EN UCUZ ENERJİ KAYNAĞI; GÜNEŞ ENERJİ SİSTEMLERİ

Transkript

1 EN UCUZ ENERJİ KAYNAĞI; GÜNEŞ ENERJİ SİSTEMLERİ TÜRKİYE NİN COĞRAFİ KONUM VE GES UYGULANABİLİRLİK AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ Ülkemiz, coğrafi konumu nedeniyle sahip olduğu güneş enerjisi potansiyeli açısından birçok ülkeye göre şanslı durumdadır. Türkiye'nin Güneş Enerjisi Potansiyeli Atlasına (GEPA) göre, yıllık toplam güneşlenme süresi saat (günlük toplam 7,5 saat), yıllık toplam gelen güneş enerjisi kwh/m².yıl (günlük toplam 4,2 kwh/m²) olduğu tespit edilmiştir. Türkiye güneş enerjisi potansiyeli açısından verimli bir ülke olup en verimli bölgeler güneye en yakın bölgelerdir. Güneş enerjisi yatırımına uygunluk açısından alanın yeryüzündeki konumu ve iklim özelikleri dikkate alınması gereken kriterlerdir. Türkiye nin güneşlenme potansiyelini gösteren Türkiye güneş haritası aşağıdaki gibidir;

2

3 36-42 Derece Kuzey enlemlerinde bulunan Türkiye, konum itibari ile güneşli bir konumdadır. Türkiye de yıllık güneşlenme süresi 2640 saattir. Bu değere bakıldığında metrekare başına KW Saat enerji potansiyelinin olduğu görülmektedir. Buna göre Güneydoğu Anadolu bölgemizde yıl boyunca saat Akdeniz bölgemizde saat Doğu Anadolu bölgemizde saat İç Anadolu bölgemizde saat Ege Bölgesi nde saat Marmara da saat Karadeniz bölgemizde ise saat yıllık güneşlenme süresi vardır. Bu verilerin ışığında en düşük metrekare toplam güneş enerjisi Karadeniz bölgemizde metrekareye kilovatsaat en yüksek Güneydoğu Anadolu bölgemizde yıllık Metrekare başına kilovatsaat enerji potansiyelinin olduğu görülmektedir.

4 250 KW GÜNEŞ ENERJİ SANTRALİ İÇİN YAKLAŞIK MALİYETİN HESAPLANMASI Kurulacak ekipmanlar (TAHMİNİDİR) adet 250 /260 Watt Solar Panel alüminyum çerçeve 2- Alüminyum konstrüksiyon montaj sistemleri 3- İnvertör 4- Uzaktan izleme sistemi (Bilgisayar, Network, vb.) 5- Solar Kablo ve bağlantı konnektörleri 6-1 adet trifaze çift yönlü elektrik sayacı ( Dağıtım firmasına verilmesi halinde) 7- Paratoner 8- Ges Arazisi Çevresi için Çit, hafriyat, İnşaat 250 KW LİSANSIZ ELEKTRİK ÜRETMİ MALİYET TABLOSU GES SANTRALİN MALİYET KALEMLERİ 250 KW BİRİM FİYATI $ 250 KW MALİYETİ $ GÜNEŞ PANELİ 0, İNVERTÖR 0, KONSTRUKSİYON 0, KABLOLAMA DC-AC 0, KORUMA EKİPMANLARI 0, İNŞAAT, HARFİYAT, ÇİT 0, TRAFO 0, DİĞER (UZANKTAN İZLEME-SAYAÇ-İŞÇİLİK-NAKLİYE VS) 0, TOPLAM

