T.C. SAYIġTAY BAġKANLIĞI. TÜRKĠYE TAġKÖMÜRÜ KURUMU KARADON TAġKÖMÜRÜ ĠġLETME MÜESSESESĠ 2013 YILI DENETĠM RAPORU

Transkript

1 T.C. SAYIġTAY BAġKANLIĞI TÜRKĠYE TAġKÖMÜRÜ KURUMU KARADON TAġKÖMÜRÜ ĠġLETME MÜESSESESĠ 2013 YILI DENETĠM RAPORU

2 Bu rapor, tarih, 6085 sayılı SayıĢtay Kanunu ile tarih, 233 sayılı KHK uyarınca düzenlenmiģ, SayıĢtay Rapor Değerlendirme Kurulu nun Tarih, 155 sayılı oturumunda kabul edilmiģtir.

3 Müessesenin Ünvanı : Karadon TaĢkömürü ĠĢletme Müessesesi Merkezi : Zonguldak Bağlı olduğu kuruluģ : Türkiye TaĢkömürü Kurumu Esas sermayesi : TL. (x) ÖdenmiĢ sermayesi : TL Karar organı (Yönetim Komitesi) Karar Görevde bulunduğu süre organındaki Adı ve soyadı Müessesedeki görevi BaĢlama tarihi Ayrılma tarihi Ünvanı 1- BaĢkan Mustafa ÖZÇELĠK Müessese Müdürü Devam ediyor. 2 - Üye Ahmet BAġ Müessese Müd. Yrd. (Ürt.) Devam ediyor. 3 -Üye Hüseyin DOĞAN Müessese Müd. Yrd.(Etüd - Tesis) Devam ediyor. 4 - Üye Yusuf ÜNLÜTÜRK Müessese Müd. Yrd.(Elektro - Mek.) Devam ediyor. 5- Üye Ġsmail AYÇA Müessese Müd. Yrd (Ġdari-Mali) Üye Arif KARAKAġ Müessese Müd. Yrd (Ġdari-Mali) Devam ediyor. (x) Müessesenin sermayesi TTK Yönetim Kurulu nun tarih, 45 sayılı kararıyla TL ye yükseltilmiģtir

4

5 ĠÇĠNDEKĠLER I. TOPLU BAKIġ... I II. ĠDARĠ BÜNYE... 1 A-Mevzuat :... 1 B-TeĢkilat :... 1 C- Personel durumu:... 3 III.MALĠ BÜNYE A- Mali durum : B- Mali sonuçlar : IV. ĠġLETME ÇALIġMALARI A-Giderler: B-Tedarik iģleri : C Üretim ve maliyetler : D-Pazarlama: E-Sigorta iģleri : F-ĠĢletme sonuçları : G Yatırımlar : V- BĠLANÇO Aktif (varlıklar) : Pasif (Kaynaklar): VI. GELĠR TABLOSU VII. E K L E R

6 TABLOLAR Bölüm Tablo no Adı Sayfa I. Toplu bakıģ 1 Toplu Bilgiler III II. Ġdari bünye 2 Personel Sayısı 3 3 Personele Yapılan Harcamalar 8 4 Sosyal Giderler 10 III. Mali bünye 5 Mali Durum 12 IV. ĠĢletme çalıģmaları A- Giderler 6 Giderler 18 B-Tedarik iģleri 7 Ġlk Madde ve Malzeme Alımları 19 8 Hizmet Alımları 21 9 Redevans Bilgileri Ġlk Madde ve Malzeme Stokları 28 C-Üretim ve maliyetler 11 Üretim Kaydı Açık ĠĢçi Sayıları Fiili Yevmiye Adetleri Hazırlık ÇalıĢmaları Hazırlık Ġlerleme Randımanları Arama Sondaj ÇalıĢmaları Lavvar ÇalıĢma Değerleri ĠĢ Kazaları BaĢlıca Tüketim Malzemeleri Rezerv Kategorisi ĠĢçilik Türleri Üretim maliyetleri Satılabilir TaĢkömürü Birim Üretim 119 Maliyetleri D-Pazarlama 24 SatıĢlar SatıĢ Fiyatları Stoklar (Mamul, Yarı Mamul ve Ticari Mal) 123 E-Sıgorta iģleri 27 Sigorta ĠĢleri 124 F-ĠĢletme sonuçları 28 SatıĢ Sonuçları Faaliyet sonucu göstergeleri 127 G-Yatırımlar 30 Yatırımlar Muhtelif ĠĢler Projesi Alt Kalemler 137 V. Bilanço 32 Aktif Hesaplar Ticari Alacaklar Maddi Duran Varlıklar (Genel) Maddi Duran Varlıklar (Edinme Değeri ve 144 BirikmiĢ Amortismanlar) 36 BirikmiĢ Amortismanlar Pasif Hesaplar Ticari Borçlar 147 VI. Gelir tablosu 39 Gelir ve Giderler 151

7 Raporda yer alan kısaltmalar ÇATES : Çatalağzı Termik Santralı DPT : Devlet Planlama MüsteĢarlığı EKĠ : Ereğli Kömür ĠĢletmeleri ETKB : Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı EÜAġ : Elektrik Üretim Anonim ġirketi ĠDT : Ġktisadi devlet teģekkülü KHK : Kanun hükmünde kararname KĠK : Kamu Ġhale Kurumu / Kanunu KĠT : Kamu iktisadi teģebbüsü MĠGEM : Maden ĠĢleri Genel Müdürlüğü MKE : Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu MTA : Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü PDKS : Personel devam kontrol sistemi TĠM : TaĢkömürü iģletme müessesesi TĠS : Toplu iģ sözleģmesi TKĠ : Türkiye Kömür ĠĢletmeleri Kurumu TTK : Türkiye TaĢkömürü Kurumu TÜĠK : Türkiye Ġstatistik Kurumu YKK : Yönetim kurulu kararı YPK : Yüksek Planlama Kurulu

