Nihad KARSLI

Transkript

1

2 Pardus-Linux edergi İÇİNDEKİLER Editörden Linux'ta Dosya Sistemi Hiyeraşisi Linux Dünyasından Haberler Pardus'ta Periyodik İşlemler : Cron Kullanımı Kitap Tanıtımları. Pardus'ta Qucs ile AC Devre Analizi Pardus'a Güvenlik Yazılımı : Zoneminder Kuş Kadar Özgür : Songbird Plasmoids : KDE4 Masaüstü Programcıkları Python ile FTP İşlemleri : ftplib Richard M. Stallman Röportajı

3 Pardus-Linux edergi EDİTÖRDEN Nihad KARSLI Değerli Pardus-Linux.org edergi okurları, yazılımın babası, GNU İşletim Sistemi ve Özgür Yazılım Vakfı'nın kurucusu, sıcak, tatlı ve aksi insan Sayın Richard M. Stallman ile röportajı yayımlıyoruz. Tahmin ediyorum, birçok soru-yanıt Richard M. Stallman'ın ilk kez açıkladığı düşünceleri. Bunun yanında yine öğretici tavırları ile bildiklerimizi bize tekrar altını çizerek anlatmakta. Benim en çok etkilendiğim cümlesi, aşk ve evlilikle ilgili olan cümlesidir. Ülkemizde İnternet'in gelişinin 16. yıldönümünü kutlarken YouTube gibi ziyaretçi sayısının yüksek olduğu sitelerin kapalı olmasının üzüntüsünü yaşamaktayız. İnternet'in özgürlük ve yaşam olduğunu düşünmemizin en basit nedeni, Linux çekirdeğinin İnternet sayesinde ortaya çıkması önemli bir nedendir. İnternet bağlantısı olmayan bir bilgisayarın ne kadar değerli ve anlamlı olduğunu takdirlerinize bırakıyorum. Dergimizin bu sayısına gelirsek, yine teknik olarak Türkçe belge ve açıklayıcı bilgi açısından yeni katkıları ve aydınlatıcı yazılarımızı bulacağınızdan eminim. Her zaman olduğu gibi bu sayımızda da bir röportajımız var. Aslında, bu sayımızda Ulusal Dağıtım Projesi Yöneticisi Sayın Erkan Tekman ile röportaj yapmak istemiştik. Önceki sayımızdaki Linux Kullanıcıları Derneği Başkanı Sayın Doruk Fişek ile yaptığımız röportaj sonrası anlamlı olacağını düşünmüştük. Ancak, Sayın Yönetici röportaj teklifimizi kabul etmekle birlikte, kendi kurallarını koymak, kendisi nasıl isterse öyle yapılmasını buyurduğu ve edergi alışkanlıklarının dışına çıktığı için bu röportajı gerçekleştiremedik. Yine Sayın Erkan Tekman, dergimizi 3-5 kişi ile çıkardığımızı beğenmediğini, Pardus Kullanıcıları Derneği ve PardusLinux.org hakkında davalar açıldığını beyan ederek her zamanki uzlaşmaz ve kavgacı tavrını sergilediği için üzülerek de olsa bu röportajdan vazgeçmek zorunda kaldık. Umarım daha empatik ve akılcı yöneticilerle sıcak ve sorun çözen röportajlar yapabiliriz. Bu sayımızda ise bir sonraki sayımıza yetişir diye düşündüğümüz, özgür 2 Bunun yanında geçen günlerde Pardus için ayrılan bütçe ile ilgili haberler okuduk. Bütçeden ayrılan 14 Milyon TL'yi az bulsak da bizleri yok sayan zihniyetin, bu bütçeyi akılcı kullanacağından emin değiliz. Pardus-Linux.org ve Pardus Kullanıcıları Derneği, dört yılı aşkın zamandır Pardus Kullanıcılarına hizmet etmekte, yardım etmekte, seminer vermekte, paneller düzenlemekte ve bunlar için projeden tek kuruş çıkmamakta iken bizleri yok saymaları projenin nasıl yönetildiğine çok güzel örnekdir. Arkadaşlar, özgür yazılım sadece yazılım olmayıp bir felsefe içeriyor. Ve bu felsefe tüm yaşamımızı etkiliyor. İnsan olmak, adil olmak ve üretmekle ilgili bizlere çok şey öğretiyor. Ben bu süreçte öğrenmeye devam ederken, sizlerin de edergiyi okuyarak bu üretme ve öğrenme sürecindeki katkılarınızdan dolayı, hepinize saygı ve sevgilerimi sunuyorum. İnternet Yaşamdır!

4 LİNUX'TA DOSYA SİSTEMİ HİYERARŞİSİ Çağatay ÇEBİ Dosya Sistemi Nedir? Linux'ta Dosya Sistemi Hiyerarşisi Bu yazıda öğrenecekleriniz: - Dosya sisteminin tanımı Dosya sistemi, işletim sisteminin bir disk veya bölüm (partition) üzerindeki dosyaları takip edebilmesi için oluşturulmuş yöntem ve veri yapıları bütünüdür. Dosya sistemi farklı anlamlar için de kullanılıyor. Örneğin iki diski olan bir kullanıcının "iki dosya sistemim var" dediğini duymuşsunuzdur. Buna şimdilik girmeyelim. Bizi ilgilendiren Linux'taki dosya yapısı... - Linux'ta bulunan önemli dosya ve klasörler Microsoft Windows gibi bir başka işletim sisteminden, Linux'a geçen son kullanıcıların en büyük sıkıntılarından biri, dosya sistemleri arasındaki farklardır. Windows konusunda biraz tecrübeli kime sorsanız, Program Files, Windows, System32, Documents and Settings klasörleri hakkında bilgi verebilir. Ancak Unix dünyası farklıdır ve geçiş yapan kullanıcılar, hangi klasörün ne işe yaradığını, hangisinin neyle alakalı olduğunu ilk bakışta çözemez. İşin kötü tarafı, farklı dağıtımlar için, dosya sistem hiyerarşisi değişebilir. Bu yazımızda, Linux Dokümantasyon Projesi (The Linux Documentation Project) tarafından yayımlanmış Linux Dosya Sistem Hiyerarşisini baz alarak, sizlere Linux dosya sistemi hakkında bilgi vereceğiz. Eğer daha çok bilgi almak isterseniz The Linux Documentation Project web sitesini ziyaret etmenizi tavsiye ederim. 3

5 LİNUX'TA DOSYA SİSTEMİ HİYERARŞİSİ Çağatay ÇEBİ Windows'ta bir program yüklediğinizde, programa ait dosyaların büyük çoğunluğu kendi klasörüne yüklenir. Örneğin Matlab'i, C:\Program Files\Matlab adresine kurduğunuzda, ona ait yardım dosyaları, bu klasör altındadır. Fakat Linux farklı çalışır; program dökümanlarını /usr/share/doc/program_adi/ altına koyarken, man(ual) dosyaları, /usr/share/man/man[1-9] altına koyulur. Eğer varsa info dosyaları da, /usr/share/info altına atılır. Kısacası, sistem hiyerarşisine gömülen bir yapı söz konusudur. Yüklenen herhangi bir program, işletim sisteminin muhtelif yerlerine yerleşmektedir. [File Hierarchy] Linux bir Unix klonudur. Bu yüzden "Tekil Hiyerarşik Klasör Yapısı"nı benimsemiştir. Herşey / (slash) simgesiyle ifade edilen root klasöründen başlar, aşağıya doğru iner. Windows'taki gibi C: D: şeklinde sözde sürücüler (drivers) bulunmaz. Windows ortamında, dosyalarınızı C sürücüsü, D veya E sürücüsü gibi her yere koyabilirsiniz. Bu tarz dosya sistemlerine, "Hiyerarşik Yapı"lı denmektedir. Linux, / (root) klasöründen başlayarak, boot işlemindeki önem sırasına göre klasörleri dizer. Eğer neden Windows'taki gibi \ (ters slash) işareti yerine, / (slash) işareti kullanıldığını merak edebilirsiniz; bu Linux'un Unix geleneğini takip etmesindendir. Ayrıca bu geleneğe uygun olarak küçük büyük harf duyarlılığı önemli bir konudur. Örneğin Windows'ta KLASOR_ADI ve klasor_adi aynı şeydir; fark etmez. Ama Linux'ta iki ayrı klasörden bahsediyor oluruz. 4 Linux'un popülerleşmeye başladığı 90'ların ortalarında, dağıtım geliştiriciler, dosyaları yerleştirmek için en uygun gördükleri şekilde çalıştılar; belirli bir standart yoktu. Bu birçok soruna neden oldu. Bu anarşiyi durdurmak için daha sonraları Linux Dosya Sistem Hiyerarşisi (kısaca FSSTND) belirlendi. Bizim anlatacağımız yapı

