Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu hastaları ile Madde Kullanım Bozukluğu hastalarında Sürekli Performans Testi çalışması (CASP)

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu hastaları ile Madde Kullanım Bozukluğu hastalarında Sürekli Performans Testi çalışması (CASP)"

Asli Alkan
6 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Dikkt Eksikliği ve Hiperktivite Bozukluğu hstlrı ile Mdde Kullnım Bozukluğu hstlrınd Sürekli Performns Testi çlışmsı (CASP) III Interntionl Congress on Dul Disorders 24 Ekim 2013 Shrlene Kye 1, Adv (Peled) Levie 2, Nir Ycin 2, Iti Berger 3, Wim vn den Brink 4, Zsolt Demetrovics 5, Máté Kpitány-Fövény 5, Csb Brt 6, Brin Johnson 7, Pulette Johnson 7, Nrelle Fordhm 1, Anneke Goudrin 4, Geurt vn de Glind 4,8 1 Ntionl Drug & Alcohol Reserch Centre, University of NSW, Austrli; 2 Neurotech Solutions Ltd, Isrel; 3 Hdssh-Hebrew University Medicl Center, Isrel; 4 Amsterdm Institute for Addiction Reserch, University of Amsterdm, The Netherlnds; 5 Institute of Psychology, Eötvös Loránd University, Hungry; 6 Deprtment of Medicl Chemistry, Moleculr Biology nd Pthobiochemistry, Semmelweis University, Hungry; 7 Dept of Psychitry, SUNY Upstte Medicl University, USA; 8 Trimbos-instituut nd ICASA Foundtion, The Netherlnds.

2 Genel Bilgiler Dikkt Eksikliği ve Hiperktivite Bozukluğu nun (DEHB) heterojen ypısı, DEHB semptomlrının şiddeti, klinik görünüm çısındn DEHB shibi bireyler rsınd ve htt bireylerin kendi içlerinde bulunn frklılıklr, DEHB tnısını güçleştirmektedir. Tnı ve görüntüleme rçlrının büyük çoğunluğunu öğretmenler y d ebeveynler trfındn dolduruln değerlendirme ölçütleri, vey bireylerin kendileri için doldurduklrı rporlr oluşturmktdır. Belirli eksiklikleri ölçebilme ve semptomlrın şiddetindeki değişiklikleri sptybilme niteliklerine ship oln bir rcın eksikliği söz konusudur. DEHB için objektif ölçümler sğlybilmek, ltt ytn nörokognitif bozukluklrı sptybilmek ve dikkt, dürtüsellik ve hiperktivite gibi bilişsel işleyişin belirli lnlrını ölçebilmek dın; tsrlnmış bulunn mevcut nöropsikolojik testlerin geliştirilmesi sğlnmıştır. Sürekli Performns Testleri (CPT), büyük bir çoğunluğ göre DEHB shibi bireyleri sğlıklı bireylerden yırmk için en güvenilir rçtır. Klinik formtlı görüşmeler ve değerlendirme ölçütlerinin ynınd, DEHB tnısının ltın stndrtlrındn biri olrk yygın şekilde kullnılmktdır.

3 Genel Bilgiler Mevcut CPT ler (TOVA, Conners gibi) dikkt, inhibitör/dürtüsel kontrol ve ynıt zmnlrını ölçebilmekle birlikte; bu testlerin gerçek pozitif ve gerçek negtif ornlrının yüksek olduğu belirlenmiştir. Bu testlerin sonuçlrı ile spesifik DEHB semptomlrı (dikktsizlik, hiperktivite, dürtüsellik) rsınd yeterince belirgin bir ilişki görülmemektedir. Bu testlerde tnı, temel olrk görsel performns bz lınrk oluşturulmkt ve dikktin diğer yönleri görmezden gelinmektedir. Bu yüzden, DEHB tnı süreçlerindeki geçerlilikleri ve işlevsellikleri sorgulnmktdır.

