yardımcı ekipman kullanan yolcuların girişine imkan sağlamak için minimum 915 mm genişliğinde açıklığa sahip olacaktır. Kablolu Taşıma Sistemleri Tasarım Kriterleri, Bölüm III 12

17 Biniş platformuna yaklaşım yolları, biniş noktasına hareket eden yolculara kolaylık sağlamak için yaklaşık düzlemsel veya hafifçe aşağı doğru eğimli olacaktır. Yaklaşım yolu bekleyen yolcuların biniş alanını görebileceği şekilde olacaktır. Burada Bekle noktası işaretlenecektir. Bu işaretleme Burada Bekle noktasındaki yolcular ile geçen taşıma araçları arasında düz yatay bir açıklık sağlayacak şekilde yerleştirilecektir. Şaşırtmalı veya etrafı çitle çevrili alanlar Burada Bekle ve Buradan Bin işaretlerine doğru yolcuları yönlendirecek şekilde düz, engelsiz ve etrafı işaretlenmiş, halatla veya tel çitle çevrilmiş olacaktır. Etrafı çitle çevrili alanlar kademeli dönüşlü ve olabildiğince düz olacaktır. Biniş noktası olabildiğince düz, yolcuların platform/kar yüzeyi içine/üzerine yerleştirilmiş Buradan Bin levhasını kullanarak pozisyon alabilecekleri şekilde işaretlenecektir. Buradan Bin işaretinin genişliği taşıyıcı araç genişliğinden büyük olmayacaktır Đniş Alanları Đniş alanının uzunluğu, profili, iniş noktası ve çıkış rampaları; sistemin hızı, taşıyıcının tipi ve terminal kasnak yerleşimine uygun olarak oluşturulacaktır. Đniş alanı ucuna yaklaşım yolcuların veya yolculara ait ekipmanların platform kenarına çarpmaları riskini azaltmak için gerekli olan eğimli koruyucular bağlanacaktır. Halat eğimi yukarı doğru veya aşağı doğru %10 dan fazla olmayacaktır. Sandalyeli sistemler için, yolcuların ayağa kalkacağı ve ineceği iniş alanı iniş yüzeyi üzerine veya yanına işaretlenecektir. Kayakçıları karlı yüzey üzerine ineceği iniş noktası, çıkış rampasının başladığı atlama noktası olacaktır. Bu nokta Burada Đn olarak işaretlenecektir. Kayakçılar için çıkış rampasının aşağı doğru eğimi %30 dan fazla olmayacaktır. Normal yolcular (kayaksız) için kullanılan sistemlerde, yaklaşık düz bir iniş platformu ve iniş alanına çıkmak için gerekli olan korkuluklar, basamaklar veya rampalar sağlanacaktır. Normal yolcular için çıkış güzergahı işaret edilecektir. Đniş platformu ve atlama noktası üzerinde iniş yolunun genişliği taşıyıcı aracın genişliğinden büyük olacaktır. Yolcuların iniş noktasında inişlerini engelleyecek herhangi bir engel bulunmayacaktır. Yakalama donanımının neden olduğu veya inmeyi başaramayıp iniş noktasını geçen yolcuların yaralanma riskini azaltmak için uygun koruyucular sağlanacaktır. 4.3 TEKNĐK HACĐMLER Personelin normal şartlarda ulaşabileceği hareketli makine parçaları muhafazalar ile kapatılacaktır. Statik elektriğe karşı koruma sağlanacaktır. Yangın söndürme donanımı olacaktır (bkz. madde ) Makine Odası Dışına Yerleştirilmiş Makineler Đlgisiz kişileri makineden uzak tutacak önlemler alınacaktır. Tüm makineler ve kontrolleri planlanmış kullanım çevreleri için uygun olacaktır. Kablolu Taşıma Sistemleri Tasarım Kriterleri, Bölüm III 13

