5. SINIF FEN VE TEKNOLOJİ KONU ANLATIMLARI FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ ÜNİTE: KUVVET VE HAREKET

Transkript

1 FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ ÜNİTE: KUVVET VE HAREKET 1.Resimdeki kişi el arabasıyla yük taşıyor. El arabasının hareketinin sebebi nedir? El arabasının hareketinin sebebi çocuk tarafından uygulanan itme kuvvetidir. 2.Resimde top oynayan çocuklar görülmektedir. Topun yukarı doğru yükselmesinin sebebi nedir? Belli bir süre sonra top neden yere düşer? Topun yukarıya doğru yükselmesinin sebebi uyguladığımız itme kuvvetidir. Havaya atılan cisimler belli bir süre sonra yere düşer. Burada yer çekimi kuvvetinden söz edilmeden öğrencilerin yorumları alınmalıdır. 3.Saçlarımızı kuru ve temiz iken taradığımızda bazen saçlarımız kabarır. Bunun sebebi nedir? Tarağın çekmesi yüzünden saçlar kabarmıştır. 4.Zaman zaman buzdolabı kapağına süsler yapıştırırız. Bunu yaparken yapıştırıcı kullanmayız. Peki bu süsler neden yere düşmez? Buzdolabı kapağı üzerindeki mıknatıslar sayesinde düşmez. Bir cismi iterek ya da çekerek hareket ettirebiliriz. Kapıyı açmak için kapı koluna elimizle bir kuvvet uygularız. Elimizle kapı kolu arasında bir temas vardır. Bir cismin başka bir cisme temas ederek onu hareket ettirmesi sırasında açığa çıkan kuvvetleri temas kuvvetleri olarak tanımlayabiliriz. Bir yerde hareket varsa bir kuvvet uygulanıyor demektir. Fiziksel temas olmaksızın cisimlerin hareket etmesinin sağlayan kuvvetler Temas gerektirmeyen kuvvetlerdir. Yüksek bir yerden bıraktığımız taşın yere düşmesini sağlayan kuvvetle de taş arasında fiziksel bir temas yoktur. Cisimlerin hareketini sağlayan kuvvetleri temas gerektiren ve temas gerektirmeyen kuvvetler olarak sınıflandırabiliriz.(evrende hem itme hem de çekme birlikte bulunur). Duran bir cismi hareket ettirmek için kuvvet uygulanır. Uygulanan kuvvet ya itme ya da çekme kuvvetidir. Alış veriş arabasını hareket ettirmek için uyguladığımız kuvvet itme, bayrağı göndere doğru hareket ettirmek için ipe uyguladığımız kuvvet çekme kuvvetidir. Alış veriş arabasını, bebek arabasını, bayrak ipini, masayı hareket ettirmek için itme veya çekme kuvveti uygularız. Bu kuvvetleri uygularken cisimlere fiziksel olarak dokunuruz. Eğer hareket ettirilen cisme kuvvet uygularken fiziksel bir temas gerekiyorsa böyle kuvvetlere temas gerektiren kuvvetler denir. Cisimleri hareket ettirmek için fiziksel temas gerekmiyorsa hareketi sağlayan bu kuvvetlere ise temas gerektirmeyen kuvvetler denir. Örneğin uçurtmanın uçması, çamaşır asılı iken rüzgârda sallanması, saçımızı taradığımızda saçımızın tarağa doğru çekilmesi ve mıknatısın toplu iğneleri çekmesinde hiç bir şekilde fiziksel temas yoktur. Armut ağacından yere kendiliğinden düşen armutlarda da fiziksel temas yoktur. Yani serbest düşme hareketi yapan cisimlerin hareketi de temas gerektirmeyen kuvvetlerdir. UYGULA: Bir arkadaşımız tarakla saçını tarasın. Bir arkadaşımız balonu şişirip kazağına sürtsün. Bir arkadaşımız da kağıtları parçalasın. Saç taranan tarağı, kazağa sürülen balonu, kağıt parçalarına yaklaştıralım ve gözlemleyelim. Gözlemlerimizi yazalım. Diğer arkadaşımız da mıknatısı toplu iğnelere yaklaştırsın ve gözlemleyelim. Tüm yaptığımız gözlem sonuçlarını arkadaşlarımızla tartışalım. Sonuçları yazalım. Ürün seçki dosyamızda saklayalım.(tarafımdan değerlendirilecek) 1

