KLAVUZ KİTAP AĞUSTOS/2011

Transkript

1 KLAVUZ KİTAP 2011

2 KLAVUZ KİTAP Sterilizasyon ve Dezenfeksiyon Hizmetleri Bilim Kurulu Başkanlığı tarafından hazırlanmıştır.

3 SAĞLIK HĠZMETLERĠ A.ġ. STERĠLĠZASYON VE DEZENFEKSĠYON HĠZMETLERĠ KLAVUZ KĠTAPÇIĞI Ġlk Yayın Tarih BÖLÜM 1 STERĠLĠZASYON HĠZMETLERĠ 1. Amaç 2. Kapsam 3. Sorumluluk 4. Tanımlar/kısaltmalar 4.1. Merkezi sterilizasyon ünitesi (msü) : 4.2. Kirli alan: 4.3. Temiz alan: 4.4. Steril alan: 4.5. Destek alan: 4.6. Sterilizasyon: 4.7. Temizleme: 4.8. Dezenfeksiyon: 4.9. Dezenfektör: Dekontaminasyon: Biyofilm: Buhar sterilizasyonu: Buhar sterilizatörü (otoklav): Etilen oksit (eto) sterilizasyonu: Etilen oksit (eto) sterilizatörü: Ultrasonik yıkayıcı: Sterilizasyon rulosu kapatma makinası: Basınçlı hava tabancası: Basınçlı su tabancası: Biyolojik indikatör: Kimyasal indikatör: Elektronik test sistemi (ets) : Eo: etilen oksit Bowie&dick 5. Uygulama:

4 SAĞLIK HĠZMETLERĠ MERKEZĠ STERĠLĠZASYON ÜNĠTESĠ ĠġLEYĠġ PROSEDÜRÜ Ġlk Yayın Tarih 5.1. Msü kirli alan 5.2. Dezenfeksiyon, kimyasal solüsyonlar ve dezenfeksiyon uygulamaları Spaulding sınıflaması Kritik alet / malzemeler: Yarı kritik alet / malzemeler: Kritik olmayan alet / malzemeler: 5.3. Ġdeal bir dezenfektanın özellikleri 5.4. Dezenfektan test stripleri 5.5. Dezenfeksiyonu Etkileyen Faktörler 5.6. Dekontaminasyon Dekontaminasyonda Kullanılan Malzemeler Elle dekontaminasyon Alet ve malzemelere göre dekontaminasyon Cerrahi motorlar Laparoskopi aletleri Mikro cerrahi aletleri Koter kordonları Optik ve kordonlar Yıkama/ dezenfektör makineleri ile dekontaminasyon 5.7. ÇalıĢma prensipleri Ön yıkama; Temizlik Durulama Termal dezenfeksiyon/son durulama Kurutma; 5.8. Yıkama /Dezenfektör Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler 5.9. Yıkama/dezenfektörlerin monitörizasyonu Yıkama /dezenfektörlerin temizliği Ultrasonik yıkama makineleri Ultrasonik yıkamada dikkat edilmesi gerekenler: Ultrasonik yıkama makinelerinin temizliği Msü temiz alan ÇamaĢır ve tekstil hazırlama alanı Cerrahi Alet, Set Hazırlık Alanı Alet kurulama ve bakım Paketleme Paketleme Malzemeleri ve Özellikleri KumaĢ örtüler 2

5 SAĞLIK HĠZMETLERĠ MERKEZĠ STERĠLĠZASYON ÜNĠTESĠ ĠġLEYĠġ PROSEDÜRÜ Ġlk Yayın Tarih Kâğıt ve polipropilen paketleme malzemeleri Sterilizasyon poģetleri Polipropilen poģetler Konteynır sistemleri Steriliteyi sürdüren Ģeffaf plastik örtüler Paketleme prensipleri Paketleme yöntemleri Zarf yöntemi Dikdörtgen yöntemi Kağıt/plastik poģetlerle paketleme yöntemi Malzemelere uygun bakım ve paketlemeler Cerrahi alet setleri Optikler: Spançlar ve laparotomi pedleri: Motor ve aksesuarları: Sıvı kapları: KumaĢlar: Paketleme makinesi Msü steril alan Sterilizasyon yöntemleri Kuru sıcak hava ile sterilizasyon yöntemi (Pasteur fırını) Basınçlı buhar ile sterilizasyon yöntemi Gravity (Yerçekimi) otoklavlar Ön Vakumlu otoklavlar Flash Sterilizasyon Buhar sterilizatörü yükleme prensipleri Bohçaların nem açısından değerlendirilmesi MSÜ Ekibinden kaynaklanan nemli bohça nedenleri MSÜ sterilizasyon cihazından kaynaklanan nemli bohça nedenleri DüĢük sıcaklıkta sterilizasyon yöntemleri Etilen Oksit ( EO) ile sterilizasyon Etilen Oksit Sterilizatörü Yüklerken dikkat edilmesi gerekenler EO Havalandırma süresi EO Koruyucu Giysiler EO Güvenli çalıģmak için yapılması gerekenler EO Acil durumlarda MSÜ tahliyesi EO Maruziyette yapılması gerekenler Formaldehit ile sterilizasyon Gaz Plazma ( H ) Sterilizasyonu Model ne olursa olsun temel adımlar aynıdır; 3

6 SAĞLIK HĠZMETLERĠ MERKEZĠ STERĠLĠZASYON ÜNĠTESĠ ĠġLEYĠġ PROSEDÜRÜ Ġlk Yayın Tarih Perasetik asit sterilizasyonu (Otomatik perasetik asit sterilizatörü) Gamma Radyasyonu (IĢınlama) ile sterilizasyon Sterilizatörlerin temizliği Sterilizasyon Basamaklarının Ġzlenmesi Fiziksel kontrol Elektronik kontrol cihazları (ETS) Kimyasal Kontrol Yöntemler Sınıf I ĠĢlem indikatörleri: Sınıf II Spesifik testlerde kullanılan indikatörler: Sınıf III Tek parametreli indikatörler: Sınıf IV Çok parametreli indikatörler: Sınıf V Entegratörler: Sınıf VI Emülasyon indikatörleri Sınıf II ĠĢlem indikatörleri Bowie&Dick testi Bowie&Dick Test Kartı Üzerinde homojen Olmayan Renk DeğiĢimi Sınıf III Tek parametreli indikatörler: Sınıf IV Çok parametreli indikatörler: Tek parametreli ve çok parametreli indikatörler Tek parametreli ve çok parametreli indikatörlerde (Kimyasal Ġndikatörlerde) Renk DeğiĢikliği Olmaması Sınıf V Entegratörler: Sınıf VI Emülasyon indikatörleri: Process Challenge Device (PCD ) Biyolojik kontrol yöntemler Biyolojik indikatör: Biyolojik indikatör pozitif sonuç nedenleri; Buhar Sterilizatörlerde EO sterilizatörlerde Biyolojik kontrol sonuçlarının pozitif olması halinde Tek kullanımlık aletlerin yeniden kullanımı Steril malzemelerin depolanması ve raf ömürleri Raf ömrünü etkileyen faktörler Uygun depolama koģullarında saklama süresi Steril malzemenin depolanması Destek alan 6. Kayıt sistemi 6.1. Kayıt sisteminde bulunması gerekenler: 7. Validasyon 7.1. Kurulum değerlendirilmesi: 7.2. ĠĢletim değerlendirilmesi: 4

7 SAĞLIK HĠZMETLERĠ MERKEZĠ STERĠLĠZASYON ÜNĠTESĠ ĠġLEYĠġ PROSEDÜRÜ Ġlk Yayın Tarih 7.3. Performans değerlendirilmesi: 8. Msü de olağanüstü durumlarda alınması gereken önlemler 1. Amaç 2. Kapsam: 3. Sorumluluk: 4. Tanimlar: 5. Uygulama 5.1. Temel ilkeler BÖLÜM 2 DEZENFEKSİYON HİZMETLERİ 5.1. Ameliyat aralarında oda dezenfeksiyonu 5.2. haftalık ve aylık ameliyathane dezenfeksiyonu 5.3. Kan ve vücut sıvıları döküldüğünde yapılacak dezenfeksiyon 5.4. Koridor dezenfeksiyonu 5.5. Dinlenme odalarının dezenfeksiyonu 5.6. Soyunma odalarının dezenfeksiyonu 5.7. Depoların temizliği 6. İlgili dokümanlar BÖLÜM 3 MESUL MÜDÜR GÖREV TALİMATI Görev ve Yetkiler: 1. Amaç 2. Kapsam 3. Sorumluluk 4. Tanimlar 5. Uygulama 5

8 SAĞLIK HĠZMETLERĠ MERKEZĠ STERĠLĠZASYON ÜNĠTESĠ ĠġLEYĠġ PROSEDÜRÜ Ġlk Yayın Tarih BÖLÜM 4 MERKEZİ STERİLİZASYON ÜNİTESİ PERSONELLERİNİN ÇALIŞMA TALİMATLARI 1. Amaç 2. Kapsam 3. Sorumluluk 4. Tanimlar 5. Uygulama 5.1. Ünite sorumlusu 5.2. Temiz alanda çalişan personeller 6. Kaynaklar BÖLÜM 5 DEZENFEKSİYON PERSONELİ ÇALIŞMA TALİMATI 1. Amaç 2. Kapsam 3. Sorumluluk 4. Tanimlar 5. Uygulama 5.1. Ünite sorumlusu 5.2. Ünite personeli 6

9 : BÖLÜM 1 STERĠLĠZASYON HĠZMETLERĠ 1. AMAÇ Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde etkili dezenfeksiyon, sterilizasyon ve işleyişteki tüm aşamalarının (ön-temizlik ve dekontaminasyonu, hazırlık ve bakım alanına taşınması, sayımıbakımı ve kontrolü, paketlenmesi, steril edilmesi, depolanması, kullanım alanına kadar sterilliği korunarak transferi ve tüm aşamalarda kontrol ve dokümantasyonu) kurallarını belirlemek amacıyla hazırlanmıştır. 2. KAPSAM: Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde yapılan tüm iş ve işlemler ile görevli tüm personellerin görev ve sorumluluklarını kapsar. 3. SORUMLULUK: Bölge Müdürü, Mesul Müdürü ve Merkezi Sterilizasyon Ünitesi Ünite Sorumlusu ve Personelleri. 4. TANIMLAR/KISALTMALAR: 4.1. MERKEZĠ STERĠLĠZASYON ÜNĠTESĠ (MSÜ) : Hastane enfeksiyonlarının en aza indirilmesi, mevcut enfeksiyonun yayılmasının önlenmesi ve hasta-personel güvenliğinin sağlanmasında büyük sorumluluğa sahip olan, hastanenin değişik bölgelerinden gelen kontamine malzemelerin toplanıdığı, tekrar kullanıma hazırlanarak kullanıcıya teslim edildiği, 365 gün 24 saat sürekli hizmet üreten, bir hastane için olmazsa olmaz dinamik merkezlerdir KĠRLĠ ALAN: Teşhis ve tedavi amaçlı tüm tıbbi alet ve enstrümanların üniteye kabul edildiği, dekontaminasyon ve yıkama işlemlerinin yapıldığı alan TEMĠZ ALAN: Mekanik temizlik ve dekontaminasyonu yapılmış alet ve malzemelerin, bakım ve kontrollerinin yapılıp paketlendiği, paketlenmiş malzemelerin steril edilmek üzere bekletildiği, buhar otoklav cihazlarının bulunduğu alan STERĠL ALAN: Sterilizatörden çıkan steril malzemenin kullanıma verilmeden önce depolandığı alan DESTEK ALAN: Hizmetlerin uygun şekilde yapılabilmesi için depo, kompresör, eğitim ve toplantı odası, kesintisiz güç kaynağı, distile su odası, imha ve atık alanı veya odası, soyunma odaları, tuvalet, duşun bulunduğu alan.

10 Disinfection&Sterilization-Cleanliness-Hygiene 4.6. STERĠLĠZASYON: Sterilite Güvence Düzeyi (SAL) Tüm mikroorganizmaların her türlü canlı ve aktif şekillerinden arındırılması işlemidir. Kabul edilebilir sterilite güvence düzeyini sağlayacak ölçüde ortamın mikroorganizmalardan arındırılmasıdır TEMĠZLEME: Kir ve organik materyalin (kan, sekresyonlar, mikroorganizmalar gibi) mekanik temizliğidir. Amaç mikroorganizmaları öldürmek değil, ortamdan uzaklaştırmaktır DEZENFEKSĠYON: Tüm cerrahi ekipman ve materyallerinin kullanımının güvenilir hale getirilmesi işlemidir DEZENFEKTÖR: Termal dezenfeksiyon yapan tam otomatik yıkama makinesi DEKONTAMĠNASYON: Kontamine olmuş alet ve malzemenin üzerinde bulunması muhtemel mikroorganizmaların inaktive edilmesi işlemidir BĠYOFĠLM: Cansız yüzeyler üzerinde bakterilerin yaşamlarını sürdürdüğü tabaka BUHAR STERĠLĠZASYONU: Kritik değişkenleri doymuş buhar, ısı, zaman ve basınç olan, ısıya dayanıklı ( o C) malzemelerin steril edilmesi işlemi BUHAR STERĠLĠZATÖRÜ (OTOKLAV): Isıya dayanıklı malzemelerin steril edildiği basınçlı buhar sistemi ile çalışan cihaz ETĠLEN OKSĠT (ETO) STERĠLĠZASYONU: Kritik değişkenleri relatif nem, ısı, zaman ve etilen oksit gazı olan ısıya dayanıksız (37 ila 55 o C) malzemelerin steril edildiği düşük ısılı bir sterilizasyon işlemi ETĠLEN OKSĠT (ETO) STERĠLĠZATÖRÜ: Isıya dayanıksız malzemelerin steril edildiği etilen oksit gazı ile çalışan cihaz ULTRASONĠK YIKAYICI: Cerrahi aletlerin dekontaminasyonu için kullanılan, ses dalgaları ve kavitasyon ile fırçalama işlemi sağlayan, malzemeler üzerindeki her türlü partikül ve organizmayı uzaklaştıran cihaz STERĠLĠZASYON RULOSU KAPATMA MAKĠNASI: Sterilizasyon bariyer sistemlerinden ruloların [(tyvec (120 o C) ve sterilizasyon ruloları ( 180 o C)] standart ısı yardımıyla kapatılması işlemini sağlayan cihaz BASINÇLI HAVA TABANCASI: Kirli alanda, içi boş-lümenli aletlerin (5 ila 7 bar basınç) kurutma işlemlerinde kullanılan cihaz. 2

11 4.19. BASINÇLI SU TABANCASI: Kirli alanda, içi boş-lümenli aletlerin (5 ila 7 bar basınç) yıkama ve durulama işlemlerinde kullanılan cihaz BĠYOLOJĠK ĠNDĠKATÖR: Sterilizasyonun gerçekleştiğini belirlemek için kullanılan ısıya dirençli sporlu bakteri içeren test materyalidir KĠMYASAL ĠNDĠKATÖR: Sterilizasyon şartlarındaki kritik değişkenlere bağlı olarak karakteristik değişiklik gösteren (renk değişikliği vb.) kimyasal maddeler içeren test materyalleridir ELEKTRONĠK TEST SĠSTEMĠ (ETS) : Buhar sterilizasyon işlemindeki kritik değişkenlerle ilgili (ısı, zaman, basınç, buhar, vakum) detaylı bilgi veren, Bowie&Dick test fonksiyonu, kaçak oran testi, kalibrasyon kontrolü ve ölüm eğrisinin elektronik hesaplamasını yapabilen ve verilerin bilgisayar ortamında saklanabilmesini sağlayan bir sistemdir EO: ETĠLEN OKSĠT Düşük ısılı sterilizasyon yönteminde kullanılan bir gazdır BOWĠE&DĠCK Basınçlı buhar otoklav cihazının buhar nüfuzu ve hava çıkış yeteneğini test etmek için kullanılan bir test materyalidir. 5. UYGULAMA: 5.1. MSÜ KĠRLĠ ALAN Sterilitesi bozulmuş aletlerin üniteye kabul edildiği, alet ve malzemelerin sınıflandırıldığı, temizlendiği ve dekontamine edildiği alandır. Dekontaminasyon alanında, mikrobiyal ve partikül kaynaklı yüksek düzeyde kirlilik olabileceği için çevredeki kirleticilerin kontrol edilmesi ve bu alanın düzenli olarak temizliği /dezenfeksiyonu gereklidir. Ayrıca, dekontaminasyon alanı, fiziksel olarak işlem bölümünün diğer alanlarından ayrılmalı ve girişi ayrı bir servis koridorundan olmalıdır. Dekontaminasyon alanında: El yıkama lavabosu Alet teslim alma ve kontrol masası Otomatik yıkama makinası Ultrasonik yıkama makinesi Basınçlı hava ve su tabanca sistemi Kirli alanda kullanılan malzeme ve solüsyonların saklandığı depolama odası olmalıdır. 3

12 5.2. DEZENFEKSĠYON, KĠMYASAL SOLÜSYONLAR VE DEZENFEKSĠYON UYGULAMALARI Her alet ve alan için gerekli dezenfeksiyon ve / veya sterilizasyona yönelik uygun yöntemin görevli personel tarafından belirlenmesi amacıyla, söz konusu hasta bakım araç gereçlerinin ve alanların sınıflandırılması gerekmektedir. Kullanımı en yaygın olan sınıflandırma sistemi, 1968 yılında Earle H. Spaulding tarafından önerilmiştir Spaulding sınıflaması Spaulding, araç-gereçleri sınıflandırmada potansiyel olarak enfeksiyon oluşturma riskine göre üç kategori önermiştir. Bunlar; kritik, yarı kritik ve kritik olmayan malzemelerdir Kritik alet / malzemeler: Normal olarak, insan vücudunun steril alanlarına giren; cerrahi aletler, implantlar ve invaziv izleme cihazları gibi araç-gereçler, kritik alet/malzemeler olarak sınıflandırılır. Zira bu kategoriye giren alet/malzemeler hasta ve kullanıcı için en yüksek riski taşımakta olup, bu malzemelerin yeniden kullanıma kazandırılmasında sterilizasyon tercih edilen bir yöntemdir. Eğer söz konusu kritik malzemenin ısıya dayanıklılığı değişkenlik göstermiyorsa, Basınçlı buhar ile (Otoklav) sterilizasyon yöntemi tercih edilir. Alternatif olarak etilen oksit veya plazma sterilizasyonu işlemleri ise daha uzun zaman isteyen işlemlerdir. Ayrıca FDA, özellikle küçük ve sterilizasyonu zor olan dar lümenli aletlerin kullanımlarında alternatif yöntemler için onay vermemiştir. Yukarıda bahsedilen yöntemlerden biri ile sterilizasyon mümkün değilse, formülasyonu ve / veya otomatik cihaz için FDA tarafından resmi onayı varsa, gluteraldehit veya perasetik asit esaslı sıvı sterilizasyonu uygulanabilir Yarı kritik alet / malzemeler: Steril vücut alanına girmeyen, bütünlüğü bozulmamış mukozaya temas eden alet / malzemeler yarı kritik olarak kabul edilir (solunum terapisi ve anestezi ekipmanları, endoskoplar, laringoskop blade leri, özefajial manometri probları, anorektal manometri kateterleri, vb.). Bu gruba giren alet/malzemeler için steril olma şartı aranmaz, yüksek düzey dezenfeksiyon yeterlidir. Bu ekipmanlar gluteraldehit, stabilize hidrojen peroksit, parasetik asit veya klorlu birleşikler gibi yüksek seviyeli dezenfektanlarla işleme tabi tutulmalıdırlar. Klorlu bileşikler aletlerde paslanmalara ve korozyona yol açabildiklerinden tıbbi cihazların dezenfeksiyonlarında nadiren kullanılırlar. 4

