Hazırlayan : Yapı Merkezi AR-GE Bölümü

Transkript

1 TÜRKİYE VE CİVARININ SİSMOTEKTONİK AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ Hazırlayan : Yapı Merkezi AR-GE Bölümü YAPI MERKEZİ EYLÜL 2003 / ÇAMLICA

2 1. GİRİŞ Bu çalışmada Türkiye ve civarında yer alan fay sistemlerinin özellikleri, fay sistemlerinde halen mevcut sismik boşluklar ve deprem üretme karakteristikleri incelenmiştir. Ülkemizde deprem zararlarının azaltılması amacına yönelik başlatılacak sistemli araştırmalara çalışmamızın bir ölçüde ışık tutacağına inanıyoruz. 2. TÜRKİYE'NİN SİSMOTEKTONİĞİ 2.1 Genel (Demirtaş, Erkmen, 2000; Demirtaş, Yılmaz, 1996; Eyidoğan vd.1991'den) Ülkemiz Alp-Himalaya Deprem Kuşağı üzerinde yer almaktadır.12 milyon yıl önce Bitlis Bindirme Kuşağı (BBK) boyunca Arap levhası ile Avrasya levhasının çarpışması sonucunda, çarpışma zonunun kuzeyinde Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ) ve onun eşleniği Doğu Anadolu Fay Zonu (DAFZ) meydana gelmiştir. Bu sağ ve sol yönlü doğrultu atımlı faylar boyunca Anadolu Bloğu batıya doğru hareket etmeye başlamıştır. Arap levhasının kuzeye hareketinin sonucunda sadece Anadolu Bloğu değil, Doğu Anadolu Bölgesi de içsel deformasyona uğramış (Doğu Anadolu Sıkışma Bölgesi), bir çok ters atım bileşenli sol ve sağ yönlü doğrultu atımlı faylar meydana gelmiştir. Yine, Doğu Anadolu'daki sıkışma hareketinin KAFZ ile batıya taşınmasının sonucu olarak büyük ve küçük çaplı grabenlerden (çöküntü) oluşan Ege Graben Sistemi (EGS) meydana gelmiştir. EGS'de yer alan çok sayıda bloğun kenarları doğrultu atımlı bileşenli normal faylar ile sınırlanmıştır. Diğer taraftan, Afrika levhasının Avrasya levhasının altına dalması ile Helenik-Kıbrıs Yayı (HKY) oluşmuştur. Helenik Kıbrıs Yayı Rodos ve Antalya Körfezi açıklarında "90 km" derinliklerde yer alabilmektedir. Türkiye ve civarındaki sismotektonik hareketlere yön veren belli başlı fay sistemleri şu şekilde özetlenebilir : Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ) Ege Graben Sistemi (EGS) Doğu Anadolu Fay Zonu (DAFZ) Doğu Anadolu Sıkışma Bölgesi Helenik Kıbrıs Yayı (HKY) Orta Anadolu Ova Bölgesi (OAB)

3 Sözkonusu fay sistemleri ve bu sistemlerde aletsel dönemde ( ) oluşmuş M s 5.5 olan tüm depremler ile ilgili karakteristik büyüklükler (enlem, boylam, büyüklük, şiddet, can kaybı, yaralı, hasarlı binalar vb) topluca EK-1 Çizelge 1'de, fay sistemlerine göre ayrılmış olarak ise EK-1 Çizelge 2-7'de takdim edilmiştir. Fay sistemleri ve anılan döneme ait büyük depremler ise EK-3'deki Harita'da sunulmuştur (Haritanın orjinal hali Deprem Araştırma Dairesine ait olup, üzerine MTA haritası,1992; Demirtaş ve Yılmaz, 1996 ; Eyidoğan ve arkadaşları,1991'den faydalanarak çok sayıda fay segmentinin ismi ilave edilmiş, haritada yer almayan bazı büyük depremler de anılan kaynaklardan ilavelerle tamamlanmıştır. Ancak burada değinilmesi gereken önemli bir nokta mevcuttur ; fay sistemlerinde -özellikle Helenik Kıbrıs Yayında (HKY)- fayın kesin koordinatları konusunda kaynaklar arası farklılıklar mevcuttur, dolayısı ile HKY'nin denizdeki uzantıları ilgili kaynaklardan yararlanarak yaklaşık olarak çizilebilmiştir). Ayrıca bazı fay isimlendirmeleri (örneğin KAF'tan ayrılan Orta Anadolu fayını MTA "Ezine fayı", Deprem Araştırma Dairesi "Kırıkkale fayı" olarak adlandırmaktadır) arasında da farklılıklar mevcuttur, farklılık gösteren faylarda tek bir isim kullanılmasına özen gösterilmiştir. 2.2 Türkiye ve Civarındaki Sismik Boşluklar Oldukça uzun faylar boyunca, uzun süredir deprem oluşmayan segmentler gelecekte deprem oluşturma potansiyeli yüksek yerler, diğer bir deyişle "sismik boşluk" olarak tanımlanmaktadır. Sismik boşlukların hepsinin teorik olarak deprem oluşturması şartının olmadığı bilinmelidir. Çünki, sismik kuşaklarda asismik kayma sonucu sürekli deformasyon boşalımı olabilir ve çok sık mikro depremlere maruz kalırken büyük magnitüdlü deprem oluşturmazlar, bu tür sismik boşluklar "sünme" gösteren segmentler olarak adlandırılır döneminde ülkemizde kırılmadan kalan (yersel boşluk) ve günümüzde zamansal bir boşluk modeli gösteren, deprem üretme potansiyeli mevcut 15 yer -sismik boşluk- sözkonudur. Bunlar EK 2 Şekil 1'de topluca gösterilmiştir. Sözkonusu sismik boşlukların sismik aktivitesi de Çizelge 1'de görülmektedir. Buna göre, döneminde anılan sismik boşluklar civarında meydana gelen tüm depremlerin % 56 - % 89'u döneminde meydana gelmiştir, diğer bir deyişle son 30 yıllık süreçte sözkonusu boşluklar civarındaki sismik aktivitede kümülatif bir artış meydana gelmiştir. Sismik hareketlerde son dönemdeki en büyük artışlar (% 89) Ardahan ve Türkoğlu sismik boşluklarında oluşmuştur.

4 döneminde mevcut sismik boşluklar içinde en çok sismik aktivite gözlenen yer -açık farkla- Gökova körfezi segmenti olup bu aktivitenin % 68 i 1970 sonrası döneme aittir. Onu takip eden yerler Yedisu ve Yüksekova sismik boşluklarıdır. En az aktivite gözlenen segment ise Zafer burnu dur. Çizelge 1 Türkiye'deki sismik boşluklar ve dönemi depremlerin (M s 4.0) dağılımları (Demirtaş, Yılmaz, 1996 dan değiştirilerek) Sismik K D dönemi Boşluk depremlerin dönemindekine oranı Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ) Yedisu % 68 Geyve % 62 Marmara % 68 Ege Graben Sistemi (EGS) Argıthanı % 73 Helenik Kıbrıs Yayı (HKY) Aksu % 68 Gökova % 68 Zafer burnu % 67 Antalya % 68 Doğu Anadolu Fay Zonu (DAFZ) Andırın % 74 Türkoğlu % 89 Hazar gölü (Palu-Sincik) % 74 Doğu Anadolu Sıkışma Bölgesi Ardahan % 89 Çayırlı-Aşkale % 66 Van % 56 Yüksekova % Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ) sismik boşlukları Kuzey Anadolu Fay Zonu döneminde yoğun bir sismik aktiviteye maruz kalmıştır. Benzer deprem kümelenmesi daha önce de ve döneminde gerçekleşmiştir. Türkiye'de paleosismolojik çalışmaların yeni olması nedeni ile KAFZ'da deprem tehlikesini belirleyecek herhangi bir segmentasyon ayırımı ne yazık ki yoktur. KAFZ üzerinde deprem üretebilecek kırılmamış muhtemel 3 sismik boşluk (Yedisu, Geyve, Marmara denizi) kalmıştır. Bu sismik boşluklar içinde son dönemde sismik aktivitenin çok yoğunlaştığı Yedisu düzlüğü dikkatle izlenmelidir. Doğrultu atımlı olsa da "düşey bileşeni olan faylar" ana şoktan önce "öncü depremler" oluşturabilir (Örneğin 1971 Bingöl depreminden yaklaşık 7 saat önce bir öncü depremin olması, 1966 Varto depreminden bir kaç yıl ve bir kaç ay önce küçük-orta