18 4.3.2 Makine Odasına Yerleştirilmiş Makineler Makine odası standartlara uygun olarak havalandırılacaktır. Makinelerin bakımı ve çalışan personelin yaralanma riskini azaltmak için ayrıntıları madde 5.3 te verilen sabit aydınlatma sistemi olacaktır. Makinelerin yerleşimi yeterli bakıma izin verecek şekilde olacaktır. Uygun kilit sistemine sahip bir kapısı olacak ve yolcuları makinelerden uzak tutacak şekilde tasarlanacaktır. Bir makine veya makine grubu ile duvarlar arasında geçiş yolu olacak ise, bu geçiş yolunun genişliği minimum 460 mm olacaktır. Makine odası, makine üreticileri tarafından aksi belirtilmedikçe, madde de belirtilen koşulları sağlayacak şekilde ısıtılacaktır. 4.4 Đşletme Personeline Sağlanacak Olanaklar Operatör, görevli ve sürücülerin çalışma konumları; bulunduğu çevrede istasyon ve hattın görsel izlemesini sağlayacak şekilde olacaktır. Đstasyondaki çalışma alanları kapalı ise, işin gereği olan işlevleri yerine getirebilecek şekilde ısıtılacak, havalandırılacak ve aydınlatılacaktır. Isıtma, havalandırma ve aydınlatma kriterleri için madde ve madde ye bakınız. Kapalı istasyon kontrol odasında aşağıdakiler yer alacaktır: a) Đşin gereği olan haberleşme ve kontrol donanımları, b) Đşletme talimatları ve acil durum prosedürleri, c) Yangın söndürücüler (bkz. madde ). Bunların mevcudiyeti, kapalı çalışma bölgesi diğer alanlarında haberleşme ve kontrol donanımlarının yerleştirilmesi için engel teşkil etmeyecektir. Her kapalı çalışma alanı boşken yetkisiz kişilerin girmesini önleyecek kilitleme sistemine sahip olacaktır. Operatör, çalışan sistemini gözetleyebileceği yere yerleştirilecektir. Acil kapatma donanımının fiziksel görüntüsü, çalışması ve yerleşimi diğer işletme ve kontrol donanımlarından ayırt edilebilecek şekilde olacaktır. Biniş ve iniş alanlarında bu alanlar için atanmış görevlilerin kolayca ulaşabileceği bir yere yerleştirilmiş manüel durdurucular bulunacaktır. 5. ELEKTROMEKANĐK SĐSTEMLER 5.1 MEKANĐK SĐSTEMLER Tahrik Sistemleri Tüm sistemler minimum 2 adet güç ünitesi ile donatılacak olup bunlardan biri en azından madde deki ihtiyaçları karşılayacaktır. Kablolu Taşıma Sistemleri Tasarım Kriterleri, Bölüm III 14

19 Tüm güç üniteleri ağırlık cinsinden kapasitesinin %110 una kadar yüklenmiş olan sistemin harekete geçmesi de dahil tasarımda kullanılmış en uygunsuz yükleme koşullarında bile sistemi çalıştıracak kapasiteye sahip olacaktır. Şayet aşağı iniş için bir kapasite isteniyor ise, sistem madde nin gereklerine uygun olacaktır. Güç ünitesinde manüel çok-hızlı transmisyon kullanıldığı yerlerde, sistem hareket halinde iken vites değiştirilemeyecektir. Güç üniteleri çift yönde çalışabilme özelliğine sahip ise, sistem bir yönde çalışıyor iken kazara ter yöne vites değişimini önleyecek tedbirler alınacaktır. Yolcu boşaltma veya bakım amaçları dışında sistem ikinci çalışabilir güç ünitesi olmaksızın, tek güç ünitesi kullanılarak çalıştırılmayacaktır. Dönme momentini etkileyen hareket bileşenlerinde değişiklik yapılacak olursa, durma mesafeleri ve hız azalması değerlerindeki değişiklik madde nın gereklerini karşılayacaktır Ana Tahrik Ünitesi Ana tahrik motoru olarak tanımlanmış olan güç ünitesi çalışma sırasında madde 5.1, madde 5.2 ve madde 5.6 da istenen fonksiyonel sistemlere sahip olacaktır Yedek Tahrik Ünitesi Ana tahrik motorunun devre dışı kalması durumunda sistemi boşaltmak için hemen kullanılmak üzere bağımsız bir güç kaynağına sahip bir yedek güç (tahliye güç ünitesi) temin edilecektir. Yedek güç ünitesi hat yolunu tahrik etmek için başka herhangi bir güç ünitesinin mekanik entegrasyonuna bağlı olmayacaktır. Bu ünite Acil Kapatma Devresi ile durdurulabilecek şekilde Elektromekanik Bölümdeki gerekleri