6 LİNUX'TA DOSYA SİSTEMİ HİYERARŞİSİ Çağatay ÇEBİ da bu standart dahilinde... Linux ve dosya sistemiyle ilgili söylenecek çok şey var; ama özet geçip son kullanıcının ihtiyacına cevap vermek daha doğru olur: "Linux'ta hangi klasör ne işe yarar?" / (root) : Yukarda belirttiğimiz gibi, / (root) işletim sisteminin başlangıç noktasıdır. Bütün diğer klasörler, dosyalar, root'un 'çocuklarıdır'. Bilgisayar başlarken, ilk önce buraya bakılır ve bulunmazsa sistem başlamaz. / (root) ve /root (root kullanıcısına ait klasör) Günümüzde Linux dağıtımlarının büyük çoğunluğu, zaman zaman FSSTND birbirinden ayrıdır. İlerki bölümde farkını açıklayacağız. tarafından belirlenmiş klasörlerin dışına çıkabiliyor. Bu tanıma bazen bir iki klasör eklendiğini ya da nadiren bu yapıdan bir klasörün çıkarıldığını görüyoruz. Biz FSSTND'a göre root altındaki temel klasörler: gerek güncel dağıtımları, gerekse FSSTND'yi baz alarak incelememizi yapacağız. Ancak yazımızda FSSTND tarafından belirlenen bütün klasörler olmayacak. Linux /bin : Olması şart komut dosyalarını içerir dosya sistemi oldukça derin bir konu ve her şeyi anlatmaya kalkarsak, ayrı bir /boot : Başlangıç için gerekli dosyaları bulundurur kitapçık yayımlamamız gerekir. Bunun yerine, son kullanıcının daha çok ilgisini /dev : Donanım dosyaları vardır çekecek ve genellikle haşır neşir olabileceği klasörleri ele alacağız. /etc : Sistem ayarlarını barındırır /bin : /lib : Kütüphane dosyaları ve kernel modülleri bulunur /media: Kaldırılabilir aygıtların (CD-Rom, Flash bellek vs...) İşletim sisteminizi kullanmak için gereken birçok yararlı komut /bin klasörü sisteme eklendiği klasördür. altındadır. cat, mkdir, cp, ls, mv, rm vb. temel komutların hepsini burada /mnt : Bir dosya sistemini geçici olarak eklemek için kullanılır. bulabilirsiniz. Sistem boot ettiğinde, ilk olarak /bin klasörü çalışır hâle getirilir. /opt : Ekstra programların kurulması içindir Network bağlantınız olmasa ya da önemli klasörlere bir nedenden dolayı /sbin : Sistemi yöneticisiyle ilgili çalıştırabilir dosyaları tutar. erişemeseniz bile, /bin klasöründeki komutlar n'olursa olsun çalışır. Bir sorun /srv : Sistemin sunduğu hizmetlerle alakalıdır çıktığında, /bin klasörü altındaki komutları kullanarak sistemi onarırız. /tmp : Geçici dosyaları tutmak içindir /usr : İkincil bir hiyerarşi /var : Değişken verileri saklar 5

7 LİNUX'TA DOSYA SİSTEMİ HİYERARŞİSİ Çağatay ÇEBİ programlar vasıtasıyla kullanırız ancak direk müdahale ekmek mümkündür. Mesela "cat /boot/vmlinuz > /dev/dsp" yazarak Kernel'in sesini duyabilirsiniz. Bazı Önemli Aygıt Dosyaları: /dev/ttys0 : Fare, modem gibi aygıtların bağlandığı seri port. (COM 1) /dev/psaux : PS/2 girişi; fare ve klavyeler içindir. /dev/lp0 : Paralel port (LPT 1); yazıcı, tarayıcı vs... /dev/dsp : Birincil ses aygıtı /dev/usb : USB aygıtları /dev/sda : SCSI aygıtlar, Flash Bellekler, harici CD-ROM'lar vs... /dev/scd : SCSI CD-ROM'lar /dev/js0 : Joystick (Microsoft Türkçesiyle Eğlence Çubuğu) /etc : /boot : Boot, işletim sisteminin yüklenme evresidir. /boot klasörü, boot işlemi için gereken her şeyi içerir. Bilgisayarın başlangıç (boot) aşamasında gerekmeyen ayar ve yapılandırma dosyaları burada bulunmaz; başka klasörlerden gerektiği zamanlarda yüklenir. /dev : Linux'ta her şey bir dosyadır; donanım aygıtları da öyle... USB girişleri, seri ve paralel portlar, diskleriniz, cd-rom'larınız vb... bütün aygıtlar /dev klasörü altında tutulan dosyalardan ibarettir. Örneğin /dev altında bulunan hda1 dosyası, sabit diskinizi temsil eder. Ya da /dev/dsp, ses aygıtınızdır. Bunları 6 İşletim sistemini bir vücuda benzetirsek, /etc klasörünü sinir sisteminin merkezi olarak görebiliriz. Sisteme dair bütün yapılandırma, bu klasör veya bu klasörün alt klasörlerinde bulunur. Yapılandırma dosyası, bir programın işlemlerini kontrol etmek için kullanılan lokal bir dosyadır; durağandır ve çalıştırılmak için değildir. /etc klasörü içersinde bulunan bütün klasör ve yapılandırma dosyalarını tek tek incelememiz mümkün değil. Ancak son kullanıcının işine yarayacak bir ipucu verebiliriz. Sürekli DNS problemleri yaşayanlar, /etc/resolv.conf dosyasını

8 LİNUX'TA DOSYA SİSTEMİ HİYERARŞİSİ Çağatay ÇEBİ root olarak açıp, yeni DNS adresleri ekleyebilir. Siz de bu sorunlardan mustaripseniz, root olarak bu dosyayı açıp aşağıdaki satırları dosyanın en başına ekleyin: kök dizin olarak monte edilir. /initrd bu işlemlerin yapılması ve Linux'un yüklenmesi için gereklidir. /lib : nameserver nameserver Kernel modülleri ve paylaşılan kütüphane dosyaları bu klasörde bulunur. Var olan çekirdek modüllerini /lib/modules/[versiyon_numarasi] içersinde bulabilirsiniz. Bahsedilen kütüphane dosyalarıysa, sistemi başlatmak ve /bin ile /sbin içersindeki komutları çalıştırmak için gereklidir. Paylaşılan kütüphane dosyalarını, Windows'ta DLL (Dynamically Linked Library) ile eş tutabiliriz. Linux'ta kütüphane dosyalarının sonu ".so" ile biter. /lost+found : Verilen adresler OpenDNS adında bir firmaya ait. Telekom'un adresleri yerine bunları kullanırsanız; adres çözümleme problemleriniz geride kalacaktır. Üstelik erişimi engellenen sitelere de girebilirsiniz. /home : Zamanında home klasörüyle ilgili hoş bir tanım duymuştum; /home klasörünü kullanıcıların kalesi olarak açıklıyordu. Bu gayet yerinde bir açıklama. /home klasörü içerisinde her kullanıcının kendi adında bir alt klasörü bulunur. Örneğin kullanıcı adınız "ali" ise, /home/ali size aittir ve altında istediğiniz her şeyi yapabilirsiniz; ama yapabilecekleriniz bu klasörle sınırlıdır. /home klasörünü, Windows'taki Documents and Settings'e benzetebiliriz. Ama daha güvenli bir yapıdır. Çünkü Linux'ta bir başkasının ev klasörüne müdahale edemezken, Windows'ta çok zorlanmadan istediğinizi yapabilirsiniz. [Filelight] İngilizce bir terim olan Lost and Found, kayıp eşya bürosu demektir. /lost+found klasörünün yaptığı işi düşününce, bundan uygun bir isim herhalde olamazdı. Bazen sistemimizde bir problem olur; yanlış kapatırız, elektrik gider, durup dururken bilgisayar yeniden başlar vs... Bu gibi durumlarda Linux'ta fsck (File System Check) komutu devreye sokulur. fsck, Windows'taki Scandisk programına benzetilebilir. Düzeltilemeyen bir sorun varsa, bağlantıları kopmuş kayıp dosyalar ortaya çıkmışsa, bunlar /lost+found altına atılır. Bağlantı kopması, inode gibi konulara girmek istemiyorum; biraz karmaşık. Kısaca özetlersek; kötü bir sistem kapanmasından sonra, olması gereken bazı dosyaları bulamıyorsanız, kayıp eşya bürosuna bakmanızda yarar var. /media : Filelight : Klasörlerin kapladığı boyutları gösteren bir yazılım. /initrd : initrd, initial ramdisk kısaltmasıdır. Aşağı yukarı anlamı Başlangıç Bellek Diski oluyor. Boot aşamasında ilk önce çekirdek (kernel) yüklenir. Bundan sonra bilgisayarınızın belleğinde bir Bellek Diski oluşturulur. Oluşturulan Bellek Disk üzerinde / (root) yansısı açılır ve CD-Rom, disket sürücü, flash bellek gibi çıkarılabilir aygıtlar buraya bağlanır. En basit tanımla, çıkarılabilir aygıtların, bağlantı noktası 7

