Medıatıng Effect of Instrumental Ethıcal Clımate for the Impact of Intımıdatıon Tactıc on LMX Loyalty Dimension

Transkript

1 Eurasian Academy of Sciences Social Sciences Journal 206 Volume:S: Published Online October 206 ( Medıatıng Effect of Instrumental Ethıcal Clımate for the Impact of Intımıdatıon Tactıc on LMX Loyalty Dimension Tuğrul Oğuzhan Tuğrul Oğuzhan* Kara Harp Okulu- Turkish Military Academy, Ankara, Türkiye Copyright 206Tugrul Oguzhan, This is an open access article distributed under the Eurasian Academy of Sciences License, which permits unrestricted use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original work is properly cited. ABSTRACT The aim of the present study is to investigate the effect of intimidation tactic as a dimension of impression management, on loyalty exchange and to determine whether instrumental ethical climate p erception has a mediating role on this effect. The research was designed to demonstrate the correlations among the model variables. The data analyses were made by using SPSS8 and AMOS6 package programs through the questionnaires collected from the participants. The research which was carried out with four hundred participants data collected by using an accidental questionnaire methodology depicted that intimidation tactic use has a positive significant effect on loyalty interaction and instrumental climate has partial mediating role on this effect. Keywords: Intımıdatıon Tactıc, Loyalty Interaction, Instrumental Ethical Climate JEL: M0, M4, M9 Tehdit Etme ve Gözdağı Taktiğinin Bağlılık Etkileşimine Etkisinde Araççılık İklim Algısının Aracılık Rolü ÖZET Bu çalışma da izlenim yönetimi taktiklerinden tehdit eme ve gözdağı taktiğinin lider ile üye arasın da oluşan bağlılık etkileşimine etkisi araştırılmış olup bu etki üzerinde araççılık etik iklim algısının aracılık etkisi olup olmadığı incelenmiştir. Araştırma, model değişkenlerinin aralarındaki ilişkileri ortaya koymayı amaçlayan bir yapıda tasarlanmıştır. Katılımcılara gönderilen anketlerle sağlanan verilerin analizi SPSS8 ve AMOS6 yazılımlarıyla yapılmıştır. Dört yüz elli beş katılımcıdan kolayda anket yöntemi ile toplanan verilerle yapılan bu çalışmada kapsam araştırılmış olup tehdit taktiği kullanımının bağlılık etkileşimini anlamlı ve aynı yönlü olarak etkilediği ve bu etkide araççılık iklimlerinin kısmi aracılık rolü oynadığı tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Tehdit taktiği, Bağlılık etkileşimi, Araççılık iklimi. GİRİŞ Örgütsel yaşantının en önemli unsurlarından birisi lider, yönetici ve astların aynı ortamda örgütün amaçlarına kenetlenmesi ve bunu sağlayabilmek için aralarında kaliteli bir etkileşim oluşturmalarıdır. Bu kapsamda etkileşimi yönlendirmek ve etkileşimden etkilenmek kavramları farklı şekillerde gerçekleşebilmektedir. Tehdit ve gözdağı taktikleri etkileşimi yönlendirme adına en kolay, en kısa süreli sonuç

2 E Eurasian Social Sciences Journal206,Volume: S 59 veren zorlayıcı yöntemlerdir. Örgütte algılanan araççılık iklimleri bu taktiğin kullanımı anlamlı şekilde etkileyerek olumsuz bir yapısı olmasına rağmen kabul görmesini sağlayabilir. Astlar kendi menfaatlerini böyle bir araççılık iklimi altında lidere boyun eğerek elde edebileceklerine inanır ve liderler ise bunu bir fırsat olarak kullanırsa kurulan sadakate dayalı etkileşimler yağcılıktan öteye gitmeyebilecektir. Bağlılık etkileşimi, lider ile üyenin karakter yönüyle benzeştiklerini ve birbirlerini her durumda desteklediklerini örgüt içinde ve dışında belli etmeleri ile