ARAZİ ÇALIŞMASI -1 DERSİ ELEKTRONİK ALETLERİN KONTROL VE KALİBRASYONU UYGULAMALARI

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "ARAZİ ÇALIŞMASI -1 DERSİ ELEKTRONİK ALETLERİN KONTROL VE KALİBRASYONU UYGULAMALARI"

Can Yerlikaya
6 yıl önce
İzleme sayısı:

1 ARAZİ ÇALIŞMASI -1 DERSİ ELEKTRONİK ALETLERİN KONTROL VE KALİBRASYONU UYGULAMALARI HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI JEODEZİK METROLOJİ LABORATUVARI İstanbul, 016

1.ELEKTRONİK TAKEOMETRELERİN GÖZLEM EKSENİ VE YATAY (MUYLU) EKSEN HATALARININ BELİRLENMESİ Uygulama Yeri Kullanılacak alet : Jeodezik Metroloji Laboratuvarı : Elektronik takeometre 1.

2 1.ELEKTRONİK TAKEOMETRELERİN GÖZLEM EKSENİ VE YATAY (MUYLU) EKSEN HATALARININ BELİRLENMESİ Uygulama Yeri Kullanılacak alet : Jeodezik Metroloji Laboratuvarı : Elektronik takeometre 1.1 GÖZLEM EKSENİ HATASININ BELİRLENMESİ Dürbün yatay (muylu) ekseni etrafında döndürüldüğünde yani takla attırıldığında düşey bir düzlem içerisinde hareket edebilmesi için gözlem ekseni muylu eksenine dik olmalıdır. Bir elektronik takeometredeki gözlem ekseni hatası c aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. c r I ( rii 00 gon) Gözlem ekseni hatasını belirlemek için elektronik takeometre kırmızı pilye üzerine kurularak karşı duvardaki A plakasına yöneltilir. Dürbün birinci durumda iken A noktasına yatay doğrultu ri okunur. Dürbün takla attırılır, tekrar A noktasına gözlem yapılarak yatay doğrultu rii okunur. Bu işlem 5 kez tekrarlanır. Örnek Uygulama: Ölçüm Yatay Doğrultu (gon) I.Durum II.Durum c v v v (mgon ) [-1.00] [0.00] [0.6309]

3 Ortalama gözlem ekseni hatası: c 1.00 c ORT 0. 0 mgon n 5 Gözlem ekseni hatasının standart sapması: [ vv] c mgon n( n 1) 0 m ORT 1. YATAY (MUYLU) EKSENİ HATASININ BELİRLENMESİ Yatay (muylu) ekseni hatası, muylu ekseninin düşey eksene dik olmamasından kaynaklanan hatadır. Muylu i ekseni hatası i yatay bakışlarda etki etmemektedir. Dürbün yataydan yukarı veya aşağı hareket ettirildiğinde dürbün düşey düzlem yerine bu düzlemden i kadar eğik olarak hareket ettiği için muylu ekseni hatası ortaya çıkmaktadır. r i I ( r II 00gon) c tan z sin z Muylu ekseni hatasını belirlemek için elektronik takeometre laboratuvardaki kırmızı pilye üzerine kurularak duvardaki B noktasına yöneltilir. B noktasına her iki dürbün durumunda gözlemler yapılarak hem yatay doğrultular ri, rii hem de düşey açılar zi, zii okunur. Bu işlem 5 kez tekrarlanır.

4 Örnek Uygulama: Ölçü Yatay Doğrultu (gon) Düşey Açı (gon) c I.Durum II.Durum I.Durum II.Durum Düşey Açı (I +II.Durum) Ölçü Düzeltilmiş Düşey Açı (gon) İ V v v (mgon ) E E E E E-04 [-0.145] [0.0000] [ ] Ortalama yatay (muylu) ekseni hatası: i i ORT mgon n 5 Muylu ekseni hatasının standart sapması: [ vv] i mgon n( n 1) 0 m ORT

5 .NİVOLARDA GÖZLEM EKSENİNİN KONTROLÜ Uygulama Yeri Kullanılacak alet ve ekipmanlar : Jeodezik Metroloji Lab. : Nivo ve iki mira adet alet sehpası (mevcut) Nivolarda gözlem ekseni düzeç eksenine paralel olmalıdır. Nivonun bu kontrolünü yapmak için nivo ilk olarak yüksekliği aranan A ve B noktalarının ortasında miralara eşit S mesafesinde kurulur. Burada geri ve ileri okumaları yapılarak DH1 yükseklik farkı hesaplanır. Ara mesafelerin eşit olması nedeniyle bu ölçümde kolimasyon hatası elimine olacaktır. Daha sonra nivo miraların dışında S mesafesinde kurularak tekrar geri ve ileri okumalar yapılarak H hesaplanır. H1 ve H arasındaki farkın yarısı bize nivonun kolimasyon hatasını verecektir.