9 LİNUX'TA DOSYA SİSTEMİ HİYERARŞİSİ Çağatay ÇEBİ (mount point) olarak düşünebilirsiniz. /mnt : /proc klasörü içersindeki dosyalar, sadece sistem durumunu görüntülemek için kullanılmaz; gerektiğinde ayarlamak için de kullanılabilir. Fakat son kullanıcılara hitap etmediğinden, bu konuyu burada keselim. /root : /media klasörüne benzer. Temel farkı; çıkarılabilir aygıtlar yerine, dosya sistemleri veya donanım aygıtları için kullanılıyor oluşudur. Bağlama (mount) işlemi, herhangi bir dosya sistemini, işletim sisteminin kullanmasını sağlar. Nereye bağladığınız sizin tercihinizdir. Yani bir diski, /media veya /mnt klasörüne ya da bir başka yere bağlamanız fark etmeyecektir. Sadece genel kabul görmüş bazı bağlantı noktaları bulunuyor; /mnt klasörü de onlardan bir tanesi. /opt : Unix'in ilk versiyonlarında root kullanıcısının kendine ait bir ev klasörü yoktu. Direkt olarak / (root klasörü) altında çalışırdı. Fakat zamanla bunun iyi bir yöntem olmadığı anlaşıldı ve root kullanıcısının ayrı bir klasöre sahip olması gerektiğine karar verildi. Diğer kullanıcılardan farklı olduğu için root'un ev klasörü /home altında tutulmaz; ayrılması için /root klasörü altındadır. /sbin : Dağıtımdan bağımsız ekstra yüklenen paketler için /opt klasörü kullanılmaktadır. Örneğin Google Earth programını indirip kurmak istediğinizde, 'default' olarak kurulacağı nokta, /opt/google-earth adresidir. Linux'ta normal kullanıcının kullanabileceği komutlarla, sistem kullanıcısının kullanabileceği komutlar ayrılmıştır. root tarafından kullanılacak bakım ve yönetim için kullanılan önemli programlar, /sbin altında tutulur. Daha az öneme sahip yönetim komutlarıysa, /usr/sbin klasöründedir. Eğer lokalde, yani kullandığınız makineye özgü yönetici (root) komutları bulunuyorsa, bunları da /usr/local/sbin altında bulabilirsiniz. /usr : Elbette ki bunu değiştirebilir ve size uygun gelen bir başka konuma yükleyebilirsiniz. Ancak daha önce söylediğimiz gibi bazı şeyler genel kabul görmüştür. Ekstra yüklenen yazılımların, /opt adresine atanması da buna bir örnektir. Windows'taki C:\Program Files'i hatırlayalım;. programları buraya kurmak zorunlu değil; ama hemen hepsi buraya kuruluyor. Aynı mantık burada da geçerli. /proc : /root kullanıcısına benzer bir hikaye /usr için de söz konusudur. Unix ilk çıktığında, kullanıcılara ait ev klasörleri, /usr altında tutulurdu. Örneğin cagatay isimli bir kullanıcının ev klasörü /usr/cagatay şeklindeydi. Bu yöntem zamanla değişti ve /home klasörü doğmuş oldu. /usr klasörü hâlâ çok önemli bir yapıdır ve işletim sisteminizde kullandığınız her şeyle ilişkisi bulunur. /proc oldukça özel sanal bir dosya sistemidir. Bizim bildiğimiz anlamda fiziksel dosyalar bulundurmaz; sistem durumuna dair bilgi içeren sanal dosyaları vardır. Örneğin "cat /proc/swaps" yazarak sisteminizdeki takas dosyalarına dair bilgi alabilir ya da "cat /proc/cpuinfo" komutuyla işlemcinizin özelliklerini görebilirsiniz. 8

10 LİNUX'TA DOSYA SİSTEMİ HİYERARŞİSİ Çağatay ÇEBİ değilseniz, kesinlikle silmemelisiniz! Sistem genelinde olmasa bile, program bazında problemler çıkabilir. Örneğin açık bir soket dosyasını sildiğinizde, onu kullanan programa ve kendinize sorun çıkartabilirsiniz. /usr klasörünün önemi, yüklediğiniz programların buraya atılmasından kaynaklanır. /opt adresi işletim sistemi dışında gelen 3.parti programlar içindir. Fakat işletim sistemi aracılığıyla ya da paket yönetim sistemlerini kullanarak yüklediğiniz her şey, /usr altına aktarılır. Aynı zamanda yüklediğiniz programların çalışmak için ihtiyaç duyacağı kütüphane dosyaları, /usr/lib altındadır. Linux (ya da Unix diyelim) dosya sistemi oldukça özel bir yapı. İlk bakışta insanın gözünü korkutuyor, bunu kabul ediyorum. Ama fobinizle yüzleşip, temel prensipleri öğrendiğinizde oldukça sistemli bir yapının içerisinde olduğunuzu fark ediyorsunuz. O yüzden fobinizle kesinlikle yüzleşmenizi tavsiye ederim. Çağatay ÇEBİ /usr ile ilgili söylenebilecek bir başka nokta da, local klasörüdür. Linux, sunucu olarak çok istemciye hizmet verebilecek bir işletim sistemidir. Bir Linux sunucu (server) kurarsanız, ona bağlanan yüzlerce istemci (client) olabilir. Her istemci bilgisayara, /usr altındaki programların ayrı ayrı yüklenmesi gerekmez; bir başka konumdan bu komutları çalıştırabilirsiniz. Ancak /usr altında bulunan local klasörü sadece kullandığınız makineye özeldir. Örneğin /usr/local/bin klasörü içinde bulunan bütün komutlar, direkt olarak kullandığınız makineye yüklenmiştir. /usr/bin komutları ise geneldir ve bir ağ üstündeki bütün makinelerden erişilebilir. local gördüğünüzde, bunun sadece sizin makinenize özel olduğunu bilin. /var : Log dosyaları, ve printer kuyrukları gibi değişken sistem bilgilerini barındırır. Sisteminize dair tutulan log'ları buradan görebilir; güvenlik durumunu buradan kontrol edebilirsiniz. /tmp : Geçici dosyalar içindir. Birçok program, burayı geçici depolama alanı olarak kullanır. /tmp klasörünün içeriği genellikle KB'lar mertebesinde kalır ve genellikle işletim sistemi yeniden başlarken içindeki dosyalar silinir. /tmp klasörü altında bulunan dosyaları, ne yaptığınızdan emin 9

11 YY LİNUX DÜNYASINDAN HABERLER ŞŞ eni Linux Çekirdeği : enlik Var! 8. Linux ve Özgür Yazılım Şenliği Linux Kullanıcıları Derneği tarafından bu yıl sekizincisi düzenlenen Linux ve Özgür Yazılım Şenliği, İstanbul Bilgi Üniversitesi Dolapdere Yerleşkesinde yapılacak Nisan günleri yapılacak olan etkinlikte GNU/Linux hakkında gerek teknik gerekse tanıtıcı bilgilere doymanın yanı sıra, birçok çalıştay ve turnuvalar sizi bekliyor olacak. Linux çekirdeğinin son sürümü duyuruldu. Yeni sürüm tüm güncellemelerde olduğu gibi daha geniş donanım desteğinin yanında, birtakım hataların düzeltilmesinden ziyade, geçici de olsa yeni bir Linux maskotu ile geliyor. Önceden Tux olan maskot şimdilik Tuz, yani Avustralya'da bulunan ve nesli tehlikede olan Tazmanya şeytanından türetilmiş bir maskot. GNU/Linux'a ilgi duyan herkesin katılması önerilen etkinlikte, bilişim sektörünün önde gelen isimleriyle tanışabilecek, sorularınızı sorabilecek, uzmanların eşliğinde bilgisayarınıza GNU/Linux kurabileceksiniz. Daha fazla bilgi için 10

12 PERYODİK İŞLER İÇİN CRON KULLANIMI Erdem ARTAN Periyodik İşlemleriniz İçin Cron Kullanımı d s g a h komut Bilgisayar kullanırken, birtakım işlemlerin kendiliğinden belli periyotlar halinde yapılmasını isteyebilirsiniz. Bu işlemler her ayın son pazar günü /tmp dizinin içeriğinin boşaltılması, dakikalık olarak işlemciye binen yükün bir dosyaya yazılması ve bu dosyanın saatlik olarak bir adrese e-posta olarak gönderilmesi, bilgisayarın her gece saat 03:00'da yeniden başlatılması, dosyaların her pazartesi başka bir bilgisayara gönderilip yedeklenmesi gibi işlemler olabilir. Pardus ve dolayısıyla diğer GNU/Linux dağıtımları altında bu işlemleri gerçekleştirmek için crontab (CRON TABle) uygulaması kullanılabilir. Komut satırında çalışan inceleyecek olursak, crontab uygulamasının kullanımını crontab -e komutu, kullanıcının crontab dosyasının düzenlenmesi; crontab -l komutu, kullanıcının crontab dosyasının listelenmesi; cronrab -r komutu ise kullanıcının crontab dosyasının silinmesi için kullanılır. Peki crontab dosyası nedir? Crontab dosyası, az önce açıkladığımız periyodik işlemlerin gerçekleştirilmesi için kullanıcı tarafından crontab uygulamasının dil bilgisi kurallarına uygun olarak yazılan kodları içeren bir dosyadır. Crontab dosyasının sözcük dizim kuralı şu şekildedir: d s g a h komut Bu dizilimdeki ifadeler şu anlama gelmektedir : 11 : 0 59 arasında değer alan dakika : 0 23 arasında değer alan saat : 1 31 arasında değer alan gün : 1 12 arasında değer alan ay : 0 6 arasında değer alan haftanın günü (0=pazar) : Çalıştırılması istenen komut