gerçekleşir. Tehdit ve gözdağı taktiği örgüt ortamında diğer üyeleri arzu ettiği şekilde davranmaya zorlamak ve sosyal bir güç elde etmek için kullanılan bir taktiktir. Araççılık etik iklimi örgütte bireylerin çıkarlarını ön planda tutacağını vurgulayan bir iklim tipidir. Bu kapsamda liderin kritik görevleri sadakat düzeyi yüksek astlara vereceği değerlendirildiğinde bu görevleri sorunsuz tamamlayabilmek için tehdit ve gözdağı kullanan çalışanları yakın gruba dâhil etmesi olası görünmektedir. Örgütte algılanan etik iklimin araççılık olması ise bağlılık etkileşimi kurulmasında tehdit ve gözdağı taktikleri ile birlikte etkili olabilecektir. Bu doğrultuda bu çalışmada tehdit ve gözdağı taktiklerinin liderle kurulacak bağlılık etkileşimine etkisi ve bu etki üzerinde araççılık iklimlerinin aracılık rolü tespit edilmeye çalışılmıştır. 2. KURAMSAL ÇERÇEVE 2.. Tehdit Taktiği Bolino ve Turnley (2003) e göre, tehdit taktiği yıldırma ve korkutma amaçlı uygulanan bir taktiktir. Bu taktik lider ve çalışanlar tarafından örgütünde ve çevresi üzerinde güç sahibi olmak için kullanılmakta ve bu taktik kullanılırken korku yaratarak tehlikeli imajı verilmeye çalışılmaktadır (Arkin ve Sheppard, 990; Leary, 996). Tehdit taktiğin kullanan bireyin örgüttün diğer çalışanlarına gücünü ispat için psikolojik ve davranışsal anlamda yapacağı eylemlerle huzursuzluklara neden olabileceği Jones ve Pittman (982) tarafından yapılan çalışmada tespit edilmiştir. Böylelikle bu taktiği kullanan bireyler arzu ettiği şekilde davranmaları için diğer insanları korku ve yıldırma ile etkilemeye çalışmaktadır. Bu taktik, güç ile bağıntılı bir taktiktir ve daha az gücü olanlara karşı kullanılır. Boyun eğmeyi çalışanlar üzerinde gerçekleştirebilmek için tehdit ve baskıların arttırılarak devam ettirildiği bir taktiktir (Tedeschi ve Riess, 98; Crane ve Crane, 2002). Baskı ve tehdit taktiğini kullanan yönetici ve âmirler, çalışanları mevcut kapasitelerinin üstünde çalıştırarak ve fazla mesai yaptırarak örgütün işlerini tam ve zamanında yapılabilmesini amaçlarlar. Böyle bir amaç çalışanları tehdit ve baskıyla işlerinin gerçekleştirilmesinin gerekli olduğuna inandırabilmektedir. Diğer bir taraftan liderinin işlerinin yerine getirilmesi için yaratacağı tehdit ortamı üyenin de baskıyı kabul etmesini sağlamakta ve korku ile daha fazla çalışan üye liderin gözünde vazgeçilemeyen haline gelebilmektedir. Liderin bu tutumu üyeyi iş ve ilişkilerinde daha fazla tehditkâr ve güç kullanmak isteyen bir hale getirebilmekte, bu yönüyle daha güçlü ve işini iyi bilen, çalışkan ve kabiliyetli olarak görülebilmektedir (Yukl ve Tracey;992). Tehdit taktiği kullananların Wayne vd. (997) tarafından yapılan araştırmada terfi etme ihtimallerinin daha yüksek olduğu; tehdit etme taktiği ile bireyin kabul görmesi arasında Bolino ve Turnley (2003) tarafından anlamlı bir ilişki bulunmadığı, ancak bağlılık kapsamında tehdit ile etkilemenin performans değerlendirmesi açısından olumlu bir ilişki yaratacağı tespit edilen hususlar arasındadır.