4 Genel Bilgiler Bu kygılrl, önceki rştırmlrın sonuçlrın dynrk mevcut CPT lerin geçerlilik ve işlevselliklerini rttırm mcıyl yeni bir test geliştirilmiştir. Bu çlışmlrın sonucund geliştirilen test, dikktin çeşitli lnlrını objektif olrk değerlendirmek için tsrlnmış yeni nesil bir CPT oln MOXO DEHB Testi dir (Neurotech Solutions Ltd). Mevcut CPT ler ile kıyslndığınd, MOXO DEHB Testi nin tnısl yırt edicilik niteliğini rttırıp dh kesin sonuçlr veren ilve özelliklere ship olduğu görülmektedir: Hem görsel hem de işitsel çeldiricilerin kullnımı. Çeldiriciler, hem hreketli resimlere hem de ses kliplerine ship oln video kliplerden oluşmktdır. Görsel ve işitsel özellikler, birbirlerinden yrı y d birlikte sunulmktdır. Test içeriğinin bireyin bilişsel gelişimiyle prlellik göstermesi için, testin iki frklı yş rlığın hitp eden iki formu bulunmktdır. Bu formlr çocuk (7-12 yş) ile dolesn ve yetişkin (13+ yş) olup birbirlerinden frklı görsel ve işitsel çeldiriciler bulundurmktdır. Testler, bireyde DEHB nin üç n bileşenini incelemekle berber (Dikkt, Dürtüsellik ve Hiperktivite), frklı bir bileşen olrk doğru ynıtlr dir tepki zmnını içeren Zmnlm prmetresini brındırmktdır. Test, bu dört ölçüt kullnılrk zyıf ve güçlü ynlrıyl eşsiz hst profilleri oluşturmkt; bireylerin güçlük çektikleri spesifik noktlrı belirleyerek bireyin DEHB sinin ltınd ytn özellikleri nlşılır biçimde orty koymktdır.

5 Genel Bilgiler MOXO Testi, test boyunc bireyin dikktini sürdürebilme becerisini ve frklı çeldiricilerin etkisiyle performnst görülen değişiklikleri ölçererek bireyin hngi koşullrd iyi vey kötü performns sergilediğini tespit eder. Bireysel sonuçlr, benzer yş ve cinsiyetten bireyler içeren norml gruplrın stndrtlrıyl krşılştırılır. Geçerlilik çlışmlrı, MOXO Testi nin DEHB shibi çocuklr ile sğlıklı çocuklr rsındki yırt ediciliğinin geleneksel CPT lere göre (TOVA y d Conners) dh fzl olduğunu göstermiştir. 547 kişilik bir çocuk ktılımcı grubun ship uluslrrsı bir çlışmnın sonuçlrı, testin %90 duyrlılık ve %86 özgüllük seviyelerine ship olduğunu göstermiştir. MOXO DEHB testinin, semptom görünümleri ve şiddetini sptdığındn hst için uygun tedvi yöntemini belirlemeye yrdımcı olbileceği görülmüştür.

6 CASP Çlışmsının Amçlrı MOXO DEHB Testi nin; 1. Dikkt, hiperktivite ve dürtüsellik seviyelerini; ylnızc Mdde Kullnım Bozukluğu (MKB) görülen, hem DEHB hem MKB görülen gruplr ile sğlıklı kontrol grubu rsınd krşılştırmk ve spesifik gruplrın normllerini belirleme, 2. DEHB shibi MKB hstlrı ile DEHB shibi olmyn MKB hstlrını birbirlerinden yırt etme, 3. DEHB tnılı hstlrın dikkt seviyeleri ile ntisosyl kişilik bozukluğu, bipolr bozukluk, sınır kişilik bozukluğu ve depresyon gibi diğer bozukluklr ship oln hstlrın dikkt seviyelerini krşılştırm lnlrındki niteliğini test etmektir.