2 Mıknatıslar demir, kobalt ve nikel gibi maddeleri çekerler. Mıknatıslar tarafından temas gerektirmeden uygulanan kuvvet sayesinde toplu iğneleri toplarız. Mıknatısları buzdolapların kapılarında kullanırız. Mıknatıslarla çöplerin içerisindeki demir, nikel gibi atık maddeleri seçerek geri dönüşümünü sağlarız. Mıknatıslar hep çekme kuvveti uygulamazlar. İtme kuvveti uygulama gücüne de sahiptir. Mıknatısların farklı iki kutbu vardır. Farklı iki kutuptan birisi N, diğeri ise S olarak bilinir. Mıknatısın farklı iki kutbunu birbirine yaklaştırdığımızda birbirlerine çekme kuvveti uygular. Aynı iki kutbu ise birbirine itme kuvveti uygular. N, S çeker. N, N iter. S, S iter. Mıknatısların itme ve çekme kuvvetini oluşturma özelliği en küçük parçacıklarında da bulunur. UYGULA: Mıknatısları sağ ve sol elimize alalım. Birinin N kutbu ile diğerinin S kutbunu birbirine yaklaştıralım. Mıknatısların birbirine uyguladığı kuvveti gözlemleyelim. Gözlemimizi şekil çizerek not edelim. Şimdi de mıknatısların N, N veya S, S kutuplarını birbirine doğru yaklaştıralım. Uyguladıkları kuvveti gözlemleyelim, gözlemlerimizi şekil çizerek not edelim. Her iki gözlemimizi arkadaşlarımızla tartışalım. Sonuçlarımızı yazalım, ürün seçki dosyamızda saklayalım. Mıknatısların en küçük parçalarında bile çekme özelliği var mıdır? Bir tahminde bulunup tahmininizi yazınız. Arkadaşlarımızla grup oluşturalım. Mıknatısın birini çekiç ile parçalayalım. Parçaladığımız mıknatısın en küçük parçasını alalım. Toplu iğne ve ataçlara yaklaştıralım. Gözlemleyelim ve not alalım. Diğer mıknatısımızı da toplu iğne ve ataçlara yaklaştıralım ve gözlemleyelim. Gözlemlerimizi not edelim. Her iki gözlemimizi arkadaşlarımızla paylaşarak tartışalım. Sonuçlarını yazarak ürünleri seçki dosyamızda saklayalım. Mıknatısların en küçük parçası bile çekme kuvveti uygulayabilmektedir. Mıknatısların farklı kutuplarının çekme, aynı kutuplarının itme kuvveti uygulamasından teknolojide yararlanmaktayız. Günlük ya I samımızda; dolapların kapakların I da, süs eşyalarında, müzik kasetlerinde mıknatıs kullanılmaktadır. En yaygın olarak terziler, iğnelerin dağılmasını önlemek için iğne kutularında mıknatıs bulundurur. SÜRTÜNMENİN HAYATIMIZDAKİ YERİ Cisimlerin hareket ettikleri yüzeylerin farklılığı, cisimlerin hareketini etkiler. Cisimler pürüzlü yüzeylerde zor, kaygan yüzeylerde ise daha kolay hareket ederler. Hareket eden cisimler ile hareket ettiği yüzey arasında ortaya çıkan, cismin hareketini zorlaştıran neden sürtünmedir. Sürtünmenin yaptığı etkiye sürtünme kuvveti denir. Sürtünme kuvveti, cisimlerin hareke ketlerine zıt yönde oluşan bir kuvvettir. Bu nedenle hareketi zorlaştırır. Sürtünme kuvvetinin hareket eden araçla yüzey arasında oluşması için fiziksel bir temas gereklidir. Bundan dolayı da sürtünme kuvveti, temas gerektiren bir kuvvettir. Yürüyebilmemiz için sürtünme kuvveti gereklidir. Zemin ile hareketli cisim arasında bir ilişki olduğunu biliyoruz. Hava da sürtünme kuvveti vardır. Paraşütle atlayan bir kişi paraşütü açılmadan önce daha hızlı hareket ederken paraşütü