13 PERYODİK İŞLER İÇİN CRON KULLANIMI Erdem ARTAN düzenleyicisiyle, crontab dosyamızı aşağıdaki söz dizimini içerecek şekilde değiştirelim : Söz diziminin daha rahat anlaşılabilmesi için aşağıdaki örnekler yol gösterici niteliktedir : * * * * * date > /home/kullanici_adiniz/cron_deneme.txt * * * * * echo Dakikada bir 0 * * * * echo Her saat başı 10 * * * * echo Her saati 10 dakika geçe 0,15 * * * * echo 0. ve 15. dakikalarda * */2 * * * echo 2 Saatte bir 0 0 * * 0 echo Her pazar gece yarısı * * * echo Hergün 10:15 * * * * 6 echo Her cumartesi * * * * 3,5 echo Çarşamba ve cuma günleri echo Perşembe gününe rastlayan her 5 Kasım Ctrl+O ile kaydedip Ctrl+X ile çıkış yaptıktan sonra ev dizininde bulunan dosyamızı gözleyecek olursak, dosyamızı düzenledikten sonra dakikada bir kez olmak üzere dosya içeriğinin anlık zaman bilgileriyle değiştiğini görmüş olacağız. İşi biraz daha ciddileştirip, /tmp dizinin içindeki dosya ve dizinleri her pazar günü gece yarısı silmek istersek : 0 0 * * 0 rm -rf /tmp/* Böylece basit olarak crontab söz dizimini öğrenmiş bulunuyoruz. Şimdi biraz el becerisi kazanmak adına işe koyulalım. Her 10 dakikada bir dizüstü bilgisayarımızın pil bilgilerini ve işlemci sıcaklığını kaydettikten sonra, kaydettiğimiz dosyaları e-posta olarak gönderdiğini varsaydığımız betiği çalıştırmak istersek : Öncelikle komut satırını açalım ve Pardus'ta Cron Görev Zamanlayıcı hizmetinin çalışıp çalışmadığını denetleyelim : */10 * * * * cat /proc/acpi/battery/bat0/info > battery.txt */10 * * * * cat /proc/acpi/thermal_zone/tzs0/temperature > temp.txt */10 * * * * mailsend guda@badibere ~ $ service vixie_cron info Servis Durum Otobaşla Açıklama vixie_cron çalışıyor evet Cron Görev Zamanlayıcı komutlarını kullanabiliriz. Son örneğimizden anlayacağınız üzere, crontab dosyamıza birkaç satır girdi yazılabilmektedir ve bu girdilerin periyotlarının aynı olma gibi bir zorunluluk yoktur. Görünüşe göre hizmetimiz çalışıyor. Çalıştığını doğruladıktan sonra crontab dosyasını düzenlemeye geçelim. Cron işlemleri basit olarak bu kadar. Gerisi kullanacak olanın hayal gücüne kalıyor gibi bir şey ;) İlk olarak cron_deneme.txt dosyasına dakikada bir zaman bilgilerini yazdıran bir söz dizimi yazalım. Komut satırını açıp crontab -e komutunu verdikten sonra komut satırında çalışan Nano isimli metin 12

14 KİTAP TANITIMLARI Her Yönüyle Pardus /CD'li Kitabı Hakkında PARDUS Pardus, Tübitak'ın deseği ile hayat bulan tamamen Türkçe bir Linux dağitımıdır. Kullananların internet ortamında her türlü desteği bulduğu, kullanıcı dostu, ilk çıktığından bu yana bilgisayar kullanıcıları arasında hızla kullanılıp Linux ile ilgili Merak Ettiğiniz Tüm Bilgiler Bu Kitapta Pardus (Pardus Sürümü)/CD'li Kitabı Hakkında yaygınlaşan, ücretsiz bir işletim sistemidir. Bu kitapla, hiç Linux kullanmamış okuyucuları başlangıç seviyesinden alıp üst seviylere getirmek amaç edinilmiştir. Yeni ve Pardus'un kendine özgü masaüstünü tanıtıp işletim sistemine olan aşinalığı artırmak, kullanımına yönelik ipuçlarıyla Pardus'u kullanmayı zevk haline getirmek, temel donanım ve yazılım konularında açık kapı bırakmamak amaç edinilmiştir. Türkiye'nin en çok kullanılan, en kolay Linux'unu bu kitapla öğrenin. Her yerde Pardus'u görüyor, ama bir türlü cesaret edemiyor musunuz? Yeni başlayanlar için Pardus'u ipuçlarıyla, hızlı çözümleriyle, en önemli temelleriyle en iyi şekilde öğreten bu kitapla internete girebilir, e-postalarınızı okuyabilir, müzik CD'si dinleyebilir, kendi DVD arşivinizi oluşturabilir, onlarca oyunu oynayabilir ve Pardus'un büyülü dünyasında kendinize bir yer edinebilirsiniz. Her Yönüyle Pardus Kitabında Yer Alan Konu Başlıkları Pardus Kitabında Yer Alan Konu Başlıkları * Pardus'a Giriş * Pardus Kurulumu * Pardus Masaüstü, Dosya Sistemi, Ayarları * Ağ Ayarları, İnternet'e Bağlantı * Depolama Aygıtları Yönetimi * Sistem Araçları ve Ayarları, Tasma * KDE Masaüstü ve Uygulamaları * Linux Konsolu * Windows ve Pardus Program Eşleştirmesi * OpenOffice: Write, Base, Calc, Math, Draw, Impress * Pisi Paket Sistemi * USB Modem Kurulumu * Pardus Kurulumu ve Kullanımı Konusuda Önemli Bilgiler * İnternete Girme, Kablosuz Ağ Ayarları ve Dizüstünde Pardus Kullanımı * Bilgisayarınızdaki Eski Verilerin Pardus'a Aktarılması * Word, Excel ve Powerpoint Dosyalarının Kullanımı * E-posta Gönderme, Dosya Paylaşma ve Yazıcı Ayarları * Güvenlik Ayarlarının Yapılması 13

15 Pardus'ta Qucs ile AC Devre Benzetimleri Erdem Artan - badibere@gmail.com 6. sayımızda Qucs adlı devre benzetim yazılımı ile DC devre çizmiş ve değişen bir giriş gerilimine karşılık çıkış gerilimlerini ölçmüştük. Eğer Qucs'u Pardus'a nasıl yükleyeceğinizi bilmiyor ve daha önce Qucs kullanmadıysanız bir önceki sayımızı incelemenizi öneririz. Bu sayımızda, iki farklı AC devresi çizeceğiz ve giriş gerilimlerine karşılık belirli noktalardan zamana bağlı olarak çıkış gerilimlerini inceleyeceğiz. Bu devrelerimizden birincisi, Qucs ile zamana karşılık olarak AC bir devrenin nasıl benzetiminin yapılacağını öğreneceğimiz direç, diyot ve ac gerilim kaynağından oluşurken, ikincisi ise bir önceki sayımızda bahsettiğimiz integral alan direnç ve kondansatör ile direnç ve indüktör'den oluşmaktadır. Devrelerimizle çalışmaya başlayalım : 1) Direnç, Diyot ve AC Gerilim Kaynağından Oluşan Devre Resimdeki devrede görüldüğü gibi iki tane 50 Ohmluk direnç ile birlikte 5 Volt, 1 Hzlik AC gerilim kaynağı ve bir diyot kullandık. R1 direnci ile diyot arasındaki noktaya V1, R2 direnci ile diyot arasındaki noktaya da V2 etiketini yapıştırdık. Buraya kadar herşey olağan fakat seçeceğimiz benzetim türü önemli. Önceden de belirttiğimiz gibi devrelerimizde zamana bağlı olarak noktaların gerilimlerini ölçeceğiz. Bu nedenle "katılımsız benzetim" isimli benzetim türünü kullanıyoruz. Resimde "kalıtımsız ben-zetim" için bu devrede kullandığımız özellikleri görmektesiniz. Burada "Başla" benzetimin başlatılacağı saniye, "Dur" benzetimin biteceğin saniye, "Adım" kaç saniyede bir değer ölçüleceği ve "Sayı" adım sayısını belirtmektedir. Adım ve Sayı değerleri birbirine bağlı olmakla beraber, Sayı = (Dur Başla)/Adım şeklinde ifade edilir. Bu bölümde "Adım" değeri ne kadar küçük seçilirse, benzetim o kadar doğru ve güzel çıkacaktır. Fakat böyle bir durumda benzetimin hazırlanması uzun sürebilmektedir. Biz ayarlarımızda 0 ile 1 sn arasında, 0,001 sn (1 milisaniye) ara ile benzetim yapılmasını istedik. Devremizi hazırlayıp, gerekli ayarları yaptıktan sonra benzetime geçebiliriz. Bir saniyelik zaman dilimi içerisinde, V1 olarak işaretlediğimiz noktayla V2 olarak işaretlediğimiz noktanın gerilim değerlerinin zamana karşı değişimlerini incelemek istediğimizde, çıktımız aşağıdaki gibi olacaktır: 14