8

9 I I. TOPLU BAKIġ Zonguldak havzasındaki taģkömürünün 1829 yılında ilk kez Ereğli Neyren Deresi Köseağzı Değirmeni mevkiinde bulunmasına müteakip ilk kez Kozlu da baģlayan kömür arama ve deneme üretimi çalıģmaları, 1841 yılından itibaren Osmanlı Devlet adamlarının oluģturduğu bir kumpanyaya havale edilmiģtir yılında Filyos tan Ereğli ye kadar uzanan taģkömürü havzası, Sultan Birinci Abdülmecit in fermanıyla (Ahmed Nazif Ağa ve Hüsnü Efendinin hazırladığı tarihli Ġlmühaberle) kendi Hazine-i Hassa Vakıflarına dahil edilmiģ, Havzanın tamamında olduğu gibi Karadon Bölgesinde de maden ocakları Hazine-i Hassa adına çok sayıda Ģirket tarafından iģletilmiģtir. Madenler önceleri Darphane-i Amire ye bağlıyken, 1850 den sonra Hazine-i Hassa Ġdaresi ne geçmiģ, 1851 yılında, üretim, nakliyat ve yükleme sorunlarının çözülmesi amacıyla, Ġngiliz Mühendisler Evkaf Nezareti tarafından özel anlaģma ile havzaya getirilmiģlerdir döneminde sadece insan ve hayvan gücüne dayalı ve ağırlıklı olarak açık ocak iģletmeciliğiyle yılda ortalama bin ton taģkömürü üretimi yapılmıģ, Kırım savaģının çıkması ile havza denetimi 1854 yılında Muvakkat Ġngiliz Ġdaresi ne bırakılmıģ, yoğun olarak Ġngiliz ve Fransız Ģirketlerinin çalıģtığı bu dönemde bu yıldan itibaren artan üretim miktarı savaģın bitmesi ile tekrar 35 bin ton seviyelerine düģmüģtür. Hazine-i Hassa Nezareti tarafından idare edilen Ereğli Kömür Madeni 1865 yılında Bahriye Nezareti ne bağlanmıģ, 1867 de oluģturulan yönetsel yapılanmaya göre, yönetimin sorumlusu olan Ereğli Madenleri Müdürü Ereğli de görev yaparken, Kozlu da maden bölgesinde Bahriye Subayları ve madencilerden oluģan Fen (teknik) ve Ġmalat (üretim) Komisyonları kurulmuģtur. Bahriye Ġdaresi, Havza-i Fahmiye yi (Kömür Havzasını) baģlıca 6 üretim bölgesine ayırmıģtır. Bu üretim bölgeleri sırasıyla; Alacaağzı, Kozlu, Zonguldak, Kilimli, Çatalağzı ve Amasra dır. Bu düzenlemeden sonra, tüm havzada olduğu gibi Karadon da da (Kilimli, Çatalağzı) maden ocakları, çok sayıda Ģirket tarafından imal ruhsatları ile iģletilmiģtir. Üzülmez-Asma ve Karadon-Gelik bölgelerinde havzanın en zengin damarlarını iģleten Eseyan ve Karamanyan ġirketleri, padiģahın izni ile 1893 yılında Zonguldak Limanı nı inģa etmiģlerdir yılında kurulan Ereğli ġirketi Osmaniyesi satın aldığı büyük rezervli sahalar ve Zonguldak-Çatalağzı demiryollarını birleģtirmek için gerekli tüneli açma gerekçesiyle sahip olduğu sahadan sonra, 1897 yılında 1 no.lu Zonguldak Lavvarı, Merkez atelyesi, Yayla Konağı ve ĠĢçi evleri, iģçi barakaları, hastane ve kilise inģasına baģlamıģ, 1903 yılında da 2 no.lu Gelik (Karadon) Lavvarını yaptırmıģtır. ġirketin idaresi, menfaatleri doğrultusunda kar getirmeyen hiçbir yere, hiçbir zaman ne sermaye yatırmıģ ne de teknikten istifade yolunda teģebbüste bulunmuģtur. ġirket azami kar getiren kalın damarlarda çalıģmıģ, bunlar arasında bulunan cm kalınlıktaki damarları iģletmekten kaçınmıģtır de havzanın yönetimini Bahriye Nezareti görevlilerinden teslim alan sivil idare (Nafia Nezareti), Nafia Mühendisi EĢref Bey i Ereğli Kömür Madenleri Müdürü olarak tayin etmiģtir.

10 II Sayıştay 1920 yılında TBMM Hükümeti havzanın kontrolünü ele almıģ, mevcut ocaklar 1929 yılında Türkiye ĠĢ Bankası tarafından kurulan Kilimli Kömür Madenleri T.A.ġ. Genel Müdürü Esad Kerimol idaresinde havzanın tarihinde DevletleĢtirilmesine kadar Kilimli ve Güntepe ocaklarında faaliyetlerine baģarı ile devam etmiģtir. Bu dönemde ĠĢ Bankası nca Üzülmez ve Kilimli de (Karadon) birer lavvar inģa edilmiģ, tarihinde de Üzülmez Sömikok ve Briket Fabrikası açılmıģ, Kilimli (Karadon) da 300 kiģilik yatakhane, duģ binaları ve kahvehaneler hizmete açılmıģ, 1936 de yer altında %6 oranında mekanizasyon uygulanmıģtır tarihinde Ereğli ġirketi ile bir satın alma sözleģmesi imzalanmıģ, tarih ve 3146 Sayılı Kanunla Ereğli ġirketi Hükümet tarafından satın alınarak tüm varlıklarıyla Etibank a devredilmiģtir yılında havzadaki ocaklar Etibank tarafından kurulan Ereğli Kömür ĠĢletmeleri T.A.ġ. (EKĠ) tarafından iģletilmeye baģlanmıģtır yılında Karadon-Çatalağzı nda 60 Mw gücünde bir santral kurulmuģtur tarih ve 3867 Sayılı Kömür Havzasındaki Ocakların Devletçe ĠĢletilmesi Kanunuyla havzadaki tüm ocaklar kamulaģtırılarak Devlet eliyle iģletilmesi sağlanmıģtır. Bu yasanın hemen ardından tarihli Ereğli Kömür Havzasının Devletçe ĠĢletilmesine Dair Kararname ile bütün imtiyazlar, imal ruhsatları ve özel ocaklar EKĠTAġ a devredilmiģtir. Etibank Yönetim Kurulu nun tarih ve 275/8 sayılı kararı ile de EKĠTAġ, Ereğli Kömürleri ĠĢletmesi (EKĠ) Müessesesi ne dönüģtürülmüģtür. Etibank ın EKĠ Müessesesi tarafından iģletilen ocaklar tarihinde kabul edilen ve tarihinde yayınlanan 6974 Sayılı Kanunla kurulan Türkiye Kömür ĠĢletmeleri Kurumu na (TKĠ) devredilmiģtir. KĠT lerin yeniden düzenlenmesi kapsamında çıkarılan tarih ve 96 sayılı KHK ile Türkiye TaĢkömürü Kurumu (TTK) kurulmuģ ve TKĠ ye bağlı Ereğli Kömürleri ĠĢletmesi Müessesesi TTK ya devredilerek taģkömürü rezervinin iģletilmesi hakkı tüm hukuku ile TTK ya verilmiģtir. TTK Yönetim Kurulu nun tarih ve 442 sayılı kararıyla tarihi itibarıyla Karadon Bölgesi Müessese haline getirilmiģtir. Müessese merkezi Zonguldak ilinin 12 km. doğusunda olup üretim faaliyetleri Müessesenin Gelik ve Kilimli ĠĢletmelerince yapılmakta, üretilen tuvönan kömür lavvar tesisinde yıkanarak üç ana ürün elde edilmekte, ana hatlarıyla; %70 oranında elde edilen filtrasyon ürünü kömür Çatalağzı Termik Santraline, %26 oranında elde edilen metalürjik kömür (düģük küllü-ince lave) Ereğli Demir Çelik Fabrikasına, mm. ebatlı kömürler ise Çay-Kur Fabrikasına ve yakımlık olarak satılmaktadır. Karadon Müessesesinin son 5 yıla iliģkin toplu bilgileri aģağıdaki çizelgede sunulmuģtur.

11 III Tablo 1 Toplu Bilgiler Toplu bilgiler Ölçü ArtıĢ Son iki veya AzalıĢ yıl farkı % Sermaye Bin TL ÖdenmiĢ sermaye Bin TL Öz kaynaklar Bin TL (20.009) (16) Yabancı kaynaklar Bin TL Yabancı kaynaklara sirayet eden zarar Bin TL Finansman giderleri Bin TL Maddi duran varlıklar (edinme değeri) Bin TL Maddi duran varlıklar (birikmiģ Bin TL amortismanı) ( ) ( ) (6.084) 5 Yatırımlar için yapılan nakdi ödemeler Bin TL (1.101) (10) Yatırımların gerçekleģme oranı (nakdi) % Tüm alım tutarı (hizmet alımları dahil) Bin TL (5.012) (13) Üretim miktarı (satılabilir kömür) Bin ton (39) (7) Tüm üretim tutarı (üretim maliyeti) Bin TL Üretim verimliliği (veya randıman) Kg/Yev (2) (0) SatıĢ miktarı : Mües. üretimi kömür Bin ton (34) (7) -Emtia kömür Bin ton Net satıģ tutarı Bin TL (3.175) (3) Stoklar: 0 -Ġlk madde ve malzeme Bin TL Yarı mamuler Bin TL Mamuller Bin TL (846) (46) -Ticari mallar Bin TL Diğer stoklar Bin TL Memur (ortalama) KiĢi (2) (11) SözleĢmeli (ortalama) KiĢi (8) (3) ĠĢçi (ortalama) KiĢi (242) (7) Personel için yapılan tüm giderler Bin TL Cari yıla iliģkin: -Memurlar için yapılan giderler Bin TL (69) (8) -Memur baģına aylık ortalama gider Bin TL SözleĢmeliler için yapılan giderler Bin TL SözleĢmeli baģına aylık ortalama gider Bin TL ĠĢçiler için yapılan giderler Bin TL ĠĢçi baģına aylık ortalama gider Bin TL Dönem kârına iliģkin vergi ve diğer Bin TL yasal yük. - - Tahakkuk eden vergiler Bin TL (1.052) 13 GSYĠH'ya katkı (üretici fiyatlarıyla) Bin TL (5.903) (15) GSYĠH'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL (6.955) (15) GSMH'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL (6.955) (15) Zararlılık (öz kaynak yitiriliģi) % Faaliyet karı veya zararı Bin TL ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) (11.741) 6 Dönem karı zararı Bin TL ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) (9.197) 5 Bilanço karı zararı Bin TL ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 11