13 Tablo 1. Tıbbi cihaz ve malzemelerin enfeksiyon risk sınıflandırması ve kullanılacak yöntemler Kritik olmayan alet / malzemeler: Kritik olmayan alet / malzemeler, bütünlüğü bozulmamış ciltle temas eden hastalara enfeksiyon riski taşımayan alet /malzemelerdir. (ördek / sürgü, tansiyon aleti manşonu, yatak kenarları, koltuk değnekleri, hasta odasındaki yemek masası ve mobilyalar, yerler, vb.). Bu gruptaki alet /malzemeler patojenlerin doğrudan aktarımında düşük bir riske sahip olduklarından, hastalara enfeksiyon taşıma riski olmadığından temiz olması yeterlidir. Sadece vücut sıvı / salgıları ile kirlenme meydana geldiğinde düşük düzey dezenfektanlarla (Örneğin alkol veya kuarterner amonyum bileşikleri gibi ) dezenfeksiyonları yapılmalıdır. 5

14 Disinfection&Sterilization-Cleanliness-Hygiene 5.3. Ġdeal bir dezenfektanın özellikleri Antimikrobiyal spektrumu geniş olmalıdır Hızlı etkili olmalıdır Çevresel faktörlerden etkilenmemeli; kan, balgam, dışkı gibi organik maddelerin varlığında bile aktivitesini yitirmemeli; birlikte kullanıldığında sabun, deterjan gibi kimyasallarla geçimsiz olmamalıdır Kullanıcıya ya da hastaya toksik etkisi bulunmamalıdır Aletlerde ve metal yüzeylerde korozyon yapmamalı; plastik, kauçuk gibi diğer parçalarda bozulmaya yol açmamalıdır Kullanıldığı yüzeyde antimikrobiyal bir film tabakası oluşturmalı ve kalıcı etki yapmalıdır Kullanımı kolay olmalı, kullanım talimatı açık ve anlaşılır olmalıdır Kokusuz ya da hoş kokulu olmalıdır Ekonomik olmalıdır Suda çözünebilmelidir Konsantre ve sulandırılmış halde stabil kalabilmelidir. Atıkları çevreye zarar vermemelidir Dezenfektan test stripleri Dezenfektan solüsyonun Minimal Etkin Konsantrasyonu (MEK) nu değerlendirmek için kullanılırlar. Ürüne özel olmalıdır. ph ölçerler bu amaçla kullanılmamalıdır. Bu testin yapılış sıklığı solüsyonun kullanım sıklığına göre belirlenir. Örneğin: Her gün solüsyon kullanılmaya başlamadan önce 1 test, Günlük her 10 kullanımdan sonra bir test, Günlük 30 kez kullanımda her 10 kullanım sonrası 1 test Haftalık kullanım için, kullanım öncesi 1 test; Test şeritleri solüsyonun kullanım süresini uzatmak için kullanılamaz Test şeritlerinin değerlendirilmesinde üretici firmanın önerileri dikkate alınmalıdır Test sonucu olumsuz ise o solüsyon kullanılmamalı, ekleme yapılmamalı, yeni solüsyon hazırlanmalıdır Kimyasal madde zamanla bozulacağı için kutunun üzerinde son kullanma tarihi bulunmalıdır. 6

15 Test şeritlerinin kutusu açıldığında üzerine açıldığı tarih ve kullanım süresi yazılmalıdır. (örn. 120 gün). Test sonuçları kaydedilmelidir Dezenfeksiyonu Etkileyen Faktörler Anaerop mikroorganizmalar aeroplara göre dezenfektanlara daha dirençlidir. EO gibi gaz sterilanların kristal içerisine penetrasyonu mümkün değildir. Yüzeyde organik madde varlığında kristalleşme olacağından bu yüzey EO ile steril olmayacaktır. Dezenfektanın konsantrasyonu üretici firmanın önerdiği konsantrasyondan farklı kullanılmamalıdır. Mikroorganizmaların sayısı arttıkça dezenfektanın etkisi azalır. Ortamın sıcaklığı arttıkça dezenfektanın etkisi de artar. Sıcaklık bağımlı etki gösteren dezenfektanlarda üretici firmanın sıcaklık önerilerine uyulmalıdır. Ortamın ph sı dezenfektan aktivitesini etkiler. Bu nedenle üretici firmanın önerdiği ph koşulları tercih edilmelidir. Ortamda bulunan organik materyal ve yağ dezenfeksiyonu olumsuz etkiler. Yüzey aktif maddeler, ya da metal iyonları dezenfektanın cinsine göre olumlu ya da olumsuz etki yapabilir. Dezenfeksiyon işleminde mikroorganizma tipi son derece önemlidir. Zarflı virüslerin en duyarlı, prionların ise en dirençli hastalık etkenleri olduğu ve biofilm içerisindeki mikroorganizmaların diğerlerine göre dezenfeksiyona çok daha dirençli olduğu unutulmamalıdır DEKONTAMĠNASYON Dekontaminasyonda Kullanılan Malzemeler Özel fırçalar, yumuşak bez, sünger Basınçlı su tabancası veya lavaj enjektörü Basınçlı hava tabancası veya lavaj enjektörü Ultrasonik yıkama cihazı Yıkama / Dezenfektör cihazları Alet kurutma makineleri Deterjan-dezenfektan / enzimatik solüsyon Elle dekontaminasyon Aletlerin (tel sepetler içinde) kaba kiri gerekli olduğunda çeşme suyu altında akıtılır. Deterjandezenfektan veya enzimatik solüsyona yerleştirilir, üreticinin önerileri doğrultusunda yeterli süre bekletilir. Enzimatik solüsyonlar bakteri üremesi açısından zengin bir ortam yarattığından sık 7

16 değiştirilmesi çok önemlidir. Tüm kir ve organik artıklar yumuşak bir bez ya da sünger ile alet lümenleri ise özel fırça kullanılarak yıkanır ve basınçlı su tabancası yardımı ile temizlenir. Aletler akan su ile durulanır (en son durulamanın distile su ile yapılması alet ömrünü uzatır). Basınçlı hava tabancası ile kurutulur Alet ve malzemelere göre dekontaminasyon Cerrahi motorlar Elektrik düğmesi kapalı duruma getirilir Kablolu veya havalı motorlarda kablolar birbirinden ayrılmadan yıkanır ve dezenfekte edilir. Batarya kullanılıyor ise çıkarılır Tüm ayrılabilir parçalar sökülür Motor kısımlar suya batırılmaz ve ultrasonik yıkama cihazında yıkanmaz, dezenfektan ile ıslatılmış bezle silinir Cerrahi motor aksesuarlarının temizliğinde üretici firmanın önerileri dikkate alınır Laparoskopi aletleri Tüm parçaları birbirinden ayrılır Kanüllerin içinden basınçlı su ve hava geçirilir ve içleri tekrar kontrol edilir Temizlenmemişse işlem tekrarlanır. Gerekirse uygun fırça ile temizlenir Mikro cerrahi aletleri Hassas oldukları için elde yıkarken kesici ve delici uçlara zarar vermekten kaçınılır ve yaralanmanın önlenmesi için işlem çok dikkatli yapılır Koter kordonları Bipolar pensetler kordonlarından ayrılır, pensetler uçlarına zarar gelmeyecek şekilde ve kordonlar da kırılmayacak şekilde toplanır Unipolar kalemlerin yakıcı uçlarının içinden basınçlı hava geçirilir. 8

17 Optik ve kordonlar Ultrasonik yıkama cihazı kullanılmaz Kullanılan tüm optiklerin adaptörleri birbirinden ayrılır Basınçlı hava ile kurulanır ve gerekirse adaptörlerin temizliği pamuklu çubuk ile yapılır Adaptörler yerleştirilir ve kontrol edilir Uç kısmında, göz kısmında yada ışık taşıyıcı kısmında leke yada kalıntı varsa özel optik temizleyici krem ile temizlenir. Kir kalmış ise tekrar yıkanıp, durulanır ve kurulanır Tüm bu işlemler düşmeyi engellemek için tezgah üzerinde yapılır Yıkama/ dezenfektör makineleri ile dekontaminasyon Endoskopların yeniden işleme alınması sırasında personel hatalarını önlemede yardımcı olabilmek amacıyla FDA önerileri aşağıda yer almaktadır; Tüm personel üreticinin endoskop temizleme talimatlarına tam olarak uymalıdır Endoskopunuzun önerilen yöntem olan otomatik yıkayıcı-dezenfektörlerde işleme almaya uygun olup olmadığı tespit edilmelidir Endoskop ve yıkayıcı-dezenfektör üretici firmalarının işlem talimatları karşılaştırılmalı ve birbirine uymayan öneriler çözüme kavuşturulmalıdır Endoskop ve kimyasal germisid üretici firmaları tarafından sağlanan talimatlar uygulanmalıdır Endoskopların alkol ile kurutma işlemi gözönünde tutulmalıdır Endoskopların yeniden işleme alma ile ilgili protokollere bağlılığı takip edilmelidir Endoskopları işlemden geçiren tüm personele kapsamlı ve yoğun bir eğitim uygulanmalı, eğitime katılan personelin kayıtları tutulmalıdır Onarıma gönderilen endoskoplar onarım için gönderilen kontamine ekipman olarak etiketlenmelidir Kapsamlı kalite kontrol programı uygulanmalıdır ÇalıĢma prensipleri aģağıda sunulmuģtur: Kapsamlı kalite kontrol programı uygulanmalıdır. 9

18 Yıkama-dezenfektör makineleri kapalı mekânda temizlik ve dezenfeksiyon işleminin yapılmasını sağlar. Ayrıca yıkama-dezenfektör makinelerinin kullanımı ile aletler daha güvenilir bir şekilde tutulabilir hale gelir. Çalışma prensipleri aşağıda sunulmuştur: Ön yıkama; kan ve organik atıklar ve kaba kirleri uzaklaştırmak amacı ile soğuk çeşme suyu ile yapılır Temizlik; o C lik sıcaklıkta yapılır. Alkali deterjanlar kullanılabildiği gibi, enzim içeren veya içermeyen nötral deterjanlar temizlik maddesi olarak kullanılır. Kimyasal temizlik maddesi kullanıldığında, konsantrasyonu, çalışma sıcaklığı ve temas süresi üretici firmaların önerilerine uygun olarak yapılır. Isıya duyarlı tıbbi araçlar için kemotermal yıkama- dezenfeksiyon işlemi tercih edilir ve düşük sıcaklıkta son durulama gerçekleştirilir. Temizlik fiziksel veya kimyasal olarak yapılabildiği gibi mekanik, sonik olarak veya yıkama makineleriyle yapılabilir. Döngü >90 C de sıcak suyla tamamlanır. Sürgü ve ördek gibi malzemeler makinede 2 5 dakikalık işleme tabi tutularak temizlenir ve dezenfekte edilirler. Uygun bir temizlik işlemi ile artık protein ve / veya tuzlar uzaklaştırılmamış ise buhar dışındaki sterilizasyon tekniklerinin tümünde sterilizasyon döngüsünün %1-40 ında başarısızlık gösterilmektedir Durulama; Ilık veya soğuk suyla durulamanın ilave bir katkısı yoktur. İlave edilen asidik nötralize edici maddeler alkalin deterjan artıklarının uzaklaşmasını kolaylaştırır Termal dezenfeksiyon/son durulama; Son durulamada alet üzerinde lekelerin ve metallerde olabilecek korozyonun önlenmesi için demineralize su kullanılır Kurutma; Yıkama dezenfeksiyon makinesinin ayrı bir kurutma programı yok ise; kurulama basınçlı hava tabancası veya kurutma kabinlerinde yapılır Yıkama /Dezenfektör Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler Aşırı yükleme yapılmaz Tıbbi cihazın bağlantı ve kapakları suyun ulaşması için açılır Büyük bir alet yerleştirildi ise, diğer aletlerin yıkanmasını engelleyip, engellemediği kontrol edilir. 10

19 Boşlukları olan malzemeler yıkanması için uygun pozisyonda makineye yerleştirilir Hassas, kırılma olasılığı bulunan cam vb. aletler uygun şekilde yerleştirilir. Kırılabilen parçalar aletlere özel yapılmış aparatlara konulur İşlemi biten aletler makineden çıkarılır, makinede bekletilmez Eğer kurutma amacı ile verilen sıcaklık tıbbi aracın kurumasını sağlayamamış ise, kurutma programı tekrarlanır Yıkama/dezenfektörlerin monitörizasyonu Mekanik temizliğin yapılıp yapılmadığını gösteren kimyasal indikatörler (her çevrimde) Protein varlığını saptayan ninhidrin veya benzeri testler (haftada bir) Sıcaklık zaman parametrelerini gösteren elektronik kontrol sistemleri (her çevrimde) ile monitörize edilir. (EN ISO 15883) Yıkama /dezenfektörlerin temizliği Kabin içindeki ızgara çıkarılarak, su pervanelerinin delikleri kontrol edilir Gerekirse basınçlı su ve hava kullanılarak temizlenir Kapak içi, çevresi ve dış yüzeyler dezenfektanla temizlenir Deterjan ve solüsyon çekmeceleri bol su ile temizlenir ve kurulanır Biten veya azalan deterjan / solüsyonlar tamamlanır ve solüsyon değişim tarihleri kaydedilir Yıkama-dezenfektörler için kullanılan arabalar dezenfektanlı bez ile silinir Cihaz temizlikleri üretici firmanın önerileri doğrultusunda yapılmalıdır Haftada bir cilalanıp her gün işlemler bittikten sonra temizliği yapılır Ultrasonik yıkama makineleri Özellikle lümenli aletler ile temizliği zor olan alet ve malzemelerin üzerindeki kan, protein ve diğer organik maddelerin belli bir sıcaklıkta (40 50 o C ) ultrasonik dalgalar ve kavitasyon ile çözülmesini ve uzaklaşmasını sağlayan cihazdır. 11

20 Disinfection&Sterilization-Cleanliness-Hygiene Ultrasonik yıkamada dikkat edilmesi gerekenler: Üretici firmanın önerileri doğrultusunda sıvı havuzu su ile doldurulur Bir temizlik maddesi veya temizlik-dezenfektan maddesi birlikte eklenir Temizlik ve/veya dezenfektan maddesinin türü, konsantrasyonu, sıcaklığı ve işlem süresinin belirlenmesinde üretici firmanın önerileri dikkate alınır. Genellikle 40 C nin üzerindeki sıcaklıklarda suyun içindeki gaz kabarcıkları her türlü partikül ve protein artıklarını uzaklaştığından temizleme gücü daha da artar İşlem yapılacak materyalin tamamı sıvıya daldırılır Kapaklı malzemelerin kapakları açılır Ultrasonik titreşimleri önlememesi için tel ızgara kullanılır Geniş yüzeyli, büyük cihazlar, ultrasonik dalgaların diğer malzemelere ulaşmasını engelleyebilir. Bu nedenle diğer küçük araçların üzerine konulmaz, bu araçlar vertikal (dikey) olarak yerleştirilir Sıvının içine aşırı miktarda alet konulmaz Ultrasonik yıkama makinesinin sıvısı günlük olarak ve kirlenirse beklemeden değiştirilir Ultrasonik yıkama makinelerinin temizliği Her sabah veya solüsyon kirlendikçe ultrasonik yıkama solüsyonu değiştirilir Yeni solüsyon hazırlanmak üzere boşaltıldığında, tankın içi dezenfektan solüsyonla ıslatılmış bezle temizlenir Ultrasonik yıkama makinelerinin bakım ve temizliği üretici firmanın önerileri doğrultusunda yapılmalıdır. Kirli alandaki çalışan personellerin her aşamada, kişisel koruyucu ekipmanlarını giymiş olması kesin bir koşuldur. Acil durumlar için manuel temizleme-dezenfeksiyon işlemleri yapılabilir. Kirli alanda tüm süreçlerin kayıt sisteminde, bilgisayarlı dokümantasyon sistemi kullanılır. Ön yıkama-dekontaminasyon-dezenfeksiyon-paketleme-sterilizasyon için en ideal süre minumum üç saattir MSÜ TEMĠZ ALAN Dekontamine olmuş, temiz alet ve malzemelerin kontrol ve bakımlarının, sterilizasyon için paketlenme işlemlerinin yapıldığı, steril olmak üzere paketlenmiş malzemelerin depolandığı alanı kapsar. Steril olacak alet ve malzemelerin beklemesi, yüklenmesi, sıraya girmesi için ayrılmış olan alan dahil olmak üzere buharlı sterilizatörlerin ve bu alan içerisinde ayrı bir bölmede yer alan etilen 12

21 oksit sterilizatörlerinin bulunduğu alandır. Etilen oksit sterilizatörleri ayrı bölmeli mekânlarda (cam bölme önerilir) ve özel havalandırılması, gaz kontrol dedektörlerinin bulunması, oluşabilecek kaçak durumlarına acil müdahaleye uygun olarak planlanması gerekmektedir. Bölüm sorumlu odası, çalışanların kullanacakları dinlenme ve seminer odası temiz alan veya destek alan içerisinde yer almalıdır ÇamaĢır ve tekstil hazırlama alanı Çamaşır (tekstil) işlem alanı, yeniden kullanılabilir tekstil malzemelerin muayene edildiği, katlandığı ve paketlere konulduğu odadır ve temiz alan içine yerleştirilmelidir. Hava akışı, aşağı çekişli tip olmalı ve saat başına hava değişimlerinin sayısı (10 hava değişimi/saat), havadaki lif parçacıklarını asgari düzeye indirmeye yeterli düzeyde olmalıdır. Temiz çamaşır depolaması için yeterli alan ve raf, aydınlatılmış bir tekstil kontrol masası bulunmalıdır Cerrahi Alet, Set Hazırlık Alanı Aletlerin, setlerin işlem alanı, yıkanmış, dezenfeksiyonu yapılmış, aletlerin bakım ve muayenesinin yapıldığı ve paketlendiği alandır. Temiz alan içinde bulunur. Hava akışı, aşağı çekişli tip olmalı ve saat başına hava değişimlerinin sayısı (10 hava değişimi/saat), havadaki lif parçacıklarını asgari düzeye indirmeye yeterli düzeyde olmalıdır. Temiz alet ve setler için yeterli alan ve raf, aletlerin etkinlik kontrollerinin yapıldığı büyüteç bulunan bir kontrol masası bulunmalıdır ALET KURULAMA VE BAKIM Alet ve malzemeler kurutulmadan paketlenmemelidir Kurulama hava tabancası veya kurutma kabinleri kullanılarak yapılmalıdır Aletlerin temiz, kuru ve çalıştığından emin olunmalıdır Eklem yerleri işlemeyen aletlerin ek yerleri suda çözünen yağlarla yağlanmalıdır Aşınma, korozyon, deformasyon ya da başka tür bir hasar görülen aletler kullanım dışı bırakılmalıdır. 13

22 Disinfection&Sterilization-Cleanliness-Hygiene PAKETLEME Malzemeler sterilizasyon öncesi temizlik ve kuruluk yönünden kontrol edilmeli ve daha sonra uygun bir ambalaj ile sarılarak paketlenmelidir. Paketleme alet ve malzemelerin steril olarak muhafaza edilmesi için gereken uygulamalardan biri olup; Tekstil paketleme malzemesi kullanılacaksa, kullanım öncesi yıkanmış olmalı, Paketin bütünlüğü bozulmamış olmalı, Yırtılmaya ve delinmeye dirençli olmalı, Sterilizasyon metodu ile uyumlu olmalı, Paket içini hasardan korumalı, Steril edilecek tıbbı malzemeyi kontaminasyondan koruyacak etkili bir bariyer oluşturmalı, Toksik içeriği olmamalı, Tüy (hav) bırakmamalı, Havanın uygun şekilde boşalmasına müsaade etmeli, Üreticinin önerilerine göre kullanılmalıdır Paketleme Malzemeleri ve Özellikleri Ambalaj malzemesi, buhar ve gazın pakete geçmesine imkân vermeli, ayrıca sterilizasyon sonrası malzemeleri kontaminasyondan korumalı, iyi bir bariyer oluşturmalıdır. Steril edilen malzemelerin uygun takibini yapabilmek için paketleme malzemesi üzerine son kullanım tarihi, uygulanan sterilizasyon türü ve tanımlama kodu etiketi ile işaretleme yapılmalıdır Kumaş örtüler Kağıt ve polipropilen paketleme malzemeleri Sterilizasyon poşetleri Polipropilen poşetler Konteyner sistemleri Steriliteyi sürdüren örtüler olmak üzere gruplandırılabilir KumaĢ örtüler Sadece buhar sterilizatörde steril edilecek malzemeleri paketlemek için kullanılır. 14