5 depremlerin olması bu yaklaşımı desteklemektedir). Yırtılacak fayın uzunluğu uzun ise, -örneğin 100 km- ana şokun 20,30 sene öncesinden de öncü depremler görünmeye başlayabilir. KAFZ'a ait karakteristik deprem büyüklükleri ve sismik boşlukların temel özellikleri topluca Çizelge 2 ve EK-2 Şekil 2'de verilmiştir. Bu nedenle burada ayrıca değinilmeyecektir Ege Graben Sistemi (EGS) sismik boşlukları Bölge karışık bir tektonik görünüm sergilemektedir. Grabenlerin kenarlarını sınırlayan ana normal faylar, kısa uzunluklara sahip çok sayıda segmentlerden oluşmaktadır. Bir segmentte oluşan deprem diğer komşu segmentleri de tetiklemektedir. 20.yüzyılda oluşmuş depremlerin (M s 4.0) büyük bir çoğunluğu B.Menderes grabeninin doğu ucu ile Simav grabeni boyunca meydana gelmiştir. Bölgedeki depremlerin zaman içinde güneyden kuzeye doğru kaydığı gözlenmiştir. EGS üzerinde deprem üretebilecek kırılmamış tek sismik boşluk olan Argıthanı (Sultandağı) fayı sismik boşluğunun deprem tehlikesi açısından dikkatlice izlenmesi gereklidir. EGS'a ait karakteristik deprem büyüklükleri ve sismik boşluk ile ilgili bilgiler topluca Çizelge 3 ve EK-2 Şekil 3'de sunulmuştur Helenik Kıbrıs Yayı (HKY) sismik boşlukları Plini ve Strabo çukurlukları boyunca Afrika plakası Anadolu bloğunun altına KKD doğrultusunda dalmaktadır. HKY nin Türkiye nin güneyinde uzanan bölümü boyunca günümüze kadar meydana gelen 13 hasar yapıcı depremin 11 i Plini ve Strabo faylarında -sol yönlü doğrultu atımlı- meydana gelmiştir. HKY nin Antalya körfezi ile İskendurun Körfezi arasında kalan bölümü boyunca -Kıbrıs ın güneyindeki M s 5.5 büyüklüğünde iki deprem hariç- herhangi bir yıkıcı deprem oluşmamıştır. HKY ve üzerinde mevcut 4 sismik boşluk (Zafer burnu, Antalya, Aksu, Gökova segmentleri) ile ilgili bilgiler topluca Çizelge 4 ve EK-2 Şekil 4'de özetlenmiştir Doğu Anadolu Fay Zonu (DAFZ) sismik boşlukları Doğu Anadolu Fayı 20.yüzyıl ve önceki yüzyılda sismik olarak oldukça suskun bir dönem geçirmiştir. Bu faydaki sismik boşlukların dağılımları KAFZ deprem serisine benzer bir serinin DAFZ 'da oluşabileceğine dikkat çekmektedir. Bu fay sisteminde oluşacak büyük bir deprem hat üzerindeki diğer depremleri tetikleyici rol üstlenebilir. Deprem tekrarlanma aralığı yıl arasında değişen Hazar gölü (KAFZ üzerinde ise

6 Yedisu) sismik boşluğunun deprem üretme olasılığı "yüksektir". DAFZ üzerindeki sismik boşluklarda araştırmaların süratle yoğunlaştırılması ve deprem tehlikesinin belirlenmesi gereklidir (DAFZ için ayrıntılı bilgi Bkz. Çizelge 5 ve EK-2 Şekil 5) Doğu Anadolu Sıkışma Bölgesi sismik boşlukları Doğu Anadolu Sıkışma Bölgesinde kırılmadan kalan, yüksek deprem üretme potansiyeli taşıyan 4 sismik boşluk (Ardahan, Çayırlı-Aşkale, Van, Yüksekova) mevcuttur. Güncel depremler anılan sismik boşlukların uç kısımlarında ve civarlarında yoğunlaşmaktadır. Sözkonusu boşlukarın sismik etkinliğinde 1970 den bu yana kümülatif bir artış mevcuttur, özellikle de Yüksekova segmentinde yoğunlaşmaktadır. Ayrıca, tarihsel kayıtlar Van sismik boşluğunda oldukça fazla deprem olduğuna işaret etmektedir. (Ayrıntılı bilgi Bkz. Çizelge 6 ve EK-2 Şekil 6) Orta Anadolu Ova Bölgesi sismik boşlukları 20. yüzyılda, Orta Anadolu Ova Bölgesi (OAB) nde hasar yapıcı (M s 5.5) sadece 4 deprem meydana gelmiştir. Bu bölgede KAFZ ve DAFZ dan ayrılan uzun fay hatları mevcut olmasına rağmen 1938 Kırşehir-Keskin (M s = 6.6) depremi haricinde önemli bir deprem oluşmamıştır. Oysa ki tarihsel sismik kayıtlar, örneğin Tuzgölü fayı üzerinde yıkıcı büyük depremlerin olduğunu belgelemektedir. Bu bölgedeki faylar sismik boşluklar olarak tanımlanmamış olmasına rağmen deprem potansiyeli taşıyan büyük faylardır (Ayrıntılı bilgi Bkz. Çizelge 7 ve EK-2 Şekil 7, büyük faylar dikdörgen alanlar içerisinde belirtilmiştir). 2.3 Türkiye'de Depremlerde Depremin Büyüklüğü - Can Kaybı - Yıkık Bina İlişkileri Dünyadaki büyük depremlerde can kaybı sayısı ile ağır hasarlı+yıkık bina sayısı arasındaki değişimler ülkemizdeki yıkıcı depremleri de dikkate alarak Şekil 1 ve 2'de incelenmiştir. Şekil 1 ve 2'den aşağıdaki sonuçlar çıkartılabilir : Şekil 1'de ülkemizdeki M s 7.0 büyüklüğündeki yıkıcı depremlerde depremin büyüklüğü arttıkça ağır hasarlı+yıkık bina sayısı ile kayıp sayısı arasındaki ilişki 1:1'e -bina başına 1 can kaybı- yaklaşmaktadır, bu durum özellikle de Kuzey Anadolu Fay Zonu'ndaki depremlerde gözlenmektedir. 1:1 hattına en yaklaşan depremler Erzincan,1939 (M s =7.9, 1:3.5, KAF); Kocaeli, 1999 (M s =7.8, 1:3.8, KAF), Bolu-Gerede,1944 (M s =7.2, 1:5.3, KAF) ve Çaldıran,1976 (M s =7.2, 1:2.4, Doğu Anadolu Sıkışma Bölgesi) 'dir. Ülkemizde gerek Kocaeli,1999 (M s =7.8) ve gerekse Erzincan (M s =7.9),1939 depremlerindeki can kaybı ve yıkık bina sayısı daha büyük magnitüdlü Mexico City

7 (M s = 8.1, 1985) ve yakın magnitüdlü Chi -Chi, Taiwan (M s = 7.6, 1999) depremlerinden çok daha yüksektir. Ülkemizdeki can kaybı ve ağır hasarlı+yıkık sayısının fay zonlarına göre değişimi Şekil 3-10'da incelenmiştir. Şekillerden şu sonuçlar elde edilmektedir : Kuzey Anadolu Fay Zonu üzerinde oluşan depremlerde (M s 5.5) depremin büyüklüğü, ağır hasarlı+yıkık bina ve can kaybı sayısı arasında anlamlı bir üstel regresyon ilişkisi mevcuttur ve bu ilişki depremin büyüklüğü arttıkça 1:1 doğrusuna çok yaklaşmaktadır (Bu yaklaşım Doğu Anadolu Sıkışma Bölgesi'nde de gözlenmektedir). Ege Graben Sistemi üzerindeki depremlerde 1:1 doğrusuna net bir yaklaşım gözlenmemektedir, deprem büyüklüğü ile can kaybı ve ağır hasarlı+yıkık bina sayısı değişimleri -Gediz (1970) hariç- geniş bir bant içinde yer almaktadır. Doğu Anadolu Fay Zonu için de (M s 5.5, n= 6 deprem) ağır hasarlı+yıkık bina sayısı ile kayıp sayısı arasında anlamlı üstel bir bağıntı elde edilmiştir, ancak depremin büyüklüğü ile yıkık sayısı arasında anlamlı bir bağıntı mevcut değildir, geniş bir aralıkta değişmektedir. KAF üzerinde meydana gelen örneğin M s =6.0 büyüklüğünde bir depremde -ortalama olarak- 2 can kaybı ve 200 yıkık (1:100) sözkonusu iken, M s =7.0 için 500 can kaybı ve yıkık (1:20), M s =7.5 için ise 6000 can kaybı ve yıkık (1:8.3) sözkonusu olmaktadır. Doğu Anadolu Sıkışma Bölgesinde depremin büyüklüğü ile ağır hasarlı+yıkık bina sayısı çok geniş bir aralık içinde değişmektedir (örneğin M s = için yıkık sayısı 500 ile arasında değişmektedir). Oysa yıkık sayısı ile can kaybı sayısı arasında anlamlı bir ilişki mevcuttur. Bu ilginç durum ancak bölgedeki karmaşık tektonik yapı nedeni ile ana depremden önce, civar ikincil faylarda çeşitli tarihlerde oluşan çok sayıda "daha düşük magnitüdlü" depremin yapıların "deprem dayanımını düşürmesi" ile açıklanabilir (fay zonlarının kesişim bölgesinde yer alan Erzincan, Bingöl, Kığı, Varto, Karlıova, Pülümür, gibi yerleşim merkezleri bu duruma örnek olarak verilebilir. Benzer durum EGS üzerinde ana fay hatları civarındaki ikincil fay hatları üzerindeki depremler -örneğin Sultandağı 2000,2002 depremleri- için de geçerlidir). Keza, Varto,1966 (M s =6.9) depreminde de ana şoktan 1 ve 5 ay önce iki öncü şok olmuştur, bu nedenle yıkık ve can kaybı sayısı artmıştır.