karşılayacak elektriksel bağlantılara sahip olacaktır. Asgari olarak, yedek güç ünitesi tüm taşıyıcıları ağırlıkça %110 kapasite ile yüklenmiş bir hattı harekete geçirecek ve ileri yönde 0,51 m/s hızla hareket ettirecek özelliklere sahip olacaktır. Yedek güç ünitesi bağlandığı andan itibaren bir saat içerisinde bütün araçları terminal alanlarına hareket ettirecek ve çalışır durumda olacak şekilde tasarlanacaktır. Sistemde dizel motorların kullanılması durumunda aşağıdaki kriterlere uyulacaktır: - Motorlar bakım, onarım ve yangın müdahalesi için kolayca ulaşılabilir bir yere yerleştirilecektir, - Oda yanmaz veya yangına dayanıklı bir yapıya sahip olacaktır. Yedek tahrik ünitesinin kapalı bir odada olması durumunda oda yanabilen gazların birikimini önlemek için havalandırılacaktır, - Motorun soğutulması ve havalandırılmasına yetecek miktarda (motor tipine ve yapısına bağlı olarak) taze hava temin edilecektir, - Yolcu boşaltma amacı için kullanılan motorlar aşağıdaki donanımlara sahip olacaktır; Kablolu Taşıma Sistemleri Tasarım Kriterleri, Bölüm III 15

20 Düşük yağ seviyesi veya düşük yağ basıncı için otomatik kapatma donanımı, Bütün motorlarda acil kapatma butonları, En uygunsuz tasarım yükü koşulları altında halat hızı tasarım hızının %100 ünü geçmesi durumuna karşı motor aşağıdaki donanıma sahip olacaktır; 1) Motor Koruyucu: Motor hızını halatın maksimum hızı ile sınırlayacaktır, 2) Aşırı Hız Donanımı: Hattın hızı tasarım hızını geçecek olursa motor durdurmayı başlatacaktır Hız Düşürücüler ve Dişliler Tüm hız düşürücüler ve dişliler tasarım hedeflerini aşmaksızın en uygunsuz tasarım yükleri altında (sistemin) harekete geçmesi için gerekli olan kapasiteye sahip olacaktır Dişli Kutuları ve Güç Aktarma Sistemleri Dişli kutuları beklenen tüm işletme yükü koşullarına dayanacak şekilde tasarlanacak ve emniyet katsayısı elastik limite göre minimum 3,5 olacaktır. Güç aktarımlarında düz kayış kullanılmayacaktır. Sürekli yağlamalı kapalı sistemler olması koşulu ile zincirlerin aktarım sisteminde kullanılmasına izin verilecektir. Yataklar, kavramalar, kaplinler ve miller standartlara uygun olarak tüm işletme yükü koşullarına dayanacak şekilde tasarlanacaktır. Tüm yatakların, kavramaların ve kaplinlerin ayarlanabilmeleri ve gerektiğinde yağlanabilmeleri için önlem alınacaktır Đvme ve Hız Kontrolü Tahrik ekipmanları hattın herhangi bir tasarım yükü altında, sarsıntısız olarak hızlandıracak ve yavaşlatacak ve istenmeyen salınım ve dalgalanmalardan önleyecek şekilde tasarlanacaktır. Sistem herhangi bir durma durumundan hedeflenen hıza doğru sarsıntısız olarak hızlanacaktır. Herhangi bir tip durma işlemi başlatıldıktan sonra, durma işlemi iptal edilemeyecek ve sistem tam durma durumuna gelmeden yeniden harekete geçilemeyecektir. Maksimum ortalama halat hızlanma ivmesi, 0,5 m/s 2 yi geçmeyecektir. Halatın maksimum hız düşüm ivmesi 1,52 m/s 2 yi geçmeyecektir. Tahrik sistemi; boş sistemi halat kontrolü ve ekipman bakımı için azaltmış hızda çalıştırabilir olacaktır. Bu azaltılmış hız yedek güç ünitesini kullanarak da sağlanabilecektir. Đleri doğru aşırı çekim koşulunun var olduğu sistemlerde: a) Sistemi, maksimum tasarım hızını %6 dan fazla geçmeyecek kontrollü hızlarla çalıştıracak önlemler alınacaktır. Aşırı çekme yükü tarafından oluşturulan enerji, frenler kullanılmaksızın enerji emen uygun vasıtalar ile yok edilecektir. Hangi güç ünitesi çalışırsa çalışsın bu gerekler karşılanacaktır, Kablolu Taşıma Sistemleri Tasarım Kriterleri, Bölüm III 16