23 Tekrar kullanılabilir özelliktedir. Disinfection&Sterilization-Cleanliness-Hygiene Yeterli koruyucu etki, iç-dış olmak üzere 2 kat ambalajlama yöntemi ile sağlanır Tekstil paketleme malzemesi kullanım öncesi yıkanmış olmalıdır Kâğıt ve polipropilen paketleme malzemeleri Bu paketleme malzemeleri buhar, EO ve formaldehit sterilizatörde kullanılabilir Hidrojen peroksit sterilizatörde ise selüloz içermeyen, polipropilen tipleri kullanılır Tek kullanımlıktır Sterilizasyon poģetleri Bir tarafı kağıt, diğer tarafı şeffaf, ısı ile kapatılan, tek kullanımlık poşetlerdir Plastik film iki veya daha fazla kattan oluşmalıdır. Plastik katlar arasındaki bağ ayrılmamalı ve plastiğin şeffaflığını bozmamalıdır Polipropilen poģetler Hammaddesi selülöz içermeyen tek kullanımlık poşetlerdir Konteynır sistemleri Filtreli, ısıya dayanıklı, metal ya da plastik kutulardır Neme dirençlidir İçinde su buharının birikmesine izin vermeyecek yapıda olmalıdır Sterilizanın konteyner içine nüfuz edebilmesi için filtreli bölümleri olmalıdır Filtreleri üretici firmanın önerisi doğrultusunda değiştirilmelidir Steriliteyi sürdüren Ģeffaf plastik örtüler Tozun pakete temasını engelleyen şeffaf plastik poşetten yapılmıştır Sterilizasyondan sonra uygulanır. 15

24 Malzemenin sterilitesinin devamını sağlar ve korur. Disinfection&Sterilization-Cleanliness-Hygiene Paketleme prensipleri Buhar sterilizatörlerinde steril edilecek bohça ebatları 30x30x50 cm boyutlarından daha büyük ve ağırlığı 5,5 kg dan fazla olmamalıdır Zarf veya dikdörtgen paketlemesi çift paketleme malzemesi ile yapılır Her kat ayrı paketlenir Paketlerin üzerinde sterilizasyon tarihi, paket içeriği, kişinin kod numarası harfleri ve yükleme numarası etiket /barkot/maruziyet bandına yazılır Sterilizasyon poşetlerinde sterilizasyon tarihi, paket içeriği, kişinin barkodu ve yükleme numarası poşetin ısı ile kapatılan kısmının üst dış kısmına yazılır Her paket içine kimyasal indikatör konulur Paketlenmiş alet setinin (tepsi, aletler ve bohçanın toplamı) ağırlığı 7 kg ı geçmemelidir Paketlenecek alet ve malzemelerin temiz, kuru ve tam olarak çalıştığından emin olunmalıdır Buhar geçişine izin veren delikli sterilizasyon tepsileri tercih edilir Cerrahi aletler tek diş olarak kilitlenir Taslar iç içe konacaksa arasına havlu yerleştirilir Keten veya pamuklu bir havlu tek katlı ve tamamen açılmış olarak tepsi tabanına yerleştirilir. Tepsiden taşan havlu aletlerin üzerine katlanır Paketleme yöntemleri Zarf Yöntemi Dikdörtgen Yöntemi Kâğıt / Plastik Poşetlerle Paketleme Yöntemi Konteyner Sistemleri olarak 4 şekilde uygulanabilir Zarf yöntemi Masa üzerine çift katlı 2 bez bohça / 1 bohçanın üzerine medikal paketleme kağıdı /veya çift medikal kağıt serilir. Alet seti ortaya köşeli olarak yerleştirilir. 16

25 Önce geniş taraftaki köşe alet setinin üzerine çevrilir ve uç kısmı kolay açılabilmesi için geriye kıvrılır. Sağ ve sol köşe uçları geriye kıvrılarak paketlenecek malzemenin üzerine katlanır. Son olarak diğer geniş taraf malzemenin üzerine katlanır. Uç paketin içinden çekilebilecek şekilde sıkıştırılır. İkinci kat örtüde aynı yöntemle kapatılır ve bantlanır Dikdörtgen yöntemi Masa üzerine çift katlı 2 bez bohça / 1 bohçanın üzerine medikal paketleme kağıdı /veya çift medikal kağıt serilir. Malzeme kenarlara paralel olarak yerleştirilir. Önce geniş taraf malzemenin üzerine katlanır, bir kısım geri çevrilir. Diğer geniş taraf aynı şekilde üzerine katlanır. Sağ ve sol taraf aynı tarzda sırayla katlanır. İkinci kat örtüde aynı yöntemle kapatılır Kağıt/plastik poģetlerle paketleme yöntemi Paketlenecek malzemeye uygun büyüklükte kağıt / plastik poşet seçilir. Makina yardımı ile kâğıdın bir tarafı yapıştırılarak malzeme içine yerleştirilir, daha sonra diğer taraf yapıştırılır. Paket ağırsa veya birden fazla alet paketlenecekse çift kat paketleme yapılır. Çift kat paketlemede içteki paketin bir tarafı kapatılır, diğer tarafı şeffaf kısma doğru kıvrılır. Paket yapılan aletin özelliğinin kapatılmamasına dikkat edilir. Üst paketi yaparken içteki paketin açık olan kısmının paketin açma yönüne gelmesine dikkat edilir. Paket yapıldıktan sonra iyi yapışıp yapışmadığı kontrol edilir. Paketin ısı ile yapıştırılan bölümün dış kısmına tarih atılır. Paket üzerine direk olarak yazı yazılmaz. Barkotlar ve etiketler kağıt kısmına değil, poşet kısmına yapıştırılır. Havanın genişlemesine ve paketin yırtılmasına yol açabileceği için poşet içerisindeki hava paket ısı ile kapatılmadan önce boşaltılabildiği kadar boşaltılır Malzemelere uygun bakım ve paketlemeler Cerrahi alet setleri 17

26 Parçalara ayrılmış uygun olan aletlerin montajı yapılır. Gerektiğinde medikal yağ ile yağlanır. Fazla yağ lifsiz yumuşak bir bez ile silinir. Ek yerleri sertleşen aletlere bakım spreyi uygulanır. Set listelerine göre setin içerisindeki aletler kontrol edilir. Arızalı aletler ayrılır. Paket bandı veya dökümantasyon etiketi üzerine set adı ve varsa sette eksik olan aletler yazılır. Aletlerin miktarına uygun büyüklükte tel sepet kullanılır. Tel sepetin tabanına içindeki aletlerin üzerini de örtecek büyüklükte bir örtü serilir (wrap veya kumaş). Set içeriği, hazırlanan Set Listesi ne göre kontrol edilerek aletler bu sepetin içine yerleştirilir. Set Listesi ne tarih ve isim yazılır, alet sepetinin üzerine konulur. Kilitli aletlerin tek kilitleri kilitlenir, iğne tutucular (portegüler) kilitlenmez. Aletler birbirine paralel olacak şekilde yerleştirilir. Zarf yöntemine uygun olarak paketlenir Optikler: Optiklerin adaptörleri monte edilir ve eksik varsa tamamlanır. Görüntünün net olup olmadığı gözle kontrol edilir. Kılıf / kutuya yerleştirirken optiğe dikkat edilir. Optikler özel plastik kutularına konulur. Optik ve soğuk ışık kordonları EO, formaldehit ve plazma sterilizatörde steril edilmek üzere (soğuk ışık kordonları çember şekline getirilerek cm lik Sterilizasyon poşetlerine) paketlenir Spançlar ve laparotomi pedleri: Tek tek sayılarak istenen sayıda olup olmadığından emin olunur (örneğin; 5, 10 vb. adetlerde hazırlanan paketler). Spançlar ve laparotomi pedleri radio-opaklı ise, radio-opak çizgileri aynı yöne gelecek şekilde kullanım yerine göre standart adetlerde hazırlanır. (Vücut boşluklarında kullanılacak olan spançlar radyoopak şerit içermeli ve şerit örgülü olmalıdır.) Üç tarafı yapıştırılmış olan kağıt/ poşet paket içine (radyoopaklı ise radyoopak çizgisi görünecek şekilde) yerleştirilir. Diğer taraf da yapıştırılır, iyi yapışıp yapışmadığı kontrol edilir. 18

27 Disinfection&Sterilization-Cleanliness-Hygiene Motor ve aksesuarları: Yağlanması gereken cerrahi motor ve aksesuarlar firmadan alınan bilgiler doğrultusunda yağlanır. Set halinde olanlar zarf metoduna göre, tek olanlar kağıt plastik poşetlerle paketlenir Sıvı kapları: Sıvı kapları ıslak ise kurulanır. Büyük sıvı kaplarını birbirinden ayırabilmek için havlu kullanılır. Büyük sıvı kabının içine, içini kaplayacak büyüklükte havlu konur. Üzerine ikinci kap dip kısmı diğerine paralel olacak şekilde yerleştirilir. Diğer daha küçük kaplar da aynı şekilde havlu ile ayrılarak ve dipleri diğerlerine paralel olacak şekilde içiçe yerleştirilir. Kimyasal indikatör metale değmeyecek şekilde paket içine yerleştirilir. Dikdörtgen veya zarf yöntemine uygun olacak şekilde paketleme işlemi yapılır. Paket, buhar için proses indikatörlü band ile kapatılır. Küçük ve tek paketlenecek sıvı kapları, kağıt / plastik olan medikal poşetlere paketlenir. Uygun büyüklükte poşete sıvı alan kısmı kağıt tarafına gelecek şekilde yerleştirilir. Sterilizasyon poşetinin her iki tarafı da paketleme makinası ile yapıştırılır KumaĢlar: Yıkanmış ve temiz çamaşırlar cinslerine göre ayrılır. Işıklı masada delik, yırtık olup olmadığı kontrol edilerek sağlamlar en kolay açılabileceği şekilde katlanır. Katlarken üzerinde iplik, band atığı vs. varsa bunlar alınır, gerekirse yapışkan maddenin temizlenmesi için çamaşırhaneye gönderilir. Çamaşır seti yapılacaksa; en son örtülecek örtü en alta gelecek şekilde birbirlerine paralel olarak yerleştirilir. Paketleme dikdörtgen yöntemine uygun olarak yapılır. Paketin ne çok sık, ne de çok gevşek olmamasına dikkat edilir. 19

28 Disinfection&Sterilization-Cleanliness-Hygiene Tablo 2 Sterilizasyon yöntemine göre paketleme materyali seçimi Paketleme makinesi Sterilizasyon poşetleri ısı ile güvenli kapatma özelliği olan paketleme makineleri ile kapatılmalıdır Paketleme makinesi ile paketi oluşturan kişinin isim/ isim soyisim baş harfleri ve paketleme tarihi yazılabilmelidir Poşet kapatma ısısını uygulamak için makine ve poşet üreticisinin bilgileri kullanılmalıdır Poşet Kapatma ısısı kağıt + plastik poşetlerde 180 C, polipropilen poşetlerde 120 C olmalıdır Paketleme makinesi haftada bir kez seal check ile kontrol edilmelidir Paket üzerine paket içeriğini tanımlayan bilgiler yazılacaksa poşetin ısı ile kapatılan kısmının üst dış kısmına yazılmalıdır Kullanılacak kalemler çıkmayan, akmayan, silinmeyen, sızdırmayan olmalı, toksik olmamalıdır. 20

29 Disinfection&Sterilization-Cleanliness-Hygiene MSÜ STERĠL ALAN Steril ve temiz malzemelerin, kullanıcıya teslim edilmeden önce depolandığı alandır. Hizmet yükü ve sirkülasyona göre alan büyüklüğü değişiklik gösterebilmektedir. Steril bir malzemenin sterilitesinin kullanım noktasına kadar muhafaza edilmesi önem taşımaktadır. Bu malzemelerin depolandığı bölümlerde rekontamine olmamasına önem verilmelidir. Steril depolama alanı, sterilizasyon alanına bitişik ve tercihan tek işlevi steril ve temiz malzemelerin saklanması olan ayrı, kapalı ve girişi sınırlandırılmış bir bölümde bulunmalıdır. Havalandırma sistemi, havanın steril saklama alanından pozitif basınçla dışarı akışını sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır. Hava kaçağını engelleyici kapı sistemleri bulunmalıdır. Steril malzeme depolarında malzeme rafları yerden cm yukarda, tavandan 15cm aşağıda hava sirkülâsyonu için duvardan 5cm önde olmalıdır. Kilitlenebilir, tekerlekli raflar tercih edilmelidir. Depolama (örneğin açık tel raflar, açık yekpare raf), kullanılan ambalajlama malzemeleri ve sistemlerine, ambalajlanmış cihazların türlerine ve sağlık kuruluşunda kullanılan taşıma usullerine göre gruplandırılarak yerleştirilmelidir. Yangın emniyeti için yangın muslukları ulaşılabilir mesafede olmalıdır STERĠLĠZASYON YÖNTEMLERĠ Kuru sıcak hava ile sterilizasyon yöntemi (Pasteur fırını) Kuru sıcak hava sterilizasyonunda, kuru ısının aletlere yayılımı için uzun maruziyet sürelerine gereksinim duyulur. >185ºC ısılar parafini reçineleştirir, aletlerin lübrikasyonunu bozar, daha yüksek sıcaklıklar ise korozivdir, sertlik kaybıyla sonuçlanır. Bu yöntemde mikroorganizmaların ölümü, oksidasyon yolu ile hücre proteinlerinin koagüle olma süreci içinde ve yavaşça gerçekleşir. Kontrol parametrelerinin güvenilir olmaması, kuru ısı sterilizatörlerinde ısının homojen dağılımını sağlamanın kolay kontrol edilememesi, işlemin uzun sürmesi ve yüksek ısının aletlere uzun sürede zarar vermesi gibi nedenlerden ancak buhar sterilizasyon imkanı olmayan ünitelerde kullanılabilen bir yöntemdir. Bu nedenle, günümüzde kuru sıcak hava sterilizasyonu büyük ölçüde daha iyi, güvenli ve daha hızlı teknolojilerle yer değiştirmektedir. 21

30 Kuru sıcak hava ile sterilizasyonun sıcaklık dereceleri ve süreleri: Süre; sterilizatörde sıcaklık istenen dereceye kadar yükseldikten sonra başlatılır. Sıcaklığın paketlenmiş malzemeye penetrasyonu ve işlem sonunda oda sıcaklığına kadar düşmesi için gerekli süre bunun dışındadır Avantajları: Toksik değildir. Çevre için emniyetlidir. Tozlar (pudra), vazelin, gliserin için uygundur Dezavantajları: Uzun süre, çok yüksek sıcaklık gerekir. Büyük materyallerde sıcaklığın içeriye işlemesi uzun zaman alır. Kumaş ve lastik malzemeler için uygun değildir Basınçlı buhar ile sterilizasyon yöntemi Basınç altındaki doymuş buharın kullanıldığı en güvenilir sterilizasyon yöntemidir. Buhar, kumaşlara nüfuz eder ve doğal güvenlik sınırı diğer sterilizasyon tekniklerinin herhangi birinden çok daha yüksektir. Bu nedenle, bu yöntem mümkün olan her yerde kullanılmalıdır. Ancak ısıya hassas malzemeler için diğer tekniklerin kullanılması gereklidir. Buhar geri dönüşümsüz şekilde mikrobiyal enzimleri ve proteinleri koagüle ve denatüre eder. Bu yöntemde; doymuş buhar, sıcaklık derecesi, süresi ve basınç olmak üzere dört faktör sterilizasyon işlemini etkiler. Basınçlı buhar, enerjiyi hızla sterilizatör yüküne transfer eder ve mikrobiyal proteinlerin daha hızlı denatürasyonuna ve koagülasyonuna neden olur. Ayrıca buharın basınç altında tutulması, kuru %100 doymuş buhar elde etmeyi sağlar. Bu nedenle, ortamda ambalajın ve/veya malzemelerin ıslanmasına neden olabilecek buğu olmaz. Otoklavda kalan rezidüel hava sterilizasyon işlemini engeller. Sterilizatör içerisindeki hava miktarı, ortalama odacık ısısına göre planlanlanmış doymuş buhar basıncı ile odacık basıncının mukayesesi ile hesaplananabilir. 22

31 Çeşitli tipte otoklavlar bulunmaktadır: yerçekimi ile yer değiştiren buharla sterilizasyon, önvakumlu buhar sterilizasyon ve kısa süreli basınç atım buhar sterilizasyon otoklavları. Sterilizasyon işlemi, diğer sterilizatörlere kıyasla, yerçekimi ile yer değiştiren buhar sterilizatörlerinde daha az tutarlıdır Gravity (Yerçekimi) otoklavlar Buhar, sterilizatör içine girer ve hava ile yer değiştirir Lümeni olmayan malzemeler için uygundur Sıvıların sterilizasyonu için kullanılabilir MSÜ de cerrahi alet sterilizasyonu için kullanılmaz Bowie&Dick testi uygulanamaz Ön Vakumlu otoklavlar Ön ısıtmadan sonra vakum yolu ile sterilizatör içerisindeki hava boşaltılır ve sonra buhar seri dalgalar halinde sterilizatörü doldurur Flash Sterilizasyon Flash sterilizasyon, kullanımına acilen ihtiyaç duyulan kontamine olmuş bir cerrahi alet için acil durumlarda başvurulan bir sterilizasyon işlemidir. İmplant cihazların sterilizasyonunda flaş sterilizasyon asla tercih edilmez. Standart sterilizasyon protokollerinin yerini almamalıdır ve aletlerin standart yöntemlerle yapılan sterilizasyonunda zaman kazanmak veya ekstra enstrüman setlerinin satın alınmasını önlemek için kullanılmamalıdır Flaş sterilizasyon paketlenmemiş, az sayıda aletin kısa sürede steril edilmesidir İmplant malzemeleri dışında sadece ameliyat sırasında sterilitesi bozulan ve steril yedeği olmayan aletlerin dekontaminasyonu yapılarak, kısa süre içinde sterilizasyonu amacıyla kullanılabilir Daha az sayıda set almak için veya daha çok ameliyat yapmak için diğer yöntemler yerine tercih edilmez. 23

32 Klasik olarak bu yöntem rutin sterilizasyon yöntemi olarak tavsiye edilmez Bu yöntem ile alet setleri ve bohçalar steril edilmemelidir Ciddi enfeksiyon riskinden dolayı implantlar için kullanılmamalıdır Steril edilen alet aseptik koşullarda işlem alanına taşınmalıdır Cihazdan çıkarılan alet hemen kullanılacağı için aletin sıcaklığına bağlı çalışan da ve aletin kullanıldığı hastada yanık oluşmaması için dikkatli olunmalıdır Çevrimler flash programına uygun kimyasal ve biyolojik indikatörlerle monitörize edilmeli ve tümü kayıt altına alınmalıdır Buhar sterilizatörü yükleme prensipleri Büyük paketler alttaki rafa, dokuma ve küçük paketler üst rafa yerleştirilir Kağıt kağıda, plastik plastik yüzeye karşılık getirilir Paketler sıkışık yerleştirilmez Bohçalar dikey/eğik/pozisyonda olmalı, alet tepsileri alt rafa yatay yüklenmelidir Alet tepsisi steril edilmek üzere sterilizatöre yatay konacak ise steril edilecek setin buhar geçişine izin verebilecek tel sepetler olması koşulu ile 2 set üstüste konabilir Bohçaların kendi aralarında boşluk olmalı ve sterilizatörün duvarıyla arasında 5-10 cm lik boşluk olmalıdır Kazan hacminin en fazla % 70 i doldurulmalıdır Kumaş setler, içi çukur olanlar yan yana hafif aşağı bakacak şekilde yerleştirilmelidir Avantajları Ekonomiktir. İşlem süresi kısadır. Toksik değildir. Çevre için emniyetlidir Dezavantajları Isıya ve neme duyarlı malzemeler, vazelin gibi yağlı maddeler, sıvılar, elektrikli aletler steril edilemez Bohçaların nem açısından değerlendirilmesi MSÜ Ekibinden kaynaklanan nemli bohça nedenleri Bohça ebatları normalden fazla olması, Bohçaların sık yerleştirilmiş olması, 24

