İkinci baskının ön sözü

Transkript

1 İkinci baskının ön sözü Birinci baskının yazıldığından bu yana, su endüstrisinde özellikle içme suyunun kalitesinin algılanmasında ve düzenlemelerinde kapsamlı değişimler olmuştur. Birinci baskı Avrupa Birliği ve USA dahil tüm dünyada içme suyu standartlarının revizyonuna neden olan Dünya Sağlık Örgütü (WHO) kılavuz değerlerinin 1993 revizyonunun yapıldığı tarihte yazılmıştır. İlk baskı bu değişimleri içermiştir. Böyle olunca, hazırlanan standartlarda çok daha fazla sağlık esaslı yaklaşımı kabul eden WHO nun 2004 yılının sonlarında yayınladığı içme suyu kılavuzlarının en son revizyonu ile uyumlu şekilde bu yeni baskının hazırlanmasının zamanı gelmiştir. Bu yeni kılavuzlar, hazırlanan yeni baskının temeli olarak kullanılmıştır. Bölgesel iklim değişikliklerine sebep olan küresel ısınma ile ilgili problemler ve mevcut su kaynaklarının durumu hem su temininin sürdürülebilirliğini hem de suların kalitesini ciddi bir şekilde etkilemektedir. Kimyasal ve mikrobiyal analizlerdeki ilerlemeler sularda daha önce ölçülemeyen veya bilinmeyen, su üreticileri ve düzenleyicilerine sürekli yeni planlamalar gerektiren yeni kirleticileri ortaya çıkarmıştır. Son terörist saldırılar da suyun kirlenmeye ve su temin sistemlerinin ne derece bozulmaya açık olduğunu göstermiştir. Sonuçta mevcut riskler günlük çözülmesi gerekirken, bu yeni problemler yeni teknik ve yönetimsel çözümlere ihtiyaç duymaktadır. Bu yeni baskının amacı mevcut ve yeni ortaya çıkan problemler ve bunların nasıl çözülebileceğini hakkında bilgiler vermektir. Bu yeni baskı farklı bir içerik yapısı kullanılarak büyük oranda güncellenmiş ve genişletilmiştir. Kitap her biri su temin zincirinin bir halkasını anlatan 5 kısımda toplanmış 31 bölümden oluşmaktadır. I. Kısım olan su temimine giriş, kısa giriş niteliğinde olan üç bölümden oluşmaktadır. İlki su endüstrisinin temelleri olan ne kadar suya ihtiyaç vardır; tüketicilerin ihtiyaç duyduğu su kalitesi nedir; ve su tesislerinin işletilmesi, yönetilmesi ve bağlı olduğu hukuki düzenlemeler ile ilgilidir. Bölümün geri kalan kısmı özellikle su ihtiyacının yönetimi ve sürdürülebilir gelecek su teminlerinde doğal su kaynaklarının korunmasının nasıl önemli olduğu konuları olmak üzere su temininde yeni yönetim yaklaşımları ile ilgilidir. İkinci bölüm içme suyu standartlarının nasıl hazırlandığı ve risk yönetiminin bu süreçteki işlevi hakkındadır. Günümüzde su kalitesinin ve su temininin sürekliliği için esas kabul edilen su güvenliği planları detaylı bir şekilde an- XV