12 IV Sayıştay Karadon TaĢkömürü Müessesesinin nominal sermayesi 2013 yılında milyon liraya çıkarılmıģ, yıl sonu itibarıyla bu tutarın tamamı ödenmiģtir. Müessesede 2013 yılında üretilen 756,6 bin ton tüvanan kömürün % 65,5 i oranında elde edilen 495,8 bin ton satılabilir kömür satıģa sunulmuģtur. SatıĢı gerçekleģen 487 bin ton kömür karģılığında 90,9 milyon lira satıģ hâsılatı sağlanmıģ, toplam satıģ maliyeti 239,6 milyon lira olmuģ ve bu dönemde 148,7 milyon lira tutarında faaliyet zararı meydana gelmiģtir. Faaliyet zararı ile olağan ve olağandıģı gider ve gelir unsurlarının hesaba katılması sonucunda 2013 yılında 205,6 milyon lira tutarında dönem zararı oluģmuģtur. Zonguldak taģkömürü havzasının jeolojik yapısı nedeniyle, üretimde tam mekanizasyon uygulanamamakta, üretim esas olarak insan gücüne dayalı olarak sürdürülmektedir yılı sonu itibarıyla çalıģan iģçi sayısı kiģidir. Bu iģçilerin % 86 oranında ü yer altı iģçisidir. Son yıllarda üretim miktarındaki artıģ olmaması, birim maliyet içindeki sabit giderlerin payı daha da artmakta, üretim ve satıģ maliyeti yükselmekte ve satıģ fiyatlarına yansıtılamayan maliyet artıģları doğrudan zarara dönüģmektedir. Kömürün satıģ fiyatı ithal maliyetine göre belirlenmekte, maliyete göre fiyat artırma imkânı bulunmamaktadır. KoklaĢabilir nitelikli taģkömürünün sanayi için vazgeçilmez bir enerji kaynağı olması ve ülke ekonomisine katkısı dikkate alınarak önemli tutarda yatırım kaynağı aktarılmasıyla kuyu ve ana kat galerilerinden oluģan hazırlık projeleri hızlandırılmıģ ve büyük bir kısmı tamamlanmıģtır. Önümüzdeki dönemde yer altı iģçi sayısının optimum seviyeye çıkartılarak üretimin artırılması mümkün olacaktır. Bunun paralelinde üretim verimliliğinin de artırılması için yönetim etkinliğinin artırılarak uygun çalıģma koģullarının sağlanması, iģçi ücretlerinin performansa dayalı hale getirilmesi gerekmektedir. Müessese ihtiyacı olan kaynağı yaratamadığı için finansman ihtiyacının önemli bir kısmı sermaye artıģı ile Hazine tarafından karģılanmaktadır. Üretim maliyetlerinin yüksek gerçekleģmesi ve satıģların devamlı zararlarla sonuçlanması, sermaye ihtiyacını her yıl arttırmaktadır. Bunun azalması için üretim miktarının artırılarak üretim maliyetinin düģürülmesi gerekmektedir. Yukarıda özetlenen nedenlerle elde edilen satıģ hasılatının iģçi ücretlerini dahi karģılayamadığı, Müessesenin sürekli olarak zarar ettiği ve birikmiģ zararların büyük tutarlara ulaģtığı göz önüne alınarak, dönem zararlarının önlenebilmesi için iģgücü verimliliği ile birlikte üretim miktarlarının artırılması ve birim üretim maliyetlerinin düģürülmesi yönünde etkin önlemler alınması Müessese zararının asgariye düģürülmesi gerekmektedir. Öneriler: Karadon TaĢkömürü ĠĢletme Müessesesinin 2013 yılındaki çalıģmaları üzerinde SayıĢtay tarafından yapılan incelemeler sonucunda getirilen öneriler aģağıdadır.

13 V Yılına iliģkin öneriler: Yılına iliģkin yeni öneri bulunmamaktadır. Önceki yıllardan devam eden ve izlemede olan konular: 1- ĠĢletmelerde iģgücü kayıplarının önlenmesi, iģ verimliliğinin artırılması ve iģ disiplini sağlanması konusunda yaģanan sorunların, Müessese yöneticileri tarafından alınan tedbirlere rağmen henüz bütünüyle çözümlenemediği tespit edildiğinden, bu tedbirlerin kararlılıkla uygulanmasına ve TeftiĢ Kurulu nca da izlenmesine devam edilmesi, (Sayfa: 6, 7 ), 2- Üretimin sürdürülebilirliği için hazırlık, nakliyat, elektro-mekanik ve diğer üretime yardımcı iģçiliklerde doğan açığın giderilmesini teminen Genel Müdürlük nezdinde giriģimlerde bulunulması (sayfa: 44), 3- Müessese ruhsat alanı içerisinde redevans usulü ile iģletmecilik yapan firmaların, Kuruma olan birikmiģ borçlarının sözleģmelerin ilgili hükümleri çerçevesinde tahsil edilmesi, gerektiğinde sözleģme ve ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda fesih de dahil iģlem yapılması ( Sayfa :61), 4- Solunabilir ve patlayabilir tozla mücadelede; -Toz oluģumunun engellenmesi, kaynağında tozun bastırılması, toz yoğunluğunun eģik sınır değerin altına düģürülmesi için kurulan tesisat, fisketeler ve alınan diğer önlemlerin hareketli ortamda sürekli kontrol edilerek güncellenmeleri ve bunların sürekli çalıģır durumda tutulmaları, -Patlayabilir tozla mücadele için yeterli miktarda taģ tozu serpilmesi dahil her türlü tedbirin alınması, -ĠĢ Kanunu ve Maden ve TaĢ Ocakları ĠĢletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği Önlemlerine ĠliĢkin Tüzük ile diğer ilgili mevzuat hükümlerine titizlikle uyulması, bu doğrultuda gereken her türlü önlemin alınması (Sayfa :100), 5-ÇalıĢma Bakanlığı iģ müfettiģleri ile Kurum ĠĢ Güvenliği ve Eğitim Daire BaĢkanlığı denetim elemanlarının müessese iģyerlerinde, yıl içerisinde yaptıkları genel ve kontrol amaçlı denetimlerde tespit ettikleri noksanlıkların en kısa sürede giderilmesi, tekerrür etmelerinin önlenmesi ile Müessesede önemli ölçüde iģ gücü ve zaman kaybına neden olan iģ kazalarına engel olunması için, baģta eğitim çalıģmalarına ağırlık verilmesi olmak üzere ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda gerekli her türlü tedbirin alınması (sayfa: 106,107), 6-Raporun ilgili bölümlerinde yer alan ve Ek:11 de listelenen öneri ve tavsiyelerin de yerine getirilmesi. Sonuç : Karadon TaĢkömürü ĠĢletme Müessesesi nin 2013 bilançosu ve ,08 Türk Lirası dönem zararı ile kapanan gelir tablosu tasvibe sunulur.