33 Metal malzeme yoğunluğunun fazla olması, Disinfection&Sterilization-Cleanliness-Hygiene Malzemelerin nemli bohçalanmış olması, Metal malzemelerin oda sıcaklığına kadar soğutulmaması, Cerrahi kapların kenar kıvrımlarında su birikmesidir MSÜ sterilizasyon cihazından kaynaklanan nemli bohça nedenleri Buhar kalitesinin düşük olması, Buhar miktarının yetersiz olması, Drenaj vanasının bozuk olması, Filtrenin tıkalı olması, Buhar ceketinde su olması, Kurutma süresinin yetersiz olması, Vakum kurutma sisteminin arızalı olması, Kazan sıcaklığının yetersiz olması, Nemli bohça takibi için kontrol kaydı yapılır. Nemli çıkan bohçalar kullanıma verilmez DüĢük sıcaklıkta sterilizasyon yöntemleri Etilen Oksit ( EO) ile sterilizasyon Isı ve/veya basınca hassas malzemeler geleneksel olarak etilen oksitli standart bir gaz içinde steril edilirler. Etilen oksit alkilasyon işlemiyle sporlar dahil olmak üzere tüm mikroorganizmaların ölümünü gerçekleştirir. Bacillus subtilis bakteriyel sporları en dirençli olanlar arasındadır ve bu nedenle bu işlemler için biyolojik kontrol olarak kullanılırlar. EO renksiz, kokusuz, havadan biraz daha ağır, yanıcı ve patlayıcı, toksik bir gazdır. EO, mikroorganizmaların hücre duvarı ile reaksiyona girerek irreversibl alkalileşmeye neden olarak sterilizan etki oluşturur. EO, sterilizasyonu için sürenin, nemin (%40 60) ve sıcaklığın (37-55 C) belli seviyelerde olması gerekmektedir. EO, gazı kolayca penetre olduğu için steril malzemeler üzerindeki gaz artıklarını uzaklaştırmak amacı ile, sterilizasyon sonunda havalandırmaya ihtiyaç vardır. Çalışma alanlarında 8 saatlik çalışma süresi içinde maruziyet limiti 1 ppm dir. OSHA (Occupational Safety and Health Administration) standardına göre kısa süreli (15 dakikadan kısa süre) maruziyet sınırı 5 ppm dir. Koku ile algılanabilir miktar, yaklaşık ppm.dir. 25

34 EO Avantajları Sıcaklığa duyarlı malzemeler için tercih edilir. Lümen sınırlaması yoktur. Aletler üzerinde rezidüel proteinler ve/veya tuzların varlığında plazma sterilizasyonundaki kadar sık başarısız olmaz EO Dezavantajları Sterilizasyon döngüsü ve havalandırma süresi uzundur. Toksiktir. Kanserojendir. Yanıcıdır. Patlayıcıdır. Çevreye zararlıdır. Sıvılar ve tekstiller steril edilmez Etilen Oksit Sterilizatörü Yüklerken dikkat edilmesi gerekenler Paketler sepetin içine dik olarak yerleştiriliyorsa birbirine paralel olarak, plastik yüzeyler kağıt yüzeye gelecek şekilde yerleştirilir Alet tepsileri yatay olarak yerleştirilir Paketlerin düz konulması gerekiyorsa, kağıt kısım tabana gelecek şekilde yerleştirilir Sepetlerin içindeki yükün sıkışık olmamasına dikkat edilir Malzeme sepeti ile sterilizatörün arasında boşluk olmasına ve paketlerin iç çembere değmemesine dikkat edilir Kazan hacminin en fazla % 70 i yüklenir EO Havalandırma süresi EO sterilizatörün işlem süreci cihazın seçilen programına göre en az iki saatte tamamlanır Sterilizasyon sonrası cihazın kendi kazanı içerisindeki havalandırma süresi doğrultusunda en az 8-10 saatte havalandırma süresi mevcuttur. 26

35 Steril edilen malzemenin kullanım amacı, lümen inceliği, lümen uzunluğu, vücutta bırakılacak olması gibi kriterler göz önünde bulundurularak ilaveten on iki saatten iki haftaya kadar havalandırılmalıdır Polivinil klorid ve poliüretan etilen oksidi kolayca absorbe eder ve oksiti uzaklaştırmak için uzun süre gerektirir EO Koruyucu Giysiler Eldiven, Göz koruyuculu maske, Uzun kollu gömlek, Bone EO Güvenli çalıģmak için yapılması gerekenler Tehlike uyarı işaretleri asılır Sadece yetkili kişiler EO alanına girer İlgili personel EO nun tehlikeleri ve güvenli kullanımı konusunda eğitim alır (cihaz bakımı, acil durum, potansiyel zararlar vb.) Etilenoksit gaz atığı bir katalizörle nötralize edildikten sonra tahliye edilir Etilenoksit odasındaki gaz seviyesi için sesli alarm sistemi ve el dedektörü kullanılır EO Acil durumlarda MSÜ tahliyesi Gaz monitörü alarm verdiğinde oda kapısı açılmaz EO odası havalandırması aktif hale getirilir Yangın, elektrik kaçağı vb durumlarda kartuş veya tüpler alandan uzaklaştırılır Tüm sterilizasyon çalışanları alandan uzaklaştırılır Odaya girilebilmesi için alarmın susması beklenir ve sonra uzun kollu gömlek, eldiven giyilerek ve gaz maskesi takılarak girilir EO Maruziyette yapılması gerekenler Kontaminasyon kaynağı mümkünse ortamdan uzaklaştırılır ve maruz kalan kişi temiz havaya çıkarılır Hemen tıbbi yardım çağırılır EO cilde bulaşırsa beş dakika boyunca ya da kimyasal madde çıkana kadar ılık ve yavaş akan suya tutulur Genel destek tedbirleri (rahatlatma, ısıtma, dinlendirme) uygulanır. 27

36 Tüm zehirlenmelerde bir hekime başvurulur ve en yakın zehirlenme merkezinden görüş alınır Formaldehit ile sterilizasyon LTSF (Low Temparature Steam and Formaldehit - Düşük Sıcaklıkta Buhar ve Formaldehit) Saf formaldehit, 19 o C de kaynayan, renksiz, yanıcı, zehirli ve suda yüksek oranda çözülebilen bir gazdır Formaldehid sterilizasyonu için sıcaklık o C, nem %60-80 olmalıdır EO da olduğu gibi formaldehit sterilizatör kullanan kişilerin de düzenli sağlık kontrolleri yapılmalıdır Çalışma alanlarında 8 saatlik çalışma süresi içinde maruziyet limiti 0.75 ppm dir OSHA (Occupational Safety and Health Administration) standardına göre kısa süreli15 dakikadan kısa süre) maruziyet sınırı 2 ppm dir Avantajları Yüksek sıcaklığa hassas malzemeler için tercih edilir. Sterilizasyon sonrası malzemelerin havalandırılmasına gerek yoktur (EN14180) Dezavantajları Toksiktir. Kanserojendir. Sıvılar steril edilemez Gaz Plazma ( H ) Sterilizasyonu Hidrojen Peroksit Gaz Plazması ile sterilizasyon yapmaktadır. Plazma kavramının, hastane ortamında çokça bilinen kan plazması ile bir ilişkisi yoktur. Burada bahsedilen plazma, gaz moleküllerinin external bir enerji ile uyarıldıkları zaman meydana gelen ve serbest radikaller, elektronlar ve uyarılmış gaz moleküllerinin bir arada bulunduğu oluşuma verilen isim olup katı, sıvı ve gazdan sonra maddenin dördüncü hali olarak da ifade edilir. Sistemin döngüsü vakum, enjeksiyon, difüzyon, plazma ve havalandırma olmak üzere 5 aşamadan meydana gelmiştir. VAKUM safhasında, tüm sterilizasyon sistemlerinde olduğu gibi sterilanın 28

37 malzemelere nüfuz etmesini sağlamak maksadıyla sterilizasyon çemberindeki hava cihazın vakum pompası sayesinde boşaltılır. Daha sonra ENJEKSİYON safhasında, cihaza yerleştirilmiş bulunan kasetin %58 lik Hidrojen Peroksit solüsyonu içeren hücrecikleri bir valf vasıtasıyla delinir ve sıvı haldeki Hidrojen Peroksit solüsyonu bir hazneye alınır ve vakum altında bulunmasından dolayı gaza dönüşür. DİFÜZYON safhasında, gaz haline dönüşmüş Hidrojen Peroksit molekülleri steril edilecek malzemelere nüfuz eder. Bunu, sterilizasyon gerçekleştiği Plazma safhası izler. PLAZMA safhasında, cihazın bünyesinde bulunan Radyo Frekans jeneratörü sayesinde gaz halinde bulunan Hidrojen Peroksit molekülleri plazmasını dönüştürülür. Sterilizasyon işte bu safhada Hidrojen Peroksit plazmasından bulunan PEROKSİ SERBEST RADİKALLERİ tarafından gerçekleştirilir. Peroksi serbest radikalleri mikroorganizmaların protein yapılarını bozarak onları öldürür Havalandırma safhasında da cihaz Hepa filtre edilmiş hava alarak atmosferik basınca döner ve işlem bitmiş olur. Hidrojen Peroksit toksik değildir. Hidrojen Peroksit her türlü reaksiyonunun sonunda oksijen ve suya dönüşür. Dolayısıyla bu sistemin zararlı atığı yoktur.toplam döngü süresi 55 dakikadır. Bu süre sonunda ayrıca havalandırma gerektirmez. Montaj gerektirmez,sadece elektrik bağlantısı vardır. Harcadığı elektrik, etilen oksit, formaldehit sterilizatörünün harcadığı yaklaşık 1/9 u kadardır. Su kullanmaz 44 ºC de sterilizasyon yaptığı için elektronik ekipmana zarar vermez,kamera kafası,fiber optik kablo, rigid ve fleksıbl endoskoplar gibi aletler güvenle steril edilebilir. Model ne olursa olsun temel adımlar aynıdır; Hidrojen peroksit kullanıcı tarafından yerleştirilen bir kasetle ya da tüp vasıtasıyla cihaz içerisine enjekte edilir Derin vakum altındaki ortamda hidrojen peroksit buharlaşarak dağılır Difüzyon aşamasında, bir biyosit olan hidrojen peroksit, mikrorganizmalar üzerinde öldürücü etki gösterir Ardından uygulanan radyo frekans (RF) enerjisiyle, mikrorganizmalarla reaksiyona girip onların yaşamsal fonksiyonlarını durduracak olan bir plazma yaratılır RF enerjisi kapatıldığında, H esas olarak su buharı ve oksijene dönüşür Özel havalandırma zorunluluğu yoktur Paketleme için selülöz içermeyen polipropilen, tyveck gibi sentetik malzeme kullanılır Lümen çapları ve lümen uzunluk ölçülerinin uygunluğu konusunda firmanın önerileri göz önüne alınır. 29

38 Avantajları Kısa sürede sterilizasyon sağlar. Havalandırma süresine ihtiyaç yoktur. Sıcaklığa ve neme duyarlı malzemeler için uygundur. Çevreye zararı yoktur Dezavantajları Sıvılar steril edilemez. Selüloz içermeyen paketleme malzemesine ihtiyaç vardır. Lümen kısıtlaması vardır. Çok fazla hidrojen peroksit absorbe eden konektörler, kablolar ve yalıtkanlardaki bazı naylonlar ile hidrojen peroksidi katalitik olarak dekompoze eden elektrik telleri, lehimler ve cerrahi aletlerdeki bakır, nikel alaşımları ve renkli anotlanmış alüminyum gibi organik boyalar hidrojen peroksitle reaksiyona giren materyaller ile endoskopik cihazlardaki katı lubrikantlarda bulunan organik sülfitler Sterrad içinde sterilize edilemez. Cihazı çalıştırmak için gerekli kasetler ve kumaş olmayan özel paketleme malzemeleri nisbeten pahalıdır Perasetik asit sterilizasyonu (Otomatik perasetik asit sterilizatörü) Endoskop sterilizasyonu için geliştirilmiştir Paketsiz bir sterilizasyon yöntemi olduğu için gerektiğinde kullanmak üzere aletleri steril edip sarmak veya depolamak mümkün değildir Aktif maddesi kimyasal sıvı sterilan olan peroksiasetik asittir Çevre ve sağlık çalışanları için zararlı etkisi yoktur Gamma Radyasyonu (IĢınlama) ile sterilizasyon Mikroorganizmalar üzerine etkili iki radyasyon türü vardır; iyonlaştırıcı ve iyonlaştırıcı olmayan Gama ışınları, yüksek enerjili elektronlar (e-demeti) ve X-ışınları iyonlaştırıcı radyasyon grubuna ( <1 nm dalga boyu) girerken, UV ışınları ( nm) iyonlaştırıcı olmayan radyasyon türüdür. İyonlaştırıcı radyasyon türlerinden sterilizasyon amacıyla yararlanılırken, UV ışınlarından sahip 30

39 oldukları büyük dalga boyu ve dolayısıyla düşük enerji seviyesi nedeniyle daha çok dezenfeksiyon amacıyla yararlanılır. Gama ışınları, paket materyalinden geçme özelliğine sahip olduğu için paketlenmiş ürünlerin sterilizasyonuna olanak vermektedir. Ayrıca buharla sterilizasyon gibi konvansiyonel tekniklerle sterilize edilemeyen ısıya hassas ürünler üzerinde rahatlıkla uygulanabilen hızlı, etkin ve güvenilir bir yöntemdir Sterilizatörlerin temizliği Sterilizatörlerin temizliği üretici firma önerileri doğrultusunda yapılır EO, formaldehit ve hidrojen peroksit sterilizatörünün iç çemberi, kapı kenarları ve çevresi uygun deterjanlı su ile yumuşak lifsiz bir bezle silinir Deterjandan arındırılana kadar durulanır ve kurulanır Kapı contalarına deterjan gelmemesine dikkat edilir Buhar sterilizatörü cihazın kontrol anahtarından kapatılır Soğuyunca, kazanın tabanında bulunan sepet rayı ve süzgeci çıkarılır Kazanın iç çemberi, sepet rayı, süzgeç, yükleme arabaları ve kapının iç yüzü deterjanlı ılık suya batırılmış yumuşak bir bez ile silinir, durulanır ve kurulanır Sterilizatörlerin kontrol paneli ovmadan ve suyu iyice sıkılmış bez ile temizlenir Cihazın dış yüzeyi üretici firmanın önerdiği çelik parlatıcı ile parlatılır Sterilizasyon Basamaklarının Ġzlenmesi Sterilizasyonun kontrolünde işlemin her bir aşamasının doğru yapıldığından emin olunur Her bir basamağının test edildiğine dair elinizde kanıt bulunur Etkin sterilizasyon işleminin yapıldığının kanıtı olarak fiziksel, kimyasal, ve biyolojik testlerin kullanılması ve dokümante edilmesi gerekir Fiziksel kontrol Cihaz üzerindeki program döngüsü çizelge kaydedicileri-bilgisayar çıktıları, sıcaklık ve basınç ölçme cihazları, nem ölçer göstergelerin kontrollerini kapsar Sterilizasyon çevriminin fiziksel koşulları hakkında bilgi verirler Elektronik ve mekanik sensörlerden gelen veriler değerlendirilir. 31

40 Cihaz yazıcı çıktıları kontrol edilir, arşivleme ve kayıt sisteminin bir parçası olarak kullanılır Cihaz zamanla duyarlılığını yitirdiğinden ve yıprandıklarından sürekli kalibre edilmesi gerekir Elektronik kontrol cihazları (ETS) Buhar sterilizasyon işlemindeki kritik değişkenlerle ilgili (ısı, zaman, basınç, buhar, vakum) detaylı bilgi veren, Bowie&Dick test fonksiyonu, kaçak oran testi, kalibrasyon kontrolü ve ölüm eğrisinin elektronik hesaplamasını yapabilen ve verileri bilgisayar ortamında saklayabilen cihazlardır Kimyasal Kontrol Yöntemler EN ISO göre indikatör sınıfları Sınıf I ĠĢlem indikatörleri: işleme girmiş ve girmemiş ürünleri birbirinden ayırt etmek için kullanılır ve paketin dış kısmına uygulanır (Maruziyet bantları-indikatörlü etiketler). Maruziyet bantları-etiketler; Sterilizasyon işleminin etkinliği hakkında bilgi vermezler. Yalnızca bohçanın sterilizasyon işlemine tabi tutulup tutulmadığını gösterirler. Aynı zamanda bohçayı kapalı tutmak ve tespit etmek için kullanılır. Steril olmamış malzemenin steril olan malzemelerle karışmasını önler Sınıf II Spesifik testlerde kullanılan indikatörler: Bowie& Dick test indikatörleri Buhar sterilizasyonunda kullanılan cihaz kontrol indikatörleridir Sınıf III Tek parametreli indikatörler: Tek parametrenin gerçekleşmesi durumunda renk değişikliği gösterirler Sınıf IV Çok parametreli indikatörler: En az 2 parametreyi test edebilen indikatörlerdir Sınıf V Entegratörler: Buhar, Etilen oksit, formaldehit, Kuru Isı, Plazma sterilizasyonunun yeterlilik tesisinde kullanılan biyolojik indikatörlerdir Sınıf VI Emülasyon indikatörleri: Spesifik ısı ve zaman aralığında sonuç veren indikatörlerdir Sınıf II ĠĢlem indikatörleri 32

41 Ön vakumlu buhar sterilizatörlerinin sterilizasyon işlemi öncesi çemberin içinde hava kalıp kalmadığını ve buhar penetrasyonunu kontrol eder Bowie&Dick testi Vakumlu buhar sterilizatörlerde doymuş buharın, steril edilmesi planlanan yüke hızlı ve düzgün bir şekilde girip girmediği, Sterilizatörün kazandaki havayı çıkarma ve havanın yeniden girmesini önleme kabiliyeti bu yöntemle test edilebilir Bu gerçek zamanlı bilgilere ön vakumlu cihazlarda Bowie&Dick Kimyasal indikatörleri ile ulaşılır (EN 867-1, EN 867-4) Buhar sterilizasyonunda etkin bir sterilizasyon için buharın steril edilecek tüm yüzeylere doymuş buhar formunda ulaşması, uygun sıcaklık ve sürede etkisini sürdürmesi gereklidir Bowie&Dick test paketi, sterilizatör boşken en alt rafa hava tahliye valfı veya vakum pompasına en yakın yere konur Program bitiminde test yaprağı kontrol edilir ve herhangi bir sorun yoksa tüm çizgilerin homojen görünümde referans renge dönmesi beklenir EN 285 e göre vakum kaçak Testi Bowie&Dick ile birlikte her gün bir kere, sterilizasyon işlemlerine başlamadan önce, cihaz kapatılmadan çalıştırılıyorsa, her gün aynı saatte yapılır Cihaza ait gösterge olarak kaydının saklanması gereklidir Bowie&Dick Test Kartı Üzerinde homojen Olmayan Renk DeğiĢimi Vakum fonksiyonunun yetersizliği; cihazda hava kalması, Otoklav ortamında potansiyel bir sızıntının varlığı, Aşırı ısıtılmış buhar veya su damlacıkları içeren buharın varlığı, Yoğunlaşmayan buhar varlığı nedeniyledir Test paketi 134 C de 3,5 4 dakikadan daha uzun süreli işleme tabi tutulursa hatalı sonuçlar alınabilir Sınıf III Tek parametreli indikatörler: Tek parametrenin gerçekleşmesi durumunda renk değişikliği gösterirler. Tek parametrenin takip edilmesi yetersiz olduğu için çok parametreli olan indikatörler tercih edilmektedir. 33