2 XVI İkinci baskının ön sözü latılmıştır. Bu bölüm ayrıca geçmiş 15 yıldır su standartları ve klavuz değerlerinin nasıl değiştiğini de anlatmaktadır. I Kısım içme suyu kalitesi ile ilgili su temini halkasında oluşan problemler ve daha bir çok bilgiye genel olarak ışık tutmaktadır. II. Kısım olan su kaynakları ilgili problemler, doğal ve insan kaynaklı etkiler ile su kaynaklarında meydana gelen su kalitesi problemlerini derinlemesine analiz etmektedir. 4. Bölüm arazi kullanımı ve doğal jeolojinin su kalitesinin nasıl değiştirdiği yüzeysel ve yer altı suyunu karşılaştırarak kısaca anlatmaktadır. Geri kalan bölümler su kaynağında olma potansiyeli olan her bir kirletici gurubunun suyu kullananlar üzerindeki etkisi ve bu problemlerin uygun çözüm yollarlı hakkındadır. Nitrat ve nitrit; pestisitler, endüstriyel çözücüler ve çok halkalı aromatik hidrokarbonları içeren organik mikro kirleticiler; endokrin sistemi bozucu (östrojen gibi davranan) bileşikler, farmasötikler ve kişisel bakım ürünleri; koku ve tat; demir, mangan, arsenik ve diğer ağır metaller içeren dahil metaller; sertlik; alg ve algal toksinler; radon ve diğer radyoaktif çekirdekler; ve patojenler ile ilgili ayrı bölümler bulunmaktadır. III. Kısım olan su arıtımından kaynaklanan problemler, su kalitesini iyileştirmek için yapılan arıtım işlemlerinin neden olduğu önemli estetik bazen de sağlıkla ilgili problemlere ile ilgilidir. Su arıtım teknolojisi ve problemlerin nasıl oluştuğu kısaca anlatıldıktan sonra, alüminyum ve akrilamid gibi floklaştırıcılar; koku ve tat; tartışmalı floridasyon işlemi; trihalometanları içeren dezenfeksiyon yan ürünleri; ve patojen giderimi gibi temel sorunların anlatıldığı ayrı bölümler vardır. IV. Kısım olan dağıtım şebekesinden kaynaklanan problemler arıtım tesisinden tüketicilere su kalitesini ciddi bir şekilde etkileyebilen su şebekesi ile ilgilidir. Hizmet depoları ana borular ve evleri şebekeye bağlayan tali servis borularının tasarımı ve yönetimi anlatılmıştır. Estetik kalite, asbestli, bitümlü ve kömür katranlı kaplamalar, şebekede yaşayan bazen musluktan çıkabilen büyük ve küçük değişik hayvansal canlılar ve son olarak borularda biyofilm gelişimi ve patojenler ilgili bölümlerde detaylı bir şekilde anlatılmıştır. Tüm bu işlemlerden sonra dahi halen su, evlerde kullandığımız bina içi tesisat ve depolama sistemlerinden kaynaklanacak kirlenmeye çok açıktır. V. Kısım olan bina içi tesisat sisteminden kaynaklanan problemler her biri bina içi sistemin nasıl işetildiği ve kurşun kirliliğine neden olan korozyon, Legionella ve Mycobacterium gibi patojenler ve diğer kalite problemlerini anlatan bölümleri içermektedir. VI. Kısım olan içtiğimiz su tüketicilerle ilgili bazı meseleleri anlatmaktadır. İlk bölüm musluk suyunun alternatiflerin anlatmaktadır. Şişe suyu, kullanımda ve girişte arıtım sistemleri ve yağmur hasadı ve suyun yeniden kullanımı gibi diğer su kaynakları konularında detaylı bilgiler sunmaktadır. Başlangıçta gelişen dünyada su endüstrisinde bir çok şeyin değiştiği ifade edilmişti. Değişmeyen şeyler gelişmekte olan ülkelerde yoksulluğa, beslenme esikliğine, hastalıklara ve ölümlere neden olan su kıtlığı ile yüz yüze olan insanlardır. WaterAid gibi kuruluşlar tarafından yapılan özel ve hayat kurtarıcı son yıllardaki çalışmalardan sonra bile iklim değişikliği ve anlaşmazsızlıklarla tetiklenen bu durum kötüleşmeye devam etmektedir. Yirmi birinci yüzyılda su güvenliği terörizm problemini ve güvenli suyun kasıtlı ya da kazayla kirlenmesi veya temininin

3 İkinci baskının ön sözü kesilmesini daha etkin bir şekilde önlenmesi ile ilgilidir. Son bölüm içme suyu kalitesi ve bunun iklim değişikliği ile yakın gelecekte nasıl etkileneceği ile ilgili genel bilgiler vermektedir. Bu kitaptaki her bir bölüm tüketiciler ve su tedarik edicilerin problemleri ile ilişkili kısa bir tartışma ile bitmektedir. Avrupa, USA daki içme suyu standartları hem de yeni WHO klavuz değerleri ve diğerleri de eklerde verilmektedir. Bu kitapta, mühendisler, bilim insanları, yöneticiler ve hatta içtikleri su hakkında daha fazla bilgi isteyen tüketiciler için faydalı olabileceğini umduğum su temini endüstrisi ve halkası hakkında ilgili ve kapsamlı bir giriş yapmaya gayret gösterdim. Kitap size içme suyu kalitesi ile ilgili genel bir bakış kazandırmak ve kılavuzluk yapması için tasarlanmıştır. Kitap daha detaylı bilgilerin sağlandığı Internet ile birlikte kullanılmalıdır. Bu nedenle bazı URL ler kitapta ilgili yerlerde verilmiştir. Bu kitabın telif hakları Dünyanın fakir toplumlarında güvenilir içme suyu temini ve sağlık ve hijyen eğitimi ile ilgili hizmetler veren uluslararası resmi olmayan WaterAid e ( verilmiştir. Çeşmenizi açtığınızda ve güvenilir temiz suyu akıttığınızda, bunun gerçekten çok özel ve günümüzde yaşadığımız toplumda bize verilen harikulade bir şey olduğunu unutmayın. Bu hediyeyi başkalarına vererek WaterAid e yardımcı olabilirseniz, size teşekkür ederim. XVII