21 b) Şayet sistemin hızı tasarım hızını %10 dan fazla geçecek olursa, sistem tahrikini otomatik olarak yavaşlatacak ve durduracak önlemler alınacaktır Durdurucular ve Kapatmalar Bütün durdurucular için, minimum halat hızı düşüm ivmesi ortalaması, yavaşlamanın başlamasından durma eyleminin sonuna kadar 0,3 m/s 2 olacaktır. Maksimum halat hızı düşüm ivmesi 1,52 m/s 2 olacaktır. Normal Durdurma: Şayet bir servis freni gerekiyor ise, sistem durma noktasına geldiği zaman uygulanmış olacaktır. Acil Kapatma: Acil durdurmayı sistemin kontrol fonksiyonlarından hangisinin başlatacağını tasarımcı belirleyecektir Frenler ve Geri Dönüş Önleme (Rollback) Donanımı Sistem aşağıdaki sürtünmeli tip frenlere sahip olacaktır: - Servis Freni, - Tahrik Kasnağı Freni, - Geri Dönüş Önleme (Rollback) Donanımı. Bütün fren sistemleri aşağıdaki genel özelliklere tasarlanacak ve izlenecektir: - Sistem planlanan yönde harekete başladığında, frenler açık konuma gelecektir, - Servis freni, tahrik sistemi aşırı çekişi önleyecek yeterli torku üretinceye kadar kapalı kalacaktır, - Beklenen tasarım yükü koşulları altında aşırı yavaşlama uygulaması söz konusu olmadıkça çoklu frenler veya fren sistemleri aynı anda uygulanmayacaktır, - Sistemi durdurmaya yönelik olan fren sisteminde arıza olduğunda, ikinci fren sistemi sistemin ileri doğru çeken çekme halatı üzerine otomatik olarak harekete geçecektir. Servis freni, tahrik makarası freni ve geri dönüş önleme donanımından herhangi birinin arızalanması durumunda diğer sistemlerin zayıflamasına neden olmayacak şekilde tasarlanacaktır. Fren kuvvetleri ağırlıklar veya önceden sıkıştırılmış baskı yaylarının serbest bırakılması ile mekanik olarak uygulanacaktır. Fren kuvvetleri TS EN a göre hesaplanacaktır. Yaylar hariç fren sistemi parçaları elastik limite göre emniyet katsayısı 3,5 ten az olmayacaktır. Yaylar muhafaza içerisinde olacak ve yay sıkışma mesafesinin maksimum %80 i kullanılacaktır. Kablolu Taşıma Sistemleri Tasarım Kriterleri, Bölüm III 17

22 Servis freni, tahrik makarası freni ve geri dönüş önleme donanımı tüm beklenen tasarım yükleri altında çalışmayı garanti edecek şekilde tasarımlanacaktır. Hidrolik veya pnömatik sistemlerle açık tutulan frenler, hortum, silindir veya ek parçalarındaki hasar durumunda frenleme yüzeyinde kirlenme olasılığını önleyecek şekilde tasarımlanacaktır. Tasarımda TS EN Đnsan Taşımak Đçin Tasarımlanan Havai Hat Tesisleri Đçin Güvenlik Kuralları - Germe Cihazları - Standardı gerekleri yerine getirilecektir Servis Freni Servis freni; tahrik sistemi içerisinde herhangi bir yere yerleştirilebilecek ancak fren sistemi ile tahrik kasnağı arasında herhangi bir kayış, sürtünmeli kavrama veya benzeri sürtünmeli tip donanım bulunmayacaktır. Servis freni tahrik kasnağı freni ile aynı frenleme yüzünü kullanmayacaktır. Servis freni, sistemi en uygunsuz tasarım yükü koşulları altında durduracak ve tutacak bir otomatik fren olacaktır. Madde ve madde da belirtilmiş olan hız düşüm ivmesi, başka herhangi bir fren donanımının veya tahrik rejenerasyonunun yardımı olmaksızın servis freni tarafından elde edilecektir. Bu fren, çekme halatının en uygunsuz koşulu altında ve tam hızda çalışan