42 Disinfection&Sterilization-Cleanliness-Hygiene Sınıf IV Çok parametreli indikatörler: En az 2 parametreyi test edebilen indikatörlerdir Tek parametreli ve çok parametreli indikatörler Bu sınıflandırma indikatörlerin performansına göre belirlenmiştir. Sınıf numarasının büyüklüğü daha iyi olduğu anlamına gelmez. İndikatörün hangi sınıfa ait olduğunu bilmek, monitörize edilen sterilizasyon aşamasında doğru uygulamayı seçmek açısından önemlidir. Reaksiyon önemli parametrelerin bir ya da daha fazlasının etkisiyle gerçekleşir. Kimyasal indikatörlerin kullanılma amacı; yanlış ambalajlama, sterilizatörün yanlış yüklenmesi veya sterilizatörün arızalarından kaynaklanabilecek muhtemel hatalarının belirlenmesidir. Kimyasal test sonuçları mikrobiyolojik sterilite göstergesi olarak algılanmaz, sterilizasyon işleminin aranan parametrelerinin tam olarak uygulandığının göstergesi olarak kabul edilir Tek parametreli ve çok parametreli indikatörlerde (Kimyasal Ġndikatörlerde) Renk DeğiĢikliği Olmaması Sterilizatörün arızalı olması, Uygunsuz paketleme ve yükleme, Paketleme materyalinin geçirgen olmaması, Buhar, EO, Formaldehit, H 2 O 2 penatrasyonunun yetersizliği, Uygulama ısısının ve/veya süresinin yetersizliği. Renk değişikliği olmaması durumunda, yük yeniden en baştan işleme alınmalıdır Sınıf V Entegratörler: Biyolojik inaktivasyon ile ilgili kritik parametreleri test edebilen indikatörlerdir. Bütün kritik değişkenleri biyolojik ölümü referans alarak anında kontrol edebilen indikatörlerdir. Her 3 parametrenin de yeterince uzun süre var olduğunun kanıtıdır Sınıf VI Emülasyon indikatörleri: Spesifik ısı ve zaman aralığında sonuç veren indikatörlerdir. İşlemde spesifik bir ısı ve zaman aralığında belirlenen kritik değişkenlerin varlığını kanıtlar. 34

43 Disinfection&Sterilization-Cleanliness-Hygiene Process Challenge Device (PCD ) Steril edilecek malzeme içinde, önceden belirlenmiş sterilizasyon koşullarının gerçekleşip gerçekleşmediğini test etmeye yönelik olarak, en zor koşulları taklit edecek şekilde hazırlanmış test paketidir. Tek kullanımlık ticari PCD paketleri 32 havlu prensibine göre ve lümenli alet sterilizasyonunu simüle etmek için kullanılabilen lümenli PCD ler (hollow instrument) EN standardının 4.5 ve 4.6 daki şartlarına uygun üretilmiş olmalıdır Biyolojik kontrol yöntemleri Biyolojik Kontrol; sterilizasyon hakkında direkt bilgi vererek, sterilizasyon işleminin biyolojik ölümü gerçekleştirmede yeterli olup olmadığını gösterir. Biyolojik indikatörler içerisinde sterilizasyona en dayanıklı olduğu bilinen sporlu bakteri kullanılmaktadır. Biyolojik indikatörler suda- kültür ortamında süspansiyon halinde veya plastik, kağıt, aliminyum taşıyıcılarda standart sporlu bakterinin kurutulması ile elde edilmekte olup, ısı, kimyasal ve radyasyon ile yapılan sterilizasyonun denetlenmesinde kullanılır. Biyolojik indikatörler ayrı bir paket veya bohça içerisine konularak, sterilizatörün kapak, köşeler ve vakum çıkışları gibi sterilizasyon işleminin en zor gerçekleşeceği düşünülen bölgelerine yerleştirilir. 35

44 Çevrim sonunda, üretici firma önerileri doğrultusundaki bekleme süresi sonunda üreme varlığı değerlendirilerek, sterilizasyon işleminin biyolojik ölümü sağlayıp, sağlamadığı hakkında bilgi edinilir. Biyolojik indikatörlerle ilgili olarak, kimyasal indikatörlerde olduğu gibi, üretici firmadan ürünün saklanması, tutulması, kullanımı ve mikrobiyolojik teste tabii tutulması konusunda bilgi alınmalıdır. Biyolojik indikatörlerin en önemli problemi sonucun alınması için uzun inkübasyon periyoduna gereksinim göstermesidir. 48 saatte sonuç veren indikatörlerin yanında, aktif sporlarla enzimlerin etkileşimi sonucu ortaya çıkan florans ışıma yöntemi ile flash sterilizasyonunda 1 saat, buharda 3 saat ve Etilen Oksit te 4 saatte mikrororganizmaların ölüp ölmediği tesbit edilerek bu süre daha da kısalmıştır. Sterilizatörün içerisine yerleştirilmiş biyolojik indikatör yük ile birlikte işleme tabi tutulur ve sterilizasyon çevrimi sonrası uygun sıcaklıkta inkübe edilerek sonuç alınır. Biyolojik kontrol ile ilgili kayıtlar tutulmalıdır Biyolojik indikatör: Buhar sterilizatörlerinin ilk çevrim montajları sırasında, Sterilizatörün tamir gerektiren bir arızasından sonra, Rutin olarak en az haftada bir, ideal olarak her gün, Vücuda implante edilecek cihazların sterilizasyon işleminde her yükte kullanılması önerilir Biyolojik indikatör pozitif sonuç nedenleri; Buhar Sterilizatörlerde Yetersiz hava tahliyesi, Uygun olmayan buhar kalitesi, Sterilizasyon ısı ve süresinin yetersizliği, Paketleme materyalinin uygun olmayışı, Paketleme ve/veya yükleme hatalarıdır EO sterilizatörlerde Ortam neminin uygun olmaması, EO gaz konsantrasyonunun yetersizliği, Sterilizasyon ısı ve süresinin yetersizliği, Paketleme materyalinin uygun olmayışı, 36

45 Paketleme ve/veya yükleme hatalarıdır. Disinfection&Sterilization-Cleanliness-Hygiene Biyolojik kontrol sonuçlarının pozitif olması halinde Sterilizatör kullanım dışı bırakılır. Üretici firma veya biyomedikal mühendislik tarafından bakım ve kontrolleri yapılır Bakım ve kontrolleri yapılan cihaz testleri tekrarlanır. Ardarda 3 negatif biyolojik test kontrolünden sonra rutin kullanıma geçilir Hangi sterilizatörün hangi çevriminde üreme olduysa o sterilizatörde steril edilmiş malzemeler toplanır, paketler açılır. Kirli malzemelerde olduğu gibi en baştan işleme alınır. Servis ve ameliyathaneye teslim edilen malzemeler geri çağrılır, geri çağrılma raporları kaydedilir Biyolojik indikatör sonucu pozitif olan malzeme veya aletler hastalara kullanıldı ise hasta enfeksiyon kontrol komitesi tarafından takibe alınır TEK KULLANIMLIK ALETLERĠN YENĠDEN KULLANIMI Günümüzde geçerli olan FDA politikasına göre, tekrar işleme alınarak hazırlanmış tek kullanımlık cihazların güvenliğinden ve performansından orijinal üreticinin değil, yeniden hazırlama işini yapan kişi veya kuruluş sorumlu sayılmaktadır Buna göre, yeniden steril edilen tek kullanımlık bir malzemenin üreticisi işlemi yapan hastane olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle uygulama sonucunda; aletin sterilizasyonu, endotoksinler gibi toksik maddeler veya rezidüel etilen oksitle kontamine olmadığını, ayrıca ürünün bütünlüğünün, içeriğinin ve fonksiyonunun yeni ürünle esasen aynı olduğu garanti edilmelidir Hastanelerin çoğu tekrar işleme alınan tek kullanımlık aletlerin kalitesi ve performansı hakkında geçerli veriler elde etme süreçlerini karşılayacak ekonomik imkanlara sahip değildir Ayrıca, üreticinin üründe değişiklik yapması halinde, aletin tekrar işlemi yapıldıktan sonra yasal yollarla piyasaya verilmeden önce bu analizlerin yenilenmesi gerekmektedir. FDA bu konuda nihai bir yönerge yayımlamış bulunmaktadır. (detaylar için: html ye bakınız). 37

46 Bazı kuruluşlarda hastalar üzerinde kullanılmamış olan ancak kontamine olmuş ve/veya ambalajları hasar görmüş olan aletler tekrar sterilize edilmektedir. Bu yaklaşım bile çeşitli sorunlara neden olabilmektedir. Örneğin, FDA orijinal olarak etilen oksitle sterilize edilmiş olan ve sonra buharla tekrar sterilize edilen bir implantın tekrar işlem sonrası kalitesinin bozulmuş olduğunu belgeleyen bir uyarı yayınlamıştır (detaylar için ye bakınız) Ek olarak, tekrar işlenen pek çok plastik veya kauçuk ürünün kalitesi, bütünlüğü ve performansı konusunda elde yeterli bilgi bulunmamaktadır Bundan başka FDA, sağlık kuruluşlarının ekipman ve sarf malzemelerini tekrar işlemi yapan bir şirkete göndererek bu husustaki tüm sorumluluğu da o şirkete devretmesine izin vermemektedir (detaylar için deki metne bakınız) Ayrıca bir hastane, tek kullanımlık bir aleti tekrar işlemine alması durumunda, alet pazarlama öncesi şartlardan muaf olsa bile, ilgili tüm FDA etiketleme kurallarını taşıdığını garantilemekten o hastane sorumludur. Eğer hastane aletin FDA etiketleme şartlarına uygun olduğunu garantilemezse, aletin yanlış markalandığı ve ilgili yasayı ihlal ettiği düşünülür Dünyanın dört bir yanındaki pek çok ülkede sağlık bakım tesisleri tek kullanımlık aletleri (bazen yasadışı olarak) tekrar işlemektedir; çünkü kaynaklar sınırlıdır ve bu uygulama ile hastalara modern sağlık bakımı sunabilmek için yegane yol olabilmektedir Almanya daki ticari bir tekrar işleme firması kanuni olarak 4 milyonun üzerinde tek kullanımlık aleti bildirilen herhangi bir ciddi yan etki olmadan tekrar işlemiş ve böylece yeni aletlerin maliyetinden % arasında tasarruf etmişlerdir. Bu nedenle, inanıyoruz ki yıkayıcı-dezenfektörlerin yüksek etkili düşük sıcaklıktaki sterilizatörlerle birlikte kullanımı gibi yeni teknolojik uygulamalar ile, kardiyak kateterler gibi dar lümenlere sahip ekipmanlarda bile mevcut tüm mikroorganizmaları öldürebilmek mümkün olabilmektedir Ayrıca enfeksiyon kontrol personelinin deneyim kazanması ile, sağlık kuruluşları istenen mikrobiyolojik ve toksikolojik güvenlik seviyesini sağlayabileceklerdir. Ancak kuruluşların kullanılan aletlerin tasarımı ve fonksiyonunun yeterliliği konusunu 38

47 garantilemeleri mümkün görünmemektedir. Bu nedenle ABD ve kalite güvencesi programı hakkında benzer düzenlemeleri olan ülkelerde, tek kullanımlık cihazların tekrar kullanılması maliyet açısından uygun olmayabilir Ek olarak, önceden kullanılmış tek kullanımlık cihazları hastalara ve/veya sigorta şirketlerine yeni cihazlar olarak pazarlayan organizasyonlar yasal ve etik sorunlarla karşılaşacaktır Aynı zamanda aletler de değiştiği ve yeni modeller piyasaya sunulduğu için, sağlık kuruluşlarının ve tekrar işleme alan şirketlerin yapılan işlemin güvenli olduğunu belgelemesi için gerekli olan çalışmaları yapması da güçleşmekte; böylece tek kullanımlık malzemelerin tekrar işlenmesi büyük ölçüde zorlaşmaktadır. Ancak, mali kısıtlamalar hastaların tekrar işlenmiş tek kullanımlık aletleri kabul etmeyeceği şeklindeki mevcut inanışı değiştirebilir STERĠL MALZEMELERĠN DEPOLANMASI VE RAF ÖMÜRLERĠ Steril malzeme rafları yerden cm yukarda ve tavandan 15 cm aşağıda, hava hava sirkilasyonu için duvardan 5cm önde ve (yangın emniyeti için) yangın söndürme musluklarından 45cm uzakta olmalıdır Steril malzemeler ıslanma riskine karşı lavobo altında depolanmamalıdır, ıslanan steril malzeme kontamine kabul edilir Yere düşen her malzeme paketin delinmesi ve içeriğinin zarar görmesi açısından gözden geçirilmelidir. Toz koruyucu şeffaf örtü içindeki ısı ile kapatılmış steril poşet hala kapalı ise bu paket kontamine olmamış var sayılır eğer zarar görmüşse paketin tekrar işleme tabi tutulması gerekmektedir Steril olarak kullanılması planlanan her malzeme bir kontrol numarası ile belirlenmeli ve kaydı tutulmalıdır. Bu kontrol numarasında malzemenin hangi sterilizatörde steril edildiği, sterilizasyon tarihi, çevrim sayısı belirtilmelidir Steril edilen malzemenin paketi ıslanır yırtılır, delinir veya son kullanma tarihi geçerse kullanılmamalıdır Steril depolama alanında kemirgen ya da böcek bulunmasını engelleyecek önlemler alınmalıdır. Bu amaçla ilaçlama yapılırsa steril malzemenin ilaçlara maruz kalması engellenmelidir. Böcek ya da kemirgen içeren alanlar steril depolama alanı olarak kullanılamaz Kullanımda ilk steril edilip depolanan malzemeler önce kullanılır. 39

48 Steril disposible malzemenin son kullanma tarihi geçer ise, tekrar steril edilmemelidir Tek kullanımlık olmayan steril edilmiş malzemelerin son kullanma tarihi geçer ise, malzeme açılıp yeni paketleme malzemeleriyle tekrar paketlenip yeniden steril edilmelidir Raf ömrünü etkileyen faktörler Paketleme malzemesinin özellikleri, Paket kat sayısı, Toz örtüsü kullanımı, Depolama alanındaki insan trafiği, Hava hareketleri, Nem ve sıcaklık, Islanma, Depolama alanının hacmi, Açık ve kapalı raflar, Taşıma koşulları Uygun depolama koģullarında saklama süresi Polipropilen tyveck poşet ile paketlenen malzemeler 1 yıl Sterilizasyon poşetleriyle paketlenen malzemeler 6 ay Çift kat tekstil ile paketlenmiş malzemeler 30 gün Çift kat wrap ile paketlenmiş malzemeler 30 gün Steril malzemenin depolanması Depo alanı toz, nem, insekt ve yüksek sıcaklık ve rutubete karşı iyi havalandırılabilen özelliklerde olmalıdır Steril malzeme paketleri zarar görmeyecek şekilde saklanmalıdır Steril edilmiş malzeme üzerinde; sterilan, siklus, yükleme numarası, tarihi, mümkün ise son kullanma tarihi belirtilen bir etiket bulunmalıdır. 40

49 Son kullanma tarihi belirtilmişse raf ömrü paketleme malzemesinin (kağıt) kalitesi, depolama şartları, taşıma esnasındaki durumlar, temas ve diğer durumlar göz önüne alınmış olmalıdır Paketler kullanılmadan önce bütünlük açısından (yırtık, ıslak, delik) kontrol edilmelidir Paket bütünlüğü bozulmuş ise yeniden paketlenerek sterilizasyon işlemine tabi tutulmalıdır Alternatif olarak son kullanma tarihi sterilizasyon işlemi esnasında konabilir DESTEK ALAN Bu ana yapının hizmetlerinin uygun şekilde yapılabilmesi için depo, kompresör, eğitim ve toplantı odası, kesintisiz güç kaynağı, distile su odası, imha ve atık alanı veya odası, soyunma odaları, tuvalet, duş içermelidir. El yıkama lavaboları kirli, temiz ve steril alanlar arasındaki geçiş noktalarında yer almalıdır. 6. KAYIT SĠSTEMĠ Kayıt sisteminde bulunması gerekenler: Yapılan işlemlerin ve testlerin kanıtları, Biyolojik, kimyasal ve fiziksel performans testleri, Temizlik kaydı, Dekontaminasyon işleminin etkinliğini gösteren performans testleri, Arıza, tamir, rutin bakım ve validasyon raporları, İşleme giren ürünlerde veya paketlerde değişiklik olduğu zamanlardaki kayıtlar geri çağırma kayıtlarını içermelidir Kayıt Sistemi tüm basamaklara istenildiği zaman tekrar dönülmesini sağlar Kayıt kartları ve etiketleri, Kayıt saklama dosyaları, Dokümantasyon araçları kullanılabilir Malzemenin izlenmesinde kullanılan sterilizasyon göstergeleri kayıt edilip saklanmalı, B&D test kağıtları, bohça indikatörleri kayıt sisteminin bir parçası olarak saklanmalı tüm sonuçlar mutlaka deneyimli bir kişi tarafından kontrol edilmelidir. Bu işlemler için kayıt defterleri veya formlar kullanılabilir. 41

50 Disinfection&Sterilization-Cleanliness-Hygiene Kayıtlar beş yıl saklanmalıdır. 7. VALĠDASYON Sterilizasyon sisteminin ve işlemlerinin önceden belirlenmiş şartları sürekli sağladığının kanıtlanmasıdır Kurulum değerlendirilmesi: Bu cihazın doğru monte edildiğini, hava, buhar ve su gibi servislerde uygun şekilde bağlandığını ve bu kaynakların doğru fonksiyone ettiğini güvence altına alır. Başka bir cihaz ile etkileşmemelidir ĠĢletim değerlendirilmesi: Bu cihazın spesifikasyonlarında öngörüldüğü gibi çalıştığını güvence altına alır. EN 285 de gösterilen testleri kapsar. Bu testler bağımsız, tercihen akredite bir kuruluş tarafından yapılır Performans değerlendirilmesi: Bu testler kullanıcı tarafından rutin uygulamalar esnasında yapılır. Sterilizatörün sterilizasyon işlemini gerçekleştirdiğini gösterir testlerdir. 8. MSÜ DE OLAĞANÜSTÜ DURUMLARDA ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER 8.1. Yangın söndürme tüpleri ve yangın söndürme hortumları olağanüstü durumlar için hazır bulundurulur ve eğitimi verilir Acil durumlarda koridor ve çıkışlarda tahliyeye engel olabilecek araçlar bulundurulmaz EO kullanılan alanlarda yanıcı malzeme (karton, talaş vb.) uzaklaştırılır. Sigara içilmez Deprem gibi olağanüstü durumlarda patlayıcı olan EO kartuşlarının düşmesini engellemek için kartuşlar kapaklı metal konteynerlerde muhafaza edilir 8.5. Gaz kaçağı ve olağanüstü durumlar olması halinde uygulanacak olağanüstü eylem planı ve malzemeleri hazır bulundurulur Gaz kaçakları için OSHA onaylı görüntülü, sesli ve ışıklı uyarıları olan monitör bulundurulur. 42