16 Pardus'ta Qucs ile AC Devre Benzetimleri Erdem Artan - badibere@gmail.com 2- ) İntegral Alan Devre Bir önceki sayımızda belirttiğimiz üzere, integral alan devremizin benzetimine başlayalım. Öncelikle kullanacağımız devre elemanları direnç, indüktör ve kondansatör. Aslında direnç ve kondansatör ile direnç ve indüktör ikililerinin herhangi biri bu işlem için yeterli olsa da ikisiyle de çalışmak istedim. Zamana karşı giriş ve çıkış gerilimlerinin çizilmesi için yapılan ayarlar Bu devremizde, şekillerin doğru çıkması adına, 10 Henrylik bir indüktör, 10 mikrofaradlık bir kondansatör,5 kiloohmluk iki direnç ile 10 V'luk dalgalanma yapan kare dalga üreteci kullanacağız ve 0 milisaniye den 10 milisaniyeye kadar kalıtımsız benzetim yöntemi ile benzetimi uygulayacağız. Verilen şartlar altında devremizi çizelim : Zamana karşı giriş ve çıkış gerilimlerinin çizimi 2 15

17 Pardus'ta Qucs ile AC Devre Benzetimleri Erdem Artan - badibere@gmail.com Devre elemanlarının ve kalıtımsız benzetimin özelliklerini verdiğimiz özelliklere göre ayarladıktan sonra, benzetime geçmemiz için bir sorun kalmayacaktır. Tüm bu işlemlerden sonra, göreceğimiz çıktı ise direnç, indüktör ve kondansatörün değerlerine bağlı olarak, giriş gerilimi olarak verdiğimiz 10 V' luk kare dalganın, integrali olan üçgen dalgaya dönüşmesi olacaktır. Zamana karşı giriş ve çıkış gerilimlerinin çizilmesi için yapılan ayarlar Zamana karşı giriş ve çıkış gerilimlerinin çizimi Benzetim sırasında bir sorunla karşılaşırsanız, bu devrelerin çalışan hallerini ve ayrıca bir transistör devresini dergimizin ekinde bulabilirsiniz. Gelecek sayıda Pardus ve doğal olarak diğer GNU/Linux'lar altında elektronik benzetiminde görüşmek üzere... 16

18 PARDUS'A GÜVENLİK YAZILIMI: ZONEMİNDER! Nihad KARSLI Zoneminder nedir? Zoneminder güvenlik kamera sistemleri için yazılmış oldukça gelişmiş ve çok fonksiyonlu bir özgür bir güvenlik yazılımıdır. Bu yazılımla güvenlik kameralarınızı kontrol edebilir, ayarlayabilir, görüntüleri bir tarayıcıda izleyebilir kaydedebilir istatistik tutabilirsiniz. Yine İnternet'e açıp uzaktan izleyebildiğiniz gibi ayarlarını da yapabilirsiniz. Pardus için Zoneminder henüz test aşamasında olup Zoneminder'ın sondan bir önceki versiyonu proje deposunda bulunmaktadır. Yazılımın Türkçeleştirilmesi henüz tamamlanmamıştır. Türkçeleştirme işleminin yarısı Deniz Koçak tarafından yapılmış ancak henüz projeye yollanmamıştır. Pardus için Zoneminder kurulum nasıl yapılmalıdır? Yaptığımız denemeler sonucu Zoneminder yazılımının çalışması için nedeni tarafımızdan bilinmemekle birlikte temiz bir Pardus kurulumu gerekiyor. Yine de şansınıza güveniyorsanız kurulumu şu an kullandığınız Pardus üzerinde gerçekleştirebilirsiniz. Yazılımın temel bağımlılıkları olan Apache Web Sunucusu ve MySQL veritabanı, yazılımın kurulumu için öncelikli olarak kurulacaklardan. Paket Yöneticisi kullanılarak Apache ve 17

19 PARDUS'A GÜVENLİK YAZILIMI: ZONEMİNDER! Nihad KARSLI komutuyla bizim için gerekli olan inşa dosyalarını indiriyoruz. Ardından sırasıyla perl-php-serialization, perl-x10, zoneminder dizinlerine girip, MySQL kolaylıkla kurulabilir. İlgili yazılımları kurduktan sonra Tasma > Sistem Seçenekleri > Servis Yöneticisi yolunu izleyip, Apache ve MySQL hizmetlerinin sistem açılışında çalışacak şekilde yapılandırıyoruz ve hizmetleri çalıştırıyoruz. Ardından Zoneminder'in paketlerini inşa edelim : Öncelikle komut satırını açıp, svn co sudo pisi bi pspec.xml sudo pisi it paket_adi komutlarıyla paketleri inşa edip kuruyoruz. Bu işlemlerden sonra yine Tasma > Sistem Seçenekleri > Servis Yöneticisi yolunu izleyip, Zoneminder hizmetini çalıştırıyor ve sistem 18

20 PARDUS'A GÜVENLİK YAZILIMI: ZONEMİNDER! Nihad KARSLI açılışında çalışacak şekilde yapılandırıyoruz. Kurulum Sonrası Kurulum sonrasında, İnternet tarayıcınızın adres satırına ya da girerek Zoneminder'a ulaşabilirsiniz. Öntanımlı olarak şifresiz bir şekilde girilebilen Zoneminder arayüzüne, kullanıcı ve şifre atamak için tercihler (Options) bölümünden Authenticate User Logins to Zoneminder (?) kısmına çentik attıktan sonra, ilk girişte kullanıcı adı : admin ve şifre bölümü boş olacak şekilde giriş yaparak, tabloda oluşan Users bölümüne tıklayarak kullanıcı ve şifre bölümleriyle yetkiler ayarlanabilir. Bu aşamada yapılandırma bitmiştir. Eğer Zoneminder çalıştırıldığında, tablo yerine index dizini gelirse, depodan mod_php paketinin kurulması gereklidir. Bu aşamalardan sonra normal şartlar altında ilgili adresleri girerek kamera görüntülerine erişmeniz beklenir. Eğer kamera görüntülerini göremiyorsanız, muhtemel çözüm şekli kameranızın modülünü rm modprobe modul_adi komutuyla kaldırmak ve modprobe dogru_modul komutuyla çalışan modülü yüklemek olacaktır. Tabii ki bu işlemlerden önce Zoneminder hizmetini durdurmanız ve işlemler bittikten sonra tekrar çalıştırmanız gerekmektedir. İki yılı aşkın bir zamandır Zoneminder denemelerimizi, hata ve çözümlerini Pardus-Linux.org forumlarında paylaşıyoruz. Bu yazı temel bir yazı olmakla birlikte, çeşitli hataların çözümünü barındırmıyor. Pardus için çalıştığımız için Pardus'a göre anlattığımız Zoneminder kurulum ve yapılandırılmasını, Debian ve türevleri için yine forumlarımızda ve Viki 19

21 PARDUS'A GÜVENLİK YAZILIMI: ZONEMİNDER! Nihad KARSLI adresimizde bulabilirsiniz. Unutmadan, Zoneminder şu aşamada test amaçlı olarak bulunmaktadır. Resmi ya da katkı deposuna henüz alınmamıştır. 20

22 SONGBIRD Doğukan KORKMAZTÜRK şekle sokma şansı mevcuttur. Songbird ile bilgisayarınızdaki müzikleri dinlemenin yanında Shoutcast ile İnternet radyolarını dinleyebilir, 7digital Music Store'dan mp3 satın alabilir, Flick'dan resim, YouTube'dan video görüntüleyebilir, dinlediğiniz sanatçının yakın zamandaki konser bilgilerini edinebilir, Last.fm hesabınızla müzik dinleyebilirsiniz. Eklenti desteğine sahip olduğundan bahsettiğimiz Songbird ile ipod'unuza hükmedebilir, çaldığınız şarkıya benzer olarak önerilen müzikleri takip edebilir, bir müziğin ritmini girerek şarkıyı bulabilir, geçen ay Firefox eklentilerini tanıtırken duymuş olacağınız Seeqpod adresinde müzik dinleyebilirsiniz. Kurulum Şu an Pardus resmi deposunda sürümü bulunan Songbird'ü kurmak için her zaman olduğu gibi Paket Yöneticisi ve pisi it songbird komutunu kullanabileceğiniz gibi, son Songbird, açık kaynak kodlu ve özgür bir Web oynatıcısı, müzik çalar sürüm olan sürümünü kurmak için ve aynı zamanda bir İnternet tarayıcısıdır. Firefox gibi Mozilla üzerine adresinden indirebilirsiniz. Ardından indirilen tar.gz uzantılı dosyamızı inşa edilmiş olan Songbird için yine Firefox gibi eklentilerle şekilden uygun bir yere açıyoruz ve içindeki songbird yazan belgeye tıklıyoruz. Kuşlar Kadar Özgür: Songbird 21