sistemi 0,5 m/s 2 lik bir ivme ile yavaşlatmaya muktedir olacaktır. Bu sınır sabit klemensli sandalyeli sistemler için 0,3 m/s 2 olacaktır. Bu değer tek yönlü (unidirectional) halatlı sistemler için 1,25 m/ s 2 yi, çift yönlü (reversible) sistemlerde ise 2 m/s 2 yi geçmeyecektir. Servis freni normal olarak uygulanmış konumda olacaktır. Sistemin çalışabilmesi için açık tutulacak ve sistem durduğunda uygulanacaktır. Madde da belirtilmiş olan hız düşüm ivmesi, başka herhangi bir fren donanımının veya tahrik rejenerasyonunun yardımı olmaksızın servis freni tarafından elde edilecektir Tahrik Kasnağı Freni Tahrik kasnağı freni tahrik kasnağı grubunun üzerinde çalışacaktır. Bu fren sistemi en uygunsuz tasarım yükü koşulları altında sistemi durduracak ve tutacak otomatik bir frendir. Çekme halatının hızı her iki yönde tasarım hızını %15 ten fazla geçmesi halinde bu fren otomatik olarak devreye girecektir Geri Dönüş Önleme (Rollback) Donanımı Geri dönüş önleme donanımı doğrudan doğruya kasnak grubu üzerine veya çekme halatı üzerine uygulanacaktır. En uygunsuz tasarım yükü koşulları altında çekme halatı kaymasının oluşmayacağı belirlenmiş ise, geri dönüş önleme (rollback) donanımı dönüş kasnağı üzerine yerleştirilebilecektir. Geri dönüş önleme donanımı; statik olarak bağlandığı zaman yerleşimi çekme halatının emniyet faktörünü izin verilen minimum değerinin altına düşürmedikçe, tahrik istasyonundan başka bir yere yerleştirilmeyecektir. Kablolu Taşıma Sistemleri Tasarım Kriterleri, Bölüm III 18

23 Geri dönüş önleme donanımı, en uygunsuz tasarım yükü koşulları altında sistemin ters yöne dönüşünü otomatik olarak kontrol edecektir. Şayet istem dışı olarak ters yöne dönüş olursa, geri dönüş önleme donanımı sistemi durduracaktır Tahrik Sistemi Geri Kaçış Durdurucusu Tahrik grubu geri kaçış durdurucusu aşağıdaki kriterlere uyacaktır: a) Tahrik grubu geri kaçış durdurucusu tek yönlü veya üstte çalışan bir kavramadır. Tahrik grubu; tahrik kasnağı ile geri kaçış durdurucusu arasında kayış, kavrama vb. sürtünmeli tip donanımı olmayacak şekilde düzenlenecektir, b) Geri kaçış durdurucusu maksimum tasarım yüküne göre tasarlanacaktır. En uygunsuz tasarım yükü koşulları altında, geri kaçış durdurucusu, sistem ters yönde 915 mm den fazla yol almadan önce sistemin ters yönde dönüşünü otomatik olarak önleyecektir Gergi Sistemleri Gergi sistemlerinin tasarımında TS EN 1908 Standardında belirtilen koşullara ve emniyet gereklerine uyulacaktır. Belirli bir sistemin germe ihtiyacını karşılamak için karşı ağırlıklar, hidrolik ve pnömatik pistonlar veya benzeri donanımlar kullanılacaktır. Germe işlemine yönelik tüm donanımlar yük ve sıcaklıktaki normal çalışma değişikliklerin tümüne göre ayarlanabilecek yeterli hareket mesafesine sahip olacaktır. Hareket mesafesi asgari olarak aşağıdakilerin toplamını karşılayacak şekilde olacaktır: a) Yerel koşullar daha yüksek sıcaklık farklarını gerekli kılmadığı taktirde, halatın 60 0 C lik bir sıcaklık farkındaki uzaması, b) Taşıyıcı halatlar için %0,5 ve taşıyıcı - çekici halatlar ile çekici halatlar için %1,5 luk kalıcı uzama, c) Belirlenmiş olan her türlü işletme şartları için sarmadaki farklılıkların etkisi, d) Tüm belirlenmiş işletmesel yük koşulları için halat boylarındaki elastik değişim. Gergi sistemi aktif veya pasif olabilecektir. Aktif sistemler tasarım sınırları