51 BÖLÜM 2 DEZENFEKSĠYON HĠZMETLERĠ 1. AMAÇ Ameliyathanede oluģabilecek enfeksiyonların önlenebilmesi, hasta ve çalıģan sağlığının korunabilmesi, ameliyathanede dezenfeksiyonun doğru, etkin ve standartlara uygun yapılmasını sağlamak amacıyla hazırlanmıģtır. 2. KAPSAM: Ameliyathanede yapılan dezenfeksiyon iģlemi ve orada görev yapan dezenfeksiyon personelini kapsar. 3. SORUMLULUK: Bölge Müdürü, Mesul Müdür ve Ünite sorumlusu, Dezenfeksiyon Personeli 4. TANIMLAR: 5. UYGULAMA 5.1. Temel Ġlkeler Dezenfeksiyon, temizden kirliye, içten dışa, yukardan aşağıya doğru yapılmalıdır Dezenfeksiyona başlamadan önce temiz eldiven giyilmelidir Dezenfeksiyon yapılırken partikül oluşmaması veya partikül oranının artmaması için kuru süpürme işlemi yapılmamalıdır Gün içerisinde en az üç kez ve kirlendikçe koridor dezenfeksiyonu yapılmalıdır Dezenfeksiyon başlamadan önce paspas ve nemli silmede kullanılan bezlerin temizlenmiş ve kurutulmuş olmasına dikkat edilmelidir Dezenfeksiyon sonunda kullanılan eldivenler tıbbi atık torbasına atılmalıdır Dezenfeksiyon malzemeleri her bölüm için ayrı olmalıdır Sabah ilk dezenfeksiyon, ameliyathanenin en sakin olduğu erken saatlerde yapılmalıdır Dezenfeksiyon solüsyonu, temizlenen bölgenin risk durumuna göre hazırlanmalıdır Dezenfeksiyon bitiminde malzemeler uygun şekilde yıkanıp kurutulmalıdır Dezenfeksiyon malzemeleri kova içinde ıslak bırakılmamalıdır Temizlik maddeleri ve dezenfektanlar birbiri ile karıştırılmamalıdır Kuru süpürme, silkeleme yapılmamalı, zeminde kesinlikle fırça veya süpürge kullanılmamalıdır. 43

52 Dezenfeksiyon solüsyonları her oda için ayrı hazırlanmalı, dezenfektan solüsyonlar ve yıkama suları sık sık ve kirlendiyse değiştirilmelidir. Özellikle üzerinde yoğun bir şekilde organik madde bulunan malzemelerden sonra mutlaka değiştirilmelidir Dezenfeksiyonda kullanılacak dezenfektan seçimi enfeksiyon komitesinin önerisi ile belirlenmelidir. Dezenfektan içeriği ve solüsyon oranları enfeksiyon komitesince belirlenmelidir Ameliyat Aralarında Oda Dezenfeksiyonu Dezenfeksiyon yapan personel koruyucu önlük ve eldiven giymelidir Bütün kan ve vücut sıvıları enfekte kabul edilmeli, Dezenfeksiyon güvenli bir şekilde yapılmalıdır Alet masası üzerinde delici, kesici atıklar kalmış ise delici kesici atık kutusuna atılmalıdır. Kesinlikle evsel veya tıbbi atık torbalarının içine atılmamalıdır Kullanılmış örtüler ve ameliyat gömleği içlerinde alet kalmadığından emin olunduktan sonra içe doğru kıvrılarak toplanmalıdır Çamaşır, kompres arasında kalan ve zemine düşen cerrahi aletler salon sirküle hemşiresine teslim edilmelidir Çamaşır ve kompreslerin arasında kalan cerrahi alet ve delici kesici atıklar salon sirküle hemşiresinin sorumluğundadır Tek kullanımlık örtü ve gömlekler kullanılmış ise tıbbi atık torbalarına atılmalıdır Toplanan malzemenin ameliyat salonundaki cihazlara bulaşması engellenmeli ve malzeme havalandırılmadan toplanmalıdır Çamaşırlar taşıma arabasına konulurken taşıma arabasının dış yüzeyine değmemesine özen gösterilmelidir Ameliyat esnasında kullanılmış reseptal torbası çıkarılıp yenisi takılmalıdır. Dolu reseptal torbası tıbbi atık torbasına atılmalıdır Zemin üzerindeki kaba kirler çek pas ve faraş yardımıyla lokal olarak alınmalıdır Atık torbaları ve örtüler toplanınca kapların ağzı kapatılarak odadan dışarı alınmalıdır Atık kutuları kirli ise dezenfektanla dezenfekte edilmeli, yeni ameliyat için yeni atık torbaları takılmalıdır Dezenfeksiyon solüsyonları her salon için ayrı olarak işlemden önce hazırlanmalıdır Kirlenen diğer yüzeyler (lambalar, koter cihazı, anestezi cihazı v.b) kapı, kapı kolu ve duvarlar yüksek düzey dezenfektanla silinmelidir. Bu silinme aşamasının gerekliliği ve nerelerin silinmesi gerektiği hemşirenin sorumluluğunda olmalıdır. 44

53 Ameliyat masası ayrı kovada hazırlanmış yüksek düzey dezenfektanla silinmelidir Ulaşılamayan yerler sprey hızlı dezenfektan ile dezenfekte edilmelidir Hastaya ait kan, doku artıkları, sekresyon sıvıları ile kirlenmiş alanlar yüksek düzey dezenfektanla dezenfekte edilmelidir Oda zemini düşük düzey dezenfektanla paspaslanmalıdır Oda zemini kurumadan yeni hasta ameliyathaneye alınmamalıdır Her salon için ayrı dezenfeksiyon solüsyonu ve malzemeleri kullanılmalıdır Haftalık ve Aylık Ameliyathane Dezenfeksiyonu Ameliyathanenin periyodik yoğunluğuna göre haftada bir ve her ay bir kez kapsamlı şekilde dezenfeksiyon yapılmalıdır Tüm taşınabilir aletler dışarı çıkarılır Dezenfeksiyon solüsyonları her salon için ayrı olarak işlemden önce hazırlanmalıdır Tavanlar, duvarlar yüksek düzey dezenfektan ile silinmelidir Lambalar, pediatrik radyant ısıtıcı, anestezi cihazı alet masaları, tüm kablolar serum askıları, aspiratör aparatları, ameliyathanedeki tüm cihazlar yüksek düzey dezenfektanla silinmelidir Kapılar, kapı kolları, camlar, dolaplar, raflar, prizler, bankolar, tabureler gibi tüm yüzeyler yüksek düzey dezenfektanla silinmelidir Zemin, sert zemin robotu ile temizlenmeli, sonrasında düşük düzey dezenfektanla paspaslanmalıdır Aylık dezenfeksiyonlarda zemindeki cila sökülmeli, temizlik ve dezenfeksiyonu yapıldıktan sonra cila makinesi ile yeniden antibakteriyal cila ile cilalanmalıdır Çöp kovaları, kirli çamaşır taşıma arabaları dezenfektanlı solüsyonla silinmelidir Tüm lavabolar ultra kıvamlı klor bazlı deterjan ile ovularak temizlenmeli, durulanmalı, yüksek düzey dezenfektanla silinmelidir Dezenfeksiyon sonunda dışarı alına alet ve cihazların yüzey ve tekerlekleri dezenfekte edilerek içeri alınmalıdır Her salon için ayrı dezenfeksiyon malzemeleri kullanılmalıdır Kan ve Vücut Sıvıları Döküldüğünde Yapılacak Dezenfeksiyon Bütün kan ve vücut sıvıları enfekte kabul edilmeli, dökülme ve sıçramalarda dezenfeksiyon güvenli bir şekilde yapılmalıdır. 45

54 Dezenfeksiyonu yapan personel koruyucu önlük ve eldiven giymelidir Katı yüzeylere damlayan veya sıçrayan sıvıların kaba kiri bekletilmeden alınmalıdır Yüksek düzey dezenfektanla silinmelidir Kullanılan tüm malzeme tıbbi atık torbasına atılmalıdır Eldivenler çıkartılıp tıbbi atık torbasına atılmalıdır İşlem sonu eller mutlaka yıkanmalıdır Koridor Dezenfeksiyonu Çevrede biriken karton kutular atık deposuna atılmalıdır Çevrede biriken kirli çamaşırlar toplanıp kirli çamaşır arabasına konulmalıdır Varsa yere düşmüş kaba kirler çekpas ve faraş yardımı ile lokal olarak (tüm alanı süpürmeden) alınmalıdır Masa, etajer gibi düz yüzeyler günlük olarak yüksek düzey dezenfektanla silinmelidir Kapı kolları günlük olarak yüksek düzey dezenfektanla silinmelidir Duvarlar, kapı ve kapı çevresi kirlendikçe ve mutlaka yüksek düzey dezenfektanla silinmelidir Kirli çamaşır arabaları kirlendikçe, haftalık ve aylık dezenfeksiyonda yüksek düzey dezenfektanla silinmelidir Koridor sabah hareketlilik başlamadan bir kere, kirlendikçe ve gün sonunda paspaslanmalıdır Bütün işlemler toz kaldırmadan yapılmalıdır Dinlenme Odalarının Dezenfeksiyonu Çevrede biriken kirli çamaşır, karton kutu gibi atıklar ilgili atık torbası ve kirli çamaşır torbasına atılmalıdır Varsa yere düşmüş kaba kirler çekpas ve faraş yardımı ile lokal olarak alınmalıdır Çöp kovaları boşaltılmalı, yeni siyah torba geçirilmelidir Bilgisayar, masa, etajer, sehpa tabure gibi büro mobilyaları, kapı kolları elektrik düğmeleri, pencere kenarları, bankolar her gün silinmelidir Yerler düşük düzey dezenfektan ile paspaslanmalıdır Tavan aydınlatma düzenekleri ayda bir yüksek dezenfektan ile silinmelidir Haftada bir ve gerektikçe çöp kovaları yüksek düzey dezenfektan ile temizlenmelidir. 46

55 5.7. Soyunma Odalarının Dezenfeksiyonu Karton kutu vb atıklar alandan toz kaldırmadan uzaklaştırılmalıdır Kirli personel formaları kirli çamaşır arabasına konulmalıdır Varsa yere düşmüş kaba kirler çekpas ve faraş yardımı ile lokal olarak alınmalıdır Çöp kovaları boşaltılarak yeni siyah çöp poşeti geçirilmelidir Haftada bir ve gerektikçe çöp kovaları yüksek düzey düzey dezenfektanla dezenfekte edilmelidir Kapı kolları, sehpa, tabure, elektrik düğmeleri her gün ve kontamine oldukça yüksek düzey düzey dezenfektanla dezenfekte edilmelidir Duvarlar, kapı ve kapı çevresi, soyunma dolapları haftalık/aylık dezenfeksiyonda ve gerektiğinde silinmelidir Salon yüzeyi düşük düzey dezenfektanla paspaslanmalıdır Depoların Temizliği Yerde biriken çöpler çekpas yardımı ile lokal olarak alınmalıdır Karton kutu vb atıklar alandan uzaklaştırılmalıdır Çöp kovaları boşaltılarak yeni siyah torbalar takılmalıdır Bilgisayar, masa, etajer, sehpa tabure gibi büro mobilyaları, kapı kolları elektrik düğmeleri, pencere kenarları, bankolar her gün silinmelidir Haftalık temizlikte raflar düşük düzey dezenfektanla silinmelidir Yerler düşük düzey dezenfektan ile paspaslanmalıdır Tavan aydınlatma düzenekleri ayda bir dezenfektan ile ıslatılmış bez ile nemli silme yöntemiyle silinmelidir Haftada bir ve gerektikçe çöp kovaları yüksek düzey dezenfektan ile temizlenmelidir. 6. ĠLGĠLĠ DOKÜMANLAR 6.1. Kan ve Vücut Sıvıları Dökülmüş Alanların Dezenfeksiyonu)Talimatı 6.2. El Yıkama Talimatı 6.3. Eldiven Kullanma Talimatı 6.4. Kan Yoluyla Bulaşan, Enfeksiyonlardan Korunma Talimatı 6.5. Dezenfeksiyon Prosedürü 6.6. Tıbbi Atıkların Toplanma Talimatı 47

56 Birim Adı Görev Unvanı Görev Sınıfı BÖLÜM 3 MESUL MÜDÜR GÖREV TALĠMATI Merkezi SterilizasyonÜnitesi Mesul Müdür Sağlık Hizmetleri Sınıfı Bağlı Olunan Birim ve Birimler Yönetim Kurulu Başkanı, Bilim Kurulu Başkanı, Bölge Müdürü ĠĢ yapılan (veya birlikte çalıģılan) Hizmet Verilen Bütün Birimler Birimler Yapılan ĠĢin Kısa Özeti Yataklı Tedavi Kurumları ve ADSM lerde, Riskli Alanların Dezenfeksiyon Döngüsünde Yer Alan ĠĢ ve ĠĢlemleri ile MSÜ nde Sterilizasyon Döngüsünde Yer Alan ĠĢ/ĠĢlemleri ĠĢ AkıĢ ġeması Doğrultusunda gerçekleģtirilmesini, Hizmet verilen birim ile merkez arasında koordinasyonu sağlamak. Yasal Dayanağı Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği, Enfeksiyon Kontrol Yönetmeliği, Sağlık Bakanlığı Mevzuatları, Tıbbi Atık Yönetmeliği, Sağlık Bakanlığı Hizmet Kalite Standartları Rehberi(2011) Görev ve Yetkiler: 1. AMAÇ Mesul Müdür hizmetleri prensipleri ve sterilizasyon dezenfeksiyon standartları doğrultusunda, sürekli ve yüksek kalitede hizmet verir olması için; Hastane genelinde kullanılan tüm tıbbi malzemelerin, temizlik, bakım, dezenfeksiyon ve sterilizasyon işlemlerinin gerçekleştirilmesi işleyiş ve organizasyonunu sağlamak. İhtiyaç duyulan ekibin geliştirilmesini sağlamak İşleyiş ve organizasyon ile ilgili planlama, koordinasyon ve bilgilendirmeyi sağlamak. Altyapı ve malzemelerin karşılanması ile ilgili organizasyonu sağlamak. Hasta, personel ve malzeme güvenliğini sağlamak. bünyesinde sunulan Merkezi Sterilizasyon ve personel hizmetleri kalitesinin sürekli geliştirilmesine katkı sağlamak. 48

57 2. KAPSAM Yataklı Tedavi Kurumları ve ADSM lerde, Riskli Alanların Dezenfeksiyon Hizmetlerinde çalışan personel ile, MSÜ nde çalışan sterilizasyon personellerini, Dezenfeksiyon ve Sterilizasyon Döngüsünde Yer Alan İş/İşlemlerin gerçekleştirilmesi ile ilgili görev ve sorumlulukları kapsar. 3. SORUMLULUK Bölge Müdürü, Mesul Müdür 4. TANIMLAR 5. UYGULAMA 5.1. Hastane genelindeki steril alet ve malzeme ihtiyaçları doğrultusunda gerekli planlamayı ve bilgilendirmeyi yapar Hastane genelinin steril alet ve malzeme ihtiyaçlarını ve acil durum yedeklerini izler, Merkezi Sterilizasyon altyapısını ve ekibini de göz önünde bulundurarak çalışma programını hazırlar Hazırladığı çalışma çizelgesi ihtiyaçları doğrultusunda ekip içi görev dağılımını gerçekleştirerek ekibini bilgilendirir Merkezi Sterilizasyon çalışma çizelgesini sonuçlandırarak izin programlarını oluşturur ve çalışma programı bilgilerini Bölge Müdürü ne iletir Merkezi Sterilizasyon Ünitesinin, çalışma planı çerçevesinde çalışmaları izler, ortaya çıkan aksaklıklar veya acil durumlar doğrultusunda planda gerekli güncelleştirmeyi yapar Hastane genelinden acil olarak iletilen steril alet ve malzeme taleplerinin karşılanabilmesi için gerektiğinde Merkezi Sterilizasyon Ünitesi çalışma çizelgesinde değişiklik yapar ve ilgili bölümleri bilgilendirir Merkezi Sterilizasyon Ünitesindeki cihazlardaki teknik aksaklıklardan kaynaklanan sorunlarda plan yapar, ilgili bölümleri bilgilendirir ve çözüm geliştirerek kriz yönetimi yapar Merkezi Sterilizasyon Ünitesine iletilen kirli aletlerin teslim alınmasından steril edilip ilgili bölüme teslim edilmesine kadar olan sürecin eksiksiz ve rahat ilerlemesi için gerekli koordinasyonu sağlar. Gerektiğinde süreç içerisinde bizzat rol alır Hizmet verdiğimiz birimlerden gelen kirli aletlerin teslim alınma sürecinin, standartlara uygun yapılmasını takip eder. 49

58 5.10. Hizmet verdiğimiz bölümlere gönderilen aletler arasında eksiklik, bozukluk, uygunsuzluk olması halinde ilgili bölümlerle bağlantı kurar, gereken durumlarda kayıp alet ve malzemeler için tutanak tutulmasını sağlar ve uygunsuzlukları bölge müdürüne iletir Aletlerin temizlenme, yıkanma ve kurutulma işlemlerinin standartlara uygun yapılmasını takip eder, gerekli durumlarda uyarılarda bulunur ve ekibini yönlendirir Aletlerin bakım ve sterilizasyon işlemlerinin standartlara uygun yapılmasını takip eder, gerekli durumlarda uyarılarda bulunur ve ekibini yönlendirir Merkezi Sterilizasyon Ünitesi dışında bakıma veya tamire gönderilen aletler ile ilgili kayıtları tutar, inceler ve alet bakımlarının kontrol ve takiplerini yapar Bölümlere ait alet ve setlerin son kontrolünden sonra bilgisayarlı dokümantasyon sisteminden malzeme çıkışını ve imza karşılığında ilgili bölümlere teslim edilmesini koordine eder Gerektiğinde süreç içerisinde Merkezi Sterilizasyon Ünitesi personellerinin ihtiyacına göre görevlerini üstlenir Nöbet tesliminde bilgi alışverişini gerçekleştirir, nöbet teslimlerinin eksiksiz yapılması için görev dağılımını yapar ve kontrollerini gerçekleştirir Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde nöbeti sırasında yaşanan aksaklıklar ve gelişmeler konusunda, Nöbetçi Sorumlu Personel ve Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde nöbete kalan personeller ile ilgili gerekli bilgi alışverişini gerçekleştirir Nöbet tesliminde cihaz, alet ve malzemelerin kontrol edilerek teslim alınması / teslim edilmesi için gerekli görev dağılımını gerçekleştirir. Nöbet teslimlerinin eksiksiz uygulandığını kontrol eder Steril edilen alet ve malzemelerin düzenli ve güvenli bir şekilde saklanması için gerekli düzeni oluşturur ve uygulamayı denetler Hizmet verdiğimiz birimlerin steril alet ve malzeme ihtiyaçlarını izleyerek Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde her durumda hazır bulundurulması gereken farklı set ve aletlerin sayılarını diğer bölüm sorumlu hemşireleri ile koordinasyon içinde belirler Merkezi Sterilizasyon Ünitesi içinde saklanacak alet ve malzemeler için en etkin ve güvenli yerleşim düzenini oluşturur ve alet ve malzemelerin depolanmasında bu düzene uyulmasını sağlar Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde depolanmış olan setlerin, aletlerin ve bohçaların düzenli olarak indikatör kontrolünün gerçekleştirmesini denetler Hizmet verdiğimiz birimlerde steril olarak kullanılan aletlerin yenilenme standartlarını belirler. Bu standartlar doğrultusunda yıpranma, yenileme için kontrol ve koordinasyonu ilgili bölüm sorumlusu ile birlikte yapar Yıpranma / yenilenme standartları doğrultusunda aletlerin periyodik 50