3 592 Tehdit Etme ve Gözdağı Taktiğinin Bağlılık Etkileşimine Etkisinde Araççılık İklim Algısının Aracılık Rolü 2.2 Bağlılık Etkileşimi Bağlılık veya sadakat, kelime anlamı ile bir destek ve güven ifade etmekte olup lider ile üyenin birbirlerini desteklediklerini toplum içinde göstermeleri ile gerçekleşen ve böylelikle liderin üyeye vereceği işler konusunda fikir sahibi olmasını sağlayan etkileşim türüdür (Cevrioğlu, 2007). Bağlılık, özellikle etkileşimdeki ikili üyelerin birbirini koruyup kollamasına yöneliktir. Bu sebeple lider ve üye dış çevreye tam bir ağız birlikteliği yaparak, sır tutarak ve sağduyulu yaklaşım ile etkileşimin varlığını açıklayabilirler (Dienesch ve Liden, 986). Lider üye etkileşiminin temelinde yer alan her astın performansının etkileşimin farklı oluşmasını sağlayacağı yaklaşımı, astın alacağı görev ve sorumluluklar ile liderin de bu kapsamda sağladığı destek ve kaynakları da etkilemektedir (Liden ve Maslyn, 998). Liderler, sorumluluk düzeyi yüksek olan ve bağımsız karar almayı gerektiren rol ve görevleri bağlılık, sadakat düzeyi yüksek olan üyelere vermeyi tercih etmektedir (Bauer ve Green, 996). Bu nedenle liderler üyeleri hem tutum, davranış yönüyle değerlendirmekte hem de onların sadakatini ölçerek kritik ve de önem arz eden görevleri onlara dağıtmaktadır (Erdem, 2008). Bağlılık boyutu, LÜE sürecinde başlangıç etkileşimi sağlandıktan sonra güvene ve saygıya dayalı olarak etkileşimin gerçekleşmesini sağlayacak bir yapıdadır. Diğer bir taraftan sadakat güven ve saygının yaratılması yönüyle diğer boyutlara göre daha zor kazanılacağı için lider bunu daha detaylı bir şekilde test etmek isteyebilir. Bu nedenle liderler bu süreçte yetki devri ile astlarını test eder ve sadakatini tespit etmeye çalışırlar (Bauer ve Green, 996). Yüksek bağlılık davranışları bir defa yerine getirildiğinde lideri tatmin eden ve güvenini sağlayabilecek davranışlar değildir. Bu nedenle üyeler üstün çabalarla bu tür davranışları sürdürmeye çalışmalıdır. Lider, uzun dönemde elde edilmiş kazanımlar ve değerlendirmeler sonucunda bağlılığın oluştuğunu kabullenmekte, bu şekilde sağlanan etkileşimi geliştirerek devam ettirmenin faydalı olacağına inanmaktadır (Dienesch ve Liden, 986). Boies ve Howell (2006), lider ile uzun gayretler sonucu kurulan etkileşimin kalitesi sonucunda ortaya çıkan bağlılığın üyenin rollerini gönüllülükle yerine getirmesine ve hem liderin hem de üyenin kendini daha güçlü hissetmesine neden olduğunu ortaya koymuştur. Örgüt içinde liderle etkileşimin yüksek kalitede oluşturulmasının Schriesheim, vd. (200) tarafından yapılan çalışmada, örgüte olan bağlığı artırdığı, bu sayede üyelerin örgüte katkılarının arttığı ve bağlılık etkileşim ile performans kapsamında hem lidere, hem çalışana, hem de örgüte olumlu anlamlı katkılar sağlayarak performansın yükseldiği tespit edilmiştir Araççılık İklimi Egoizm, en genel anlamda bireylerin şahsi anlamda elde edecekleri kazanımlar ve getiriler şeklinde tanımlanmaktadır. Etik kavramının temelinde yer alan etik muhakeme esası dikkate alındığında egoizm temelli bir muhakemede kişisel çıkarlar dominant bir yapı teşkil edecektir. Egoist iklimler, diğerlerinin iyiliği ile ilgilenilmenin gereksiz olduğu kabullenmesi ile oluşturduğu normları gereğince kişisel kazan ımlar üzerine odaklanmayı desteklemektedir. Evrensel düzeyde egoist yaklaşımlar ve araççılık iklimleri herkesin kabul edeceği doğrulara bağlı olarak önem arz etmeyecek ve benimsenmeyecektir. Bu nedenle araççılık iklimleri

4 E Eurasian Social Sciences Journal206,Volume: S 593 çalışanlar tarafından etik muhakeme ile doğruların kabulü anlamında örgüt ortamında benimsenmeyecek ve az sayıda lider ve üye tarafından örgütlerde tercih edilecektir(barnett ve Vaicys, 2000). Örgütte kabul gören egoist yaklaşım normları uygulandığında çalışanlar etik kapsamda araççılık ikliminin kabul gördüğünü algılar ve diğerlerine zararına vereceğini bilse dahi kendi menfaatleri doğrultusunda örgütteki diğer çalışanların davranışlarını yönlendirmeyi amaç edinirler. Çalışanlar araççılık ikliminin