açılınca daha yavaş hareket eder. Çünkü paraşüt yüzeyi ile hava arasında bir sürtünme oluşur. İşte oluşan bu kuvvete hava direnci kuvveti denir. Suda hareket eden cisme de su tarafından bir kuvvet uygulanır. Buna da suyun direnç kuvveti denir. Havanın direnç kuvveti ve suyun direnç kuvveti temas gerektiren kuvvetlerdir. Cisimlere suyun uyguladığı direnç kuvveti, havanın direnç kuvvetinden daha fazladır. KENDİNİ DEĞERLENDİR Yerde duran bir kutuyu hareket ettirmek için neler yapabilirsiniz? Bir etki uygulayarak hareket ettiririz. Eğer kutu metalse etki gerektirmeden mıknatısla hareket ettirebiliriz 2

3 Yerde yuvarlanan topu, durdurmak, yavaşlatmak ya da topun yönünü değiştirmek için ne yapabilirsiniz? Bir kuvvet uygulamalıyız. Bir cisme dokunmadan cismi hareket ettirebilir misiniz? Evet. Temas gerektirmeyen kuvvetle bir cismi hareket ettirebiliriz. Cam bardağa ve plastik topa kuvvet uygulandığında kuvvetin hangi etkilerini görebilir siniz? Eğer şiddetli bir kuvvet uyguladığımızda cam bardağı parçalarız., plastik topun şeklini değiştiririz. Burada kuvvetin şekil değiştirme özelliğini görürüz. Odadaki koltuğu çekerek yerini değiştirmek istiyorsunuz. Bunun için uyguladığınız kuvvet hangi çeşittir? Koltuğu hareket ettirmek için itme veya çekme kuvveti uygularız. Buzun üzerinde kaymadan yürüyebilmek için ayakkabılarınızın tabanı nasıl olmalıdır? Açıklayınız. Çivili olmalıdır. Eğer böyle olursa buzla ayakkabımız arasında sürtünmeyi arttırırız. Daha rahat hareket ederiz. Saçlarınızı tararken saç tellerinizin birbirini ittiğini görürsünüz. Bu itme kuvveti hangi çeşit kuvvettir? Etki gerektirmeyen kuvvettir. Bir sandığı buz üzerinde çekmek, toprak üzerinde çekmekten daha kolaydır. Nedenini açıklayınız. Buz üzerinde sürtünme kuvveti, toprak yoldaki sürtünme kuvvetinden azdır. Bu nedenle buz üzerinde rahat hareket eder. Şekilde ipin ucunda asılı olan mıknatısa dokunmadan onu ok yönünde hareket ettirecek bir deney anlatınız. Mıknatısın N kutbuna sol taraftan başka mıknatısın N kutbunu yaklaştırmak veya mıknatısın N kutbuna sağ taraftan başka mıknatısın S kutbu ya da mıknatısın çektiği bir metali mıknatısın N kutbuna yaklaştırmakla mıknatıs ok yönünde hareket eder. Bir tekerleğe kuvvet uygulandığında, kuvvetin döndürme etkisi gözlenir. Saça sürtülen tarak küçük kağıt parçalarını çeker. Bu kuvvet temas gerektirmeyen kuvvettir. Eğimli bir yüzeye bırakılan top yuvarlanarak hareket eder. Topu hareket ettiren kuvvet temas gerektirmeyen kuvvettir. Demir, nikel, kobalttan yapılan maddeler mıknatıs tarafından çekilirler. Mıknatısların aynı kutupları birbirlerini iter. Merak Ediyorum 1. Kapıları açmak ve kapatmak için nasıl bir kuvvet uygularız? Kapıları açmak ve kapatmak iç itme ve çekme kuvveti uygularız. 