4

5 Çeviri editörünün ön sözü Endüstriyel devrimden sonra fosil yakıtların hızla kullanımı ve modernleşmenin getirdiği endüstriyel faaliyetler, nüfus artışı ve buna bağlı ihtiyaçların artışı vs. nedenlerle insanoğlu daha önce hiç tanımadığı çevresel problemlerle karşı karşıya kalmıştır. Geçmişte sanayinin beşiği olan Batı ve Kuzey Avrupa ve Amerika daki bugünün gelişmiş ülkeleri 20. yüzyılın ortalarında itibaren çok trajik çevresel olaylar ile karşı karşıya kalmıştır. Tehlikeli atıklar ve zararlı kimyasallar, su kaynaklarının kirlenmesi, hava kirliliği, katı atık vs. problemler hızlı kentleşme ve sanayileşmenin olduğu bu ülkelerde baş göstermiş ve bu problemlerden ciddi şekilde etkilenmişlerdir. Günümüze gelindiğinde çevresel problemler daha küresel bir nitelik kazanmış bütün dünyayı tehdit eder hale gelmiştir. Örneğin modernleşme çabaları atmosferde karbondioksit başta olmak üzere sera gazlarında artışlar nedeniyle küresel ısınma ve buna bağlı iklim değişiklikleri su kaynakları üzerindeki etkisini göstermeye başlamıştır. Dünyamız ve özellikle ülkemizin de içerisinde bulunduğu kuşakta sağlıklı ve yeterli içme suyu temini önemli bir problem haline gelmiştir. İnsan sağlığını doğrudan ilgilendiren içme suyunun kalitesi hakkında, ülkemizde son yıllarda oldukça spekülatif olaylar yaşanmıştır. Bunun altında yatan temel sebepler arasında su kalitesini belirleyen parametrelerin insan sağlığı üzerindeki etkilerinin ne olduğunun bilinmemesi, suyun hangi kaynaklardan nasıl ve ne ölçüde kirlendiğinin anlaşılmaması,ve kirlilik kontrolünün hangi yöntemlerle yapılacağının bilinmemesi vs. sayılabilir. Bu kitap, kaynaktan musluktan akan çeşme suyuna kadar, içme suyu kalitesinin etkileyen tüm her şeyi detaylı olarak anlatmakta ve pratik çözümler önermektedir. İçme suyunun kalitesini nihai olarak suyun temin edildiği kaynak, su arıtımında uygulanan işlem ve prosesler, dağıtım şebekesinin ve binalardaki tesisat sistemlerinin durumu belirlemektedir. Kitap potansiyel kirlenme nedenlerini bu sırada vererek çözüm önerileri getirmektedir. Su temini döngüsündeki potansiyel kirlenme kaynakları ve çözüm önerilerinin yanı sıra şişelenmiş sular ve doğal mineralli suları da kapsayan içme suları ile ilgili olarak Dünya, Amerika ve Avrupa da kullanılan güncel içme suyu mevzuatı da kitapta tartışılmış ve ek olarak verilmiştir. Kitapta İngiltere, Avrupa ve Amerika gibi gelişmiş ülkelerin içme suyu kaynakları, içme suyu problemleri, su yönetimi ve çözümü vs. ile ilgili örneklendirmeler yapılmıştır. Geçen yüzyılda çevre kirliliklerin yoğun yaşandığı bu ülkelerdeki içme suyu problemleri ile XIX

6 ülkemizdekilerin şüphesiz benzerlikleri bulunmaktadır. Geçen yüzyılda bu ülkelerdeki tecrübeler ülkemizin yakın zamanda yaşanmış ve yaşanacak su problemlerinin anlaşılmasına ve çözümüne ışık tutacaktır. Bu kitap, özellikle Çevre Mühendisliği lisans ve yüksek lisans/doktora programlarında su ve içme suyu ile ilgili dersleri alan öğrenciler ve ülkemizde su temini yapan kuruluşlar olan Belediyelerdeki çevre mühendisleri ve diğer ilgili teknik ve idari personel için ve hatta bu konuya meraklı su tüketicileri için bir kılavuz kaynak kitap olma özelliğindedir. Kitabın çevirisinde yardımcı olup destek veren ve akademik kariyerimi kazanmamda emeği geçen hocalarım Prof. Dr. Delya SPONZA, Prof. Dr. Hatim ELATİP, Prof. Dr. Nilgün BALKAYA, Prof. Dr. Feryal AKBAL ve Doç. Dr. Şükrü DURSUN a teşekkürlerimi ve saygılarımı sunarım. Prof. Dr. Mustafa IŞIK Mart 2015