23 SONGBIRD Doğukan KORKMAZTÜRK Ardından kurulum başlıyor. Buradan sonrası çok kolay. Dil ayarları, kurulum yeri vb. ayarları yaptıktan Songbird'ümüz hazır. Güncelleme Yeni versiyon çıktığında onu indirip en baştan kurmak veya depoya girmesini beklemek zorunda değiliz. Çünkü Songbird kullanmak gibi bir ayrıcalığımız var :) Güncelleme yapmak için Yardım>Yeni Sürüm Denetimi Yap yolunu izlememiz yeterli. Bu işlem için Pardus resmi deposundan yüklenen Songbird'ü güncellemek için sistem yönetici yetkileriyle Songbird'ü açmak gerekirken, normal kullanıcının erişebildiği bir yere elle kurduğumuz yazılım için böyle bir yetki zorunlu değildir. Eklenti Kurulumu Songbird'ün eklenti desteğinden yararlanmak için Araçlar>Eklentiler yolunu izlemeniz yeterlidir. Ardından yeni bir sekmede karşınıza gelen web sayfasından istediğiniz eklentiyi kurabilirsiniz. Doğukan Korkmaztürk 22

24 Plasmoids : KDE4 Masaüstü Programcıkları Daisy Daisy sık kullanılan uygulamalarınıza ve sistem araçlarına kolayca ulaşmanızı sağlayacak bir uygulama. Öntanımlı olarak Ev Dizini, Konqueror, Uygulamalar protokolü, Çöp Kutusu, Amarok, Konsole, KDE Sistem Ayarları ve E-Posta yöneticisiyle gelen Daisy, en az KDE 4.2 sürümünü istiyor. Crystal Monitor Crystal Monitor, bilgisayarınızda kullandığınız KDE ve QT sürümlerini görebileceğiniz, işlemcinin kullanım oranı ile RAM ve SWAP alanının kullanım miktarını takip edebileceğiniz, ağ trafiğini grafiksel ve metinsel olarak izleyebileceğiniz, sabit sürücülerinizin doluluk oranı ve miktarını öğrenebileceğiniz ve aynı zamanda bilgisayarınızdaki algılayıcılara bağlı olarak işlemci ve sabit sürücü sıcaklığını ölçebileceğiz, Plasma ile birlikte kullanabileceğiniz bir Magic Folder Magic Folder, verdiğiniz kurallara göre dosya işleyen bir programcık. Yaptığı iş tam olarak ayarlar menüsünden girdiğini kurallara göre, programcığın üstüne sürüklediğiniz dosyaları istediğiniz dizine taşıması. Masaüstü kalabalık olanlar ve dosya türüne göre dizinlerde sınıflandırma yapanlar için ideal bir uygulama olarak gözüken Magic Folder'in KDE 4 masaüstü ortamında en işlevsel programcıklardan biri olacağına inanıyoruz. Tarmoid Tarmoid, dosyalarınızı arşivlemeyi yani tar.gz biçiminde sıkıştırmayı kolaylaştıran bir KDE 4 programcığı. Seçtiğiniz dosyaları Tarmoid'in üstüne sürükleyerek kolay bir şekilde arşivleme işlemini gerçekleştirebiliyorsunuz. Arşivleme sonucunu ve hangi dizinde arşivlendiğini (öntanımlı olarak ev dizininde), programcığın alt kısmındaki kutucuktan öğrenebilme imkanı mevcut. 2 23

25 Python ile FTP İşlemleri : ftplib Erdem Artan - badibere@gmail.com Python ile FTP işlemleri : ftplib Bu komut bu haliyle sunucuya anonim kullanıcı olarak bağlanma isteğini bildirir. Eğer bir kullanıcı adı ve şifre girilecekse ftplib kütüphanesi, Python ile FTP protokolü üzerinden dosya alma ve gönderme işlemleri için kullanılır. Bu cümle üzerine gelebilecek olası soru şu olabilir : Hali hazırda gelişmiş FTP istemcileri dururken, niçin Python ile böyle bir işlem yapmaya kalkışayım? Kendi kendimize sorduğumuz bu soruya cevap verecek olursak muhtemel iki tanesi şu şekilde olacaktır : baglan.login(kullanıcı, parola) şeklinde olacak şekilde login() fonksiyonuna değerler girilebilir. Tüm bunların yanında, sunucuya doğrudan kullanıcı adı ve şifre bilgileriyle bağlanılmak istenirse FTP() fonksiyonu da 1)Yeni bir FTP istemci yazmak isteyebiliriz. 2)Bir sitemiz ya da dosya depomuz var ve bunu bu sayımızda anlatmış olduğumuz crontab işlemi yardımıyla belli aralıklarla yedeklemek isteyebiliriz. baglan = ftplib.ftp( ftp.adres.com, kullanıcı, parola ) şeklinde kullanılabilir. Cevaplara şöyle bir baktığımızda yeterince tatmin edici olarak gözüküyor. Python ile FTP işlemlerine ilk adımımızı atacak olursak, düşüneceğimiz ilk şey tabii ki kütüphanenin nasıl çağrılacağı olacaktır. import ftplib komutu, kütüphanemizi çağırmamız için gerekli temel komutumuz. Sunucuya Bağlanma ftplib kütüphanesi ile bir sunucuya bağlanmak için FTP() fonksiyonu kullanılır. FTP() fonksiyonu ile bir sunucuya bağlanmak için ftplib.ftp( ftp.adres.com ) komutu kullanılabilir. baglan = ftplib.ftp( ftp.adres.com ) Yukarıdaki komut ile FTP sunucusuna ön tanımlı porttan herhangi bir kullanıcı bilgisi göndermeden bağlandıktan sonra kimlik doğrulamasına ihtiyaç duyacağız. Kimlik doğrulamasını gerçekleştirmek için login() fonksiyonu kullanılır. baglan.login() 2 24

26 Python ile FTP İşlemleri : ftplib Erdem Artan - badibere@gmail.com türlerinin aktarılması için uygundur. Bu komutların ortak olarak kullanım şekli şu şekildedir : Dosya İşlemleri Sunucuya bağlandıktan sonra dosyaları listelemek için dir() fonksiyonu kullanılır. Bu komutun bize şöyle bir çıktı vermesi beklenir : >>> baglan.dir() -rw-r--r-1 f rw-r--r-1 f rw-r--r-1 f pemcln pemcln pemcln 2818 Mar 16 19:46 Ek6.tar.gz Mar 16 19:59 Pardus.pdf Mar 16 19:50 Pardus2.pdf Sunucuda dizinlerde dolaşmak için cwd(), yeni dizin oluşturmak için mkd(), dizin silmek için rmd(), dosya silmek için delete(), bir dosyaya yeni isim vermek için rename() komutları kullanılır. Bu fonksiyonların kullanımını açıklayacak küçük bir örnek verelim : >>> baglan.mkd("edergi-7") # edergi-7 adında dizin yarat '/edergi/files/sayi-6/edergi-7' >>> baglan.rename("edergi-7", "7. sayi") # isim degistir '250 Rename successful' >>> baglan.cwd("7. Sayi") # 7. sayi adlı dizine gir '250 CWD command successful' >>> baglan.cwd("../") # bir üst dizine git '250 CWD command successful' >>> baglan.rmd("7. Sayi") # 7. sayi adlı dizini sil '250 RMD command successful' fonksiyon(komut, dosya) Bu kullanım şeklini biraz daha açacak olursak, komut ifadesi dosya gönderirken STOR dosya, dosya indirirken RETR dosya komutlarını ifade etmekteyken, dosya ise gönderilecek dosya olmakla beraber open( dosya adı ) ifadesini belirtmektedir. Bu fonksiyonların kullanımını daha iyi anlamak adına şu örneklere bir göz atalım: >>> baglan.storbinary("stor 2.jpg", open("2.jpg","rb")) # gönder '226 Transfer complete' >>> baglan.storlines("stor a.py", open("a.py")) # gönder '226 Transfer complete' >>> baglan.retrlines("retr a.py", open("a.py","wb").write) #indir '226 Transfer complete' >>> baglan.retrbinary("retr 2.jpg",open("2.jpg","wb").write) #indir '226 Transfer complete' Buraya kadar basit olarak Python ile FTP işlemleri nasıl yapılır gördük. Şimdi de her sayımızdaki geleneğimizi sürdürelim ve basit bir örnekle yazımızı tamamlayalım. Yazacağımız uygulamanın amacı, bilgisayarımızda ve FTP'de bulunan Pardus.txt dosyaları birbirinden farklı ise bilgisayarda bulunan Pardus.txt dosyasını FTP'ye göndersin. ftplib ile dosya aktarım işlemleri dosya gönderimi sırasında storlines() veya storbinary(), dosya indirme sırasında ise retrlines() veya retrbinary() fonksiyonları kullanılarak sağlanır. Fonksiyonların adlarından da anlaşılacağı üzere storlines() ve retrlines() fonksiyonları daha çok metin türü dosyaların aktarılması için uygunken, storbinary() ve retrbinary() fonksiyonları daha çok ikili dosya 2 25