2. Bisiklet kullanırken bisikleti durdurmak için ne yaparız? Kullandığımız bisikleti durdurmak için pedal çevirmeyi bırakarak frene basarız, *Sporcu elindeki ciriti fırlatırken temas gerektiren kuvvetten yararlanır. Cirit daha sonra temas gerektirmeyen kuvvet etkisiyle yere düşer. * Tramplenden atlayan yüzücü tramplene temas gerektiren kuvvet uygulayarak zıplamıştır. Yüzücü temas gerektirmeyen kuvvet (yerçekimi) etkisiyle havuza düşer. Havuzdaki hareketine temas gerektiren kuvvet etki eder. * Sporcu engel üzerinden atlarken zıplamak için temas gerektiren kuvvet kullanır. Daha sonra temas gerektirmeyen Kuvvet etkisiyle yere düşer. * Futbolcu, topa temas gerektiren kuvvet uygulayarak topu harekete geçirmiştir. Top bu kuvvetin etkisiyle bir süre hareket ettikten, sonra filelere çarpar, file topa temas gerektiren kuvvet uygulayarak onu durdurur. Top, temas gerektirmeyen etkiyle yere düşer. Kuvvet etkisiyle oluşan hareketlerin dönme, sallanma, hızlanma, yavaşlama, yön değiştirme vb dir.. 3

4 Kuvvet etkisiyle şekil değişiklikleri de oluşturulabilir. Bükme, sıkma, germe ve vurma gibi olaylar cisimler üzerinde şekil değişikliklerine sebep olur. Kuvvet uygulanan her cismin hareket etmez. Bunun için bir sırayı çok az bir kuvvet uygulayarak hareket ettiremeyiz. duvara kuvvet uygularsak duvarın hareket etmediğini görürüz. Kuvvet uygulanan her cisim hareket etmeyeceği gibi kuvvet uygulanan her cismin şekli de değişmez. Buna elinizdeki kalemle örnek verebilirsiniz. Kalemi çekerek, hafifçe sıkarak, gererek, kaleme elinizle vurarak kalemin hâlâ eski hâlinde olduğunu gözlemleyebiliriz " Merak Ediyorum" Havaya attığımız top niye orada durmuyor? Acaba topa havada vuran biri mi var? Havaya atılan her cismin belli bir süre sonra yere düşer. Topa havada vuran biri yoktur. Topun orada durmayıp yere düşmesini sağlayan yerçekimi kuvvetidir. Burada sadece, her cismin yere düşüşü sırasında cisme temas eden herhangi bir kuvvet olmadığını söyleyebiliriz. Cisimleri mıknatıslara iten bir kuvvet mi var? Cisimleri mıknatıslara iten bir kuvvet yoktur, cisimleri hareket ettirenin arada fiziksel temas olmasa da mıknatısın çekme kuvveti vardır. Uygulamalarınız sırasındaki gözlemleriniz neler dir? Tarak kâğıt parçacıklarını, mıknatıs ise ataşları çekti. Mıknatıs,ataçlara ;tarak,kağıt parçacıklarına temas ederek bir kuvvet uyguladı mı? Tarak kağıt parçacıklarını,mıknatıs ataçları çekerken temas ederek bir kuvvet uyguladı. Kendimizi Değerlendirelim 1.Mıknatıslar hangi maddelerle etkileşirler? Mıknatıslar demir, nikel, kobalt gibi maddelerden yapılmış cisimlerle etkileşir. 2. Birbirine yaklaştıralan iki mıknatıs arasında nasıl bir etkileşim vardır? Birbirine yaklaştırılan iki mıknatısın aynı kutupları karşılıklı geliyorsa mıknatıslar birbirini iter. Zıt kutupları karşılıklı geliyorsa birbirini çeker. Mıknatıslar arasındaki etkileşim itme veya çekme şeklindedir. 3. Mıknatıslarla bir deney yapıyor olsaydınızetrafta hangi araçların olmamasına dikkat ederdiniz? Neden? Televizyon, bilgisayar ekranı, bankamatik kartı, cep telefonu, bilgisayar disketi, CD gibi araçların olmamasına dikkat ederiz. Çünkü mıknatıs bu cisimlere zarar verebilir. 4. Sihirbazlar yaptıkları gösterilerde kimi zaman mıknatısları kullanırlar. Siz bir sihirbaz olsaydınız, mıknatısı kullanarak nasıl bir gösteri hazırlardınız? Öğrencileriniz kendi yaratıcılıklarını kulanarak farklı şeyler üretebilirler. Üretilen çalışmalarda mıknatısın doğru şekilde kullanılmasına özen gösteriniz. 