5 LİSANSIZ GÜNEŞ ENERJİSİ SANTRALİ İÇİN İZLENECEK ADIMLAR NELERDİR? Lisanssız güneş enerjisine dayalı bir elektrik üretim santrali kurmak isteyen yatırımcıların izlemesi gereken süreç aşağıda belirtilen aşamalardan oluşur; 1. Elektrik aboneliği 2. Saha seçimi ve uygunluk değerlendirmesi 3. Dağıtım şirketine başvuru 4. Proje onayı için TEDAŞ a başvuru 5. Dağıtım şirketi ile bağlantı anlaşması imzalanması 6. Tesisin inşası 7. Tesisin TEDAŞ tarafından geçici kabulü 8. Dağıtım şirketi ile sistem kullanım anlaşması imzalanması 9. Tesisin işletmeye alınması Her bir aşamanın detayları aşağıdaki gibidir. 1. Elektrik aboneliği Gerçek veya tüzel kişiler lisanssız güneş enerjisi santrali kurabilirler. Lisanssız GES kuracak kişinin uhdesinde en az bir elektrik aboneliği (tüketim tesisi) olması gerekir. (Başvuru sırasında bir tüketim tesisi mevcut değilse, üretim tesisi ile ilişkilendirilmesi planlanan tüketim tesisinin, GES in işletmeye alındığı tarihe kadar tamamlanması zorunludur.) 2. Saha seçimi ve uygunluk değerlendirmesi Yatırım geliştirme aşamasında en önemli aşamalardan biri, tesis kurulumu yapılacak arazinin seçimidir. Arazi seçiminde dikkate alınması gereken teknik kriterler, yatırım karlılığını doğrudan etkileyen önemli faktörlerdendir. Arazi seçiminde dikkate alınan teknik kriterler: Güneş radyasyon oranı Güneşlenme süresi Arazinin özellikleri (cephesi, eğimi, toprak türü, gölgelenme durumu vb.) Dağıtım şebekesine yakınlığı Ulaşım durumu Çevresel durumu (arazi yakınlarında tozlanmaya sebep olacak bir yapının olmaması vb.) Arazinin bulunduğu bölgenin iklim durumu ve diğer kriterler

6 Arazi seçiminde dikkate alınan teknik olmayan kriterler: Arazinin yasal statüsü (DSİ sulama arazisi, maden arazisi, tarım dışı arazi vb. durumlarının olup olmadığı) Arazinin sahiplik durumu (tek sahip veya çok mirasçılı olması vb.) Güneş radyasyon oranları, arazi eğimi, güneşlenme süresi ve diğer teknik kriterlerin de dikkate alınaması suretiyle yapılacak uygunluk değerlendirmesinde söz konusu arazinin güneş enerjisi santrali kurulması açısından uygun olup olmadığı tespit edilir. Bu değerlendirme sonucu olumlu çıkarsa arazi için satınalma, kiralama veya kullanım hakkı için gerekli işlemler yapılır. 3. Dağıtım şirketine başvuru İlgili Yönetmelik ekinde yer alan Lisanssız Üretim Başvuru Formu doldurularak arazinin bulunduğu bölgenin EDAŞ ına başvuru yapılır. Başvuru ekinde aşağıdaki belgelerin verilmesi zorunludur: Kurulum yapılacak arazi için sahiplik ve kullanım belgesi (Tapu kaydı, kira sözleşmesi veya kullanım hakkını gösterir belge) Kurulacak tesisin dağıtım hattına bağlantısını gösteren tek hat şeması İlgili tüketim tesisine ait abonelik bilgileri Üretim tesisinin yapılması planlanan yere ait harita/kroki: Üretim tesisine ilişkin Teknik Değerlendirme Formu EDAŞ ya yapılan tüm başvurular, takip eden ayın ilk 20 günü içerisinde toplu olarak değerlendirilir. Değerlendirme sonucu başvurusu olumlu sonuçlanan gerçek veya tüzel kişilere bağlantı anlaşmasına çağrı mektubu gönderilir. Çağrı mektubunda bağlantı noktası, hat mesafesi ve hattın türü gibi bilgiler bulunmaktadır. Çağrı mektubunun tebliğ tarihinden itibaren proje onayı ve diğer işlemlerin tamamlanması için 180 gün (yüz seksen) süre verilir. 4. Proje onayı için TEDAŞ a başvuru Çağrı mektubu alan başvuru sahibi, tebliğ tarihinden itibaren 90 gün içerisinde gerekli belgeler ile birlikte TEDAŞ Genel Müdürlüğüne başvuruda bulunmak zorundadır. Başvuru ekinde aşağıdaki belgelerin bulunması zorunludur: İlgili dağıtım şirketinden alınan Bağlantı Görüşü ve Bağlantı Anlaşmasına Çağrı Mektubu yazıları Sistem Temel Bilgi Formu (EK-A). Tesiste kullanılacak olan güneş enerjisi teknolojisine ait her bir ekipmanın (pv modülü, invertör, yansıtıcı yüzey, odaklayıcı sistemi vb.) elektriksel ve fiziksel teknik özellikleri Sistem Tasarımcısı Bilgileri (Sistemi tasarlayan şirket bilgisi, irtibat kişisi ve iletişim bilgileri) Tesisin inşa edileceği alanın GES kurmaya uygun olduğunu gösteren İl Özel İdaresi veya Belediye tarafından onaylanmış uygunluk yazısı İlgili mevzuata uygun olarak diğer gerekli belgeler Projeye ilişkin hesaplamalar Proje paftaları