14

15 1 A-Mevzuat : II. ĠDARĠ BÜNYE Kamu Ġktisadi TeĢekkülleri ve Kamu Ġktisadi KuruluĢları Hakkında tarih ve 60 sayılı KHK ile; Ereğli Kömürleri ĠĢletme Müessesesi yerine (EKĠ) Armutçuk, Kozlu, Üzülmez, Karadon ve Amasra TaĢkömürü ĠĢletme Müesseselerini bünyesinde toplayan Türkiye TaĢkömürü Kurumu (TTK) kurulmuģtur tarih ve 60 sayılı Kamu Ġktisadi TeĢekkülleri ve Kamu Ġktisadi KuruluĢları Hakkında KHK, tarih ve 2929 sayılı Kanunla değiģtirilmiģtir. Yapılan bu düzenlemeden sonra Türkiye TaĢkömürü Kurumunun KuruluĢu Hakkında tarih ve 96 sayılı KHK yayımlanmıģtır. Kamu Ġktisadi TeĢekkülleri ve Kamu Ġktisadi KuruluĢları tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 233 sayılı Kamu Ġktisadi TeĢebbüsleri Hakkında KHK ile yeniden düzenlenmiģ ve 2929 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılmıģtır. 233 sayılı KHK gereğince hazırlanan, Ekonomik ĠĢler Yüksek Koordinasyon Kurulu tarafından kabul edilen Türkiye TaĢkömürü Kurumu Ana Statüsü tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiģtir. Karadon TaĢkömürü ĠĢletme Müessesesi; 3346 sayılı Kanun ile 8065 sayılı SayıĢtay Kanunu ve 233 sayılı KHK gereğince T.C. SatıĢtay ın mali, idari, hukuki ve teknik olarak sürekli denetime tabi olup, 233 sayılı KHK de saklı tutulan hususlar dıģında özel hukuk hükümlerine göre faaliyette bulunmaktadır. Memur ve sözleģmeli personel statüsünde çalıģan personelin özlük hakları, 399 sayılı KHK ve 657 sayılı Kanun a göre, ĠĢçi statüsündeki personelin özlük ve sosyal hakları; 4857 sayılı ĠĢ Kanunu, 2821 sayılı Sendikalar Kanunu, 2822 sayılı Toplu ĠĢ SözleĢmesi grev ve Lokavt Kanunu na göre yürütülmektedir. Tüm personel sosyal güvenlik bakımından 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigotası Kanunu ile oluģturulan mevzuata tabi bulunmaktadır. B-TeĢkilat : 1-TeĢkilatın yapısı : 233 sayılı KHK gereğince hazırlanan Türkiye TaĢkömürü Kurumu Ana Statüsü çerçevesinde, tarih ve 240 sayılı TTK Yönetim Kurulu Kararı ile kabul edilen Türkiye TaĢkömürü Kurumu KuruluĢ, Görev ve ÇalıĢma Esasları Yönetmeliği nde muhtelif Yönetim Kurulu Kararları ile değiģiklik yapılmıģ, söz konusu Yönetmelik TTK Yönetim Kurulu nun tarih ve 49 sayılı kararı ile yürürlükten kaldırılarak yerine Türkiye TaĢkömürü Kurumu TeĢkilat Yapısı, Görev ve ÇalıĢma Esasları Yönergesi yürürlüğe konulmuģtur.

16 2 Sayıştay Bu Yönergeye göre Müessese teģkilatı; yönetim komitesi, müessese müdürü, üretim, etüt-tesis, idari ve elektro-mekanikten sorumlu 4 müessese müdür yardımcısı ve bunlara bağlı servis müdürlükleri ve Ģeflikleri ile yönetim komitesine bağlı özel büro Ģefliği ve doğrudan müessese müdürüne bağlı sivil savunma amir ve uzmanlığı birimlerinden oluģmaktadır. 2-Karar organı : 233 sayılı KHK ve TTK Ana Statüsüne göre; Müessesenin karar organı Yönetim Komitesidir. 233 sayılı KHK nin 18 inci maddesine göre Yönetim Komitesi bir baģkan dört üyeden oluģmakta bu üyeler TTK Yönetim Kurulunca atanmaktadır. Müesssenin yönetim komitesi baģkan ve üyeleri raporun giriģ bölümünde yer almaktadır. Karadon TaĢkömürü ĠĢletme Müessesesi Yönetim Komitesi üyelerinden birinin 2013 yılında vefat etmesi nedeniyle boģalan üyeliğe atama yapılmıģ, yeni üye tarihinde göreve baģlamıģtır. Yönetim Komitesi, 2013 yılında 25 toplantı yapmıģ, teknik, idari, mali olmak üzere çeģitli konularda 115 karar almıģtır. 3-Yürütme organı : 233 sayılı KHK nin 17 nci maddesi ile TTK Ana Statüsünün 13 üncü maddesine göre; müessesenin yetkili ve sorumlu yürütme organı müessese müdürlüğüdür. Müessese Müdürü; üretim, etüt-tesis, idari, elektro-mekanikten sorumlu 4 müessese müdür yardımcısı ile birlikte yürütme organını oluģturmakta, yürütme organı bünyesinde müessese müdürü ve müessese müdür yardımcılarına bağlı iģletme müdürlükleri, Ģube müdürlükleri ve baģmühendislikler bulunmaktadır. Müessese Müdürü; müesseseyi kanun, tüzük ve yönetmelik hükümleri ile TTK Yönetim Kurulu ve Müessese Yönetim Komitesi kararları doğrultusunda yönetmekle görevli olup, idare ve yargı mercilerine ve üçüncü kiģilere karģı müesseseyi temsil etmektedir. - Hukuk servisi : Müessesenin hukuk iģleri; genel müdürlük merkezinden yürütülmektedir tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan tarih ve 2008/14269 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile TTK Genel Müdürlük ve Müesseselerinde yapılan kadro ihdas ve iptal iģlemleri sonucunda Müesseselerde Hukuk MüĢavirliği birimleri iptal edilerek Genel Müdürlük Hukuk MüĢavirliği bünyesine alınmıģtır.

17 3 Bu nedenle müessesenin hukuk iģleri ve davaları TTK Hukuk MüĢavirliği tarafından yürütülmekte, yıl içinde ortaya çıkan dava ve takip konuları TTK Hukuk MüĢavirliğine iletilmekte olup, buradan takip edilmekte ve yürütülmektedir. Müessese aleyhine açılan davalar genellikle, iģ kazaları, maluliyet, meslek hastalıkları ve kıdem tazminatlarıyla ilgili iģ davalarıdır. - TeftiĢ ve kontrol servisleri: Müessesenin teftiģ iģlemleri; TTK TeftiĢ Kurulu Yönetmeliğine göre Kurum TeftiĢ Kurulu BaĢkanlığınca yürütülmektedir. Müessesenin 2013 yılı teftiģ programı tarih ve 726 sayılı Genel Müdür onayı ile yürürlüğe girmiģtir yılında Karadon TaĢkömürü ĠĢletme Müessese Müdürlüğünün 2012 yılı iģlem ve faaliyetleri hakkında tarih ve 21 sayılı Cevaplı TeftiĢ Raporu düzenlenerek gerekli öneri ve tavsiyelerde bulunulmuģ, ayrıca değiģik konularda inceleme ve tahkik raporları hazırlanmıģtır. C- Personel durumu: 1-Personel kadroları ve personele iliģkin iģlemler: Müessesenin 2013 yılı personel kadroları ile dönem içinde çalıģan ortalama personel ve dönem sonu personeli önceki yıl verileriyle mukayeseli olarak aģağıdaki çizelgede gösterilmiģtir. Tablo 2 Personel Sayısı Personel ÇalıĢan personel Norm Program ÇalıĢan personel Ortalama Yıl sonu kadro kadro Ortalama Yıl sonu kiģi KiĢi sayı sayı kiģi KiĢi A - Memurlar: -Genel idare hizmetleri Toplam (A) B - SözleĢmeliler: sayılı KHK'ye göre çalıģanlar Toplam (B) C - ĠĢçiler: - 1-Sürekli iģçiler: a) Aylıklılar b) Gündelikçiler (saat ücretliler) Geçici iģçiler Toplam (C) Genel toplam (A+B+C) Bakanlar Kurulu nun 2013/5077 sayılı Kararıyla gerçekleģtirilen, kadro ihdas ve iptalleri sonunda TTK Genel Müdürlüğü ne tahsis edilen kadroların, teģekkül