8 Çizelge 2 KUZEY ANADOLU FAY ZONU (KAFZ) 1912 Mürefte (7.3) 1935 Erdek (6.6) 1953 Yenice- Gönen (7.3) Saros- Gaziköy fayı Etili fayı Edincik fayı Sarıköy fayı Manyas fayı Yenice-Gönen fayı 1964 Manyas (7.0) Uluabat fayı 1968 Bartın (6.5) 1944 Bolu-Gerede 1953 (7.2) Kurşunlu Osmancık Düzce(6.2) 1943(6.1) 1951 (7.5) Kurşunlu Tosya-Ladik (6.9) (7.2) D.Marmara 1957Adapazarı (7.8) Bolu-Abant(7.2) (7.0) Geyve boşluğu Düzce fayı K U Z E Y A N A D O L U Merzifon fayı 1916 Tokat-Samsun (7.1) 1944 Niksar-Erbaa (7.0) F A Y Z O N U 1929 Suşehri (6.1) Enderes (6.3) Erzincan (7.9) 1992 Erzincan (6.8) 2003 Bingöl (6.4) Yedisu boşluğu Özelliği Toplam uzunluğu Bilinen deprem kümesi dönemleri Deprem sayısı Bilinen sismik boşluklar (Demirtaş, 1996, 2000, 2003) KAFZ, Doğuda Doğu Anadolu Fay Zonu (DAFZ) ile kesiştiği Karlıova üçlü birleşim noktasından başlar, orta kesimi civarında dışa bükey bir yay yaparak Mudurnu Vadisi segmentinin batı ucuna kadar devam eder. Mudurnu Vadisi segmentinin batısında iki ana kola ayrılarak, kuzeydeki kol Sapanca, oradan Armutlu yarımadasının kuzey kenarını izleyerek Marmara Denizi içerisinden Saros Körfezine doğru uzanır. Güneyde yer alan kol ise Geyve-Mekece-İznik boyunca uzanarak oradan da Bandırma ve daha sonra Biga yarımadasını izleyerek Ege denizine doğru devam eder (EK-2 Şekil 2) km (1939 Erzincan, M s =7.9, yüzey kırığı 360 km, 4.5 m atım) Aletsel dönemde ( ) toplam 35 yıkıcı deprem (M s 5.5) yaratmıştır. Yedisu sismik boşluğu (Tanyeri, Erzincan doğusu-elmalıdere arası) Son büyük depremin tarihi Kestirilen magnitud M s Civar depremler 0-25 km içerisindeki yakın olduğu bazı yerleşkeler Diğer tarihsel depremler 0-25 km içerisindeki yakın olduğu bazı yerleşkeler 1784 Marmara denizi (Aktivitesi??) , , Şiddet (I o ) M w = log L=7.3 M w,alt = Yedisu-Erzincan segmenti arası (Erzincanın doğusu): 1992 Erzincan (M s =6.8), 1992 Pülümür (M s =6.1), 2003 Pülümür Erzincan (Merkez), Bingöl (Karlıova), Tunceli (Pülümür), Elazığ (Kiğı), Muş (Varto) ; Tercan barajı Geyve sismik boşluğu (Geyve-Mekece-İznik) (Kaynak : Veriler,Ergin vd.1967) Son büyük depremin tarihi MS 29 Şiddet (I o ) IX Kestirilen magnitud M s M s = 0.59 I = ,350,368,985,1895 VIII Yüzey kırığı, L Can kaybı Yıkık sayısı Şiddet (I o ) 100 km kişi 8000 ev V-VIII İznik, Gemlik, Geyve, Orhangazi, Yalova, Gölcük, Bilecik (Merkez), Bursa (Merkez), İzmit, Adapazarı ; Gölbaşı ve Demirtaş barajları DİKKAT NOTU: KAFZ ın son yüzyıl boyunca sözkonusu 3 sismik boşluk dışında büyük bölümü yırtılmıştır yıllık periyotlarla tekrarlanan ve en son depremin 1784 de olduğu, o son dönemde sismik aktivitenin çok arttığı Yedisu sismik boşluğunun büyük deprem yaratma (L= 100 km lik bir fay M w,alt =7.0 üretir) olasılığı oldukça yüksek olup çok dikkatle izlenmelidir.

9 Çizelge 3 EGE GRABEN SİSTEMİ (EGS) 1944 Edremit körfezi (7.0) 1949 Karaburun (6.8) fayı 1938 Dikili (6.8) Edremit 1919 Soma (6.9) Zeytindağ-Bergama Gediz 1928 Torbalı (6.7) B.Menderes grabenı Karova-Milas grabenı Muğla-Yatağan Simav Ören fay zonu Kütahya 1970 Gediz (7.2) Gölhisart-Çameli Sultandağ fayı Argıthanı boşluğu Özelliği Uzunluğu Deprem sayısı Ege Graben sistemi (EGS), genel olarak normal faylar ile sınırlandırılmış birçok bloklardan meydana gelmektedir. Bu bloklar arasında grabenler (çöküntü) yer almaktadır. Bölge, genel olarak KKD-GGB yönlü bir çekme rejiminin etkisi altında bulunmaktadır. Bu grabenler kuzeyden güneye doğru; Edremit Körfezi, Bakırçay-Simav grabeni, Gediz- Küçük Menderes grabenleri, Büyük Menderes ve Gökova Körfezi grabenleri şeklinde sıralanabilir (EK-2 Şekil 3). Bakırçay grabeni : 80 km uzunluk, km genişliğe sahiptir ; Simav grabeni : 100 km uzunluk ; Gediz grabeni : 140 km uzunluk, km genişlik ; K.Menderes grabeni : 100 km uzunluk, 5-20 km genişlik ; B.Menderes grabeni : 200 km uzunluk, km genişlik Aletsel dönemde ( ) toplam 35 yıkıcı deprem (M s 5.5) yaratmıştır. Argıthanı sismik boşluğu (Sultandağı fayı) Bilinen sismik boşluklar (Demirtaş, 1996, 2000) DİKKAT NOTU: Son depremler Tarihsel depremler 0-25 km içerisindeki bazı yerleşkeler 20. yüzyılda herhangi bir deprem gözlenmemiştir. Civarında (M s =5.8) ve (M w =6.3) de iki deprem meydana gelmiştir. Şiddet (I o ) Bu fay hakkında herhangi bir tarihsel kayıt mevcut değildir. Çay, Sultandağı, Akşehir, Doğanhisar, Yalvaç, Ilgın, Şarki Karaağaç ; Çavuşçu, Yalvaç, Selevir ve Seyitler barajları EGS de son yüzyıl içinde meydana gelmiş son deprem olan Dinar (1995, M =5.9) s yakın segmentlerde depremi tetikleyici rol oynayabilir. Son yüzyıl boyunca kırılmamış olan Argıthanı sismik boşluğu yüksek deprem potansiyeli taşıyan bir bölge görünümündedir. VII

10 Ölüdeniz Çizelge 4 HELENİK KIBRIS YAYI (HKY) Plini çukurluğu 1956 Amorgos (7.2) Strabo çukurluğu Gökova körfezi boşluğu Karova-Milas 1933 Gökova (6.5) Ören fay zonu 1971 Burdur (6.2) Burdur fayı Aksu fayı 1961 Marmaris (6.4) Fethiye-Rodos Rodos-Girit Rodos (7.1) Fethiye Finike (7.0) havzası (6.2) (6.9) Aksu boşluğu Antalya körfezi Zafer boşluğu boşluğu Adana- Kilikya havzası Karataş- Osmaniye fay zonu Özelliği Deprem sayısı Bilinen sismik boşluklar DİKKAT NOTU Helenik-Kıbrıs Yayı (HKY), Türkiye nin güney kıyısı yakınlarında, Girit adasının güneyinden geçerek kuzeydoğu yönünde Rodos adasının güneyinden Fethiye Körfezi ne doğru uzanır.diğer taraftan, Helenik-Kıbrıs yayı, Antalya Körfezi, Kıbrıs kuzeyi ve İskendurun Körfezi arasında içbükey bir kavis yapar. Bu yayın kuzeybatıya doğru devamı, Antalya Körfezinden başlayan ve kuzeybatı doğrultusunda devam eden ters fay niteliğinde olan Aksu bindirme fayı temsil eder. Diğer bir çukurluk, Plini ve Strabo çukurluklarından başlar ve Kıbrıs güneyine doğru dışa doğru bir yay yapar (EK-2 Şekil 4). Aletsel dönemde ( ) toplam 13 yıkıcı deprem (M s 5.5) yaratmıştır. Zafer sismik boşluğu (İskendurun körfezi-kıbrıs Zafer Burnu) Antalya sismik boşluğu (Kıbrıs Arnavut Burnu-Antalya körfezi) Tarihsel depremler 20. yüzyıldaki sismik aktivitesi 0-25 km içerisinde yakın olduğu bazı yerleşkeler 20. yüzyıldaki sismik aktivitesi 0-25 km içerisindeki yakın olduğu bazı yerleşkeler Son tarihsel depremler 20. yüzyılda sismik aktivitesi 0-25 km içerisinde yakın olduğu bazı yerleşkeler 76,342,343,417,534,1144,1183, 1222,1491,1543,1567,1718,1735 Zafer sismik boşluğu boyunca 1994 den sonra artan bir sismik etkinlik mevcuttur. Antalya sismik boşluğunda ise 1964 den bu yana yoğun bir deprem etkinliği mevcuttur den beri belirgin bir sismik etkinlik artışı gözlenmiştir. Son yüzyıl içinde bu boşlukta herhangi bir deprem meydana gelmemiştir. Gökova sismik boşluğu (Gökova körfezi boyunca) Antalya (Merkez,Side,Kemer),K.K.T.C, İskendurun (Merkez), Hatay (Merkez),Oymapınar barajı Aksu sismik boşluğu (Antalya körfezinin kuzeyi, Aksu bindirme fayı) Denizli (Merkez, Kızılhisar, Acıpayam), Burdur (Merkez, Tefenni), Isparta (Merkez), Antalya (Merkez, Korkuteli), Karamanlı ; Onaç ve Korkuteli barajı 1869,1896 Şiddet (I o ) Şiddet (I o ) VII, VIII Gökova körfezinde çok yoğun sismik etkinlik mevcuttur. Muğla(Merkez,Marmaris,Bodrum),Köyceğiz; ve Geyik barajları, Yatağan termik santralı V-X (Ergin vd., 1967) Mumcular HKY nin Antalya Körfezi ile İskendurun Körfezi arasında yer alan bölümünde günümüzde önemli bir sismisite artışı mevcuttur, bu da yüksek deprem oluşma potansiyeline işaret etmektedir.