etkisi ile aldıkları kararların örgütün faydasına olacağını değerlendirmekte ve örgüte sağlanan bu katkının kendilerine de yarar sağlayacağını kabullenmektedirler. Bu anlayış ile kendi kazanımlarını arttıracak alternatifleri ön plâna çıkarmayı istemektedirler (Martin ve Cullen, 2006). Wimbush ve Shepard (994), sahtekârlık, dolandırıcılık gibi üyeleri menfaatlerine ve çıkarlarına yöneltecek davranışların kabul gördüğü örgütlerde çalışanların örgütün iyiliği ve faydası konusunda hassas olmayacağı ve de diğer çalışanların yararını dikkate almayacağını belirtmektedir. Bu şartlarda kendini gösteren bencil davranışlar örgüte bağlılığın önünde engel teşkil edebilecektir Değişkenler Arasındaki İlişkiler ve Hipotezlerin Oluşturulması Lider üye etkileşimi esnasında, lider astlara rolleri dağıtmayı müteakip devredilen görevler yönüyle astların performansını rollerin icrasına uygun olarak farklı değerlendirmektedir (Dienesch ve Liden, 986; Wayne vd., 994; Case, 998; Cevrilioğlu,2007). Görev ve roller kapsamındaki bu değerlendirmede, astın iş tanımının ötesinde liderin de sağladığı destek ve sunduğu kaynaklar önemli hale gelmektedir (Liden ve Maslyn, 998). Liderler tehdit ve gözdağı taktiği kullanarak örgütte işlerin tam ve zamanında yapılabilmesi için çalışanların kapasitesini arttırarak çalışmasını sağlayabilmekte, liderin bu yaklaşımı neticesinde etkileşimi iyileştirme adına üyeler bu baskıyı kabullenerek gayretlerini arttırmakta ve grup içerisinde önemli pozisyonlar için tercih edilir hale gelmektedir. Örgütün diğer üyelerini tehdit ederek çoğunlukla gücünü kullanan üyeler, lider tarafından daha güçlü, kabiliyetli, çalışkan ve işini iyi bilen olarak kabul edilmektedir (Yukl ve Tracey,992). Bu nedenle lider bağımsız karar ve/veya sorumluluk almayı gerektiren görevleri sadakat düzeyi yüksek astlara verme eğiliminde olacak (Bauer ve Green, 996) ve güce sahip olabilecek astları bu nedenle yakın grup içerisine dâhil etmek isteyecektir. Bu kapsamda tehdit ve gözdağı ile güç elde etme kavramı bağlılık etkileşim kurma yönünde etkili olabilecektir. İşlerin tam ve zamanında yapılabilmesi için tehdit ve gözdağı gibi menfaatlere dayalı bir yönelim lider ve üyeleri kararlarında güç kullanma eğilimine sevk edecek ve çalışanlar örgütlerinde araççı bir etik iklim olduğunu algılayarak bunu kendi menfaatleri için kullanmak isteyecektir (Martin ve Cullen, 2006). Araççılık iklim algısı, tehdit ve gözdağı taktiğinin kullanımı ile birlikte, yakın ve sadakatli grup yaratmak için liderin astları ile kuracağı bağlılık etkileşimini anlamlı olarak etkileyebilecektir. Bu kapsamda model doğrultusunda oluşturulan hipotezler ve aracılık rolleri test edilmiştir: H:Tehdit ve gözdağı taktiği kullanımının örgüt ortamında algılanan araççılık iklimi üzerinde anlamlı etkisi vardır, H2:Örgüt ortamında algılanan araççılık ikliminin bağlılık etkileşimi üzerinde anlamlı etkisi vardır, H3: Tehdit ve gözdağı taktiği kullanımının bağlılık etkileşimi üzerinde anlamlı etkisi vardır, H4: Tehdit ve gözdağı taktiği kullanımının bağlılık etkileşimi üzerindeki etkisinde algılanan araççılık ikliminin aracılık rolü vardır.