18 4 Sayıştay merkezi ve bağlı müesseselere dağılımı, tarih, 21/232 sayılı TTK Yönetim Kurulu Kararıyla yapılmıģtır. Bu düzenleme sonucunda; Karadon Müessesesine tahsisili 12 adet Koruma ve Güvenlik Görevlisi kadrosu iptal edilmiģ, 4 adet sağlık memuru ile 5 adet ambar memuru kadrosu da Karadon Müesssesine tahsis edilmiģtir yılı bütçe ve iģ programında Müessese de 18 memur, 317 sözleģmeli, da iģçi olmak üzere toplam personel çalıģması programlanmıģ, yılsonunda ise, Müessesede 17 memur, 314 sözleģmeli, de iģçi olmak üzere toplam personel çalıģmıģtır yılı içinde Müessese de çalıģan memur sayısı; 1 i emeklilik, 1 i vefat olmak üzere 2 kiģi azalmıģ, 1 kiģinin de Kurum içi atama yoluyla göreve baģlaması nedeniyle yıl sonunda memur personel sayısı 17 olmuģtur. Müessesede çalıģan sözleģmeli personel sayısı; 2013 yılında 17 emeklilik, 7 istifa, 3 ü de vefat nedeniyle toplam 27 kiģi azalırken, 20 kiģinin açıktan tayin, 2 kiģinin askerlik dönüģü, 1 kiģinin de Kurum içi atama yoluyla olmak üzere toplam 23 kiģinin göreve baģlaması nedeniyle yıl sonunda sözleģmeli personel sayısı 314 kiģi olmuģtur. Müessesede çalıģan iģçilerde ise; 2013 yılında 53 iģçi giriģine karģılık 197 si emekli olmak üzere toplam toplam 246 iģçi çıkıģı olmuģ, yıl sonu itibarıyla iģçi sayısı 193 kiģi azalmak suretiyle dan iģçiye düģmüģtür yıl sonu itibarıyla mevcut iģçinin ü yeraltı, 473 ü de yerüstünde çalıģmaktadır. Personelin müessese içinde servislere dağılımı ve yıllık hareketlerini gösterir çizelgeler raporun 1,2,3 ve 4 numaralı eklerinde yer almıģtır. Memur statüsünde çalıģan personelin özlük hakları; 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 399 sayılı KHK, sosyal hakları ise 5434 sayılı T.C Emekli Sandığı Kanununa tabi bulunmaktadır. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 233 ve 399 sayılı KHK lere tabi olan personel ile 2495 sayılı Bazı Kurum ve KuruluĢların Korunması ve Güvenliklerinin Sağlanması Hakkında Kanun ve buna ait yönetmeliğe tabi olanların hizmete alınması görev ve yetkileri, nitelikleri, atanma, ilerleme, yükselme, hak ve yükümlülükleriyle diğer özlük hakları, tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Türkiye TaĢkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü Personel Yönetmeliği ile düzenlenmiģtir. Söz konusu personel ayrıca, TTK Personeli Görevde Yükselme ve Unvan DeğiĢikliği Yönetmeliği ile TTK Genel Müdürlüğü Kadrolu ve SözleĢmeli Personel Sicil Amirleri Yönetmeliği ne tabi bulunmaktadır. SözleĢmeli personelin özlük hakları 399 Sayılı KHK ye, 399 Sayılı KHK de hüküm bulunmayan hallerde Devlet Personel BaĢkanlığı nın görüģü alınmak kaydıyla

19 5 657 Sayılı Kanuna, sosyal hakları ise 5434 Sayılı T.C Emekli Sandığı Kanunu na ve 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu na tabidir. ĠĢçi statüsünde çalıģan personelin özlük ve sosyal hakları; 4857 Sayılı ĠĢ Kanunu, 2821 Sayılı Sendikalar Kanunu, 2822 Sayılı Toplu ĠĢ SözleĢmesi Grev ve Lokavt Kanunu, 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu hükümlerine göre yürütülmektedir. Müessesede 2013 yılında Kamu ĠĢletmeleri ĠĢveren Sendikası ile Genel Maden ĠĢçileri Sendikası arasında imzalanan ve tarihlerini kapsayan 25. Dönem Toplu ĠĢ SözleĢmesi hükümleri uygulanmıģtır. Kurumda açıktan atamalar; Kamu Ġktisadi TeĢebbüsleri ve Bağlı Ortaklıklarının yıllık Genel Yatırım ve Finansman Programları çerçevesinde Kurumdan bir önceki yıl ayrılan personel sayısına bağlı olarak Yönetim Kuruluna tanınan yetki ile yapılmaktadır yılında alınan izin çerçevesinde Karadon Müessesesinde açıktan atama yoluyla göreve baģlayan sözleģmeli personel sayısı 20, iģçi sayısı ise 37 kiģidir. Müessesede 2013 yılında açıktan atanan memur bulunmamaktadır. Müesseselerin iģçi, memur ve sözleģmeli personel ihtiyacıyla ilgili atama, tayin ve izin iģlemlerinin Ana TeĢekkül tarafından planlanması ve uygulanması nedeniyle bu konuya TTK Genel Müdürlük raporunda ayrıntılı olarak yer verilmiģtir. Müessesenin Personel Müdürlüğü bünyesinde ĠĢçi Sağlığı ve Koruma BaĢhekimliği kadrosu bulunmakla birlikte uzun yıllardan beri Müessesede görevli iģyeri hekimi istihdam edilememiģtir. Bu durumun asli nedeni Kurumda istihdam edilen hekimlere verilen ücretin yetersiz olmasıdır sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanununa istinaden Sağlık Bakanlığı nca yapılan kura çekimi sonucunda Kuruma yerleģtirilen pratisyen hekimler, ya göreve baģlamamıģlar ya da göreve baģlasalar bile ücret azlığı nedeniyle ilk fırsatta Kurumdan ayrılmıģlardır. Bu nedenle, TTK Genel Müdürlüğüne bağlı diğer müesseselerde olduğu gibi Karadon Müessesesinde de önceki yıllardan beri iģyeri hekimi bulunmaması yüzünden çevredeki sağlık kuruluģlarına muayene veya kontrol için giden iģçilerin yol açtığı iģgücü kayıpları ciddi boyutlara ulaģmıģtır. Özellikle hastane izni ve rapor kullanmayı alıģkanlık haline getiren iģçilerin iģyerlerinde hekim bulunmamasının yarattığı boģluktan da yararlanmak suretiyle bu alıģkanlıklarını sürdürdükleri görülmüģtür. Müesseselere gereken sayıda iģyeri hekimi ve sağlık personeli alınması halinde iģ gücü kayıplarının önemli ölçüde azalacağını ve bu soruna bir an önce çözüm bulunması gerektiğini dikkate alan TTK Genel Müdürlüğü, tarih, sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6331sayılı ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nun getirdiği yükümlülükler çerçevesinde, sonuncusu 2013 yılı