11 Ölüdeniz Çizelge 5 DOĞU ANADOLU FAY ZONU (DAF) Andırın boşluğu Karataş-Osmaniye Hazar gölü (Palu-Sincik) boşluğu Türkoğlu boşluğu D O Ğ U A N A D O L U F A Y II Özelliği Toplam uzunluğu Deprem sayısı Bilinen sismik boşluklar (Demirtaş, 1996, 2000, 2003) DİKKAT NOTU Doğu Anadolu Fayı (DAF), kuzeydoğuda Karlıova birleşim noktasından başlar ve güneybatıda Türkoğlu kavşağına kadar devam eder. Türkoğlu kavşağında üç veya dört kola ayrılır. Kuzeydeki kollar Helenik-Kıbrıs yayı ile birleşirken güneyde kalan kolu ise Ölü Deniz Fayına doğru uzanır. DAF, sismik olarak suskun olduğu zamanlarda, birleşik fayı olan Kuzey Anadolu Fayı tarafından kuzeydoğu ucunun ötelenmesiyle, Karlıova birleşim noktasının güneybatısında birkaç küçük kol gelişmiştir. Güneydoğuda yer olan kol, kuzeybatıda olana göre daha gençtir. Diğer taraftan DAF, Karlıova birleşim noktasının kuzeydoğusundan Ermenistan a doğru 3 segment halinde uzanır. DAF ın Karlıova dan güneybatıya doğru olan ana kısımın uzunluğu 400 km olup, 4 ana segmentten oluşur (Bkz. EK-2 Şekil 5). 400 km (ana kısmı), yıllık kayma hızı 5 mm dir. Aletsel dönemde ( ) toplam 11 yıkıcı deprem (M s 5.5) yaratmıştır. Andırın sismik boşluğu (Ceyhan-Türkoğlu) Tarihsel depremler 0-25 km içerisinde yakın olduğu il ve ilçeler Türkoğlu sismik boşluğu (Türkoğlu-Çelikhan) Son büyük depremin tarihi 0-25 km içerisinde yakın olduğu il ve ilçeler Hazar gölü (Palu-Sincik) sismik boşluğu Son büyük depremin tarihi 0-25 km içerisinde yakın olduğu il ve ilçeler 290,517,524,561,1114,1514,1855 Adana (Ceyhan, Osmaniye), Kahramanmaraş (Merkez) 1874 Şiddet (I o ) Kahramanmaraş (Merkez), Adıyaman (Merkez) 1789, 1866,1875 Can Kaybı Elazığ (Merkez), Bingöl, Karakaya Barajı (Kaynak : Veriler, Ergin vd.,1967) (Kaynak :Veriler, Öcal,1968) kişi (1789) (Kaynak : Veriler, Öcal,1968) Hazar gölü (Palu-Sincik) civarında 1789 da kişinin ölümü ile sonuçlanan büyük bir deprem olmuştur. Bölgedeki son deprem faaliyetleri (Kığı, 2002 ve Bingöl, 2003) Hazar gölü segmentinin yeterince stres yüklendiğini göstermektedir. VIII Şiddet (I o ) V - IX

12 Çizelge 6 DOĞU ANADOLU SIKIŞMA BÖLGESİ Çayırlı-Aşkale boşluğu Ardahan boşluğu Erzurum Erzurum- PasinlerHorasan (6.8) (6.8) Patnos 2003 (7.0) 1971 Malazgirt Bingöl Bingöl (7.0) Van (6.8) (6.4) 1975 Lice boşluğu (6.8) Muş bindirmesi Kağızman fayı Tutak fayı 1988 Kars-Akyaka (6.9) Doğu Bayazıt fayı Balık gölü fayı Çaldıran fayı Erciş fayı BİTLİS BİNDİRME KUŞAĞI Kavakbaşı fayı Süphan fayı 1976 Çaldıran-Muradiye (7.2) 1930 Hakkari sınırı (7.2) Van segmenti Yüksekova boşluğu Hasantimur gölü fayı Yüksekova Özelliği 20.yüzyıldaki sismik davranışı Segment uzunlukları Deprem sayısı Doğu Anadolu Sıkışma Bölgesi, kuzeyden güneye doğru, Kuzeydoğu Anadolu fayı (KDAF), KAF ın Karlıova'nın doğusunda yer alan fayları, Bitlis Bindirme Kuşağı (BBK) ve Van ın hemen güneydoğusundan Yüksekova ve İran içlerine uzanan Ana Güncel Fayı olmak üzere 4 kısımda incelenir : o KDAF(Karlıova ile Ermenistan arasında kalan bölümü) birbirlerine paralel olarak gelişmiş, sol yönlü ve ters bileşenli fay segmentlerinden (Kelkit fayı, Akdağ fayı, Aşkale fayı, Dumlu, Çobandede fayı) oluşur. o KDAF ile Karlıova-Muradiye arasında yer alan bölgede, sağ yönlü doğrultu atımlı, Balık Gölü fayı, Çaldıran fayı, Doğubeyazıt fayı, Tutak fayı ve Karayazı fayı mevcuttur. Karlıova birleşim noktası ile Muradiye arasında kalan bölümde, KAF ile DAF ın periyodik olarak birbirlerini ötelemesi sonucu kısa uzunlukta sağ ve sol yönlü doğrultu atımlı Malazgirt fayı ve Süphan fayı yer almaktadır. Ayrıca bölgede Erciş fayı ile Hasan-Timur gölü fayları bulunmaktadır. o BBK, Arap plakası ile Avrasya plakası arasında yer alan Neotetis'in güney kolunun Serravaliyen sonunda kapanması sonucu oluşmuştur, Kahramanmaraş ile Yüksekova arasında, güneye yönelmiş ters faylardan meydana gelir. o Ana Güncel Fay ın Türkiye uzantısı Yüksekova ve Van fay segmentlerinden oluşur. Doğu Anadolu Sıkışma Bölgesi üç alt bölge altında incelenebilir : KAF ın doğu uzantısı olan Varto segmenti ; DAF ın Ermenistan a doğru olan uzantısı, Varto segmentine paralel faylar (Çaldıran, Balık Gölü vd faylar), Ana Güncel Fayın Türkiye içine uzantısı olan Yüksekova ve Van segmentleridir (EK-2 Şekil 6). Doğu Anadolu Sıkışma Bölgesinde önemli sayılabilecek herhangi bir paleosismolojik çalışma bulunmamaktadır, deprem zararlarının azaltılabilmesi için mutlaka yapılmalıdır. Varto segmenti, 1939 Erzincan depremi sonucunda gerilme birikiminin Erzincan segmentinin batı ve doğu uçlarına doğru yerdeğiştirmesi ile, döneminde sismik olarak diri olmuştur (Varto, 1966 depremi M s = 6.9) den sonra bu segment üzerinde önemli bir deprem meydana gelmemiştir Erzincan (M s =6.8) ve 1992 Pülümür (M s =6.1) depremleri Varto segmenti ile Erzincan segmenti arasındaki sismik boşlukta muhtemel bir depremin belirtisi olabilir. Bitlis Bindirme Kuşağı nda 20.yüzyılda oluşan tek deprem 1975 Lice (M s =6.8) dir. Akdağ fayı (150 km), Balık gölü fayı (100 km), Karayazı fayı (85 km), Çaldıran, Doğu Beyazıt ve Tutak fayları (50-55 km), Hasan-Timur gölü fayı (45 km), Süphan fayı (30 km), Malazgirt, Kelkit, Erciş fayları (15-20 km). BBK, 1500 km uzunlukta, 60 km genişliğinde bir bölgeyi oluşturur. Aletsel dönemde ( ) toplam 22 yıkıcı deprem (M s 5.5) yaratmıştır (Bunlardan 5 i KDAF boyunca, 9 u Karlıova doğusundaki faylarda, 1 i BBK üzerinde oluşmuştur).

13 Çizelge 6 nın devamı Ardahan sismik boşluğu Bilinen sismik boşluklar DİKKAT NOTU: Tarihsel depremler Van sismik boşluğu Tarihsel depremler 0-25 km içerisindeki bazı yerleşkeler Tarihsel depremler 0-25 km içerisindeki yakın olduğu bazı yerleşkeler Yüksekova sismik boşluğu Tarihsel depremler 0-25 km içerisindeki yakın olduğu bazı yerleşkeler 400, km içerisindeki yakın olduğu bazı yerleşkeler Şiddet (I o ) 1110,1245,1276,1282,1439, 1441,1647,1648,1685,1692, 1701,1704,1715,1871,1872 Kars (Ardahan, Göle, Sarıkamış), Erzurum (Şenkaya, Horasan), Çıldır barajı Şiddet (I o ) Çayırlı-Aşkale sismik boşluğu (Tortum un güneybatısı-aşkale Aşkale) Son tarihsel depremler hakkında kayıt bulunamamıştır. Erzurum (Merkez, Aşkale), Erzincan (Tercan,Çayırlı), Bayburt (Merkez), Tercan barajı Son tarihsel depremler hakkında kayıt bulunamamıştır. Hakkari (Merkez), Yüksekova VIII (Sosyal vd.,1981) VI-X (Ergin vd, 1967) Van (Merkez, Gürpınar, Başkale), Sihke ve Zernek barajı Tüm sismik boşluklarda 1970 den sonra sismik etkinlik kümülatif olarak artmıştır. Özellikle Yüksekova segmentindeki deprem sayısında belirgin bir artış gözlenmektedir.