7 Başvurunun uygun bulunması durumunda proje sahibine proje onayı belgesi verilir. Bu belge, üretim tesisinin inşaatına başlanabileceği anlamına gelir. 5. Dağıtım şirketi ile bağlantı anlaşması imzalanması TEDAŞ Genel Müdürlüğü tarafından proje onayı yapıldıktan sonra dağıtım şirketi ile proje sahibi arasında bağlantı anlaşması imzalanır. TEDAŞ tarafından proje onaylama süreci yaklaşık iki sürmektedir. Şebekeye bağlanacak üretim tesislerinin geçici kabul işlemlerinin, bağlantı anlaşmasının imza tarihinden itibaren; YG seviyesinden bağlanacak üretim tesislerinde iki yıl AG seviyesinden bağlanacak tüm üretim tesislerinde bir yıl içerisinde tamamlanması zorunludur. Mücbir sebepler dışında, bu sürelerin sonunda üretim tesisinin tamamlanmaması halinde bağlantı anlaşmasına ilişkin izin belgeleri kendiliğinden hükümsüz hale gelir. 6. Tesisin yapımı GES tesisi projesine uygun olarak inşa edilir. Bu kapsamda aşağıdaki sistemler proje sahasına taşınır ve kurulumu ve bağlantıları yapılır: Panel taşıyıcı sistem, Fotovoltaik(PV) paneller İnvertör (evirici) Elektrik panosu Trafo Sistemin dağıtım sistemine bağlantısı kurulur. 7. Tesisin TEDAŞ tarafından geçici kabulü Dağıtım şebekesine bağlantısı yapılacak GES tesisinin ilgili yönetmelik ve tebliğde tanımlanan kriterlere ve bağlantı anlaşmasına yer alan şartlara uygun olduğu hususu TEDAŞ tarafından kontrol edilir. Geçici kabul işlemlerinin belirlenen süre içerisinde tamamlanması gerekmektedir. Kabul işlemleri İlgili Teknik Mevzuata göre yapılır ve kabul işleminden sonra şebeke işletmecisi dağıtım şirketi ile bir ay içinde sistem kullanım anlaşması imzalanır. 8. Dağıtım şirketi ile sistem kullanım anlaşması imzalanması Geçici kabulün yapıldığı tarihten sonra başvuru sahibi geçici kabul tutanakları ile birlikte Sistem Kullanım Anlaşması için dağıtım şirketine başvuruda bulunur. 9. Üretim tesisinin işletmeye alınması Geçici kabul işlemleri tamamlanan ve sistem kullanım anlaşması imzalanan GES tesisi devreye alınarak elektrik üretimine başlanır. Sistem kullanım anlaşmasında belirtilen tarihten itibaren sisteme enerji verebilir. Bu tarih, hiçbir şekilde üretim tesisinin geçici kabulünün yapıldığı tarihten önce olamaz.