20 6 Sayıştay Mart ayında olmak üzere üç kez ihaleye çıkmasına rağmen bu konuda olumlu bir sonuç alınamamıģtır. Ancak, denetim tarihinde (Mayıs 2014) yapılan incelemelerde, TTK Genel Müdürlüğü nce tarihinde gerçekleģtirilen ihale sonucunda, Ana TeĢekkül ve bağlı müesseselerinde iģyeri hekimliği hizmeti sağlanması konusunda bir firmanın seçildiği, tarihinden itibaren bu firmadan iģyeri hekimliği hizmetlerinin temin edilmeye baģlandığı, bu çerçevede Karadon Müessesesine bağlı iģyerlerinde 4 iģyeri hekiminin göreve baģladığı görülmüģtür. Müessesede iģgücü kayıplarının önlenmesi ve iģ verimliliğinin artırılması açısından iģyeri hekimi bulundurulmasıyla ilgili sorunun çözümlenmesi konusunda sağlanan olumlu geliģmelerin yakından takip edilmesi önem taģımaktadır. Müessesenin 2012 yılı Denetim Raporunda; - Ġzinsiz ve mazeretsiz iģe gelmemeyi, hastane izni kullanmayı alıģkanlık haline getiren, disiplinsiz hareket eden, iģ amirlerine ve arkadaģlarına karģı uygunsuz ve fiili davranıģlarda bulunan iģçilere 4857 Sayılı ĠĢ Kanununun ilgili hükümlerinin uygulanması, - Personel Devam Kontrol Sistemiyle ilgili olarak TTK Genel Müdürlüğünce çıkarılan genelge ve talimatlara titizlikle uyulması, - PDKS kayıtları ile lambahane kayıtları ve kamera görüntülerinin ilgili birim amirlerince aylık olarak kontrol edilmesi, vergi kayıplarına ve kamu zararına yol açan haksız ödemelerin önüne geçilmesi, Konularının Kurum TeftiĢ Kurulu nca yapılan olağan denetimler sırasında izlenmesi ve sonucuna göre iģlem yapılması önerilmiģtir. Denetim tarihinde (Mayıs 2014) yapılan incelemelerde; -Yukarıdaki öneride yer alan konuların Kurum TeftiĢ Kurulu nca 2013 yılında yapılan olağan denetimler sırasında yakından izlendiği ve bu sorunların çözümü için Kurum Yöneticilerince alınması gerekli önlemler hakkında öneri ve tavsiyelerde bulunulduğu, - Kurum Yöneticileri tarafından alınan tedbirler kapsamında 2013 yılında disiplinsiz hareket eden 20 iģçinin iģyerlerinin değiģtirildiği ve 4857 Sayılı ĠĢ Kanunu nun 25 nci madde II nci bendi gereğince de 24 iģçinin iģ akdi feshedildiği, ettiği, -Alınan bütün tedbirlere rağmen olumsuz alıģkanlıkların 2013 yılında da devam Tespit edilmiģtir. Yukarıda açıklanan nedenlerle; ĠĢletmelerde iģgücü kayıplarının önlenmesi, iģ verimliliğinin artırılması ve iģ disiplini sağlanması konusunda yaģanan sorunların, Müessese yöneticileri tarafından

21 7 alınan tedbirlere rağmen henüz bütünüyle çözümlenemediği tespit edildiğinden, bu tedbirlerin kararlılıkla uygulanmasına ve TeftiĢ Kurulu nca da izlenmesine devam edilmesi önerilir. 2-Personele yapılan harcamalar : 2013 yılında personele yapılan harcamalar bir önceki yıl sonuçlarıyla karģılaģtırmalı olarak aģağıdaki çizelgede gösterilmiģtir.

22 8 Sayıştay Tablo 3 Personele Yapılan Harcamalar Personele Yapılan Harcamalar Toplam harcama Bin TL 2012 Harcanan KiĢi baģına ayda düģen Ödeneğin son durumu 2013 Harcanan Bin TL Esas Ek Sosyal Cari yıl Ücretler ödemeler giderler Toplamı TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL GeçmiĢ yılla ilgili ödeme ve geri alıģlar Toplam KiĢi baģına Harcama ayda düģen Bin TL TL Bin TL A- Memurlar B- SözleĢmeliler C- ĠĢçiler Genel toplam ( A+B+C ) Geçen yıl toplamı Fark (1.304) (2.899) 1.374

23 9 Müessesenin 2013 yılı personel giderleri toplamı önceki yıla göre % 6,1 oranında artmak suretiyle bin lira tutarında gerçekleģmiģtir. Bu tutarın bin lirası cari yıla, bin lirası da geçmiģ yıllara iliģkindir yılında gerçekleģen toplam personel harcamalarının % 0,3 oranında 787 bin lirası memurlara, % 7,4 oranında bin lirası sözleģmeli personele, % 92,3 oranında bin lirası da iģçilere iliģkindir yılında bin lira tutarında gerçekleģen cari yıla iliģkin personel harcamalarının % 40 oranında bin lirası esas ücretler, % 30,5 oranında bin lirası ek ödemeler, % 29,5 oranında bin lirası da sosyal giderlerden oluģmaktadır. Memur ve sözleģmeli personel ücretlerinde 2013 yılında uygulanacak artıģlar ve ücret tavanları, 2012/1 Sayılı Kamu Görevlileri Hakem Kurulu kararıyla belirlenmiģtir. Bu karar çerçevesinde 3 Ocak 2013 tarihinde Maliye Bakanlığı nca yayımlanan Genelge ile 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu kapsamında çalıģan memur katsayıları ile 399 sayılı KHK nin eki (II) sayılı cetvelde yer alan sözleģmeli personele 2013 yılında ödenecek ücret tavanları saptanmıģtır. ĠĢçi personele Kamu ĠĢletmeleri ĠĢveren Sendikası ile Genel Maden ĠĢçileri Sendikası arasında imzalanan tarihlerini kapsayan 25. Dönem Toplu ĠĢ SözleĢmesi uygulanmıģtır. 3-Sosyal konular ve giderleri : Müessese personeli için 2013 yılında yapılan sosyal giderler geçen yılla mukayeseli olarak aģağıdaki çizelgede gösterilmiģtir.

24 10 Sayıştay A- Cari yılla ilgili: Sosyal giderler Tablo 4 Sosyal Giderler Memurlar SözleĢmeliler ĠĢçiler Toplam Fark Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL 1-Aile ve çocuk yardımı Evlenme, doğum ve ölüm yardımı Sosyal yardım zammı Barındırma giderleri Yedirme yardımı Giydirme yardımı TaĢıma gideri Sosyal güvenlik ve genel sağlık sigortası primi ĠĢveren payı ve ek karģılığı (1.460) 9-Emekli ikramiyesi, iģten ayrılma tazminatı (128) 10-ĠĢsizlik sigortası primi iģveren payı Sağlık giderleri Eğitim giderleri (41) 15-Personel dernek ve vakıflara yardımlar Ayni ve nakdi baģka sosyal giderler (979) B-GeçmiĢ yılla ilgili: Toplam (A) (1.304) 1-Emekli ikramiyesi, iģten ayrılma tazminatı (2.899) 2-Diğer ödemeler Toplam (B) (2.899) Genel toplam (A+B) (4.203)

25 11 Müessese personeli için 2013 yılında gerçekleģen sosyal giderler toplamı önceki yıla göre % 5,3 oranında azalmak suretiyle bin lira olmuģtur. Bu tutarın % 0,3 ü memurlara, % 5,3 ü sözleģmeli personele, % 94,4 ü da iģçilere ait bulunmaktadır. Cari yılda iģçi, memur ve sözleģmeli personele yapılan sosyal giderlerin ağırlıklı tutarını; sosyal güvenlik kurumu primleri iģveren ve çalıģan paylarına, sosyal yardımlar, yedirme ve iģsizlik sigortası primi iģveren payı tutarlarına aittir. Cari yılda iģçi personele yapılan sosyal giderler; Genel Maden ĠĢçileri Sendikası ile imzalanan Toplu ĠĢ SözleĢmesi gereğince yapılan ödemelerden oluģmakta, iģsizlik sigortası primi iģveren payı sosyal giderler içinde yer almaktadır. ĠĢçi personele 25. Dönem Toplu ĠĢ SözleĢmesinin 62 nci maddesinde, yemek bedeli, evlenme, doğum, ölüm, hastalık yardımı, taģıt yardımı, ayni ve nakdi sosyal giderler olarak verilen kömür yardımı düzenlenmiģtir. GeçmiĢ yılla ilgili sosyal giderleri; emekliler için SSK ya ödenen sosyal yardımlar ile emekli ikramiyesi ve iģten ayrılma tazminatının geçmiģ yıllarla ilgili kısmı oluģturmaktadır.