14 Çizelge 7 ORTA ANADOLU OVA BÖLGESİ Kırıkkale fayı 1938 Kırşehir (6.6) Tuzgölü fayı Derin Kuyu fayı Öşü n fayı Ecemiş fayı Erciyes fayı 1940 Kayseri-Develi (6.7) Karsantı- Karaisalı Karataş- Osmaniye fay zonu Deliler fayı Elbistan fayı Malatya fayı Sürgü fayı Ovacık fayı Özelliği Deprem sayısı Segment uzunlukları Sismik aktivitesi DİKKAT NOTU : Orta Anadolu Bölgesi, kuzeyde Kuzey Anadolu fayı, doğuda Doğu Anadolu fayı, güneyde Helenik-Kıbrıs yayı ve batıda Ege Graben Sistemi arasında kalmış geniş bir bölgeyi kapsar. Bu bölge içerisinde KD-GB ve KB-GD doğrultulu bağımsız doğrultu atımlı faylar ile Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu faylarından ayrılan faylar bulunur. Bu faylardan en önemlileri : Tuzgölü, Ecemiş, İnegöl-Eskişehir, Kırşehir-Keskin, Akşehir, Kırıkkale, Almus, Ovacık ve Sürgü faylarıdır (EK-2 Şekil 7). Aletsel dönemde ( ) toplam 5 yıkıcı deprem (M s 5.5) yaratmıştır. Tuzgölü fayı (200 km), Ecemiş fayı ( km), İnegöl-Eskişehir fay takımı (400 km), Ovacık-Malatya fayı (160 km), Malatya fayı (180 km) Bölgede 1938 Kırşehir-Keskin depremi (M s =6.6) dışında önemli bir deprem meydana gelmemiştir. Son 15 yıllık dönemde oluşmuş Ms 4 olan depremlerin dışmerkezleri özellikle Kırıkkale fayının güneybatı ucunda, Ecemiş fayının orta kısmında ve Sürgü fayının batı ucunda yer almaktadır. Kırıkkale fayı üzerinde oluşabilecek büyük b k bir deprem Ankara yı önemli derecede etkileyebilir. Uzun süredir s sismik açıdan a suskun olan Tuzgölü fayı üzerinde Şereflikoçhisar, Aksaray ve Bor gibi yerleşim alanları da risk altındad ndadır.

15 Depremin kaynaklandığı fay sistemi Kuzey Anadolu Fay sistemi Ege Graben Sistemi Helenik-Kıbrıs yayı Doğu Anadolu Sıkışma Bölgesi 1:1 Betonarme yapı Erzincan, 1939 Kocaeli, 1999 Kayıp Sayısı Çaldıran,1976 Bolu,1944 Tosya, Niksar, Yenice,1953 Gediz, 1970 Düzce,1999 Fethiye, 1957 Abant, 1957 Manyas, 1964 Ağır hasarlı+yıkık bina sayısı Şekil 1 Dünyadaki büyük depremlerde kayıp-ağır hasarlı bina sayısı değişimleri (Spence, 1992 çalışması) -İstanbul Büyük Şehir Belediyesi, Zemin ve Deprem İnceleme Müdürlüğü, 2002 den değiştirilerek- ( döneminde ülkemizde oluşan M s 7 lik depremler ile ilgili bilgiler fay mekanizmalarına göre Yapı Merkezi AR-GE Bölümünce işlenmiştir)

16 Depremin kaynaklandığı fay sistemi Kuzey Anadolu Fay Sistemi Ege Graben Sistemi Helenik-Kıbrıs Yayı Doğu Anadolu Sıkışma Bölgesi Orta Anadolu Ova Bölgesi Doğu Anadolu Fay Sistemi 1:1 Betonarme yapı Erzincan, 1939 Kocaeli, 1999 Çaldıran, 1976 Lice, 1975 Varto, 1966 Bolu, 1944 Tosya, Niksar, Kayıp Sayısı Karlıova,1949 Hendek,1943 Yenice, 1953 Erciş, 1941 Bingöl, 2003 Ceyhan,1998 Kırşehir,1938 Erzurum,1952Pülümür, 1967 Adapazarı, 1967 Dinar,1995 Suş ehri,1929 Kurşunlu, Abant, Dikili, 1939 Fethiye, 1957 Burdur, 1971 Torbalı, 1928 Bartın, 1968Alaşehir, Sultandağı,2002 Develi, Edremit,1944 Manyas, 1964 Söke, 1955 Denizli,1933 Gediz, 1944 Denizli, 1965 Ceyhan, Sürgü, Bigadiç, Malatya, Erdek,1935 Sultandağı,2000 Kars, 1988 Dinar, 1925 Kurşunlu, 1953 Kadınhan, Karaburun, Çınarcık, 1963 Kars, 1983 Bingöl, Düzce,1999 Gediz, Varto, 1946 Erzincan,1992 Çankırı, 2000 Eskişehir, 1956 Ağır hasarlı+yıkık bina sayısı Şekil 2 Dünyadaki büyük depremlerde kayıp sayısı-ağır hasarlı ve yıkık bina sayısı değişimleri (Spence, 1992 çalışması) -İstanbul Büyük Şehir Belediyesi, Zemin ve Deprem İnceleme Müdürlüğü, 2002 den değiştirilerek- ( döneminde ülkemizde oluşan M s 5.5 lik depremler ile ilgili bilgiler fay mekanizmalarına göre Yapı Merkezi AR-GE Bölümünce işlenmiştir)

17 KAFZ ( ) 2003) 1: K a = Y n=22, r=0.895 Erzincan, 1939 Kocaeli, 1999 Kayıp sayısı, K a Karlıova,1949 Hendek,1943 Yenice, 1953 Pülümür, 1967 Adapazarı, 1967 Suşehri,1929 Kurşunlu, Abant, Bartın, 1968 Manyas, 1964 Bolu, 1944 Tosya, Niksar, Düzce,1999 Erzincan, Bigadiç, 1942 Erdek, Kurşunlu, 1953 Çınarcık, 1963 Çankırı, Ağır has arlı+yıkık bina s ayıs ı, Y Şekil 3 Kuzey Anadolu Fay Zonu nda (KAFZ) döneminde oluşmuş 22 depremde (5.5 M s 7.9) kayıp sayısı ile ağır hasarlı+yıkık bina sayısı arasındaki ilişkiler (Ergünay, Gençoğlu ve Gülkan,1997 kaynağı ve son depremlerde Deprem Araştırma Dairesi verileri kullanılmıştır)

18 :1 EGS ( ) 2003) 1000 Gediz, 1970 Kayıp sayısı, K a Dinar,1995 Dikili, 1939 Burdur, 1971 Torbalı, 1928 Sultandağı,2002 Alaşehir, 1969 Edremit,1944 Söke, 1955 Denizli,1933 Gediz, 1944 Denizli, 1965 Sultandağı,2000 Kadınhan, 1946 Dinar, 1925 Karaburun, Ağır has arlı+yıkık bina s ayıs ı, Y Şekil 4 Ege Graben Sistemi nde (EGS) döneminde oluşmuş 16 depremde (5.5 M s 7.2) kayıp sayısı ile ağır hasarlı+yıkık bina sayısı arasındaki ilişkiler (Ergünay, Gençoğlu ve Gülkan,1997 kaynağı ve son depremlerde Deprem Araştırma Dairesi verileri kullanılmıştır)

19 10000 DAFZ ( ) 2003) 1: K a = 2.310x10-5 Y n=6, r=0.877 Bingöl, 1971 a Kayıp sayısı, K 100 Bingöl, 2003 Ceyhan, Ceyhan, 1945 Sürgü, 1986 Malatya, Ağır has arlı+yıkık bina s ayıs ı, Y Şekil 5 Doğu Anadolu Fay Zonu nda (DAFZ) döneminde oluşmuş 6 depremde (5.5 M s 6.8) kayıp sayısı ile ağır hasarlı+yıkık bina sayısı arasındaki ilişkiler (Ergünay, Gençoğlu ve Gülkan,1997 kaynağı ve son depremlerde Deprem Araştırma Dairesi verileri kullanılmıştır)

20 Doğu Anadolu Sıkışma Bölgesi ( ) 2003) 1:1 Çaldıran, 1976 Lice, 1975 Varto, 1966 Kayıp sayısı, K a Erciş, 1941 Erzurum,1952 Kars, 1983 K a = Y n=7, r= Kars, Ağır has arlı+yıkık bina s ayıs ı, Y Şekil 6 Doğu Anadolu Sıkışma Bölgesi nde döneminde oluşmuş 8 depremde (5.5 M s 7.5) kayıp sayısı ile ağır hasarlı+yıkık bina sayısı arasındaki ilişkiler (Ergünay, Gençoğlu ve Gülkan,1997 kaynağı ve son depremlerde Deprem Araştırma Dairesi verileri kullanılmıştır)