59 kontrollerinin ne sıklıkta yapılacağını belirler ve ekibini bilgilendirir. Disinfection&Sterilization-Cleanliness-Hygiene Yıpranmış olan aletlerin yerine yeni aletler temin edildiğinde, setler içinde gerekli değişimin yapılmasını sağlar ve kullanımdan kaldırılmasına karar verilmiş aletleri, imha ve iadesi için ilgili birimle kayıt ve tutanakların organizasyonun sağlar Hastane genelinde steril olarak kullanılan alet ve malzeme setlerinin standartlarını oluşturulmasına katkı sağlar, setlerin standartlar doğrultusunda güncel olarak tutulmasını kontrol ve temin eder Alet ve malzemelerin en verimli ve etkin şekilde kullanılabilmesine yönelik set listesi standartlarının oluşturulması için öneriler geliştirir ve uygulamaya alınmasını takip eder Alet, malzeme set içeriklerinde değişiklik yapılması gerektiğinde set listelerinin güncelleştirilmesini ilgili bölüm sorumlusu ile birlikte sağlar ve diğer ilgili bölümlerin bilgilendirilmesinde sorumlusu ile birlikte katkıda bulunur Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde belirlenmiş standartlar doğrultusunda gerekli cihaz ve alet altyapısının oluşturulmasına katkı sağlar Merkezi Sterilizasyon Ünitesindeki cihaz ve aletler ile ilgili gelişen teknolojileri takip eder Merkezi Sterilizasyon Ünitesinin altyapısının geliştirilmesi için öneriler geliştirir Merkezi Sterilizasyon Ünitesinin cihaz ve aletlerinin sayı ve kalite olarak yeterliliğini inceler ve bağlı bulunduğu bölge müdürüne ve teknik servise, ilgili hastane sorumlusuna bölge müdürünün bilgisi dahilinde rapor sunar Merkezi Sterilizasyon Ünitesindeki cihazların belirlenmiş olan standartlar doğrultusunda işler halde olmasını sağlar Merkezi Sterilizasyon Ünitesindeki cihazların periyodik indikatör testlerinin yapılması için gerekli görev dağılımını yapar, testlerin standartlar doğrultusunda yapılmasını kontrol eder ve onaylar Test sonuçlarını inceler ve ilgili kayıtların saklanmasını ve arşivlenmesini sağlar Kendisine iletilen veya kendi saptadığı her türlü cihaz arızalarının, bölge müdürü ve teknik servis ile bağlantı kurularak çözümlenmesini sağlar Cihazların periyodik bakımlarının takip edilmesi ve prosedürlere uygun temizliğinin yapılması için ekibindeki kişiler arasında görev dağılımı yapar ve denetler Merkezi Sterilizasyon Ünitesi için gerekli malzemelerin temin edilmesini sağlar. Kritik stok seviyesini sürekli kontrol eder ve takip eder. Eksik malzemeler için bölge müdürü ile koordinasyon halinde çalışır Merkezi Sterilizasyon Ünitesi deposunun malzeme stok seviyelerini ekibi ile koordinasyon içerisinde belirler. 51

60 5.39. İletilen malzemeleri teslim alır, uygun koşullarda Merkezi Sterilizasyon Ünitesi deposunda saklanmasını ve stok takibinin yapılmasını sağlar. Depo düzeninden birinci derecede sorumludur Gerektiğinde stok sayımlarının yapılmasını koordine eder ve gerekli raporlamayı gerçekleştirir Merkezi Sterilizasyon Ünitesi standartlarını, Sterilizasyon içinde Eğitim ve Gelişim Hemşiresi, Kalite sorumlusu, Bölge müdürü, Bilim Kurulu Başkanı ile koordinasyon içerisinde oluşturmada katkı sağlar, standartlar doğrultusunda personel performanslarını izler ve geliştirilmesi için ilgili kişilere rapor vererek gerekli olan çalışmaları yürütür Merkezi Sterilizasyon Ünitesi çalışma standartları uygulamalarını izler, uygunsuzlukları takip eder, iyileştirme çalışmalarında bulunur Sterilizasyon yöntemlerindeki değişiklikleri, yeni sistemleri takip eder, Merkezi Sterilizasyon işleyişine ve standartlarına yansıtılması için öneriler geliştirir, kendisine iletilen gelişim önerilerinden uygun olanlarının uygulamaya geçirilmesini takip eder Merkezi Sterilizasyon Ünitesi ile ilgili kayıtların eksiksiz ve düzenli tutulmasını sağlar ve takip eder Merkezi Sterilizasyon Ünitesi ile ilgili tüm raporların düzgün bir şekilde hazırlanmasını ve düzgün olarak dosyalanıp saklanmasını sağlar. Bilgisayarlı dokümantasyon sistemine ilişkin tüm işleyişte birinci derecede sorumludur. (Arıza, bakım, onarım, güncelleme vb.) Merkezi Sterilizasyon Ünitesi içindeki günlük ve haftalık temizliğin talimatları doğrultusunda yapılmasını denetler Hastane Enfeksiyon Kontrol Komitesi Hemşiresi ile koordinasyon içerisinde bölümü içerisindeki enfeksiyonun izlenmesi ve önlenmesine yönelik çalışmaları yürütür Kendisinin ve ekibinin hastane enfeksiyonuna ilişkin konularda bilgilendirilmesini ve eğitilmesini, Bölge müdürü, kalite sorumlusu ve bilim kurulu başkanlığından destek alarak sağlar Hastane Enfeksiyon Kontrol Komitesi Hemşiresi ile birlikte belirlenen enfeksiyon göstergelerini, Merkezi Sterilizasyon Ünitesi içinde içerisinde izleyerek bölge müdürüne raporlar Bölge müdürü ve kalite sorumlusu ile ortak çalışmalar yaparak enfeksiyon kontrolü için belirlenmiş politika ve prosedürlerin Merkezi Sterilizasyon Ünitesi içerisinde uygulanmasını sağlar. 52

61 5.52. Merkezi Sterilizasyon Ünitesi ekibine gerektiğinde doğru kişileri katarak, sürekli gelişimlerini destekleyerek başarılı ve motive bir ekip olarak çalışmalarını sağlar Merkezi Sterilizasyon Ünitesi ekibindeki tüm çalışanların, Misyonuna, vizyonuna uygun felsefe ve kalite ilkeleri doğrultusunda çalışmasını sağlar Merkezi Sterilizasyon Ünitesi ekibine doğru kişilerin katılması için bölümüne alınacak kişilerin seçiminde görüş bildirir Merkezi Sterilizasyon Ünitesine yeni başlayan bir çalışanın oryantasyon programına katılmasını sağlar Ekibindeki çalışanlarının motivasyonunu yüksek tutarak en üst düzeyde performans göstermelerini sağlar Merkezi Sterilizasyon Ünitesi çalışanlarının performanslarını izler, değerlendirir, gelişimleri için destek olur Aletlerin steril edilmesinde rol alarak Merkezi Sterilizasyon Ünitesi personeline rehberlik eder Çalışmalarını aksatan, servis düzenine uymayan, göreve geç gelen ya da hiç gelmeyen ekibindeki çalışana gerekli uyarılarda bulunur ve Bölge Müdürü ne konuyla ilgili bilgi verir Ekibindeki kişilerin kılık, kıyafet, davranış ve iletişimlerini izler ve gördüğü aksaklıklar düzeltmek için çalışır Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde eğitim ve düzeni sağlamak, ortaya çıkan sorunları tartışmak, çözüm önerileri getirilmesini sağlamak ve gerçekleşen değişiklikleri aktarmak amacıyla ekip içinde toplantılar düzenler, kayıt altına alır Merkezi Sterilizasyon Ünitesi çalışanlarının özel ve mesleki sorunları ile ilgilenir; çözüm yolları bulmaya çalışır Ekibinin gelişimini izler ve eğitim ihtiyaçlarının karşılanmasını ve güncel teknik bilgiye ulaşmalarını organize eder Ekibindeki kişilerin performans değerlendirmesi sonucunda eğitim ihtiyaçlarını saptar ve Eğitim ve Gelişim hakkında Bölge Müdürünü bilgilendir Eğitim ve Gelişim amacına yönelik planlanan ve uygulanan eğitim programlarına katılır ve ekibinin katılmasını sağlar Merkezi Sterilizasyon ünitesine yeni başlayan personele rehberlik eder Merkezi Sterilizasyon Ünitesi çalışanlarının Merkezi Sterilizasyon içindeki tüm cihazları kullanabilmeleri için gerekli eğitimleri planlar ve eğitimleri almalarını sağlar Sterilizasyon ve dezenfeksiyon için kullanılan zararlı maddelerden hasta ve çalışanların korunmasına yönelik çalışan güvenliği kapsamında uygulamaları kontrol ve 53

62 takip eder. Hatalı uygulamalarda bilincin yerleştirilmesinde katkıda bulunur Kişisel performansını izleyerek kendi gelişimini değerlendirir. Eğitim gelişim ve yenileşme ile ilgili ihtiyaçlarını Bölge Müdürü ile birlikte belirleyerek kendisini sürekli geliştirmek için hedeflerin belirlenmesinde Bölge Müdürü ile çalışır Yönetim felsefe ve kavramlarındaki yenilikleri izler ve çalışmalarına yansıtır. Yönetim becerileri açısından kendisini değerlendirir ve gelişim alanlarını Bölge Müdürü ile birlikte planlar Kişisel gelişim ihtiyaçlarını karşılamak için araştırma yapar, bireysel gelişim araçlarından faydalanır, eğitimlere katılır ve gelişimini sürekli olarak izleyerek ihtiyaç noktalarında Bölge Müdürü nden destek talep eder Bünyesi tarafından düzenlenen idari toplantılara katılır, toplantılarda alınan kararların uygulanmasını sağlar Bölümü ile ilgili istatistiksel çalışmalar yapar Bölge Müdürüne rapor verir Mesleki ve tıbbi gelişmeleri yakından takip eder; bünyesinde planlanan panel, Seminer ve sempozyumlara katılır Ekip çalışması anlayışı içerisinde, tıbbi ve idari personel ile işbirliği içinde çalışır ve ekibinin çalışması için gerekli koordinasyonu sağlar Kriz yönetimi, planlama ve organizasyon, sorun çözme, koçluk ve yönlendirme performans yönetimi, iletişim becerilerini etkin bir şekilde uygulayabilmelidir Değişime açık, müşteri ve kalite odaklı çalışabilmeli, sorunu analiz edebilen ve problem çözme becerisine sahip olabilmeli, kurumsal yapılanma ve işleyişi bilmeli, etkili karar verebilmeli, özgüven becerisi olmalı, sözlü ve yazılı iletişim becerilerine sahip olmalıdır Çalışılan kurumda firmayı en iyi şekilde temsil etmelidir Kurum ve şirket için yapılan çalışmalar ile ilgili tüm bilgilerin gizliliğini, değerli belgelerin güvenliğini sağlar. 54

63 BÖLÜM 4 MERKEZĠ STERĠLĠZASYON ÜNĠTESĠ PERSONELLERĠNĠN ÇALIġMA TALĠMATLARI 1. AMAÇ Sterilizasyon hizmetleri prensipleri doğrultusunda; Hastane genelinde sterilizasyon hizmeti verdiğimiz tüm birimler için, kullanılan tüm tıbbi aletlerin, ön temizlik ve dekontaminasyonu-hazırlık bakım alanına taşınması-sayımı-bakımıkontrolü-paketlemesi-steril edilmesi-depolama işlemlerinin gerçekleştirilmesini sağlamak. Hizmet verilen tüm birimlerde ihtiyaç duyulan noktalara, steril edilen alet ve malzemeleri zamanında hazırlamak. Hasta, personel ve malzeme güvenliğini sağlamak. Bünyesinde sunulan Merkezi Sterilizasyon Ünitesi hizmetlerini, hizmet kalite standartları doğrultusunda gerçekleştirmek ve sürekli geliştirilmesini sağlamak. 2. KAPSAM Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde yapılan tüm iş ve işlemler ile görevli tüm personellerin görev ve sorumluluklarını kapsar. 3. SORUMLULUK Bölge Müdürü, Mesul Müdür, Ünite Sorumlusu ve Ünite Personelleri 4. TANIMLAR 5. UYGULAMA 5.1. ÜNĠTE SORUMLUSU Ünite personellerinin ekip ruhu ile çalışması için, mesul müdür ile birlikte gerekli organizasyon ve koordinasyonu sağlar Kirli alan, temiz alan ve steril alanda yapılan iş ve işlemlerin prosedüre uygun olarak yapılmasını sağlar. Ünitede bulunan tüm cihaz ve ekipmanın temizlik, dezenfeksiyon ve düzeninden sorumludur. Cihazlara kullanma ve bakım talimatlarına göre işlem yapar. Takımdaki diğer personelleri kullanıcı hatalarına karşı uyarır Cihazlarda oluşan bir arıza veya test sonuçlarında ortaya çıkan bir sapma 55

64 durumunda, Mesul müdüre, bilgi verir ve teknik servise arızanın tanımlanmasında yardımcı olur Merkezi Sterilizasyon dışında bakıma veya onarıma gönderilen aletlerle ilgili mesul müdüre bilgi verir, (bir sonraki ameliyatın veya cerrahi müdahalenin aksamasını önlemek için) mesul ile birlikte, ilgili bölüm sorumlusuyla görüşerek bakıma veya onarıma gönderilen set içeriğinin tamamlanmasını sağlar. Set yada alet yedeklenemiyorsa, ilgili bölümün bilgisi dâhilinde seti tamamlanıncaya kadar bekletir Buhar sterilizatörüne her gün ilk yükte bowie-dick test uygulanmasının takibini yapar, kayıtlarının dokümantasyonunun alınmasını sağlar, olumsuz test sonuçlarında mesul müdürü bilgilendirir, cihazı kapatır. Teknik servise ve mesul müdüre sorunların çözüme ulaşmasında yardımcı olur Buhar sterilizatöründe her çevrimde yapılan yük kontrol testini kontrol eder, kayıtlarının dokümantasyonunu sağlar, uygunsuzluklarda sorunu araştırır ve mesul müdüre bilgi verir, çözümünde yardımcı olur Buhar sterilizatörünü her gün ilk yükte ve implant içeren her yükle birlikte yapılan biyolojik indikatör test sonuçlarını kontrol eder, sterilizasyondan işleminden sonra işlem görmüş biyolojik indikatörün inkübasyon sonuçlarını referans değerlere göre (firma kullanma talimatı, referans tablosu) yorumlar, kayıt ve kontrol eder. Pozitif üreme varlığında, çevrimdeki bütün yükü kontrol altına alır, dağıtım ve kullanımını önler, mesul müdürü bilgilendirir, ilk baştan sterilizasyon işlemlerine tabi tutulması için yükü sterilizasyona hazırlık aşamasına gönderir. Cihaz kontrolünü yapar, olumlu sonuçlarda cihazı kullanıma açar, olumsuz sonuçlarda teknik servisin müdahalesine kadar cihazın kullanım dışı kalmasını sağlar Ameliyatlarda konsinye set kullanımından sonra, dış tedarikçi firma setlerinin, dekontaminasyon işleminden ve ilgili firmasına teslim edilmesinden sorumludur Konsiye setlerdeki her türlü uygunsuzluğu mesul müdüre bildirir Etilen Oksit sterilizatörü için her yükle birlikte test edilen biyolojik indikatörün, inkübasyon sonuçlarını kontrol eder (firma kullanma talimatı, referans tablosu), değerlendirir. Pozitif üreme varlığında, çevrimdeki bütün yükü kontrol altına alır, dağıtım ve kullanımını önler, mesul müdürü bilgilendirir, ilk baştan sterilizasyon işlemlerine tabi tutulması için yükü sterilizasyona hazırlık aşamasına gönderir.teknik servisin müdahalesine kadar cihazı kullanım dışı bırakır Etilen oksit sterilizatörü için her yük ile birlikte yapılan yük kontrol testini, sonuçları takip eder, sapmalarda nedenlerini araştırır. Mesul müdüre bilgi verir, sonuçlandırmada rol alır Steril alanda depolanmış olan setlerin ve bohçaların düzenli olarak 56

65 kontrolünü takip eder ve günleri geçenlerin tekrar steril edilmesini sağlar Tüm işleyişe yönelik dokümantasyonların eksiksiz olarak tutulmasını sağlar Tüm atıkların atık yönetimine uygun olarak toplanmasını sağlar Ünitede eksik olan sarf malzemelerin temin edilmesinde mesul müdür ile birlikte hareket eder. Depodan eksik olan malzemeleri temin eder KĠRLĠ ALANDA ÇALIġAN PERSONELLER Hizmet verilen birimlerden Merkezi Sterilizasyon Ünitesine gönderilen kontamine aletlerin, set listesine uygunluğunu kontrol eder, İlişikteki set izleme formunun üzerindeki bilgilerle karşılaştırır. Personel, setlerin ve cerrahi aletlerin sayımını, seti getiren bölüm personeli ile karşılıklı yapar ve kontrol eder Bilgisayara kayıt işlemini yaparak setleri, cerrahi aletleri teslim alır Gönderilen aletler arasında eksiklik veya bozukluk olması halinde, ilgili kişi ile görüşerek (hasta ve malzeme güvenliği) ilişikteki forma gerekli notu düşer, imzasını alır ve Ünite sorumlusunu bilgilendirir Tüm kişisel koruyucu ekipmanları kullanarak (koruyucu gözlük, eldiven, önlük, bone vb) teslim aldığı kontamine aletlere standartlar doğrultusunda işlem yapar, yıkar ve kurutur. Yıkamada kullanılacak suyun kalitesini kontrol etmek amacıyla su sertlik derecelerini ölçer, kayıt altına alır. Uygunsuzluklar hakkında ünite sorumlusuna bilgi verir. Dezenfektör ve ultrasonik makinelere talimatları doğrultusunda yükleme yapar. Lümenli malzemeler için basınçlı su ve hava tabancası kullanır. Mekanik temizlik gerektiren kısımlarda uygun boy ve çapta fırçalar kullanır. İşlem sonucunda fırçaların temizlik ve dezenfeksiyon işlemlerini yapar Manuel temizlik için kullanılacak solüsyonları hazırlar, etkinlik kontrollerini test eder, kayıt altına alır. Gün içinde uygun olmayan solüsyonları değiştirir. Değişim esnasında solüsyon kabının temizlik ve dezenfeksiyon işlemlerini yapar, durular, kurular, tekrar kullanıma hazır hale getirir Dezenfektör, ultrasonik yıkama makinalarının performans testlerini yapar, kayıt altına alır, Uygunsuzluklar hakkında ünite sorumlusuna bilgi verir. Yıkama makinelerini çalıştırmadan önce makinelerin deterjan ve filtre temizliğini kontrol eder. Teslim aldığı kirli aletleri malzemenin yapısına göre uygun dezenfeksiyon programını seçerek yıkama makinesinde yıkanmasını ve kurutulmasını sağlar, bakım ve kontrol aşaması için hazır hale getirir Ultrasonik yıkama makinası ile hassas aletlerin yıkanmasını gerçekleştirir. 57

66 Ultrasonik yıkama makinesinin performans testlerini yapar, kayıt altına alır. Uygunsuzluklar hakkında ünite sorumlusuna bilgi verir Yıkanmış ve kurutulmuş aletlerin, temizlik ve kuruluk kalitesini denetler Ön temizlik dekontaminasyon ve dezenfeksiyonu yapılmış setleri temiz alan personeline teslim eder Kirli alanda kullanılan her türlü cihaz ile ilgili herhangi bir arıza ve uygunsuzluk durumunda ünite sorumlusuna bilgi verir, uygunsuzlukların giderilmesinde yardımcı olur Kirli alanda her türlü kayıt ve dokümantasyon işleminden kirli alan personeli sorumludur Kirli alanda bulunan tüm cihaz ve ekipmanın temizlik, dezenfeksiyon ve düzeninden sorumludur. Cihazların kullanma ve bakım talimatlarına göre işlem yapar. Takımdaki diğer personelleri kullanıcı hatalarına karşı uyarır Kirli alanda eksik olan sarf malzemelerin temin edilmesinde ünite sorumlusu ile birlikte hareket eder. Depodan eksik olan malzemeleri temin eder Yıkama makinesine ait su arıtma sisteminin medikal tablet tuz takibini yapar Cihazlarda oluşan bir arıza veya test sonuçlarında ortaya çıkan bir sapma durumunda, Ünite sorumlusu ve teknik servise arızanın tanımlanmasında yardımcı olur, bilgi verir Tüm atıkları aldığı eğitimler doğrultusunda atık yönetimine uygun olarak atık kaplarına toplar Özel firmalara ait (konsinye) setlerin ilgili firma görevlisi ile birlikte sayımını yapar, set içindeki eksik plak vida vb. malzemelerin tamamlanmasına yardımcı olur Ameliyatlarda konsinye set kullanımından sonra, dış tedarikçi firma setleri, dekontaminasyon işleminden ve ilgili firmasına teslim edilmesinden sorumludur Konsiye setlerdeki her türlü uygunsuzluğu ünite sorumlusuna bildirir TEMĠZ ALANDA ÇALIġAN PERSONELLER Çamaşırhaneden yıkanmış olarak gelen tekstillerin uygunluk denetimlerini yapar, (Nem kontrolü, yırtılma direnci, yıpranma, yamalı, kirlilik vb. kontroller) uygun olmayan tekstilleri asla bohça ve paket işleminde kullanmaz/ katlamaz/ paketlemez, uygun olmayanları ayırır ve uygunsuzlukları ünite sorumlusuna bilgi verir. Tekstillerin kontrol edilmesinde ışıklı masa kullanır, standartlara uygun olarak katlar, paket / bohça haline getirir. 58