dışına taşan çalışmasını otomatik olarak önleyecek izleme ekipmanına sahip olacaktır. Pasif gergi sistemleri halatın ve/veya kablonun çalışma gerilimi içerisinde olduğunu belirleyen sistemlere sahip olacaktır. Gergi sistemi tasarımı her işletme modu için; halatın tahrik, frenleme veya tutma kasnaklarının üzerinde çekişini etkileyen uzama, sürtünme ve diğer kuvvetlerdeki, direk ve kasnak yüklerindeki ve klemens ve klemensler üzerindeki maksimum dikey yüklerdeki değişiklikleri gerginliğin tasarım sınırları içerisinde kalmasını sağlayacak şekilde dikkate alacaktır. Kablolu Taşıma Sistemleri Tasarım Kriterleri, Bölüm III 19

24 Hidrolik ve Pnömatik Sistemler Hidrolik ve pnömatik pistonlar, yük ve sıcaklıktaki tüm normal işletme değişikliklerini barındıracak şekilde yeterli kurs boyuna sahip olacaktır. Pistonları serbest hareketlerinden alıkoyacak iklimsel koşullardan ve birikintilerden etkilenmesini önleyecek önlemler alınacaktır. Sistem tasarımsal işletme basıncını sağlayamaz olursa, taşıma araçları yolcuların boşaltılması çalışmasına izin verecek özelliğe sahip olacaktır. Pistonların ve bağlantılarının minimum emniyet faktörü 5 olacaktır. Emniyet faktörü; silindirin en yüksek akma gerilmesinin, tasarımda alınan maksimum normal gerilmesine bölümüne eşittir. Basınçlandırma hattının pistonlara bağlandığı yerde yüksek hız çek valfi veya akış kontrol cihazı kullanılmamış ise pistonlar için çalışma basıncı sağlayan sistemlerde minimum emniyet faktörü 5 olacaktır. Çekvalf normal çalışma basıncının iki katına dayanacak şekilde seçilecektir. Yüksek basınca maruz basınç hatlarının veya hortumların hareketlerini kısıtlamak için önlem alınacaktır. Basınçlı hava tankı vb. depolar kullanıldığında, hasar görmeyecek şekilde yerleştirilecektir. Diğer tasarım ve güvenlik kuralları TS EN 1908 madde 7 ve 8 de belirtildiği gibidir Karşı Ağırlıklı Sistemler Karşı ağırlıklar kullanıldığı taktirde bunlar aşağı ve yukarı serbestçe hareket edecek şekilde yerleştirilecektir. Karın, suyun, buzun ve diğer malzemelerin karşı ağırlığın serbest hareketini engelleyecek şekilde altına veya etrafına toplanmasını engellemek ihtiyacı var ise, karşı ağırlık kapalı bir muhafaza içerisine alınacaktır. Muhafaza veya çukurlara yerleştirilmiş bütün karşı ağırlıkların altından veya üstündeki alanlara gözlem için giriş olanakları sağlanacaktır. Karşı ağırlık yapısal bir çerçeve içerisinde ise, çerçeveyi korumak ve karşı ağırlığın serbest hareketini garantiye almak için kılavuzlar temin edilecektir. Kara karşı bir kapatmanın istenmediği yerlerde, yetkisiz kişilerin karşı ağırlık ile temasını veya karşı ağırlığın altından geçmesini önleyecek şekilde korkuluklar veya çerçeveler sağlanacaktır Gergi Sistemi Çelik Halatları Gergi sistemindeki çelik halatların minimum emniyet faktörü yeni iken 6 olacaktır. Düzenlemelerde, halatın makaraya bağlanması da dahil, kasnaktaki sürtünmeyi de dikkate alan maksimum tasarımsal statik gerilim emniyet faktörünün tayininde esas olarak alınacaktır. Gergi sisteminde dönmeye karşı mukavim halatlar kullanılmayacaktır. Gergi sistemindeki çelik halatlar, karşı ağırlık bağlandığı gergi makarası taşıyıcısının hareket edebileceği son noktanın 150 mm yakınına gelmesinden önce kendi hareket boyunun sonuna gelmiş olacak şekilde ayarlanacaktır. Kablolu Taşıma Sistemleri Tasarım Kriterleri, Bölüm III 20