27 Python ile FTP İşlemleri : ftplib Erdem Artan - badibere@gmail.com # -*- coding: utf-8 -*import ftplib import hashlib def md5sum_kontrol(dosya1, dosya2): md5_1 = hashlib.md5(open(dosya1).read()).hexdigest() md5_2 = hashlib.md5(open(dosya2).read()).hexdigest() if md5_1 == md5_2 : return True else: return False # TR dil desteği # ftp işlemleri kütüphanesi # md5sum değeri için kütüphane # # # # 1. dosyanın md5sum değeri 2. dosyanın md5sum değeri değerlerin karşılaştırılması aynı ise True # farklı ise false 11 - def ftpden_indir(baglanti, dosya): 12 baglanti.retrbinary("retr " + dosya, open(indir, "wb").write) #ftpdekini indir 13 - def ftpye_gonder(baglanti, dosya): 14 baglanti.storbinary("stor " + dosya, open(yerel + dosya, "rb")) #yereldekini gönder def ftpye_baglan(sunucu, kullanici, sifre, ftp_dizin): baglan = ftplib.ftp(sunucu, kullanici, sifre) baglan.cwd(ftp_dizin) return baglan baglanti = ftpye_baglan(sunucu, kullanici, sifre, ftp_dizin) - ftpden_indir(baglanti, dosya) - if md5sum_kontrol(yerel + dosya, indir) == True: print "Sorun yok ;) " sunucu = "ftp.adres.com" kullanici = "kullanici" sifre = "sifre" ftp_dizin = "/ftp/dosya/dizini" yerel = "/home/kullnici/" dosya = "Pardus.txt" indir = "Pardus_FTP.txt" #sunucuya bağlan #sunucudaki dizine git #sunucu adresi #kullanici bilgileri #ftpdeki dizin #yereldeki dizin #dosyamız #inecek dosyanın yeni adı 2 26 #sunucuya bağlan ve dizine git #ftpden indir #indirileni yerelle karşılaştır #aynı ise sorun yok

28 Python ile FTP İşlemleri : ftplib Erdem Artan - badibere@gmail.com else: print "Dosyalar Farklı. Ftp'ye Gönderiliyor" ftpye_gonder(baglanti, dosya) baglanti.quit() #farklı ise yereli ftpye at #bağlantıyı kapat guda@badibere ~ $ python ftp.py Dosyalar Farklı. Ftp'ye Gönderiliyor guda@badibere ~ $ python ftp.py Sorun yok ;) Bu dosyanın canlı halini dergimizin ekinde bulabilirsiniz

29 Richard M. Stallman Röportajı Pardus-eDergi Ekibi - pkd@pkd.org.tr RMS : Özgür yazılımın ne olduğuyla başlamak istiyorum. Özgür yazılımın ne olduğuyla ilgili hiç soru sormamışsınız, fakat özgür yazılım yazdıklarımı anlamanız için bir temel niteliğindedir. Bir yazılım, Özgür Yazılım Hareketine göre eğer şu dört özgürlüğü size veriyorsa özgürdür: *Özgürlük 0 : İstediğiniz gibi yazılımı çalıştırabilme özgürlüğü. *Özgürlük 1 : Kaynak kod üzerinde çalışabilme ve yazılımı istediğiniz gibi değiştirebilme özgürlüğü. *Özgürlük 2 : Birebir kopyalarını tekrar dağıtabilme özgürlüğü. *Özgürlük 3 : İstediğinizde, değiştirdiğiniz yazılımın kopyalarını dağıtabilme özgürlüğü Bir milyarderin benden daha çok parası var. Bu onun benden daha fazla özgürlüğe sahip olduğu anlamına mı geliyor? Öyleyse, milyarder ve ben eşit haklara sahip değiliz. Böyle bir özgürlük tanımı herkes için savunamayacağımız demektir ki bu pes etmek ya da ortadan kaldırmaya göz yummaktır. Bu nedenle, özgürlüğümüzü savunmak için, kişisel özgürlüğü ve zenginliği ayırt etmek zorundayız. Bir devlet için herkese insan haklarını vermek kolaydır, örneğin kölelere özgürlük ya da sansürleri iptal etmek.. İnsan hakları doğal olarak yasaldır, Bunlar yazılımı kullananların hak ettiği dört insan hakkı. Fakat özgür yazılım kullanıcıları bunlardan herhangi birini yapması için zorlamaz; onlara sadece izin verir. Bu yüzden, kullanıcılar bunların hiçbirini yapmamakla da özgürdürler. Bu dört özgürlük ile, kullanıcılar yazılımı ve işlemlerini ayrı ayrı ve toplu olarak kontrol edebilir. PE : Fakir insanlara sanki bilgisayar kullanma, İnternet'e bağlanma gibi özgürlükler yasaklanmış gibi bir durum söz konusu. Özgür yazılımın ateşli savunucusu ve heyecanlı savaşçısı Robingood (yani siz), bu durum hakkında ne düşünüyorsunuz? RMS : Bu durumla hemfikir değilim. Gerçekte olan fakir insanların bilgisayar ve İnternet hizmeti için ödeme yapamamalarıdır. Birşeyi yasaklama ile ödeyecek parasının olmaması arasında büyük bir fark var. Bunları karıştırmak temelde bir hatadır. Bu hata çok tehlikeli çünkü insan haklarının kapsamına zarar vermektedir. 2 28

30 Richard M. Stallman Röportajı Pardus-eDergi Ekibi - pkd@pkd.org.tr dolayısıyla yasalar insan haklarını onaylamıştır. Tüm devletler bunu gerçekleştirme ve tamamen gerçekleştir görevine sahiptir. Gecikme özür sayılamaz. PE: Yazılımcı ya da size göre hacker olmaya niçin karar verdiniz? Yazılım geliştirirken ya da hack lerken nasıl hissediyorsunuz? Diğer taraftan, fakirlik bir yasa geçirmekle çözülemeyecek karmaşık bir sorun. Bir yasanın en fazla yapabileceği fakir insanlara yardım etmek için bir program oluşturmak ya da zamanla fakirliği azaltmaktır. Bu programlar genelde paraya mal olurlar. Ben, fakir insanlara yardım etmek için zenginliği vergilendirmekten yanayım, fakat ülkelerin herhangi bir zamanda bunu karşılama gücü sınırlı. RMS : Çocukken bilgisayar hakkında duyduklarım beni adeta büyülemişti. Yazılım geliştirme fikri heyecan verici.. 10 yaşlarındayken, yaz kampına gitmiştim ve danışmanlardan birinin (kolej öğrencisiydi ve okulda yazılım geliştiriyordu) 7094 assembler dili için bir kılavuzu vardı. Onu okudum, sonra yazılımları kağıt üzerine yazmaya başladım. Bilgisayar erişimimiz yoktu bilgisayarlar 1963'te pahalıydılar ve çok azdılar. - ve bilgisayarla yapacak bir işler yoktu, dolayısıyla sadece isteğime göre işler seçtim ve yazılım geliştirebildim. Belki, İnternet erişimi devletin verebileceği yardımın bir parçası olabilir, özellikle de insanları fakirlikten kurtaran eğitim işin içindeyse. Bunu gerçekleştirmenin en verimli yolu, birkaç ülkenin denediği gibi fakir mahallelerde bilgisayar topluluğu faaliyetleri düzenlemektir. Bununla birlikte, fakir insanların en önemli ihtiyaçlarının İnternet erişimi olduğunu da düşünmüyorum. Sadece bilmiyorum. Önerim, fakirlere neye ihtiyaç duyduklarını sormaktır. Bilgisayarı ilk gördüğümde 1969, IBM New York Bilim Merkezi yazılım geliştirme dilleriyle ok etkilenmiştim ve bir derleyiciler yazmak istedim. PL/I 'nın kapsamlı sürümünü, sıradan PL/I'ya dönüştüren bir önişlemci üzerinde çalışmaya başladım. Bu, daha fazla özellik kavramının daha iyi kavramını zorunlu kılmadığını fark ettiğimden önceydi. Hacker olmak ise başka bir şey. Hack leme oyuncu zeka demektir. Çocukken zaten oyuncu zekayı sevdiğimi düşünüyorum. Bununla birlikte, alıştırma için bayağı olanak sağladığından bilgisayarlar oyuncu zeka için ok iyi bir ortam. 1971'de MIT AI laboratuvarında çalışmaya başladığımda, laboratuvarın Aykırı Zaman Bölüşümü Sistemi geliştiren ve misyonu bunu daha da iyi yapmak olan sistem 'hacker'ları takımının bir parçası olmuştum. Her ne kadar bu iş ciddi bir mesele olsa ve benimle birlikte diğerleri için para ödense de, o da bir hack leme çünkü biz bu işi oyuncu zekanın ruhu ile yapıyorduk. Aslında bu konuyu daha da uzatabilirim, ama daha fazla bilgi için adresini ziyaret edebilirsiniz. 2 29