5 594 Tehdit Etme ve Gözdağı Taktiğinin Bağlılık Etkileşimine Etkisinde Araççılık İklim Algısının Aracılık Rolü 3. ARAŞTIRMANIN TASARIM VE YÖNTEMİ 3.. Örneklem Araştırma, Ankara ilinde görev yapan ilk, ortaokul ve lise öğretmenlerin bulunduğu bir evrende gerçekleştirilmiştir. Örneklem belirlenirken, Milli Eğitim Bakanlığının istatistikleri esas alınmış ve bu istatistikler dahilinde kolayda örneklem yöntemi kullanılarak evreni temsil edecek sayıda öğretmen araştırmaya dahil edilmiştir. Çalışmanın yapıldığı okullardaki ana kütleden %95 güvenilirlik sınırları içerisinde %5 lik bir hata payı dikkate alınarak örneklem büyüklüğü 38 kişi olarak hesap edilmiştir (Sekaran, 992). toplam 550 öğretmene anket uygulaması yapılması planlanarak anketler gönderilmiş ve geri dönen anket sayısı 472 olmuştur. Geri dönüşün sağlandığı anketler içerisinde 455 tanesi analiz edilmek üzere uygun bulunmuştur Araştırmada Kullanılan Ölçekler Araştırmada kullanılan veri toplama tekniği anket yöntemi olup katılımcılara gönderilen anket formu aşağıdaki ölçeklerin birleşiminden oluşturulmuştur: a. Etik İklim ölçeği, Victor ve Cullen (988) tarafından geliştirilmiş olup araştırmada bu ölçeğin Araççılık iklim boyutu kullanılmıştır. Ölçeğin güvenirlik analizi kapsamında Cronbach alfa güvenirlik katsayısı.799 dir. Bu değer ölçeğin güvenilir olduğunu göstermektedir. Ölçeğin yapı geçerliliğini ölçmek için AMOS programı kullanılarak doğrulayıcı faktör analizi uygulanmış ve analiz sonucunda ölçeğin daha önceki çalışmalarda da tespit edilen tek faktörlü yapısına uyum sağladığı görülmüştür. b. İzlenim Yönetimi Taktikleri ölçeği, Bolino ve Turnley (999) tarafından geliştirilmiş olup araştırmada bu ölçeğin tehdit ve gözdağı boyutu kullanılmıştır. Ölçeğin güvenilirlik analizi kapsamında Cronbach alfa güvenirlik katsayısı.844 dür. Bu değer ölçeğin güvenilir olduğunu göstermektedir. Ölçeğin yapı geçerliliğini ölçmek için AMOS programı kullanılarak doğrulayıcı faktör analizi uygulanmış ve analiz sonucunda ölçeğin daha önceki çalışmalarda da tespit edilen tek faktörlü yapısına uyum sağladığı görülmüştür. c. Lider Üye Etkileşimi ölçeği, Liden ve Maslyn (998) tarafından geliştirilmiş olup bu çalışmada bağlılık boyutu kullanılmıştır. Ölçeğin güvenilirlik analizi kapsamında bağlılık boyutu için Cronbach alfa güvenirlik katsayısı.794 dür. Ölçeğin yapı geçerliliğini ölçmek için AMOS programı kullanılarak doğrulayıcı faktör analizi uygulanmış ve analiz sonucunda ölçeğin daha önceki çalışmalarda da tespit edilen tek faktörlü yapısına uyum sağladığı görülmüştür Yöntem

6 E Eurasian Social Sciences Journal206,Volume: S 595 Araştırma, anket yöntemi kullanılarak analizlerin icra edildiği uygulamalı ve tanımlayıcı bir araştırmadır. Araştırmada oluşturulan model değişkenlerinin aralarındaki ilişkileri ortaya koymayı amaçlayan bir yapıda tasarlanmıştır. Katılımcılara gönderilen anketlerde sağlanan verilerin analizi SPSS8 ve AMOS6 yazılımlarıyla yapılmıştır. Araştırmada örneklem ve ölçeklere ilişkin bilgilere yer verildikten sonra güvenilirlik ve geçerlilik çalışmaları gerçekleştirilmiş ve geçerlilik anlamında yapı geçerliliği esas alınarak doğrulayıcı faktör analizi uygulanmıştır. Oluşturulan model kapsamında değişkenler arasındaki ilişkileri belirlemek üzere korelasyon analizleri; hipotezleri test etmek için yapısal eşitlik modellemesi ve aracılık etkilerini test etmek için hiy erarşik regresyon analizleri uygulanmıştır. 4. BULGULAR Araştırmada öncelikli olarak Tehdit ve Gözdağı (TEHDIT) taktiği kullanımları, Lider Üye Etkileşimi (LÜE) bağlılık boyutu (BAGLILIK) ile algılanan Araççılık İklimine (ARAÇÇILIK) ilişkin verilerin ortalamaları, standart sapmaları, korelasyon değerleri incelenmiştir. Yapılan analiz neticesinde elde edilen ortalamalar, standart sapmalar ve korelasyon değerleri Tablo de sunulmuştur. Lider üye etkileşimi kapsamında Bağlılık etkileşimi (Ort.=2,49; ss.