5.Kışın arabaların lastiklerine neden zincir takılır? Karlı ve buzlu yolda kaymayı engellemek için. 6.Uçaktan atlayan kişiye paraşütün yararı nedir? Paraşüt yüksekten atlayan kişinin yavaşça yere inmesini sağlar. Merak Ediyorum 1.Kışlık ayakkabılarımızın tabanları, yazlık ayakkabılarımızın tabanlarından neden farklıdır? Kışlık ayakkabılarımızla yazlık ayakkabılarımızın tabanının farklı olmasının sebebi, kışın soğuk ve yağışlı havada daha rahat hareket etmemizi sağlamasıdır. Kışlık ayakkabıların tabanı karlı ve buzlu havalarda ayağımızın kaymasını engeller. 2.Traktör, dozer gibi arabaların tekerlekleri diğer arabaların tekerleklerinden neden farklıdır? Traktör ve dozer gibi arabaların tekerlekleri dağlık, taşlık ve toprak yollarda daha rahat hareket etme olanağı sağlar. Böylece zeminlerde hem kaymaz, hem de hızlı ve kolay hareket eder. 3.Islak fayansta ayağımız kolaylıkla kayarken halıda neden kaymaz? Islak fayans halıya göre çok daha kaygandır. Halı ise fayans yüzeyine göre kaygan değildir. Oyuncak arabanız en çok hangi zeminde yol aldı? Neden? Oyuncak araba en çok beton zeminde yol aldı. Beton zeminde sürtünme diğer zeminlere göre daha az olduğundan oyuncak arabanın alacağı yol da daha fazla olacaktır. 4

5 1.Hızlıca koştuğunuzda ayağınız ile zemin arasında sürtünme kuvveti olduğunu biliyorsunuz. Yüzünüze çarpan hava da benzer bir kuvvet uygular mı? Öğrencilerin yüzlerine çarpan havanın bir sürtünme kuvveti uyguladığını fark etmeleri sağlanmalıdır. 2. Uçakların tasarımları neden birbirine benzer? Uçakların havada hızlı hareket edebilmesi için burun kısmı sivridir. Burundaki sivrilik havanın sürtünme kuvvetini azaltarak uçağın daha hızlı yol almasını sağlar. Sorudaki amaç havanın da bir sürtünme kuvveti uyguladığını fark etmeleri sağlamaktır. 1. Temas ettiğimiz yüzeyler hareketimizi nasıl etkiler? Yüzey çok pürüzlüyse harekete geçmek çok zor, durmak ise çok daha kolay olur. Yüzey pürüzlü değilse harekete geçmek çok kolayken durmak ise çok zordur. 2. Sürtünme kuvveti olmasaydı insanlar bu durumdan zarar görür müydü? Neden? Sürtünme kuvveti olmasaydı yürüyemezdik, oturamazdık, yemek yiyemezdik. Harekete başladığımızda sonsuza kadar hareketimize devam ederdik. 3. Elinizde bir şemsiyeyle koştuğunuzu düşünelim. Şemsiye açıkken mi yoksa kapalıyken mi koşmak zordur? Niçin? Şemsiye açıkken koşmak zordur. Çünkü, açık olan şemsiye bir paraşüt gibi hava direncini artırır. DEĞERLENDİRME (DERS KİTABI) 1. Aynı anda eşit yükseklikten serbest bırakılan eşit kütleli bir metal bilye ile metal levhanın yere düşme süreleri aynı mıdır? Neden? Aynı anda aynı yükseklikten serbest bırakılan eşit kütleli bir metal bilye ile metal levhanın yere düşme süreleri farklıdır. Çünkü hava direnci her cisme farklı etki eder. Bu yüzden düşme süreleri farklı olur. 2. Kuvvet uygulanan her cisim harekete geçer mi? Neden? Cisimlere kuvvet uygulandığında, uygulanan kuvvet sürtünme kuvvetini yeniyorsa cisim harekete geçebilir, Uygulanan kuvvet sürtünme kuvvetini yenemiyorsa cisim harekete geçmez. 3. Çalışan bir televizyonun ekranına arkadaşınızın saçını yaklaştırmasını isteyiniz. Arkadaşınızın saçında meydana gelen değişikliğe ne tür bir kuvvet sebep olmaktadır? Temas gerektirmeyen kuvvet sebep olur. 4. Hava direncini hangi durumlarda azaltmak, hangi durumlarda artırmak gerekir? Hava direncini hareketin hızlı olmasını istediğimiz zamanlarda azaltmak, hareketin yavaş olmasını istediğimiz zamanlardaysa artırmak gerekir. Arabalar ve uçakların daha hızlı gitmeleri için hava direncini azaltıcı çalışmalar yapılır. Paraşütlerde ise hava direncini artırmak için tasarımlar yapılır. 