7 Metodlr Ø Ktılımcılr 447 ktılımcı; Avustrly (107), Mcristn (148), İrlnd (9), A.B.D. (183) Ø Çlışmy Dhil Edilme Koşullrı Mdde Kullnım Bozukluğu Hstlrı IASP çlışmsının bir prçsı olrk, ykt y d ytılı olrk bğımlılık tedvi hizmetleri sğlyn merkezlerden rehbilitsyon hizmetleri; detoks üniteleri, metdon klinikleri gibi seçilmişlerdir. IASP çlışmsındki tnısl değerlendirme şmsını geçen bireylerden CASP çlışmsın ktılmlrı istenmiştir. Kontrol grubu Kontrol grubun ktılımcı lımı, çlışmy dir sözlü olrk ve reklm yoluyl ypıln duyurulr sonucund gerçekleşmiştir.

8 Ø Ölçütler Metodlr Mdde Kullnım Bozukluğu (SUD) Hstlrı Formtlı görüşme + çocukluk vey gençlik döneminde hpis hikyesi, bilinç kybıyl sonuçlnn geçmiş kf yrlnmlrı; metdon/buprenorfin dozjı ASRS, MINI Plus ve CAADID in tnısl modülleri K-SADS tutum bozukluğu, krşıt olm krşı gelme bozukluğu, tütün kullnımı Nikotin bğımlılığı için Fgerstrom testi MOXO DEHB Testi Kontrol grubu Demogrfik nitelikleri değerlendirme mcı tşıyn formtlı görüşme DEHB shibi hstlrı (ASRS) ve MKB shibi hstlrı (CAGE-AID) dışrıd bırkmk için kullnıln görüntüleme rçlrı MOXO DEHB Testi

10 Yetişkin testi Hedef uyrn Hedef olmyn uyrnlr

11 Yetişkin testi Çeldiriciler Görsel/İşitsel/Kombine

13 MOXO Dikkt Prmetreleri DİKKAT Uyrnlr verilen doğru ynıtlr ZAMANLAMA- Uyrnlrın sunumu sırsınd doğru zmnlrd verilen doğru ynıtlr HİPERAKTİVİTE Tek bir uyrn için birden fzl kez tuş bsm DÜRTÜSELLİK Hedef olmyn uyrnlr verilen htlı ynıtlr

14 Kriter Tblosu

15 Performns grfiği

16 Ön Sonuçlr

17 Gruplr göre yş ve cinsiyet krkteristikleri Kontrol/Norml 180 MKB 143 MKB+DEHB 115 DEHB 51 Ortlm yş (Stndrt spm) 32.8 (12.0) 39.7 (10.5) 33.5 (9.7) 28.8 (9.9) % Erkek

18 Zmnlm *** ** * O r t l m 200 t o p l m Norm SUD SUD+ADHD ADHD 0 Norm SUD SUD+ADHD ADHD *** p<.001; ** p<.01; * p<.05

19 Dikkt *** O r t l m t o p l m *** ** Kontrol MKB MKB+DEHB DEHB *** p<.001; ** p<.01; * p<.05

20 Hiperktivite O r t l m t o p l m ** ** * Kontrol MKB MKB+DEHB 30 DEHB Kontrol MKB MKB+DEHB DEHB *** p<.001; ** p<.01; * p<.05

21 Dürtüsellik O r t l m t o p l m *** *** * Kontrol MKB MKB+DEHB DEHB *** p<.001; ** p<.01; * p<.05

22 MKB grubun dhil oln bireyleri ön gören Lojistik Regresyon modeli* Öngörücü değişkenler OR (95% CI) Predictor vribles Yş Cinsiyet (kdın) Age Zmnlm Gender (femle) Dikkt Timing Attention Hiperktivite Hyperctivity Dürtüsellik Impulsivity OR (95% CI) 1.05 ( ) 0.42 ( ) ( ) 1.00 ( ) ( ) 0.96 ( ) ( ) ( ) 1.04 ( ) ( ) 1.03 ( ) ( ) *Referns grubu - Norml