=,) boyutunun ortalaması değerlendirildiğinde örgütte bu etkileşimin orta seviyeye yakın bir ölçüde oluştuğu söylenebilir. Araççılık iklim (Ort.=2,79; ss.=0,8) boyutunun ortalaması değerlendirildiğinde katılımcıların bu iklimi az bir ölçüde algıladığını ve örgütte bu iklimin az bir oranda kabul gördüğü söylenebilir. İzlenim yönetimi taktiği kapsamında tehdit ve gözdağı taktiğinin (Ort.=.93; ss.=0,9) ortalaması ise taktiğin çok sık olarak kullanılmadığını göstermektedir. Değişkenler arası ilişkiler incelendiğinde değişkenlerin hepsinin birbiri ile anlamlı ilişkilerinin olduğu görülmektedir. Tablo Değişkenlere ait Ortalama, Standart Sapma ve Korelasyon değerleri Ort. S.S. 2 3 TEHDİT,93 0,87 (,844) ARAÇÇILIK 2,79 0,822,403 ** (,799) BAĞLILIK 2,49,37 **,224 ** (,907) *p<.05 ** p<.0 ( ) Güvenilirlik Değişkenler arasındaki anlamlı ilişkilerin tespitinden sonra hipotezleri test etmek ve bağılı değişkenler üzerindeki etkileri belirleme, açıklama güçlerini ortaya koymak üzere oluşturulan yapısal eşitlik modeli AMOS6 paket programı kullanarak analiz edilmiş ve regresyon analizleri gerçekleştirilmiştir. Analiz uygulandıktan sonra elde edilen sonuçlar ve model uyum indeks değerleri ile hipotez testlerinin sonuçları Şekil de verilmiştir: GFI:,946/ AGFI:,909/ CFI:,946/ TLI:,920/ NFI:,920/ RMSEA:,63/ CMIN/DF:2,806

7 596 Tehdit Etme ve Gözdağı Taktiğinin Bağlılık Etkileşimine Etkisinde Araççılık İklim Algısının Aracılık Rolü e9 e0 e e2 e3 e4 e5 A A2 A3 A4 A5 A6 A7 ARACCILIK_ e7 TT5 e5 e4 TT4 e3 TT3 e2 TT2 e TT e6 TEHDİT 0,49 0,9 0,24 BAGLILIK e8 BAG BAG2 BAG3 e6 e7 e8 Şekil - Yapısal Model ve Analiz Sonuçları Elde edilen sonuçlar tehdit taktiğinin lider üye etkileşimi bağlılık boyutu üzerinde (βbağlilik=0,24; p<0,00). Tespit edilen bir diğer husus ise örgütte tehdit taktiğinin kullanımının araççılık iklim algısında anlamlı ve açıklayıcı etkisinin olduğu tespitidir( βaraççilik=0,49 p<0,00). Model doğrultusunda araççılık iklim algısının da lider üye etkileşimi bağlılık boyutu üzerinde anlamlı ilişkisinin olduğu görülmüştür (βbağlilik=0,9 p<0,0;). Bu doğrultuda elde edilen bulgular neticesinde test edilen hipotezler doğrulanmış ve kabul edilmiştir. Değişkenler arasında aracılık etkisinin olup olmadığının ortaya çıkarılabilmesi için Baron ve Kenny (986) tarafından belirtilen şartların oluştuğu görülmektedir. Model kapsamında araççılık ikliminin aracılık rolünü belirlemek için hiyerarşik regresyon analizi yapılmıştır. Hiyerarşik regresyon analizinde, yaş, görev süresi ve yönetici olma beklentisi demografik değişkenlerin kontrol edilmesi maksadıyla birinci aşamada regresyon analizine dâhil edilmiştir. Bu yöntemle demografik değişkenlerin kontrol altına alınması sağlanarak, bağımsız değişkenlerin ayrı ayrı bağımlı değişkenler üzerindeki etkileri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Hiyerarşik regresyon analizi sonucunda araççılık iklim algısının aracılık etkisini araştırmak üzere hazırlanan dördüncü hipotez için şu bulgular elde edilmiştir: Model kapsamında tehdit taktiği değişkeni ile aracılık etkisi araştırılan araççılık iklimi değişkeni analize birlikte dâhil edildiğinde tehdit taktiğinin bağlılık etkileşimi üzerindeki anlamlı ve aynı yönlü etkilerinin sürdüğü ve değerde bir azalma meydana geldiği (β= 0,229; p<0,0) bu anlamda araççılık iklim algısının kısmi aracılık rolü bulunduğu tespit edilmiştir. Beta değerlerindeki azalma miktarının anlamlılık düzeyi Sobel testi kullanılarak değerlendirilmiştir. Sobel testi sonucunda anlamlılık düzeyleri uygun görülmüş ve test edilen aracılık etkileri anlamlı olarak kabul edilmiştir.