8 Santral deveye alındıktan sonra üretilen elektriğin kullanımı ve ihtiyaç fazlası enerjinin devlete satış işlemi başlamış olur. Devlet, ürettiğiniz elektriği YEK Mekanizması kapsamında belirtilen fiyatlardan 10 yıl boyunca alma garantisi vermektedir. İlgili Mevzuat sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun sayılı Elektrik Piyasası Kanunu 3. Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik 4. Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik üretimine İlişkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Tebliğ 5. Milli Emlak Genel Tebliği (Sıra No: 362) (Hazine taşınmazları üzerinde yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı lisanssız elektrik üretimi yapılması amacıyla irtifak hakkı tesis edilmesine veya kullanma izni verilmesine ilişkin usul ve esaslar) 6. Lisanssız Elektrik Üreticileri için Dağıtım Sistemi Bağlantı Anlaşması 7. Lisanssız Elektrik Üreticileri İçin Dağıtım Sistemi Kullanım Anlaşması Örneğin, 5 dönüm arazi üzerine kurulu, 250 KW GES projesi yaklaşık 800 bin TL maliyetle kurulmaktadır. Devletin teşvik paketleri ( %50- %65 ) ile birlikte olan tesisin maliyeti 350 bin TL kadar düşmektedir. Tesis teşvik paketleri ile birlikte 4 senede kendini amortisman etmektedir. Tesisin normal güneşli günleri baz alınmasında ortalama min 8 bin TL aylık getirisi bulunmaktadır. Örnek tesisin günlük ve aylık verileri aşağıdaki gibidir. 1. I Sayılı Cetvel verisinde uygulanacak fiyatlara baz alınır. GES için 13,3 cent / KWH değeri baz alınır. Uygulanacak fiyatlar zamana göre değişiklik göstermektedir. I Sayılı Cetvel ( tarihli ve 6094 sayılı Kanunun hükmüdür.) Yenilenebilir Enerji Kaynağına Dayalı Üretim Uygulanacak Fiyatlar Tesis Tipi (ABD Doları cent/kwh) a. Hidroelektrik üretim tesisi 7,3 b. Rüzgar enerjisine dayalı üretim tesisi 7,3 c. Jeotermal enerjisine dayalı üretim tesisi 10,5 d. Biyokütleye dayalı üretim tesisi (çöp gazı dahil) 13,3 e. Güneş enerjisine dayalı üretim tesisi 13,3 2. Tesisin Ekim 2015 günlük iç tüketimi için kullandığı EPSAS kwh çekiş verisi ve Tesisin ürettiği enerjinin EDAŞ şirketine verdiği kwh örnek verisi aşağıdaki gibidir.