21 Kayıp sayısı, K a KAFZ ( ) 2003) K a = Y n=22, r=0.895 Pülümür, 1967 Adapazarı, 1967 Suşehri,1929 Kurşunlu, Abant, Bigadiç, 1942 Erdek,1935 Bolu, 1944 Tosya, Niksar, Düzce,1999 Erzincan,1992 Karlıova,1949 Hendek,1943 Yenice, 1953 Bartın, 1968 Manyas, 1964 Erzincan, 1939 Kocaeli, :1 Depremin büyüklüğü, M s Kurşunlu, 1953 Çınarcık, 1963 Çankırı, Ağır has arlı+yıkık bina s ayıs ı, Y Pülümür, 1967 Kurşunlu, 1953 Bigadiç, Suşehri,1929 Çankırı, Çınarcık, 1963 Kurşunlu, 1951 Erdek,1935 Bartın, 1968 Hendek,1943 Karlıova,1949 Adapazarı, Erzincan, Manyas, 1964 Niksar, 1942 Abant, 1957 Yenice, 1953 K a = Y n=22, r=0.845 Tosya, 1943 Bolu, 1944 Düzce,1999 Kocaeli, 1999 Erzincan, 1939 Şekil 7 Kuzey Anadolu Fay Zonu nda (KAFZ) döneminde oluşmuş 22 depremde (5.5 M s 7.9) kayıp sayısı-ağır hasarlı ve yıkık bina sayısı-depremin büyüklüğü arasındaki ilişkiler (Ergünay, Gençoğlu ve Gülkan,1997 kaynağı ve son depremlerde Deprem Araştırma Dairesi verileri kullanılmıştır)

22 EGS ( ) 2003) 1:1 Kayıp sayısı, Ka Gediz, 1970 Dinar,1995 Burdur, 1971 Dikili, Alaşehir, 1939 Torbalı, Sultandağı,2002 Söke, 1955 Denizli,1933 Edremit,1944 Gediz, 1944 Denizli, 1965 Sultandağı,2000 Depremin büyüklüğü, M s Ağır has arlı+yıkık bina s ayıs ı, Y Kadınhan, 1946 Denizli,1933 Denizli, 1965 Sultandağı,2000 Dinar, 1925 Kadınhan, 1946 Karaburun, 1949 Burdur, Dinar, Karaburun, Dikili, Söke, 1955 Edremit,1944 Gediz, 1944 Dinar,1995 Sultandağı,2002 Torbalı, Alaşehir, Gediz, Şekil 8 Ege Graben Sistemi nde (EGS) döneminde oluşmuş 16 depremde (5.5 M s 7.2) kayıp sayısı-ağır hasarlı ve yıkık bina sayısı-depremin büyüklüğü arasındaki ilişkiler (Ergünay, Gençoğlu ve Gülkan,1997 kaynağı ve son depremlerde Deprem Araştırma Dairesi verileri kullanılmıştır)

23 10000 DAFZ ( ) 2003) 1: Bingöl, 1971 Kayıp sayısı, Ka 100 K a = 2.310x10-5 Y n=6, r=0.877 Ceyhan,1998 Bingöl, Ceyhan, 1945 Sürgü, 1986 Malatya, Ağır has arlı+yıkık bina s ayıs ı, Y Depremin büyüklüğü, M s Ceyhan, Malatya, Sürgü, 1986 Ceyhan,1998 Bingöl, 2003 Bingöl, Şekil 9 Doğu Anadolu Fay Zonu nda (DAFZ) döneminde oluşmuş 6 depremde (5.5 M s 6.8) kayıp sayısı-ağır hasarlı ve yıkık bina sayısı-depremin büyüklüğü arasındaki ilişkiler (Ergünay, Gençoğlu ve Gülkan,1997 kaynağı ve son depremlerde Deprem Araştırma Dairesi verileri kullanılmıştır)

24 Kayıp sayısı, Ka Doğu Anadolu Sıkışma Bölgesi ( ) 2003) Erciş, 1941 Erzurum,1952 Kars, :1 Çaldıran, 1976 Lice, 1975Varto, Kars, 1988 K a = Y n=7, r= Depremin büyüklüğü, M s Ağır has arlı+yıkık bina s ayıs ı, Y Erzurum,1952 Erciş, 1941 Kars, 1988 Kars, 1983 Lice, 1975 Varto, 1966 Çaldıran, Şekil 10 Doğu Anadolu Sıkışma Bölgesi nde döneminde oluşmuş 8 depremde (5.5 M s 7.5) kayıp sayısı-ağır hasarlı ve yıkık bina sayısı-depremin büyüklüğü arasındaki ilişkiler (Ergünay, Gençoğlu ve Gülkan,1997 kaynağı ve son depremlerde Deprem Araştırma Dairesi verileri kullanılmıştır)

25 SONUÇLAR VE ÖNERİLER Bu çalışmada incelenen konular ışığında aşağıdaki sonuç ve öneriler yapılmaktadır : Ülkemizdeki mevcut bilgi birikiminin ışığında mevcut diri fay haritaları yeniden incelenerek nihai, güvenilir ve eksiksiz tek bir harita oluşturulmalı; ayrıca fay sistemlerinin eksik paleosismololojik çalışmaları tamamlanmalıdır. Türkiye ve civarında 5 ayrı nda yüksek deprem magnitüdü yaratabilecek özellikte uzun segmentlerin yer aldığı 15 sismik boşluk mevcuttur. Bu sismik boşluklar ve civarındaki sismik aktivite süratle mercek altına alınmalıdır. Adı geçen boşlukların sıraya koyulması gerekirse araştırmaya öncelikle son yıllarda en yüksek sismik aktiviteyi gösteren KAF üzerinde 219 yıldır suskun olan Yedisu düzlüğü, DAFZ üzerindeki, 214 yıldır büyük bir deprem gerçekleşmeyen Hazar gölü (Palu-Sincik) ve EGS üzerindeki Argıthanı (Sultandağı) sismik boşluklarından başlanmalıdır (Çizelge 1-7, Şekil EK-2 1-7). Kayma hızları düzenli GPS ölçümleri ile saptanmalı, termal su kaynaklarındaki değişimler (sıcaklık, bulanıklık, debi, renk ve kimyasal bileşimdeki değişimler) rutin şekilde izlenmelidir (ağ şeklinde yayılacak kuyu izleme noktalarında da benzer ölçümler gerçekleştirilmelidir). Tüm sismik boşlukların özellikle 0-25 km civarındaki yerleşkelerde bulunan okullar, konutlar, hastaneler, kamu binaları, otoyollar, barajlar, santrallar vb. hassasiyetle depreme dayanım testlerinden geçirilmeli, dayanımı yetersiz bulunanların takviye onarımı süratle yapılmalıdır. Fay hatlarının kesişim bölgelerinde yer alan Karlıova, Bingöl, Varto, Kığı, Pülümür gibi yerleşim merkezlerindeki -çok sık olan küçük ve orta deprem aktivitesi nedeni ile- yapıların dayanımı titizlikle incelenmelidir. Tüm sismik boşluklarda yeni yapılacak binaların da proje ve yerinde uygulaması hassasiyetle takip edilmelidir. Ülkemizde özelilkle büyük depremlerde (M s >7.0) 1:1'e yakın -1 bina başına bir can kaybı- kayıp sözkonusudur (Şekil 1-10). Bu oranın sistematik olarak eğitim, proje ve uygulama alanında yapılacak iyileştirmelerle kademeli olarak endüstrileşmiş ülkelerde olduğu gibi 1: 100, 1: 500 seviyesine çekilmesi nihai amaç olmalıdır.

26 KAYNAKLAR Arıoğlu, E., Arıoğlu, N., Girgin, C. Aktif Fayların Depremsellik Parametrelerinin Kestirilmesi, Hazır Beton, Ocak Aydan, Ö. 27 Ocak 2003 Pülümür Depremi, 28 Ocak Bağcı, G., Yatman, A., Özdemir, S., Altın, N. Türkiye de Hasar Yapan Depremler Deprem Araştırma Dairesi Bülteni, no 69, Ankara, s Bayrak,Y,Yılmaztürk A. Türkiye ve Civarında Sismik Moment ve Gerilim Dağılımı Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Bülteni,No 21,1999. Demirtaş, R., Yılmaz, R. Türkiye nin Sismotektoniği, Demirtaş, R., Yılmaz, R. Türkiye nin Sismotektoniği, Deprem Araştırma Dairesi, Ankara, Demirtaş, R., Erkmen, C. Deprem ve Jeoloji, Jeoloji Mühendisleri Odası, Ankara, Demirtaş, R. 27 Ocak 2003 Pülümür (Tunceli) - Yedisu Depremi Demirtaş, R. 17 Ekim 2002 Kığı Depremlerinin Tektonik ve Depremsellik Açısından İrdelenmesi" Deprem Araştırma Dairesi Sismoloji Grubu 1 Mayıs 2003 Bingöl Depremi Ön Rapor Deprem Araştırma Dairesi 12 Kasım 1999 Düzce Depremi Raporu, Ed: B.Özmen, G.Bağcı, Kasım 2000, Ankara. Ergünay,O.,Gençoğlu,S., Gülkan, P "Earthquake Vulnerability, Loss and Risk Assessment in Turkey" Mitigating the Impact of Impending Earthquakes, (Eds: Vogel & Brandes), Balkema, Eyidoğan, H., Güçlü, U., Utku, Z., Değirmenci, E. Türkiye Büyük Depremleri Makro Sismik Rehberi ( )", İ.T.Ü. Jeofizik Müh. Bölümü, İnan, E., Çolakoğlu, Z., Koç, N., Bayülke, N., Çoruh,E Yılları Arası İvme Kayıtları Olan Deprem Kataloğu, Deprem Araştırma Dairesi, Temmuz Meclis Araştırma Komisyonu Raporu, Aralık