23 MKB+DEHB grubun dhil oln bireyleri ön gören Lojistik Regresyon modeli* Öngörücü değişkenler OR (95% CI) Yş Cinsiyet (kdın) Zmnlm Dikkt Hiperktivite Dürtüsellik 1.00 ( ) 0.62 ( ) 1.00 ( ) 0.96 ( ) 1.04 ( ) 1.04 ( ) *Referns grubu - Norml

24 DEHB grubun dhil oln bireyleri ön gören Lojistik Regresyon modeli* Öngörücü değişkenler OR (95% CI) Yş Cinsiyet (kdın) Zmnlm Dikkt Hiperktivite Dürtüsellik 0.96 ( ) 0.51 ( ) 1.00 ( ) 0.96 ( ) 1.04 ( ) 1.01 ( ) *Referns grubu - Norml

25 Özet Kontrol (Norm) grubunun performnsının; ylnızc MKB, ylnızc DEHB, ve hem MKB hem de DEHB görülen gruplr kıysl önemli ölçüde dh iyi olduğu belirlenmiştir. Kontrol grubu dikkt prmetresinde dh yüksek bir skor shipken, hiperktivite ve dürtüsellik düzeylerinin diğer gruplrınkine göre dh düşük olduğu görülmüştür. Ylnızc MKB, ylnızc DEHB, ve hem MKB hem de DEHB görülen gruplrın dikkt, hiperktivite ve dürtüsellik prmetreleri rsınd önemli bir frk sptnmmıştır. Zmnlm prmetresinde en kötü performnslrı ylnızc MKB görülen ve hem MKB hem de DEHB görülen gruplr göstermiştir. Dh düşük dikkt, dh yüksek hiperktivite ve dürtüsellik seviyeleri birbirinden bğımsız olrk ylnızc MKB görülen ve hem MKB hem de DEHB görülen gruplrd sptnmıştır. Dh düşük dikkt ve dh yüksek hiperktivite seviyeleri, birbirlerinden bğımsız olrk ylnızc DEHB ye ship olm durumuyl ilişkilendirilmiştir; fkt dürtüsellik prmetresi bu ilişkilendirmede nlmlı bir öngörücülük niteliği tşımmıştır.

26 Sonuçlr Ön sonuçlr, MOXO nun MKB ve/vey DEHB shibi yetişkinlerin performnslrını kontrol grubundki yetişkinlerin performnslrındn yırt edebildiğini göstermiştir. MKB ve DEHB; dh düşük dikkt, dh yüksek hiperktivite ve dürtüsellik seviyeleriyle ilişkilendirilmiştir. DEHB tnılı bireyler ile diğer psikiytrik bozukluklr ship bireyler rsındki frklılıklrı rştırmk ve ylnızc MKB, ylnızc DEHB ve hem MKB hem DEHB shibi bireylerin oluşturduğu gruplrı dh detylı olrk incelemek için dh fzl nliz çlışmsı yürütülecektir.

Benzer belgeler

İnşaat Sektörüne Özgü İş Güvenliği Yönetim Sisteminin Aksiyomatik Tasarım İlkeleriyle Oluşturulması

İnşaat Sektörüne Özgü İş Güvenliği Yönetim Sisteminin Aksiyomatik Tasarım İlkeleriyle Oluşturulması İnşt Sektörüne Özgü İş Güvenliği Yönetim Sisteminin Aksiyomtik Tsrım İlkeleriyle Oluşturulmsı Öğr. Gr. Mert UZUN (mertuzunn@gmil.com) Doç. Dr. Selçuk ÇEBİ (scebi@yildiz.edu.tr) İçindekiler Amç Yöntem Bulgulr