26 12 Sayıştay A- Mali durum : III.MALĠ BÜNYE Müessesenin 2013 yılına ait varlıkları ile kaynaklarının ayrıntısı aģağıdaki çizelgede gösterilmiģtir. Tablo 5 Mali Durum Mali durum Fark Bin TL % Bin TL % Bin TL Varlıklar (aktif) : 1 - Dönen varlıklar : a ) Hazır değerler b ) Kısa sürede paraya çev. değ (6.923) Toplam (1) Duran varlıklar a ) Uzun sürede paraya çev. değ (1) b ) Bağlı değerler (905) Toplam (2) (907) Varlıklar toplamı , ,0 (7.792) Kaynaklar ( pasif ) : 1 - Yabancı kaynaklar b ) Kısa vadeli a ) Uzun vadeli Toplam (1) Öz kaynaklar , (20.009) Kaynaklar toplamı , ,0 (7.791) Müessesenin bilançosunda yer alan varlıklar ve kaynaklar ayrıntılı bir Ģekilde düzenlenerek rapor ekleri arasında (Ek: 5) ve (Ek:6) yer verilmiģtir. Müesseseni 2013 yılı faaliyetleri sonucu % 27 oranında BinTL'lık yabancı,%73 oranında Bin TL'lık öz kaynak yaratılarak %25 oranında bin TL'si dönen, %75 oranında BinTL'si duran değerlere tahsis edilmiģtir.mali bünye analizine esas olan bu çizelgelerdeki veriler temel alınarak yukarıdaki mali durum çizelgesi düzenlenmiģ ve Müessesenin mali göstergeleri arasındaki oransal iliģkiler aģağıda irdelenmiģtir. 1- Mali yapı oranları : a) Mali kaldıraç : Yabancı kaynaklar x x100 = Varlıklar toplamı % % = Müessese nin 2013 yılı faaliyetlerinin ne ölçüde yabancı ve öz kaynaklarca karģılandığının bir göstergesi olan yukarıdaki orantıda görüleceği üzere toplam

27 13 varlıkların % 26'sını yabancı kaynaklar teģkil etmekte olup; %74 oranındaki bir kısım ise öz kaynaklara aittir. Bu göstergeler 2013 yılında müessesenin faaliyetlerinin %74 gibi önemli bir kısmının öz kaynaklarca finanse edildiğini belirlemektedir. Ancak bu öz kaynaklar müessesenin kendi faaliyetleri sonucu yarattığı öz kaynak olmayıp; dönem faaliyetlerinin sürekli zararla sonuçlanması ile öz kaynaklar gerçekte her yıl yitirilmekte ve doğan finansman açıkları hazinece sermaye artırımı ve ödenmemiģ sermayeye mahsuben yapılan ödemelerle karģılanmaktadır. b) Mali yeterlilik (finansman) : Öz kaynaklar x x 100 = Yabancı kaynaklar % % = Müessesenin toplam kaynakları arasında öz ve yabancı kaynak dengesini belirleyen gösterge sonucundanda görüleceği gibi iģletme faaliyetlerinin finanasmanınıda kullanılan beher 100 TL yabancı kaynak karģılığında 282 TL öz kaynak kullanılmaktadır..normal sanayi kuruluģlarında en az bire yakın bir değer olması arzu edilen rasyo sonucunun öz kaynaklar lehine böyle yüksek oranda gerçekleģmesi müessesenin iģletme faaliyetleri ile yarattığı gerçek bir sermaye olmaması nedeniyle yanıltıcı bir görünüm olmaktadır.gösterge sonucu iģletme faaliyetlerinin finansmanında gereğinden fazla öz kaynak kullanıldığının yada baģka bir ifade ile atıl durumda öz sermayeye sahip olduğunu düģündürtmektedir. öz kaynakların esas itibarıyla Hazine tarafından gerçekleģtirilen sermaye artıģlarıyla oluģturulması nedeniyle bu rasyo Müesssenin gerçek durumunu yansıtmamakta,gerçek anlamda faize kredi kullanılması durumunda müessesenin gerçek finansal durumunun belirlenebileceği ifade edilebilir. c) Oto finansman (iç kaynaklar) : Müessese faaliyetlerinin her yıl giderek artan dönem zararları ile sonuçlanmasının,doğal sonucu olarak yedek ayırma imkanı olmamasının sonucu oto finanasman yaratma Ģansı bulunmadığından dönem karı ve önceki yıl karlarından ayrılan birikmiģ yedek de bulunmaması nedeniyle Müessesenin iç kaynaklarına (oto finansman) iliģkin rasyo düzenlenmemiģtir. d) Bağlı değerlerin finansmanında kullanılan kaynaklar ve bu değerlerin kaynaklar içindeki yeri: % % Bağlı değerler x x 100 Öz kaynaklar = =

28 14 Sayıştay Bağlı değerler x 100 = x 100 = Varlıklar toplamı Maddi duran varlıklar(net) x 100 = x 100 = Öz kaynaklar Müessesenin bağlı değerleri toplam varlıklarının %74'ünü teģkil etmektedir.madencilik alanında faaliyet gösterildiği dikkate alındığında toplam varlıkların %74 ünün bağlı değerlerden oluģması oldukça doğal bir durum kabul edilmelidir. Ancak öz kaynakların müessesenin kendi faaliyetleri sonucu doğmasından ziyade hazine yardımları yoluyla temin edilmesi, gösterge sonuçlarını gerçekçilikten uzaklaģtırmaktadır. e) Paraya çevrilebilir ve hazır değerlerin varlıklar içindeki yeri : % % Paraya çev. ve hazır değerler x x 100 = Varlıklar toplamı = Müessesenin 2013 yılı bilançosundaki varlıkların %26 unu paraya çevrilebilir ve hazır değerler oluģturmaktadır. Bu oran önceki yıla göre 3 puan azalıģ göstermiģtir. 2- Likidite oranları : Cari oran = Dönen varlıklar x100 Kısa vadeli yabancı kaynaklar = x % % = Likidite = (Dönen varlıklar stoklar) x 100 Oranı Kısa vadeli yabancı kaynaklar ( ) x 100 = = (Hazır değerler+çok kısa sürede paraya çevrilebilir değerler)100 Nakit = Oranı Kısa vadeli yabancı kaynaklar = (75x = - -

29 15 Müessesenin kısa vadeli yabancı kaynaklarının vadelerinde karģılanabilmesi, baģka bir ifadeyle borç ödeme gücünü gösteren likidite oranlarına göre dönen varlıkları kısa süreli borçlarını % 99 oranında ödeyebilmekte,dönen varlıklardan likidite yeteneği sınırlı kısa sürede paraya çevribilir olmayan stokların düģürülmesi ile likidite oranı ise %38 Ģeklinde görülmektedir. yukarıdaki sonuçlarına göre, Müessesenin dönen varlıkları ile kısa vadeli borçları karģılanabilmektedir. Müessesenin hazır değerleri ile ise kısa süreli borçlarının ödenmesi mümkün görülmemektedir. 3- Varlıklar kullanım oranları : Dönen varlık devir hızı: Net satıģlar = Ortalama ticari alacaklar = Aktif devir hızı: SatıĢların maliyeti = Ortalama mamul stokları = Dönen varlık devir hızı: Net satıģlar = Dönen varlıklar = 2,4 2,1 Aktif devir hızı : Net satıģlar = Varlıklar toplamı = 0,6 0,6 Net iģletme sermayesi devir hızı:kısa vadeli yabancı kaynaklar dönen değerleri aģtığından net iģletme sermayesi oluģmamıģtır. Öz kaynak devir hızı: Net satıģlar = Öz kaynaklar (ortalama) = 0,8 0,7 Müessesenin mamül satıģ hasılatı ile varlıklarının yılda kaç kez elde edilebilirliğinin göstergesi olan devir hızları sonuçlarına göre;müessesenin satıģlardan