27 EK -1 Çizelge 1 Türkiye ve civarı ( ) dönemi hasar yaratan (M s 5.5 ) depremler ile ilgili karakteristik büyüklükler Tarih Saat Yer N E h M s (km) D.A.D KOERI Eyidoğan (M s ) ort. I o E (erg) Can kaybı Yaralı Ağır hasarlı + yıkık Orta hasarlı Hafif hasarlı Fay sistemi Yaralı / Can kaybı Düşünceler D.A.S.B Malazgirt fayı Kağızman VIII 1 8.4E D.A.S.B Erzurum Erzurum VIII 1 1.6E D.A.S.B Edremit körfezi VIII 1 *** E.G.S Edremit körfez fayı Çankırı IX 1 3.3E K.A.F Zara E K.A.F Malazgirt IX Patnos X Ardahan VII 1 6.1E+20 > D.A.S.B Erzurum Çemişgezek IX 1 1.4E D.A.F Foça IX E.G.S Enderes IX 1 2.9E+21 K.A.F Karamürsel VII 1 6.1E+20 K.A.F Osmancık VII 1 1.6E+21 K.A.F Mürefte X 6.7E * 466* 5540* K.A.F Gemerek VII 1 3.3E+20 K.A.F Burdur IX E.G.S Burdur fayı Tokat-Samsun X 3.6E K.A.F Almus-Tokat VIII 1 8.4E+20 K.A.F Soma IX E.G.S Soma fayı Sultandağı VIII 1 E.G.S Argıthan fayı Karpathos H.K.Y Pasinler IX D.A.S.B Erzurum Afyon-Dinar VIII E.G.S Finike VIII H.K.Y Rodos-Girit IX 1 H.K.Y Kars VIII 6.1E D.A.S.B Erzurum İzmir-Torbalı IX E.G.S Emet VIII E.G.S Sivas-Su Şehri VIII 1.6E K.A.F Hakkari sınırı X D.A.S.B Yüksekova segm Gökova IX 1 H.K.Y Gökova segmenti Denizli-Çivril VIII E.G.S Bingöl-Çapakçur VII 1 6.1E D.A.F Erdek IX 7.5E K.A.F Digor VIII D.A.S.B Erzurum Kırşehir IX O.A.B Kırşehir fayı İzmir-Dikili IX E.G.S Tercan VII K.A.F Erzincan X-XI 4.4E K.A.F dönemi K.A.F depremlerini tetiklemiştir Kayseri-Develi VIII O.A.B Yozgat VIII 3.3E O.A.B Kıbrıs H.K.Y Muğla VIII H.K.Y Van-Erciş VIII D.A.S.B 1 Erciş fayı

28 Çizelge 1 in devamı Erzincan VIII 8.4E K.A.F Muğla VIII H.K.Y Bigadiç-Sındırgı VIII 1.6E E.G.S Osmancık VIII 2.4E K.A.F Çorum E K.A.F Niksar-Erbaa IX 2.6E K.A.F Hendek IX 7.5E K.A.F Tosya-Ladik IX-X 4.9E K.A.F Bolu-Gerede IX-X 4.9E K.A.F Mudurnu E K.A.F Gediz-Uşak VIII E.G.S Ayvacık (Edremit) IX K.A.F Adana-Misis VIII 1.1E D.A.F Van D.A.S.B Van segmenti Denizli IX 1, E.G.S Sultandağı VIII E.G.S 0.75 Argıthan fayı Varto-Hınıs VIII 6.1E D.A.S.B İzmir-Karaburun IX E.G.S Karlıova IX Doğuda K.A.F ile D.A.F ın kesişim yeridir İskenderun H.K.Y Kurşunlu IX 1.9E K.A.F Hasankale VIII 6.1E D.A.S.B Erzurum Misis-Ceyhan VIII 2.4E D.A.F Yenice-Gönen IX 6.7E K.A.F Karaburun VII 1 E.G.S Kurşunlu VIII 2.1E K.A.F Kıbrıs H.K.Y Aydın-Söke IX E.G.S Söğüt VIII E.G.S Amargos VIII H.K.Y Fethiye-Rodos IX H.K.Y Bolu-Abant IX 3.6E K.A.F Köyceğiz VIII H.K.Y Marmaris VIII H.K.Y Denizli VII E.G.S Çınarcık-Yalova VIII 2.9E K.A.F Malatya VIII O.A.B 4.5 Malatya fayı Manyas IX 2.6E K.A.F Denizli-Honaz VIII E.G.S Saros VI K.A.F Viranşehir-Lıçık K.A.F Varto VIII 3.3E K.A.F Varto IX 1.9E K.A.F 0.6 Varto segmenti döneminde önemli sismik aktivite göstermiştir Adapazarı IX 4.9E K.A.F Pülümür-Kiği VIII 2.1E K.A.F Akyazı E K.A.F Amasya-Bartın VIII 5.5E KAF ile ikincil bağlantılı

29 Çizelge 1 in devamı Fethiye VII H.K.Y Gönen VII 1 4.5E K.A.F Demirci VIII E.G.S Demirci fayı Demirci E.G.S Demirci fayı Alaşehir VIII E.G.S 4.5 Gediz grabeni Karaburun VIII E.G.S Gediz IX E.G.S Çavdarhisar VIII E.G.S Demirci VIII E.G.S Demirci fayı İvrindi VII 1 0 E.G.S Burdur VIII E.G.S 2.6 Burdur fayı Bingöl VIII 1E D.A.F 0.8 Göynük fayı İzmir VII E.G.S Saros VI 1 5.5E K.A.F Lice VIII D.A.S.B 1.4 B.B.K Ardahan VIII 1 2.4E D.A.S.B 2 K.D.A.F Çaldıran-Muradiye IX 4.9E D.A.S.B 0.1 K.D.A.F Karaburun VII E.G.S Biga VIII 1.6E K.A.F Erzurum-Balkaya VIII 8.4E Erzurum-Horasan VIII 1.4E D.A.S.B 1 K.D.A.F Malatya-Sürgü VIII D.A.F 3 Malatya fayı Sürgü-Malatya VIII D.A.F Kuyucak-Denizli E.G.S Kars-Akyaka X 1.9E D.A.S.B 2.7 K.D.A.F Erzincan-Tunceli VIII K.A.F Pülümür VII 6.1E K.A.F Doğanbey VII - 55 E.G.S Dinar VIII E.G.S Kığı VI 4.5E K.A.F ve D.A.F kesişme noktası civarı Mecitözü VI 3.3E K.A.F Adana-Ceyhan VIII 1.1E D.A.F Doğu Marmara X 3.2E K.A.F Düzce IX 1.3E K.A.F Orta-Çankırı VII 7.9E K.A.F Sultandağı VII E.G.S Sultandağı E.G.S 7.5 Sismik aktivitesi yüksek bir faydır (20-30 yılda bir) Pülümür ** E D.A.F Urla E.G.S Bingöl ** VIII 7.9E K.A.F ve D.A.F kesişme noktası civarıdır. Açıklamalar : M s = Depremin yüzey dalgası büyüklüğü M w = Depremin moment büyüklüğü (bu kavram özellikle büyük depremler için geliştirilmiştir) M d = Depremin süre cinsinden büyüklüğü h= Hiposantır derinliği (km) I o = Episantırdaki şiddet (Modified Mercalli -MM cinsinden) E = Depremin enerji büyüklüğü -doğrultu atımlı faylanma için- (erg)

30 AÇIKLAMALAR K.A.F = Kuzey Anadolu Fay Sistemi, E.G.S = Ege Graben Sistemi, D.A.F = Doğu Anadolu Fay Sistemi, O.A.B = Orta Anadolu Ova Bölgesi H.K.Y= Helenik Kıbrıs Yayı, Doğu Anadolu Sıkışma Bölgesi = Kuzeyden güneye doğru Kuzey Doğu Anadolu Fay Sistemi (K.D.A.F), K.A.F'ın Karlıova doğusundaki faylanmalar ve Bitlis Bindirme Kuşağı ve Bitlis Bindirme Kuşağı (B.B.K)'ndan oluşur. * D.A.D 'a ait verilerdir. Eyidoğan ve arkad. (1991), Ambraseys, Finkel (1987)'kaynağında ise Trakya tarafında 2836 can kaybı, 7535 yaralı, yıkık, ve 15000'den fazla hasarlı yapı mevcuttur.trakya tarafında yıkık haldeki yapı sayısı toplam yapıların % 73.6'sı, Anadolu tarafında ise % 42.7'sini oluşturmuştur. ** M d cinsinden *** Yüzlerce ev oturulamayacak hale gelmiştir. 1 Deprem büyüklükleri Eyidoğan ve arkadaşları (1991) kaynağında atıf verilen Ambraseys ve Finkel (1987) ve Ambraseys (1998)'e ait verilerdir. Bazı depremlerde ölü ve yaralı sayısı için gazetelere atıf verilmiştir. 2 T.B.M.M'ne sunulan belgeden alınmıştır Haziran 1945'de başlayıp 1946'ya kadar süren bir deprem dizisidir. 4 Öncü şok ana şoktan 83 sn önce olmuştur. Bölge sakinleri dışarı kaçmışlar, can kaybı daha az olmuştur Ağustos Varto depreminin biri 7 Mart diğeri 13 Temmuz 1966'da olmak üzere 2 adet öncü depremi olmuştur. 6 Ambrasey (1988)'e göre depremin kendi büyüklüğüne yakın bir öncü şoku ( ) bulunmaktadır. Hasar her iki depremin etkisini içerir. 7 Depremden yaklaşık 7 saat önce öncü deprem meydana gelmiştir Eylül 1995'deki öncü deprem ile başlayarak 1 Ekim tarihli ana şoka kadar bir seri deprem oluşmuştur, bu da hasarlı bina sayısını arttırmıştır. 9 M w cinsinden verilmiştir. 10 Deprem Ovacık fayı üzerinde oluşmuştur (Fay KAF ile o açı yapmaktadır, DAF a ise paraleldir.) Bazı artçılar ise KAF doğrultusundadır (Aydan, 2003). 11 Depremin koordinatları yaklaşık olarak verilmiştir. Depremin ürettiği enerji -doğrultu atımlı faylanma- log E =1.36 M s (Bayrak, Yılmaztürk, 1999) bağıntısı ile hesaplanmıştır.