6 Örnek Uygulama: = - 5 mm Düzeltme açıklaması: A noktasındaki mirada a değeri 1.70 olarak okunana kadar gözlem çizgileri kaydırılır ve B noktasındaki mirada b değerinin 1.68 okunduğu kontrol edilir.

3.ELEKTRONİK UZUNLUK ÖLÇERLERİN SIFIR EKİ HATASININ BELİRLENMESİ Uygulama Yeri Kullanılacak alet ve ekipmanlar : 300 metrelik Kalibrasyon bazı (Tarihi Kışla Avlusu) :Elektronik uzunluk ölçer 5 adet

7 3.ELEKTRONİK UZUNLUK ÖLÇERLERİN SIFIR EKİ HATASININ BELİRLENMESİ Uygulama Yeri Kullanılacak alet ve ekipmanlar : 300 metrelik Kalibrasyon bazı (Tarihi Kışla Avlusu) :Elektronik uzunluk ölçer 5 adet tribrach 1 adet tribrach aparatı 1 adet prizma 1 adet sıcaklık, basınç ölçer 1 adet ölçü şemsiyesi Aletlere sıcaklık ve basınç değerleri girilmeli, alet ayarlarından 1.hız düzeltmelerinin uygulandığı kontrol edilmeli ve her bir uzunluk 5 kez ölçülerek ve yatay uzunluklar klişeye yazılmalıdır. 300 metre uzunluğunda 6 pilye tesisli noktadan oluşan kalibrasyon bazı tarihinde, seri numaralı Leica TS30 aletiyle ölçülerek ölçeklendirilmiştir. Kalibrasyon bazı

8 Bilinen uzunluk değerleri Noktalar Ara Uzunluklar (m) Kontrol bazının bilinen uzunlukları (D) ile ölçülen uzunlukları (Dö) arasındaki farklar (D) hesaplanarak, uzunluk ölçerin sıfır noktası hatası ile ölçek katsayısı hesaplanacaktır.

9 Örnek Uygulama: n Mesafe D (m) D Ö (m) ΔD (mm) DD (m ) D.ΔD 1 D D D D D D D D D D D D D D D [30.313] [-3.] [ ] [ ] a a DDD D DD ndd D 0 D D nd D ndd D mm mm / m K S a0 a1 D 0.5mm 1.7mm / km 0.5mm 1.7ppm

10 1. ELEKTRONİK TAKEOMETRELERİN GÖZLEM EKSENİ VE YATAY (MUYLU) EKSEN HATALARININ BELİRLENMESİ 1.1. GÖZLEM EKSENİ HATASININ BELİRLENMESİ Ölçüm Tarihi Operatör Aletin Markası-Modeli Aletin Seri No.su Ölçüm Yatay Doğrultu (gon) I.Durum II.Durum c v v v (mgon ) Ortalama gözlem ekseni hatası: c ORT n c Gözlem ekseni hatasının standart sapması: mc ORT [ vv] n( n 1)

11 1.. YATAY (MUYLU) EKSENİ HATASININ BELİRLENMESİ Ölçüm Tarihi Operatör Aletin Markası-Modeli Aletin Seri No.su Ölçü Yatay Doğrultu (gon) C Düşey Açı (gon) I.Durum II.Durum I.Durum II.Durum Düşey Açı (I+II.Durum) Ölçü Düzeltilmiş Düşey Açı (gon) i v vv (mgon ) Ortalama muylu ekseni hatası: i ORT n i Muylu ekseni hatasının standart sapması: mi ORT [ vv] n( n 1)

12 . NİVOLARDA GÖZLEM EKSENİNİN KONTROLÜ Ölçüm Tarihi Operatör Aletin Markası-Modeli Aletin Seri No.su Nivo Ortada Geri İleri H (a1-b1) A B Nivo Dışarıda Geri İleri H (a-b) A B Düzeltme Açıklaması:

13 3. ELEKTRONİK UZUNLUK ÖLÇERLERİN SIFIR EKİ HATASININ BELİRLENMESİ Ölçüm Tarihi Operatör Aletin Markası-Modeli Aletin Seri No.su Sıcaklık ( o C) Basınç (hpa) Uzunluklar 1.Ölçüm.Ölçüm 3.Ölçüm 4.Ölçüm 5.Ölçüm D Ö Ortalama

14 Noktalar D (m) D Ö Ort. (m) ΔD (mm) DD (m ) D.ΔD a 0 DDD DD D ndd D a 1 DD nd D ndd D K S a 0 a 1 D

Benzer belgeler

ARAZİ ÇALIŞMASI -1 DERSİ ELEKTRONİK ALETLERİN KONTROL VE KALİBRASYONU UYGULAMALARI

ARAZİ ÇALIŞMASI -1 DERSİ ELEKTRONİK ALETLERİN KONTROL VE KALİBRASYONU UYGULAMALARI HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI JEODEZİK METROLOJİ LABORATUVARI İstanbul, 2018 1.ELEKTRONİK TAKEOMETRELERİN