31 Richard M. Stallman Röportajı Pardus-eDergi Ekibi - pkd@pkd.org.tr PE : Çin gibi bazı ülkeler, insanların Mandasoft(*) yazılımlarını kullanmalarını yasaklıyor. Bu izce özgür düşünceye aykırı bir durum mudur? (*) Microsoft RMS : Çin'in Windows kullanımını yasakladığına inanmıyorum. Çin'deki çoğu bilgisayar kullanıcısı hala Windows kullanıyor ve özgür yazılım gönüllüleri insanları GNU/Linux'a geçmeleri için ikna etmeye çalışıyorlar. Fakat, Windows'un Çin'de yasaklandığını düşünelim, adaletsizlik mi olur? Microsoft'a değil. Özgür olmayan yazılım etik değildir, kullanıcıları bölünmüş ve yardımsız bırakır. Dolayısıyla hiçkimse özgür olmayan bir yazılımı dağıtmakla görevli değildir. İdeal bir dünyada, tamamıyla özgür olmayan yazılım bulunmamalıdır. RMS : Ahlaki sistem dağıtımları için kriterimiz insanları özgür olmayan yazılımlara yöneltmemesidir. Ubuntu ve Debian'ın her ikisi de bu kritere uymuyorlar. İkisi de Linux içinde yani çekirdekte özgür olmayan aygıt yazılımları içermekte. İkisi de kullanıcıları özgür olmayan yazılımlara yönlendirmekte -- Debian'da 'Özgür Olmayan' (non-free) ve 'Katkı' (contrib) bölümleri, Ubuntu'da 'Çoklu Evren' (multiverse) bölümleri bu işi yapıyor. Ubuntu özgür olmayan sürücüler de barındırıyor. Ubuntu'nun ticari olması beni ilgilendirmiyor. Asıl sorun olan tamamen özgür yazılımlar içermemesi. Hangi dağıtımı kullandığımı söylemek istemiyorum çünkü özgür olmayan yazılım içeriyor. Bilgisayarımdaki tüm yazılımların özgür olmasına karşın, dağıtımın kendisi 100% özgür değil. Onu kullanmamın tek nedeni birkaç ay önce aldığımda bilgisayarda çalışan yegane dağıtım olması. gnewsense, özgür bir dağıtım, şimdi bu bilgisayarda daha fazla ya da daha az çalışıyor ve ilk fırsatta değiştirmeyi düşünüyorum. Bunun yanında, özgür olmayan yazılımın yasaklanmasını milyonlarca insan kullanmak isterken beğenmiyorum. İnsanların meşgul olmak istedikleri etkinlikleri yasaklayan yasalar tutarsızlık ve acı için birer reçetedir. Hükümetlerin, yeni tescilli yazılımı tasvip etmezken, topluma tescilli yazılımlardan kurtarmaya yardım edecek politikalar benimsemesi gerektiğini düşünüyorum. PE : Özgür olmayan yazılımlar içerdiğinden Pardus için kötü dediniz. Özgür olmayan yazılımlar konusunda haklısınız. Peki ya Ubuntu hakkında özgür yazılımdır diyebilir miyiz? Debian feragatnamesinin yanında, ticari davrandığı görülmektedir. Bu konudaki düşünceleriniz nelerdir ve hangi dağıtımı kullanıyorsunuz? 2 30

32 Richard M. Stallman Röportajı Pardus-eDergi Ekibi - pkd@pkd.org.tr PE : Linus Torvalds önce KDE dedi fakat KDE4'ten sonra fikrini GNOME olarak değiştirdi. Peki siz? KDE4 öncesinde ve sonrasında KDE ve GNOME hakkındaki düşünceleriniz nelerdir ve hangi masaüstü ortamını kullanıyorsunuz? RMS : 1997'de, KDE talihsiz bir hataya sahipti: zamanında tescilli olan Qt kütüphanesi tabanlıydı. Qt geliştiricileri KDE gibi özgür yazılımlarda ücretsiz kullanılmasını sağlamışlardı, fakat bu onu özgür yazılım yapmıyordu. Eğer KDE GNU/Linux için ana masaüstü ortamı olduğunda, sistem özgür olmayan bir yazılımı yürüten bir ortam olacaktı. Buna engel olmaya çalıştık ve GNOME'u çıkararak bunu engelledik. Qt veya herhangi bir özgür olmayan yazılıma ihtiyaç duymayan, görsel bir masaüstü ortamı geliştirmeye başladık. Birkaç yıl sonra, GNOME'un ilerlemesine karşılık olarak, Qt geliştiricileri Qt'yi özgür yazılım yaptılar. Bu tehlikeyi ortadan kaldırdı ve KDE'yi ahlaki bir alternatif yaptı. KDE ve GNOME'un her ikisi de ahlaki olduğundan, aralarındaki seçim sadece pratik bir seçim olacaktır. Ben GNOME'un kullanımını destekliyorum çünkü GNOME bir GNU paketidir, fakat çoğu zaman GNOME ve KDE kullanmaktan ziyade klavye kullanarak metin tabanlı konsollar arasında geçiş yapıyorum. Benim tüm işim metinlerle, dolayısıyla sadece metin tabanlı konsollar kullanmak benim için en uygun yöntem. PE : Tamamen özgür dağıtımlar için baktığımızda, Özgür Yazılım Vakfı'nın sitesinde 5 ya da 6 dağıtım görebiliyoruz. Belki de bunların en çok bilineni gnewsense. Fakat insanların oyun oynamak, başkalarıyla kolayca iletişim kurmak ve donanımlarının tamamını kolayca tanıtmak istedikleri bir dünyada, aniden tamamen özgür bir dağıtıma geçmek zor olmaz mı? Bu durumda ne yapılabilir? etmesidir. Nitekim, yazılım özgürlüğü için gereken fedakarlıklar küçük şeyler, yalnızca zahmet. Kahraman olmanıza gerek yok, sadece biraz azme ihtiyacınız var. RMS : Zor değil sadece biraz zahmetli olur. Özgürlüğe sahip olmamızın sebebi -- yaptığımız kapsama -- insanların onun için birşeyler feda 2 31

33 Richard M. Stallman Röportajı Pardus-eDergi Ekibi - pkd@pkd.org.tr PE : Markaların ve telif haklarının kapitalizm için çalıştığına ve böylece insanlığın gelişimini engellediğini düşünüyoruz. Bu konuda bazı düşüncelerinizi bilsek de bugün için ne söylemek istersiniz? Demokrasiyi tekrar kurmak için, aşırı kapitalizme son vermeli ve politik iş gücünü yok etmeliyiz. Sorularınıza dönecek olursak, ilk olarak telif ve marka kanunları tamamen farklıdır ortak hiçbir noktaları yoktur. İkisini bir başlık altında tartışmak bir hatadır. RMS : Öncelikle, kapitalizme karşı olmadığımı söylemek yanlış olur. Bireysel işleri feshetmeye inanmıyorum. Bunun yanında, iş denetleme yasalarını içeren ve hükümetleri kendi oyuncakları gibi oynatan aşırı kapitalizme karşıyım. Aşırı kapitalizm tüm dünyayı ilgilendiren ekonomik krizler, balıksız denizler, küresel ısınma gibi durumlar yaratmaktadır. Aşırı kapitalizm demokrasiyle uyuşmuyor; eğer Microsoft yönetimi sıradan insanlardan daha fazla politik güce sahipse, bu demokrasi değil endüstriyi yöneten seçkinler sınıfıdır. Ben tamamen telif haklarına karşı değilim. Telif hakkı kanununun ticari kullanımı, artistik düzenlemeleri ve fikir ile tanıklık işlerini kapsamasının doğru olduğunu düşünüyorum. Artistik işlerin telif hakları pek uzun sürmez, sanırım yayım tarihinden 10 yıl. Yazılım, reçete, belge ve eğitim işleri gibi elle yapılan işlerin tamamı bence özgür olmalı. Basit olarak, telif hakkı kanununu iptal etmek bu sonuca ulaşmak için pek de gerekli değildir. Marka kanunu ise ayrı bir konu. Bir ürünü sunmak için ayarlanmıştır ve insanların hangi ürünü aldıklarını bilmesi için şirkete imge seçme şansı tanır. Bunun yanında, bazı ülkelerde sunumunu yapmak için teşvik edici bir mantıkla daha da genişletilmiş. PE : Biz (kurucusu ve başkanı bir avukat olan Pardus Kullanıcıları Derneği) GPL ve diğer lisansların Türkiye'de geçerli olması ve korunması için hukuki çalışma içerisindeyiz. GPL'nin korunması için Türkiye'de bir yansı ve sözleşme yapacağız. Bu durumda, Özgür Yazılım Vakfı ile bir anlaşma yapma şansımız var mı? RMS : GNU GPL'yi teyit ettirmek için ne yapmak gerekir bilmiyorum. Türk avukatlarla bu soruyu tartışmamız gerekiyor. Herhangi bir durumda da olsa, yapmamız gereken ilk şey ihlal eden kişilerle konuşmaktır. Eğer GPL ile FSF lisansına sahip olan bir yazılımın ihlaliyle karşılaşırsanız, lütfen gpl-violation@gnu.org adresine yazın. Eğer telif hakkı başkasında olan başka bir yazılımın lisans ihlaliyle karşılaşırsanız, telif sahibine haber verin. 2 32