8 E Eurasian Social Sciences Journal206,Volume: S 597 Tablo 2 Hiyerarşik Regresyon Analizi Sonuçları MODEL Beta ARAÇÇILIK BAĞLILIK YAS -,72* GOREVSURE,05 Yoneticibeklenti,27*** Adjusted R2 0,74 0,80 R2 F 3,06*** 2 YAS 0,22 -,38* GOREVSURE 0, -,034 Yoneticibeklenti 0,23**,23** TEHDİT 0,359***,273*** Adjusted R2 0,8 0,38 0,88 0,66 R2 F 25,97*** 34,55*** 3 YAS -,4* GOREVSURE -,048 Yoneticibeklenti,08* TEHDİT,229*** ARAÇÇILIK,25** Adjusted R2 0,49 R2 0,3 F 6,800** Sobel testi Z= ** *p<.05 ** p<.0 ( ) *** p<.,00 Güvenilirlik 5. SONUÇ VE ÖNERİLER Bu çalışmada tehdit taktiği kullanımının liderle bağlılık etkileşim kurma yönünde anlamlı etkilerinin olup olmadığı yazın da değerlendirilerek araştırılırken bu etki üzerinde araççılık etik iklim algılarının da aracılık rolü üstlenip üstlenmeyeceği tespit edilmeye çalışılmıştır. Örgütte tehdit taktiği kullanımı, lider ve astın kurduğu etkileşimde önemini zorla fark ettirme yönüyle gücün kullanımı şeklinde kendini göstermekte ve bu durum ise örgüt açısından önem arz etmektedir. Bu nedenle araştırmada ilk aşamada üyelerin uygulayacağı tehdit taktiğinin liderle kuracakları bağlılık etkileşimine yapacağı etkiler tespit edilmeye çalışılmıştır. Tehdit taktiği kullanımının bağlılık etkileşimi üzerinde anlamlı etkileri olduğu görülmüştür. Bu tespit Yukl ve Tracy (992) tarafından yapılan tespiti destekler niteliktedir. Liderlerin astlarını veya rakiplerini boyun eğmeye zorlayabilmek için tehditkar davranmaları bağlılık etkileşimi arttıkça kabul görmeye başlayabilecek ve grup moralinin düşmesi pahasına zorlayıcı güç kullanımı aratabilecektir (French ve Raven, 959). Bu durum astlar tarafından her ne kadar başlangıçta liderin yakın grubuna girmek için

9 598 Tehdit Etme ve Gözdağı Taktiğinin Bağlılık Etkileşimine Etkisinde Araççılık İklim Algısının Aracılık Rolü kabul edilebilecek bir durum olarak görülse de zamanla ya boyun eğmenin gereği olarak yaratıcılığın kaybedilmesine neden olacak ya da karşı duruşlar sergilenmesi neticesinde liderle ile gruplar arasında çatışmalara yol açabilecektir. Liderlerin sorumluluk almayı gerektiren görevleri sadakat düzeyi yüksek astlara verme eğilimi (Bauer ve Green, 996) astlarda yüksek bağlılık yaratarak onların gayretlerini sürekli hale getirmeleri yönünde tetikleyebilir. Bu anlamda Meydan (20) tarafından belirtilen talimatlara sorgusuz uyulmanın gerektirdiği durumlarda, hiyerarşik organizasyonlarda tehdit taktiğinin kullanımı çok da sıkıntı yaratmayacak ve boyun eğen çalışanlar tarafından da benimsenebilecektir. Ancak taktiğin kullanımı ile artmış görünen bağlılık Rosenfeld vd. (995) tarafından da belirtildiği gibi sadece baskıyı durdurma adına liderin girişimlerini durdurmaya yönelik olabilir. Bu durumda bağlılık destekten çok bir direnme şeklinde kendini gösterebilecektir. Tehdit taktiği kullanılarak liderle kurulacak bağlılık etkileşiminde araççılık iklim algısının aracılık rolü olduğu da tespit edilen bir diğer husustur. Liderle bağlılık etkileşimi kurulduğunda araççılık iklim algısının kısmi aracı rolü olduğu bulgusu hem liderin hem de çalışanların menfaatlerin öncelik kazandığı iklimlerden de etkilenerek bağlılık etkileşimi kurduğunu göstermiştir. Bu nedenle tehdit ve gözdağı taktiklerini makul göstermek ve kabul ettirmek isteyen ile liderler çalışanların menfaatlerini ön planda tutacakları araççılık iklimlerini teşvik edebileceklerdir. Bu durumda genel anlamda örgütlerde istenmeyen bir kavram olan tehdit, baskı, gözdağı gibi kavramlar liderin kısa sürede işlerini tamamlayabilmesi için uygulanacak ve astlar da buna boyun eğerek bu durumdan istifade etmeye çalışacaklardır. Araştırma dâhilinde bazı kıstılar çalışmayı sınırlandırmaktadır. Çalışma evren anlamında tek bir kurumda uygulamalı olarak gerçekleştirilmiştir. Bu nedenle diğer kurumlarda kamu veya özel sektörde bulunan çeşitli firmalarla analizlerin uygulanması daha kapsamlı ve farklı sonuçların elde edilmesine vesile olacaktır. Bunun yanı sıra coğrafi anlamda da belli bir bölgede yapılan çalışma ulusal ve uluslararası şekilde gerçekleştirilebilecek bir yapıdadır. Bu anlamda araştırmanın genişletilmesi elde edilen daha fazla veri neticesinde daha anlamlı ve açıklayıcı sonuçlara ulaşılmasını sağlayacaktır. REFERENCES Arkin, R.A. ve J.A. Sheppard. (990), Strategic Self-Presentation: An Overview In M.J. CODY and M.L. McLAUGHLIN (eds): The Psychological Of Tactical Communication, Clevedon UK: Multilingual Matters Ltd., Barnett, T., and C. Vaicys (2000),." The moderating effect of individuals' perceptions of ethical work climate on ethical judgments and behavioral intentions", Journal of Business Ethics, 27, 4, Bauer, T.N. ve Graen, S.G. (996). Development of Leader-Member Exchange: A Longitudinal Test. Academy of Management Journal, Vol.39 No.6, Boies, K., ve Howell, J. M. (2006), Leader member exchange in teams: An examination of the interaction between relationship differentiation and mean LMX in explaining team-level outcomes, The Leadership Quarterly, 7, 3,