5. Yandaki şekilde toplu iğne ok yönünde hareket etmektedir. Bu harekete sebep olan mıknatıs 1, 2, 3, 4 ile numaralandırılmış bölgelerden hangisine bırakılmış olabilir? Toplu iğnenin hareketine sebep olan mıknatıs 4 numaralı bölgededir. 6. Aşağıdaki şekilde görülen mıknatıs lardan 1 ve 3 numaralı mıknatıslar sabitlenmiştir. 2 numaralı mıknatıs ok yönünde hareket ediyorsa 1 ve 3 numaralı mıknatısların kutupları ne olabilir? S N N S N S numatalı mıknatısın ok yöhünde hareket edebilmesi için 1 numaralı mıknatısın 2 numaralı mıknatısı itmesi yani aynı kutuplu olması gerekir. 3 numaralı mıknatısın ise kutuplarının çekmesi yani zıt kutuplu olması gerekir. Dolayısıyla 1 numaralı mıknatısın kutupları S N şeklinde, 3 numaralı mıknatısın kutupları ise N S şeklinde olmalıdır. 7. Bir at arabası önce asfalt sonra çakıllı yolda sürülüyor. At arabasının her iki yoldaki hareketini sürtünme kuvvetini dikkate alarak yorumlayınız. Sürtünme kuvveti temas edilen yüzeylere göre değişir. Yüzey pürüzlüyse sürtünme kuvveti artar. Yüzeyin pürüzlülüğü azaldıkça sürtünme kuvveti azalır. Dolayısıyla at arabası asfaltta daha rahat hareket ederken, çakıllı yolda daha zor hareket eder. 5

6 DEĞERLENDİRME (ÇALIŞMA KİTABI) 1.Sürtünme kuvvetini tanımlayınız. Çeşitleriniyazınız. Hareket eden cisimlerin hareketini zorlaştıran veya engelleyen kuvvet sürtünme kuvvetidir. Hava direnci ve su direnci sürtünme kuvvetine örnektir 2.Temas gerektiren ve gerektirmeyen kuvvetleri açıklayınız. Mıknatısın bazı maddeleri çekmesi, havadaki cisimlerin yere düşmesini sağlayan yer çekimi kuvveti,temas gerektirmeyen kuvvetlere örnek sayılabilir.topa vurmamız,kalemi açmamız,ip atlamamız ise temas gerektiren kuvvetlere örneklerdir. 3.Bir cisme hem temas gerektiren hem de gerektirmeyen kuvvetler uygulanabilir mi? Bir cisme hem temas gerektiren hem de gerektirmeyen kuvvet aynı anda uygulanabilir.örneğin,yukarıdan aşağıya doğru atılan topa her iki kuvvet de etki eder. DEĞERLENDİRME A Aşağıdaki yargıların karşısındaki kutucuklara, doğru olanlar için " D", yanlış olanlar için " Y" harfini koyalım. 1. Yaprağın yere düşmesini sağlayan kuvvet temas gerektiren bir kuvvettir. Y 2. Mıknatısların birbirlerine ve diğer maddelere uyguladığı kuvvet temas gerektirmeyen kuvvettir.d 3. Mıknatıs günlük yaşantımızı kolaylaştıran birçok alette kullanılmaktadır.d 4. Sürtünme kuvveti her zaman hayatımızı zorlaştırır.y 5. Su direnci suda hareket eden cisimlerin hareketini kolaylaştırır.y B Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri yay ayraç içinde verilen uygun sözcüklerle dolduralım. (kutup, sürtünme kuvveti, yer çekimi, su direnci, hava direnci) 1. Tahta bir yüzeyin üzeri yağlanırsa sürtünme kuvveti azalır. 2. Havada bulunan cisimlere etki eden sürtünme kuvvetine hava direnci denir. 3. Havaya atılan her cisim yer çekimi etkisiyle yere düşer. 4. Mıknatısın çekim etkisinin en güçlü olduğu yerlere kutup deriz. 5. Su içinde cisimlerin hareketini zorlaştıran etkiye su direnci deriz. C Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyup doğru olan seçeneği daire (O) içine alalım. 