31 Çizelge 2 Kuzey Anadolu Fay Zonu ( ) dönemi hasar yaratan (M s 5.5 ) depremler ile ilgili karakteristik büyüklükler Tarih Saat Yer N E h M s (M s ) ort. I o E Can Yaralı Ağır Orta Hafif Yaralı / Düşünceler (km) D.A.D KOERI Eyidoğan (erg) kaybı hasarlı + yıkık hasarlı hasarlı Can kaybı Çankırı IX 1 3.3E Zara E Enderes IX 1 2.9E Karamürsel VII 1 6.1E Osmancık VII 1 1.6E Mürefte X 6.7E * 466* 5540* Gemerek VII 1 3.3E Tokat-Samsun X 3.6E Almus-Tokat VIII 1 8.4E Sivas-Su Şehri VIII 1.6E Erdek IX 7.5E Tercan VII Erzincan X-XI 4.4E dönemi K.A.F depremlerini tetiklemiştir Erzincan VIII 8.4E Osmancık VIII 2.4E Çorum E Niksar-Erbaa IX 2.6E Hendek IX 7.5E Tosya-Ladik IX-X 4.9E Bolu-Gerede IX-X 4.9E Mudurnu E Ayvacık (Edremit) IX Kurşunlu IX 1.9E Yenice-Gönen IX 6.7E Kurşunlu VIII 2.1E Bolu-Abant IX 3.6E Çınarcık-Yalova VIII 2.9E Manyas IX 2.6E Saros VI Viranşehir-Lıçık Varto IX 1.9E Adapazarı IX 4.9E Pülümür-Kiği VIII 2.1E Akyazı E Gönen VII 1 4.5E Saros VI 1 5.5E Biga VIII 1.6E Erzincan-Tunceli VIII Pülümür VII 6.1E Amasya-Mecitözü VI 3.3E Doğu Marmara X 3.2E Düzce IX 1.3E Orta-Çankırı VII 7.9E

32 Çizelge 3 Ege Graben Sistemi ( ) dönemi hasar yaratan (M s 5.5 ) depremler ile ilgili karakteristik büyüklükler Tarih Saat Yer N E h M s (M s ) ort. I o E Can Yaralı Ağır Orta Hafif Yaralı / Düşünceler (km) D.A.D KOERI Eyidoğan (erg) kaybı hasarlı + yıkık hasarlı hasarlı Can kaybı Edremit körfezi VIII 1 *** Edremit körfez fayı Foça IX Burdur IX Burdur fayı Soma IX Soma fayı Sultandağı VIII 1 Argıthan fayı Afyon-Dinar VIII İzmir-Torbalı IX Emet VIII Denizli-Çivril VIII İzmir-Dikili IX Bigadiç-Sındırgı VIII 1.6E Gediz-Uşak VIII Denizli IX 1, Sultandağı VIII Argıthan fayı İzmir-Karaburun IX Karaburun VII Aydın-Söke IX Söğüt VIII Denizli VII Denizli-Honaz VIII Demirci VIII Demirci fayı Demirci Demirci fayı Alaşehir VIII Gediz grabeni Karaburun VIII Gediz IX Çavdarhisar VIII Demirci VIII Demirci fayı İvrindi VII Burdur VIII Burdur fayı İzmir VII Karaburun VII Kuyucak-Denizli Doğanbey VII Dinar VIII Sultandağı VII Sultandağı Urla Sismik aktivitesi yüksek bir faydır (20-30 yılda bir)

33 Çizelge 4 Helenik Kıbrıs Yayı ( ) dönemi hasar yaratan (M s 5.5 ) depremler ile ilgili karakteristik büyüklükler Tarih Saat Yer N E h M s (M s ) ort. I o E Can Yaralı (km) D.A.D KOERI Eyidoğan (erg) kaybı Ağır hasarlı + yıkık Orta hasarlı Hafif hasarlı Yaralı / Can kaybı Düşünceler Karpathos Finike VIII Rodos-Girit IX Gökova IX 1 Gökova segmenti Kıbrıs Muğla VIII Muğla VIII İskenderun Kıbrıs Amargos VIII Fethiye-Rodos IX Köyceğiz VIII Marmaris VIII Fethiye VII Çizelge 5 Orta Anadolu Ova Bölgesi ( ) dönemi hasar yaratan (M s 5.5 ) depremler ile ilgili karakteristik büyüklükler Tarih Saat Yer N E h M s (M s ) ort. I o E Can Yaralı Ağır Orta Hafif Yaralı / Düşünceler (km) D.A.D KOERI Eyidoğan (erg) kaybı hasarlı + yıkık hasarlı hasarlı Can kaybı Kırşehir IX Kırşehir fayı Kayseri-Develi VIII Yozgat VIII 3.3E Malatya VIII Malatya fayı

34 Erzurum Malazgirt fayı Çizelge 6 Doğu Anadolu Sıkışma Bölgesi ( ) dönemi hasar yaratan (M s 5.5 ) depremler ile ilgili karakteristik büyüklükler Tarih Saat Yer N E h M s (M s ) ort. I o E Can Yaralı Ağır Orta Hafif Yaralı / Düşünceler (km) D.A.D KOERI Eyidoğan (erg) kaybı hasarlı + yıkık hasarlı hasarlı Can kaybı Kağızman VIII 1 8.4E Erzurum VIII 1 1.6E Malazgirt IX Patnos X Ardahan VII 1 6.1E+20 > Erzurum Pasinler IX Erzurum Kars VIII 6.1E Erzurum Hakkari sınırı X Yüksekova segm Digor VIII Erzurum Van-Erciş VIII Erciş fayı Van Van segmenti Varto-Hınıs VIII 6.1E Hasankale VIII 6.1E Erzurum Lice VIII Bitlis Bind.Kuşağı Ardahan VIII 1 2.4E Çaldıran-Muradiye IX 4.9E Erzurum-Horasan VIII 1.4E Erzurum-Balkaya VIII 8.4E Kars-Akyaka X 1.9E Erzurum Çizelge 7 Doğu Anadolu Fay Sistemi ( ) dönemi hasar yaratan (M s 5.5 ) depremler ile ilgili karakteristik büyüklükler Tarih Saat Yer N E h M s (M s ) ort. I o E Can Yaralı Ağır Orta Hafif Yaralı / Düşünceler (km) D.A.D KOERI Eyidoğan (erg) kaybı hasarlı + yıkık hasarlı hasarlı Can kaybı Çemişgezek IX 1 1.4E Bingöl-Çapakçur VII 1 6.1E Adana-Misis VIII 1.1E Misis-Ceyhan VIII 2.4E Bingöl VIII 1E Göynük fayı Biga VIII 1.6E Malatya-Sürgü VIII Malatya fayı Sürgü-Malatya VIII Adana-Ceyhan VIII 1.1E Pülümür ** E

35 EK -2 Şekil 1 Türkiye ve yakın civarında yer alan muhtemel sismik boşlukların diri faylara göre dağılımları (Elipslerin büyüklükleri kırılabilecek segmentlerin maksimum uzunluklarını göstermektedir. İnce koyu hatlar diri fayları göstermektedir). (Harita : Demirtaş, Yılmaz Türkiye nin Sismotektoniği,Deprem Araştırma Dairesi, 1996)

36 Muhtemel sismik boşluklar KARADENİZ K u z e y A n a d o l u F a y Z o n u Şekil 2 Kuzey Anadolu Fay Zonu nda hasar yapıcı ve yüzey kırığı meydana getirmiş depremler ile muhtemel sismik boşlukların diri fay segmentleri ile olan ilişkisi (Kalın koyu hatlar diri fayları göstermektedir, elipslerin büyüklükleri depremlerin etkileyebileceği kırık uzunluklarını göstermektedir) (Harita : Demirtaş, Yılmaz Türkiye nin Sismotektoniği, Deprem Araştırma Dairesi, 1996)

37 Muhtemel sismik boşluklar Kuzey Anadolu Fay Zonu E g e G r a b e n S i s t e m i H e l e n i k K ı b r ı s Y a y ı Şekil 3 Ege Graben Sistemi nde hasar yapıcı ve yüzey kırığı meydana getirmiş depremler ile muhtemel sismik boşlukların diri fay segmentleri ile olan ilişkisi (Kalın koyu hatlar diri fayları göstermektedir, elipslerin büyüklükleri depremlerin etkileyebileceği kırık uzunluklarını göstermektedir) (Harita: Demirtaş,Yılmaz Türkiye nin Sismotektoniği,Deprem Araştırma Dairesi,1996)