10 E Eurasian Social Sciences Journal206,Volume: S 599 Bolino, M. C. ve Turnley, W. H. (999). Measuring Impression management in organizations: A scale development based on the Jones and Pittman Taxonomy. Organizational Research Methods, Vol 2, No.2, Bolino, M.C. ve W.H. Turnley, (2003). Counternormative Impression Management, Likeability and Performance Ratings: The Use of Intimidation in an Organizational Setting, Journal of Organizational Behavior, Case, R. (998). Leader Member Exchange Theory and Sport: Possible Applications. Journal of Sport Behavior, Vol 2 No.4, Cevrilioğlu, E. (2007), Lider-üye Etkileşimi ile Bireysel ve Örgütsel Sonuçları Arasındaki İlişki: Ampirik Bir İnceleme, Basılmamış Doktora Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon. Crane, E. ve F.G. Crane. (2002), Usage and Effectiveness of Impression Management Strategies in Organizational Settings, Journal of Group Psychotherapy Psychodrama and Sociometry, 55,, Dienesch, R. M. ve Liden, R. C. (986). Leader-member Exchange Model of Leadership: A Critique and Further Development. Academy of Management Review, Vol.(3), Erdem, F.S. (2008), Organizasyonlarda Lider-Üye Etkileşiminin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerindeki Etkilerinde, İzlenim Yönetimi Davranışının Rolü: Kayseri de Hizmet Sektöründe Bir Araştırma,(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri, Erciyes Ünivers itesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. French, J. R. P. ve B. Raven. (959), The bases of social power. In D. Cartwright (Ed.), Studies of social power, Ann Arbor, MI: University of Michigan, Institute for Social Research Jones, E.E. ve T.S. Pittman. (9829, Toward a general theory of strategic self-presentation, Psychological perspectives on the self,, Leary, M.R. (996). Self-Presentation, Impression Management and Interpersonal Behavior, Oxford, Westview Press, Liden, R.C. ve J.M. Maslyn (998). Multidimensionality of Leader-Member Exchange: An Empirical Assessment Through Scale Development. Journal of Management, Vol.24 No., Martin, K.D. ve J.B. Cullen. (2006). Continuities And Extensions Of Ethical Climate Theory: A Meta- Analytic Review. Journal Of Business Ethics. 69, Meydan, C.H. (209, Örgütsel Ortamda Tükenmişliğin İzlenim Yönetimi Taktikleri İle İlişkisi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İIBF Dergisi, 6, 2, Schriesheim, C. A., Castro, S. L., Zhou, X. T., ve Yammarino, F. J. (200), The folly of theorizing A but testing B : A selective level-of-analysis review of the field and a detailed leader member exchange illustration, The Leadership Quarterly, 2, 4, Tedeschi, J.T., ve M. Riess. (98). Identities, The Phenomenal Self, and Laboratory Research, In J.T. Tedeschı (Ed.), Impression management Theory and Social Psychological Research. New York: Academic Press, Inc. Victor, B. ve Cullen, J.B. (988). The Organizational Bases of Ethical Climates. Administrative Science Quarterly, Vol.33, 0-25.

11 600 Tehdit Etme ve Gözdağı Taktiğinin Bağlılık Etkileşimine Etkisinde Araççılık İklim Algısının Aracılık Rolü Wayne, S. J., Liden, R. C. ve Sparrowe, R. T. (994). Developing Leader-Member Exchanges: The Influence of Gender and Ingratiation. American Behavioral Scientist, Vol. 37, No. 5, Wayne, S. J., Shore, L. M.ve Liden, R. C. (997), Perceived Organizational Support and Leader- Member Exchange: A Social Exchange Perspective. Academy of Management Journal, Vol. 40, 82- Wimbush, J.C. ve J.M. Shepard. (994), Toward An Understanding of Ethical Climate: Its Relationship to Ethical Behavior and Supervisory Influence, Journal of Business Ethics, 3, Yukl, G., ve Tracey, B. (992). Consequences of Influence Tactics Used with Subordinates, Peers, and the Boss, Journal of Applied Psychology, Vol. 77,