9 Üretim Tesisi (kwh) Ayrı Yerde BulunanTük etim Tesisi (kwh) EDAŞ EPSAŞ EDAŞ Muafiyetli Üretim Fatura'ya Esas Tüketim ( kwh) TOPLAM (kwh) [ NET ] Sistem Kullanıma Esas (kwh) Üretim'den karşılanan tüketim miktarı [ Kwh ] PMUM - EPSAŞ Üretim Tesisinin Dağıtıma verdiği Net Enerji Miktarı Üretim Tesisine Ödenmesi Gereken Nihai Bedel DÖVİZ KURU Veriş Çekiş Çekiş Veriş Çekiş Veriş Veriş kwh kwh TL $ ,24 0,00 89,91 972,39 63,06 909,33 999,24 26,85 972,39 391,23 TL 3, ,72 0,00 64,48 503,70 45,46 458,24 522,72 19,02 503,70 202,14 TL 3, ,48 0,00 44,06 765,36 34,94 730,42 774,48 9,12 765,36 307,78 TL 3, ,96 0,00 60,55 921,34 44,93 876,41 936,96 15,62 921,34 370,51 TL 3, ,88 0,00 94, ,78 62, , ,88 32, ,78 561,30 TL 3, ,92 0,00 75,16 722,68 48,93 673,76 748,92 26,24 722,68 287,62 TL 2, ,60 0,00 86,99 604,79 64,17 540,61 627,60 22,81 604,79 240,34 TL 2, ,64 0,00 61,41 613,93 42,69 571,23 632,64 18,71 613,93 239,89 TL 2, ,60 0,00 84,81 389,10 65,31 323,79 408,60 19,50 389,10 151,92 TL 2, ,40 0,00 65,89 736,51 43,99 692,52 758,40 21,89 736,51 283,68 TL 2, ,00 0,00 86, ,76 62, , ,00 24, ,76 518,73 TL 2, ,52 0,00 69, ,72 44, , ,52 24, ,72 495,22 TL 2, ,96 0,00 90, ,94 61,39 999, ,96 29, ,94 412,49 TL 2, ,76 0,00 65, ,81 48, , ,76 16, ,81 460,49 TL 2, ,44 0,00 84, ,16 59, , ,44 25, ,16 433,16 TL 2, ,00 0,00 67, ,68 44, , ,00 23, ,68 447,89 TL 2, ,20 0,00 80, ,19 59, , ,20 21, ,19 529,06 TL 2, Aynı tesisin kwh, kur Değerleri ve günlük kazanç verileri aşağıdaki gibidir. Dolar kuru değişkenlik gösterdiğinden, günlük değerleri baz alınmaktadır. LÜYTOB: Her bir fatura dönemi için j görevli perakende satış şirketi tarafından bölgesindeki muafiyetli üretime ilişkin olarak hesaplanan ve bölgesindeki gerçek ve/veya tüzel kişilere ödenecek toplam bedeli (TL), GÜNLÜK MUAFİYETLİ ÜRETİM ÜRETİM GÜN MİKTARI (kwh) A GES I SAYILI CETVEL(29/12/2010 tarihli ve 6094 sayılı Kanunun hükmüdür.) Güneş enerjisine dayalı üretim tesisi(abd Doları cent/kwh) DOLAR KURU LÜYTOB (TL) 1.Eki 972,39 13,3 3, ,23 2.Eki 503,70 13,3 3, ,14 3.Eki 765,36 13,3 3, ,78 4.Eki 921,34 13,3 3, ,51 5.Eki 1.395,78 13,3 3, ,30 6.Eki 722,68 13,3 2, ,62 7.Eki 604,79 13,3 2, ,34 8.Eki 613,93 13,3 2, ,89 9.Eki 389,10 13,3 2, ,92 10.Eki 736,51 13,3 2, ,68 11.Eki 1.346,76 13,3 2, ,73 12.Eki 1.285,72 13,3 2, ,22 13.Eki 1.060,94 13,3 2, ,49 14.Eki 1.176,81 13,3 2, ,49

10 4. Aynı tesisin aylık getiri değerleri aşağıdaki gibidir. Tesisin 9 aylık getirisi ,09 TL dir. Yıllık getirisi 150 bin TL kadar artırılabilir. Şahıs veya Tüzel GES tesisi ile İlgili Perakende şirketi arasında Mahsup protokolü yapılarak, iç tüketim için belirlenen tesisatlardan mahsup işleminden sonra kalan tutarlar kişinin hesap numarasına yatırılır. Örnek; Mahsup protokolü aşağıdaki gibidir.

11 Örnek Kullanım Tutarı üst yazısı aşağıdaki gibidir. Üst yazı ile birlikte günlük LÜYTOB verisi de gönderilir.

12 Örnek LÜYTOB hesap tablosu aşağıdaki gibidir. Güneş Enerjisinin Avantajları Nelerdir? Diğer temiz enerji kaynaklarına nazaran, güneş enerjisi avantajları, dezavantajlarından çok daha fazladır. Bu avantajları maddeler halinde yazacak olursak, güneş enerjisinin avantajları şunlardır; Güneş tükenmeyen enerji kaynakları arasındadır. Bu yüzden güneş enerjisi kullanımı için herhangi bir yakıta ihtiyaç yoktur. Güneş enerjisinin kullanım alanları çok geniştir. Yiyecekleri kurutmak, sıcak su elde etmek ve enerji üretmek başlıca kullanım alanlarıdır. Bu yöntemler tamamen doğal yoldan yapıldığı için, çevreye hiçbir zararı da yoktur. Güneş enerjisi ile elektrik üretmek mümkündür. Güneşten elektrik üretirken fotovoltaik güneş panelleri kullanılır. Bu solar panellerin, elektrik üretimi ve kullanımı aşamasında çevreye hiçbir zararlı etkisi yoktur. Güneşten elektrik üreten tesislerin amortisman süreleri yaklaşık 4-6 yıl arasındadır. Bu durum diğer enerji üretim yöntemlerinin önüne geçme imkanı tanır. Güneş enerjisinden elektrik üretmek çok kolaydır. Normal bir insan, profesyonellik gerektirmeden kendi elektriğini güneş enerjisi ile üretebilir.