1. I. Kuvvet uygulanan her cisim harekete geçer. II. Kuvvet itme çekmedir. III. Kuvvet cisimlerde şekil değişikliği yapar. Yukarıdaki ifadelerden hangisi ya da hangileri kesinlikle doğrudur? a) yalnız I b) yalnız II c) II III d) I II III 2. Oyuncak kızak aşağıdaki yüzeylerden hangisinde daha zor kayar? a) halı b) cilâlı tahta c) yağlı zemin d) buz 3. Sürtünme kuvveti ile ilgili olarak aşağıda söylenenlerden hangisi yanlıştır? a) Temas gerektirmeyen bir kuvvettir. b) Hareketi kolaylaştırır. c) Hareketi zorlaştırır. d) Hareket eden nesneleri durdurur. 4. Aşağıda yapılanlardan hangisi sürtünmeyi artırıcı bir önlemdir? a) kışın araba lastiklerine zincir takılması. b) büyük kütlelerin altına tekerlek tipinde cisimlerin konulması. c) makinelerin çalışan parçalarının yağlanması. d) beton zeminlerin fayansla kaplanması. A Aşağıdaki yargıların karşısındaki kutucuklara doğru olanlar için " D", yanlış olanlar için " Y" harfi koyalım. 1.Mıknatıslar her maddeyi çeker. Y 2.Mıknatıslar yalnızca içinde demir, nikel, kobalt bulunan maddeyi çeker.d 3.Bazı mıknatısların tek kutbu vardır.y 4.Her mıknatısın N ve S kutbu vardır.d 5.Mıknatıslar bazı durumlarda birbirini çeker, bazen de birbirini iter,d 6.Mıknatısların aynı kutupları birbirini iter.d 6

7 7.iki mıknatısın N S kutupları karşı karşıya gelirse mıknatıslar birbirini iter.y 8.Hareketli cisimlere sürtünme etki etmez,y 9. Sürtünme kuvveti cisimlerin hareketini zorlaştırır veya engeller.d 10. Sürtünme kuvveti yüzeyin özelliğine bağlıdır.d 1.1. Havada ve sudaki cisimlere de sürtünme kuvveti etki eder. D 12.Buzlu zemindeki sürtünme kuvveti toprak zeminden fazladır.y 13.Fayans zemindeki sürtünme kuvveti, halı zemindeki sürtünme kuvvetinden fazladır.y 14.Sürtünme kuvveti her zaman yaşantımızı kolaylaştırır.y B Aşağıda sağ taraftaki ifadelerin sol taraftaki uygun karşılıklarını bularak oklarla eşleştirin. 1.Bazı cisimleri çeker, bazılarını ise çekmez. 2.Mıknatısta bulunan kutupların adlandır. 3.Mıknatısların uyguladığı kuvvet, bir örneğidir. 4.Mıknatısın etkileştiği maddelerden biridir. 5. Mıknatısların uyguladığı kuvvet nasıl bir kuvvettir? a)cisimler arasındaki sürtünme kuvvetidir. b)hava direncidir, c) Su direncidir. d) Temas gerektirmeyen bir kuvvettir Sürtünme kuvveti artabilir. II.Sürtünme kuvveti azalabilir. III.Sürtünme kuvveti değiştirilemez. Yüzeyin özelliğine göre sürtünme kuvveti İçin yukarıdaki ifadelerden hangisi veya hangileri doğrudur? a) yalnız I b) yalnız II c)l II d) I II III 7. Sürtünme kuvveti ile ilgili aşağıda söylenenlerden hangisi yanlıştır? a) Sürtünme kuvveti hareketli nesnelerin hareketini yavaşlatır. b) Sürtünme kuvveti yararlı değildir. c)sürtünme kuvveti yüzey değiştikçe değişir. d)sürtünme kuvveti yağlı zeminde azalır. 8. I. kapıları yağlamak II.çalışan makine parçalarını yağlamak III.karlı ve buzlu havalarda arabalara zincir takmak Yukarıda yapılanlardan hangisi veya hangileri sürtünmeyi artırır? a) yalnız I b) yalnız II c) yalnız III d) I II III 9. Tahta yüzeyin üstüne yağ dökülürse sürtünme kuvveti nasıl değişir? a)sürtünme azalır. b)sürtünme artar. c)sürtünme değişmez. d)sürtünme önce azalır, sonra artar. 7