67 Sayılı hazırlanmış spançların tanımlı ve barkotlu olmasını kontrol ve takip eder Ameliyathanede kullanılacak tüm bohça ve kompres, spançlar, petler, fındık tamponlar ve rulo gazları talimatlara uygun şekilde hazırlar Yıkama makinelerinden çıkan setlerde ve aletlerde herhangi bir kayıp ya da uygunsuzluk durumunda Ünite sorumlusuna bilgi verir. Nedenini araştırır, sonuçlandırmada rol alır Set ve cerrahi aletlerin bakım temizlik aşamasından sonra kuruluklarını denetler Aletlerin durumuna göre, gerekli bakımını (yağlama vb.) ve kontrollerini gerçekleştirir veya Merkezi Sterilizasyon Ünitesi dışında yapılması gerekenleri teknik bir işlem varsa (onarım, periyodik bakım vb) ünite sorumlusuna bilgi verir Merkezi Sterilizasyon dışında bakıma veya onarıma gönderdiği aletlerle ilgili set listesine not yazar, bir sonraki ameliyatın veya cerrahi müdahalenin aksamasını önlemek için ünite sorumlusuna bilgi verir. Ünite sorumlusu, mesul müdür ile birlikte, ilgili bölüm sorumlusu ile görüşülerek bakıma veya onarıma gönderilen set içeriğinin tamamlanmasını sağlar. Set yada alet yedeklenemiyorsa, ilgili bölümün bilgisi dâhilinde tamamlanmak üzere bekletilir Bakımını tamamladığı setleri set listesine göre toplar, sterilizasyon için hazır hale getirir Set toplama masasına alınan setlerin, sayımını yapar, içine fiziki set uygunluk formunu, sterilizasyon metoduna uygun kimyasal indikatörü koyar, doğru paketleme yöntemi ile paketler. Seti ve bohçaları paketledikten sonra süreç indikatörü ile kapatır. Üzerine setin içeriği, paketleyen kodu, sterilizasyon tarihi ve son kullanma tarihinin yazılı olduğu barkodu yapıştırır, sterilizasyona uygun hale getirir Paketleme metodu olarak konteynır kullanılıyorsa conta, filtre, kapak kontrolleri yapılmadan set asla kapatılmaz. Mikrobariyerli valfli konteynır sistemi kullanılıyorsa valflerin işlevselliğini kontrol eder. Filtreli konteynırlarda her seferinde filtreleri değiştirir Steril edilecek malzemenin yapısına göre sterilizasyon paketleme malzemesi ve sterilizasyon metodunu seçer. Paketleme işlemlerini standartlara uygun bir şekilde yapar Mikro setler ya da hassas aletlerin uçlarının kontrol edilmesini büyüteç yardımı ile yapar. Hassas cerrahi aletlerin paketlemesi yapılmadan evvel uçlarına mutlaka koruyucu uç takarak paketlemesini yapar Paketlenmiş ve barkotlanmış tüm malzemeler sterilizasyon işlemi için 59

68 Disinfection&Sterilization-Cleanliness-Hygiene sterilizatör görevlisine teslim eder Sterilizatörlerin üretici firma kullanma talimatları doğrultusunda çalıştırır ve standartlara uygun periyodik testlerini yapar Buhar otoklavı için her gün ilk yükte kaçak hava testi yapar, sonuçları kayıt eder, kaçak hava testinde sapma olursa cihazı hemen kapatır, çalıştırmaz, uygunsuzluklar hakkında ünite sorumlusuna bilgi verir Buhar sterilizatörü için su arıtma sisteminin etkinlik kontrolü nedeni ile su sertlik derecelerini ölçer, kayıt eder, sapmalarda, uygunsuzluklarda ünite sorumlusunu bilgilendirir. Medikal tablet tuz ekler, filtre değişimini kontrol eder. Teknik servis gelene kadar sorunu tespit etmeye çalışır, soruna yönelik çözüm arar Buhar sterilizatörüne her gün ilk yükte bowie-dick test uygular, kayıtlarının dokümantasyonunu sağlar, olumsuz test sonuçlarında ünite sorumlusunu bilgilendirir, cihazı kapatır. Teknik servise ve ünite sorumlusuna sorunların çözüme ulaşmasında yardımcı olur Buhar sterilizatöründe her çevrimde yük kontrol testi yapar kayıtlarının dokümantasyonunu sağlar, uygunsuzluklarda sorunu araştırır ve ünite sorumlusuna bilgi verir, çözümünde yardımcı olur Buhar sterilizatörünü her gün ilk yükte ve implant içeren her yükle birlikte biyolojik indikatör ile test eder, sterilizasyondan işleminden sonra işlem görmüş biyolojik indikatörü inkübe eder, sonuçları referans değerlere göre (firma kullanma talimatı, referans tablosu) yorumlar, kayıt ve kontrol eder. Pozitif üremede ünite sorumlusuna bilgi verir Buhar sterilizatörlerini yükleme talimatları doğrultusunda yükler, sterilizasyon işleminden sonra steril depoya ilgili bölümlerin raflarına yerleştirir. Steril depodaki raf düzeninden sorumludur. Steril depodaki malzemenin en az olduğu zamanlarda yer yüzey temizliğini yapar Buhar, etilen oksit ya da hidrojen peroksit sterilizasyonu için tekrar kullanılacak olan sterilizasyon malzeme talebinde ilgili formu kullanarak malzemenin sterilizasyon talebini yapan kişinin imzasını alır. Aksi taktirde sterilizasyon işlemi gerçekleşmez Buhar sterilizasyonu için flash program talebi olursa, flash sterilizasyon istek formunu kullanarak talep edenin imzasını alır. Aksi taktirde sterilizasyon işlemi gerçekleşmez Etilen Oksit sterilizatörü için her yükle birlikte biyolojik indikatörle test eder, inkübe eder, sonuçları değerlendirir (firma kullanma talimatı, referans tablosu) kayıt ve 60

69 kontrol eder. Pozitif üreme varlığında, çevrimdeki bütün yükü kontrol altına alır, dağıtım ve kullanımını önler, ünite sorumlusuna bilgi verir, ilk baştan sterilizasyon işlemlerine tabi tutulması için yükü sterilizasyona hazırlık aşamasına gönderir Etilen oksit sterilizatörü için yük kontrol testini her yük ile birlikte yapar, sonuçları takip eder, kayıt eder, sapmalarda nedenlerini araştırır. Ünite sorumlusuna bilgi verir, sonuçlandırmada rol alır Etilen Oksit sterilizatörünü çalıştırırken kişisel koruyucu ekipmanını kullanmak zorundadır. (Gaz maskesi, eldiven, önlük, bone vb.) Etilen oksit sterilizatörünü cihaz üreticisi firma talimatları doğrultusunda çalıştırır. Havalandırma süreçlerine dikkat eder, kontrol eder. Yükü boşaltırken mutlaka gaz maskesi kullanır. Etilen oksit dedektörünü cihaz üreticisi firma talimatları doğrultusunda bilir. Herhangi bir alarm durumunda ünite sorumlusu ile birlikte etilen oksit acil eylem planını uygular Etilen oksit sterilizatör görevlisi cihaza yükleme yaparken tüm malzemeleri tekrar gözden geçirir. Uygun olmayan bir ürün varsa yeniden işlem görmesi için ilgili bölüme iadesini yapar. Yükü boşaltırken tekrar kontrol eder, kimyasal indikatörlerde referans renge dönmeyenleri tespit eder durum değerlendirmesi yapar. Sonuçlar hakkında ünite sorumlusuna bilgi verir Etilen Oksit sterilizasyon işlemi görmüş ve Havalandırması tamamlanmamış olan malzemeleri kullanıcıya asla teslim etmez, steril depoya malzeme rafına yerleştirir, havalandırma sürecinin tamamlanmasını bekler Merkezi sterilizasyon Ünitesinde depolanmış olan setlerin ve bohçaların düzenli olarak kontrolünü gerçekleştirir ve günleri geçenlerin tekrar steril edilmesini sağlar Sterilizatör görevlisi barkotsuz, tanımlanmamış bir ürünün sterilizasyonunu gerçekleştirmez, durumun düzeltilmesi için ürünü bir önceki aşamaya iade eder Tanımlanmamış bir ürün steril edilmiş ise sorumluluk tamamen sterilizatör görevlisine aittir. Tanımlı barkotlu fakat paketleme performans hatası var ise hatanın kaynağı kod numarasına göre tespit edilir ve muhatabının sorunu çözmesi sağlanır Tüm işleyişe yönelik dokümantasyonları eksiksiz tutar Kuruma ödünç gelen setlerle ilgili; dış tedarikçi firma, Merkezi Sterilizasyon Ünitesine kurumun talep ettiği seti steril ve kullanıma hazır bir şekilde teslim etmek isterse, sete ait sterilizasyon sertifikasının istenmesinden steril alan personeli sorumludur. İlgili firmadan istenen sterilizasyon sertifikasında; sterilizasyon işlemine ait bilgiler bulunmalıdır (Steril edildiği tarih, son kullanma tarihi, nerede steril edildiği, kod ya da lot numarası vb ) Set üzerindeki bilgiler ile sete ait teslim edilen sertifikadaki bilgiler 61

70 aynı olmak zorundadır. Aksi takdirde set teslim alınmaz. Konu ile ilgili bir sorunda ünite sorumlusuna bilgi verilir Bilgisayarlı dokümantasyon sistemine kayıt düşmeden ilgili birimlere setleri teslim edilmez Temiz alanda her türlü kayıt ve dokümantasyon işleminden sorumludur Temiz alanda eksik olan sarf malzemelerin temin edilmesinde ünite sorumlusu ile birlikte hareket eder. Depodan eksik olan malzemeleri temin eder Steril alanın düzen, temizlik ve eksik malzeme bilgisinin ünite sorumlusuna verilmesinden sorumludur Temiz alandaki tüm ekipmanın cihazların periyodik temizlik ve düzeninden sorumludur Cihazları cihaz üretici firma talimatları doğrultusunda kullanır Tüm atıkları aldığı eğitimler doğrultusunda atık yönetimine uygun olarak toplar Kirli temiz ve steril alanda görevli tüm personeller, ünite sorumlusu ve mesul müdürün vermiş olduğu görevleri yerine getirmekle görevlidir Tüm personeller müşteri ilişkilerinde deontoloji, kurallarına göre hareket etmek. Sterilizasyon eğitim faaliyetlerine katılmak. Sterilizasyon standarları doğrultusunda işleyişi yürütmek. Kişisel iş güvenliği tedbirlerini almak. Çalışılan kurumun şartlarına uyum göstermek. Ekip çalışmasına özen göstermek. Kurum personeli ile olumlu ya da olumsuz konularda asla münazaraya girmemek, çalışılan kurumda firmayı en iyi şekilde temsil etmek, üçüncü şahısları enfekte etmemek için gereken tedbirleri almak. Hasta, malzeme, personel güvenliğini sağlamakla görevlidirler Kurum ve şirket için yapılan çalışmalar ile ilgili tüm bilgilerin gizliliğini, belgelerin güvenliğini sağlamakla sorumludur. 6. KAYNAKLAR 6.1. Özyurt M: Dekontaminasyon, Dezenfeksiyon ve Sterilizasyon. Klinik Mikrobiyoloji (Manual of Clinical Microbiology, Eds. Patrick R. Murray, Ellen Jo Baron, James H. Jorgensen, Maire Louise Landry,Michael A. Pfaller, 9th. Ed., Washington,D.C., ASM Press, 2007), Çeviri Editörü: Ahmet Başustaoğlu, Bölüm 7: 65-96, Sızlan A., Dağlı G.: Hastanelerde sterilizasyon uygulamaları. Hastane İnfeksiyonları. GATA Basımevi (2005/13), Sterilizasyon ve Dezenfeksiyon Rehberi, 2009, Guideline for Disinfection and Sterilization in Healthcare Facilities,

71 6.5. Rutala WA, Weber DJ. Disinfection and sterilization in health care facilities: What clinicians need to know. CID 2004;39: Rutala WA, Weber DJ.New disinfection and sterilization methods. Emerg Infect Dis 7(2), Rutala WA. Apıc Guidelines for Selection and Use of Disinfectants. Am J Infect Control 1996;24: TC Sağlık Bakanlığı Hizmet Kalite Standartları Rehberi

72 BÖLÜM 5 DEZENFEKSĠYON PERSONELĠ ÇALIġMA TALĠMATI 1. AMAÇ Dezenfeksiyon Personeli hizmetleri prensipleri doğrultusunda; Dezenfeksiyon hizmeti verilen tüm birimler için, kullanılan tüm ekipmanın, yer ve yüzeylerin, cihazların dekontaminasyon ve dezenfeksiyonunu standartlar ve talimatlar doğrultusunda yapılması, Hizmet verilen tüm birimlerde ihtiyaç duyulan yerlerin dezenfeksiyonunun standartlara uygun ve zamanında yapılması, Hasta, personel ve malzeme güvenliğinin sağlanması, Bünyesinde sunulan Dezenfeksiyon hizmet kalite standartları doğrultusunda gerçekleştirilmesi ve sürekli geliştirilmesine katkı sağlamak amacı ile hazırlanmıştır. 2. KAPSAM Yataklı Tedavi Kurumları ve ADSM lerde, Riskli Alanların Dezenfeksiyon Döngüsünde Yer Alan İş ve İşlemleri ile çalışan personellerin görev ve sorumluluklarını kapsar. 3. SORUMLULUK Bölge Müdürü, Mesul Müdür, Ünite Sorumlusu ve Ünite Personelleri 4. TANIMLAR 5. UYGULAMA 5.1. Ünite Sorumlusu Dezenfeksiyon hizmeti verilen birimlerde dezenfeksiyon işlemini yapmak ve yapılmasını sağlamak Dezenfeksiyon işlemlerinde cihaz ve ekipmanı talimatlarına göre kullanmak ve kullanılmasını sağlamak Dezenfektanları plan ve talimatlarına göre kullanıma hazırlamak ve ekip arkadaşlarının da talimatları uygulamasını sağlamak. 64

73 Dezenfektanları plan ve talimatlarına uygun şekilde kullanmak ve kullanılmasını sağlamak Dezenfektanların etkinlik kontrol testlerini yapmak, kayıtlarını tutmak, ekip arkadaşlarının da uygulamasını sağlamak Solüsyon değişim esnasında kabın temizleme- dezenfeksiyon- durulama-, kurulama işlemlerini yapmak ve yeniden kullanıma hazır hale getirmek, ekip arkadaşlarının da prosedürleri uygulamasını sağlamak Malzeme stoklarını takip etmek, eksiklerin bilgisini mesul müdüre bildirmek. Ünitede eksik olan sarf malzemelerin temin edilmesinde mesul müdür ile birlikte hareket eder. Depodan eksik olan malzemeleri temin eder Uygunsuzlukları kayıt altına almak, mesul müdüre bilgi vermek ve düzeltici önleyici faaliyet başlatmak Dezenfeksiyon yöntemini geliştirici eğitim ve faaliyetlere katılmak Hijyen kurallarına sanitasyon programına uygun davranmak Mesul müdürün vermiş olduğu görevleri yerine getirmek El hijyenine önem vermek, kurallarına uygun davranmak ve ekip arkadaşlarının da uymasını sağlamak Tıbbi atıkları prosedüre uygun olarak toplamak ve toplanmasını sağlamak Müşteri ilişkilerinde deontoloji kurallarına göre hareket etmek ve ekip arkadaşlarının kurallara uymasını sağlamak, gerektiğinde uyarmak Riskli alanlarda cep telefonu, elektronik cihazlar (volkmen vb) kullanmamak, kullanan arkadaşlarını uyarmak Kişisel koruyucu ekipmanını (eldiven, maske, bone, nem bariyerli önlük vb.) kullanmak, ekip arkadaşlarının da kullanmalarını sağlamak Kişisel iş güvenliği tedbirlerini almak ve korunmak ve ekip arkadaşlarını bu konuda uyarmak Üçüncü şahısları enfekte etmemek için gerekli tedbirleri almak ve ekip arkadaşlarının da almasını sağlamak Çalışılan kurumun şartlarına uyum göstermek ve ekip arkadaşlarının da uyumasını sağlamak Ekip çalışmasına özen göstermek, arkadaşlarını bu konuda teşvik etmek Firmanın ve hizmet verilen kurumun menfaatlerini gözetmek, ekip arkadaşlarını bu konuda uyarmak Çalışma alanının güvenlik ve emniyet tedbirlerini almak ve ekip arkadaşlarının da uymasını sağlamak. 65

74 Kurum personeli ile olumlu ya da olumsuz konularda asla münazaraya girmemek, ekip arkadaşlarını bu konuda uyarmak Her türlü olumsuzlukları mesul müdüre bildirmek Özlük ve kişisel istekleri hiyerarşik düzen içinde mesul müdüre bildirmek Hasta, malzeme, personel güvenliğini sağlamak ve arkadaşlarının da uymasını sağlamak Kurum ve şirket için yapılan çalışmalar ile ilgili tüm bilgilerin gizliliğini, belgelerin güvenliğini sağlamak ve sağlatmak Ünite Personeli Dezenfeksiyon hizmeti verilen birimlerde dezenfeksiyon işlemini yapmak Dezenfeksiyon işlemlerinde cihaz ve ekipmanı talimatlarına göre kullanmak Dezenfektanları plan ve talimatlarına göre kullanıma hazırlamak Dezenfektanları plan ve talimatlarına uygun şekilde kullanmak Dezenfektanların etkinlik kontrol testlerini yapmak, kayıtlarını tutmak Solüsyon değişim esnasında kabın temizleme- dezenfeksiyon- durulamakurulama işlemlerini yapmak ve yeniden kullanıma hazır hale getirmek Malzeme stoklarını takip etmek, eksiklerin bilgisini ünite sorumlusuna bildirmek. Ünitede eksik olan sarf malzemelerin temin edilmesinde ünite sorumlusu ile birlikte hareket eder. Depodan eksik olan malzemeleri temin eder Uygunsuzlukları kayıt altına almak, ünite sorumlusuna bilgi vermek ve düzeltici önleyici faaliyet başlatmak Dezenfeksiyon yöntemini geliştirici eğitim ve faaliyetlere katılmak Hijyen kurallarına sanitasyon programına uygun davranmak, Ünite sorumlusunun vermiş olduğu görevleri yerine getirmek El hijyenine önem vermek, kurallarına uygun davranmak Tıbbi atıkları prosedüre uygun olarak toplamak Müşteri ilişkilerinde deontoloji kurallarına göre hareket etmek Riskli alanlarda cep telefonu, elektronik cihazlar (volkmen vb) kullanmamak Kişisel koruyucu ekipmanını (eldiven, maske, bone, nem bariyerli önlük vb.) kullanmak Kişisel iş güvenliği tedbirlerini almak ve korunmak Üçüncü şahısları enfekte etmemek için gerekli tedbirleri almak Çalışılan kurumun şartlarına uyum göstermek Ekip çalışmasına özen göstermek. 66

75 Firmanın ve hizmet verilen kurumun menfaatlerini gözetmek Çalışma alanının güvenlik ve emniyet tedbirlerini almak Kurum personeli ile olumlu ya da olumsuz konularda asla münazaraya girmemek Her türlü olumsuzlukları ünite sorumlusuna bildirmek Özlük ve kişisel istekleri hiyerarşik düzen içinde ünite sorumlusuna bildirmek Hasta, malzeme, personel güvenliğini sağlamak Kurum ve şirket için yapılan çalışmalar ile ilgili tüm bilgilerin gizliliğini, belgelerin güvenliğini sağlamak. 67

76