13 Güneş enerji santrallerinin bakımları diğer enerji tesislerine göre çok daha kolaydır. Bakım ve işletme maliyetleri düşüktür. Güneş enerjisi tesislerinin kurulumu da çok kolaydır. Yaklaşık 1 ila 9 ay arasında güneş santralini kurmak mümkündür. Lisanssız güneş enerji santralleri için 1 yıllık güneş ölçüm istasyonu kurmaya gerek yoktur. Bu da zamandan tasarruf demektir. Ancak diğer santraller için en az 1 yıllık ölçüm yapılması şarttır. Güneş enerjisinin diğer avantajı ise, rüzgar ve su gibi olmadığı için, tahmin edilebilir hava koşulları mümkündür. Yani güneş sabah doğar, akşam batar işte bu kadar basit. Ancak rüzgar enerjisi gibi tahmin edilmesi zor olan santrallerde bu mümkün değildir. Güneş enerjisinin bir avantajı ise dayanıklı malzeme yapısı sayesinde, zor hava koşullarına karşı koyabilmesidir. Güneş Enerjisinin Dezavantajları Nelerdir? Güneş enerjisinin çok fazla dezavantajı yoktur. Ancak bu durum hiç dezavantajı olmaması anlamına gelmez. Başlıca güneş enerjisi dezavantajları şunlardır; Güneş enerjisinden elektrik üretmek için kullanılması durumunda, güneş enerji santrallerinin yatırım maliyetlerinin yüksek olması bir dezavantajdır. Günümüzdeki güneş paneli teknolojisi ile güneş ışınlarının en fazla %12-%20 sini elektriğe çevirebiliyoruz. Yani güneşten gelen ışıkları verimli kullanamadığımız için bu bir dezavantajdır. Yukarıdaki maddeden dolayı, güneş santralleri için çok fazla araziye gereksinim duyulmaktadır. Örneğin 1 adet rüzgar türbini tek başına 250 KW lık güce sahip olurken, 250 KW lık güneş enerji santrali tek başına metrekare alana ancak sığabiliyor. Küçük ve akü destekli güneş enerji sistemlerinde kullanılan akülerin ömürleri kısa veya dayanıksız olduğu için çok çabuk bozulabiliyor. Güneş kuleleri dediğimiz elektrik üretim yöntemi, özellikle göç eden kuşlar için büyük bir sorun olmaktadır. Güneş aynalarının güneş ışınlarını büyük bir ısı ile güneş kulelerine yansıtması sebebi ile, birçok kuş ve hayvan telef olmaktadır. Güneş kuleleri kurulurken

14 göçmen kuşların, göç yollarından uzakta olmalıdır. Aksi halde bu hayvanlar için büyük bir dezavantaj oluşturmaktadır. Fotovoltaik güneş panel üretimi tüm dünyada hızla ilerlemektedir. Yeni çıkacak teknolojiler ile eski tip güneş panellerinin değiştirilmesinden kaynaklanan çevre kirliliği bir muammadır. Yani eski güneş panelleri ne olacak sorusuna bir cevap henüz yoktur. Güneş enerjisinin maddeler halinde avantajlı ve dezavantajlı yönleri kısaca bunlardır. Ama güneş enerjisinin, fosil yakıtlı enerji kaynaklarına kıyasla dezavantajlı yönleri ihmal edilebilir. Çünkü güneş enerjisinin zararları görecelidir. Ama fosil yakıtlı üretim yöntemlerinde bu söz konusu değildir.