30 16 Sayıştay sağladığı hasılat ile ortalama ticari alacaklarının yılda 21 kez,dönen varlıklarının 2,4 kez,ortalama öz kaynaklar ise 0,8 defa devretme imkanına sahiptir.müessesenin mamul stokları 2013 yılı sonu itibariyle satıģlara bağlı olarak düģüģ gösterdiğinden göstergede büyük sapma oluģmaktadır.göstergelerdeki ortalama değerler aritmetik ortalama olarak alınmıģtır.stokların yıl sonu ortalama değerleri büyük oranda düģtüğünden satıģların maliyet göstergesi geçen yıla göre oldukça yükselmiģtir. B- Mali sonuçlar : 1- Zararlılık: a) Öz kaynak yitiriliģi: Dönem zararıx x 100 = Öz kaynaklar % % = Müessesenin dönem zararlarının öz kaynaklarını aģması nedeniyle bu oran anlamlı sonuçlar vermemektedir. Çünkü normal koģullarda her yıl biriken zararlar nedeniyle öz kaynakların tamamının yitirilmiģ olması gerekmektedir. Gösterge sonucu dönem baģı öz kaynakların tamamının yitirilmiģ olduğu sonucunu belirlemektedir. 2- Mali sonucu ilgilendirilen etkenler: Müessesenin ortalama maliyetleri ile ortalama satıģ fiyatı arasındaki olumsuz fark, faaliyet zararı oluģmasına neden olmakta ve sağlanan hasılat ile satılan malın maliyeti dahi karģılanamamaktadır % % Bilanço zararı x 100 = x100 = = ÖdenmiĢ sermaye Müessesenin, 2013 yılı bilançosundaki verilere göre her 100 lira tutarındaki ödenmiģ sermayesinin % 95 lirası oranında bilanço zararı oluģmuģtur. Faaliyet dönemi sonu itibariyle, her 100 liralık net satıģa karģılık 215 lira iģçi ücreti yapıldığı ve 264 lira tutarında da satıģ maliyeti oluģtuğu görülmektedir. Yukarıdaki gösterge sonucundan müessesenin 2013 yılı mamul satıģlarından sağlanan hasılatla iģçi ücretlerinin ancak % 47'si karģılanabilmektedir. Müessesenin satıģ hâsılatının yükselmesi, üretilen ve satılan kömür miktarı ve satıģ fiyatlarındaki artıģa bağlı bulunmaktadır. Müessesenin kârlı ve verimli çalıģması için gerekli yatırımların zamanında ve yeterince yapılması, imkanlar ölçüsünde maliyetlerin oluģumunda tasarruf sağlayıcı tedbirlerle birlikte verimlilik artıģının sağlanması gerekmektedir.

31 17 IV. ĠġLETME ÇALIġMALARI Müessesenin 2013 yılı ĠĢ Programı ve Bütçesi, Müessese Yönetim Komitesinin tarih, 71 sayılı kararı ile kabul edilmiģ, TTK Yönetim Kurulu nun tarih, 37/443 sayılı kararı ile onaylanarak uygulamaya konulmuģtur. Müessesenin 2013 yılı iģ programında; Toplam personel sayısının kiģi olacağı, bu sayının sının iģçi, 317 sinin sözleģmeli, 18 inin de kadrolu memur olacağı, toplam iģçiden sının yer altında, 490 ının de yer üstünde çalıģacağı tahmin edilmiģtir. Bu dönemde Müessese iģletmelerinde ton satılabilir kömür üretileceği, bu miktarın tonunun iç tüketimde sarf edileceği ve kalan tonun satıģa sunulacağı öngörülmüģtür yılı satınalma faaliyetlerinde bin lira tutarında iģletme malzemesi, bin liralık yatırım malzemesi ve bin lira tutarında hizmet alımı olmak üzere toplam bin lira tutarında alım gerçekleģeceği ve toplam giderlerin de bin lira tutarında oluģacağı programlanmıģtır. SatıĢa arz edilecek ton taģkömüründen bin lira tutarında satıģ hasılatı elde edileceği, bu miktar kömürün satıģ maliyetinin bin lira seviyesinde oluģacağı ve 2013 yılı sonunda Müessese iģletme faaliyetlerinin bin lira zararla sonuçlanacağı öngörülmüģtür. Müessesenin 2013 yılı iģletme faaliyetleri sonucunda ise; si iģçi, 314 ü sözleģmeli ve 17 si de memur olmak üzere toplam personel çalıģmıģ, ton satılabilir üretim gerçekleģmiģ, bu miktarın tonu iç tüketimde kullanıldıktan sonra ton satılabilir taģkömürü üretimi gerçekleģmiģ, bu miktarın tonluk kısmı satılmıģtır. KuruluĢun 2013 yılında kömür satıģından elde ettiği ,9 bin lira tutarındaki net satıģ hasılatına ilave olarak diğer faaliyetlerden sağladığı bin lira tutarındaki olağan ve olağandıģı gelir ve karların da ilave edilmesiyle toplam hasılat ,9 bin lira olmuģ, toplam giderlerin ise bin lira gerçekleģmesi sonucunda ,1 bin lira tutarında dönem zararı meydana gelmiģtir. ĠĢletme faaliyetlerini oluģturan unsurlar, raporun ilgili bölümlerinde değerlendirilmiģtir. A-Giderler: 2013 yılı iģletme bütçesi ile ödeneği verilen gider türleri ve gerçekleģen harcamalar aģağıdaki çizelgede gösterilmiģtir.

32 18 Sayıştay G i d e r l e r 2012 yılı GerçekleĢen Tablo 6 Giderler 2013 Ödenek GerçekleĢen Ödeneğin Ödeneğe göre son Sapmalar durumuna göre fark Ġlk Son Ġlk Son durum durum duruma duruma Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL göre Göre % % 0-Ġlk madde ve malzeme (3) 1-ĠĢçi ücret ve giderleri (1) 2-Memur ve söz. personel ücret ve giderler (16) (7) 3-DıĢardan sağlanan fayda ve hizmetler (12) (5) 4-ÇeĢitli giderler (1) (6) 5-Vergi, resim ve harçlar (14) (10) 6-Amortisman ve tükenme payları (7) (4) 7-Finansman giderleri Toplam (42) (2) Müessesenin 2013 yılı iģletme bütçesinde giderleri için baģlangıçta bin lira tutarında ödenek tahsis edilmiģ, yıl içindeki gerçekleģmeler dikkate alınarak fasıllar arası aktarma yapılmıģ, ancak genel bütçe rakamı değiģmemiģtir yılında gerçekleģen bin lira tutarındaki harcamaların; % 75,9 u memur, sözleģmeli ve iģçi ücretlerine, % 10,3 ü dıģarıdan sağlanan fayda ve hizmetlere, % 7,9 u ilk madde ve malzeme giderlerine, % 4,4 ü amortisman ve tükenme paylarına, % 1,5 u da vergi, resim ve harçlar ile diğer çeģitli giderlere ait bulunmaktadır. B-Tedarik iģleri : TTK Yönetim Kurulu nun tarih ve 174 sayılı kararı ile ihtiyaç duyulan mal ve hizmetleri en ekonomik Ģekilde tedarik edebilmek amacı ile tüm kuruluģun mal ve hizmet alım iģlerinin tek elden Genel Müdürlük adına Makine ve Ġkmal Dairesi ile iģbirliği içinde Satınalma Dairesi BaĢkanlığı tarafından gerçekleģtirilmektedir. Satınalma Dairesi, maden direği alımlarında ĠĢletmeler Dairesi ile diğer özellikli mal gruplarına ait alımlarda ilgili daireler ile iģbirliği içinde çalıģmaktadır. KuruluĢta tedarik iģleri; 4734 sayılı Kamu Ġhale Kanunu ile bu kanunun istisnalara iliģkin 3/g maddesi kapsamındaki alımlar için hazırlanan ve tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan TTK Hizmet Alımları ve Yapım ĠĢleri ile ilgili Yönetmelik hükümlerine göre yürütülmektedir. Genel Müdürlükçe tek elden yapılan toplu alımlar dıģında, çok acil olup ambarlarda bulunmayan malzemeler, TTK Yönetim Kurulunun tarih ve