GAZİ MESLEK YÜKSEK OKULU ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ

Transkript

1 T.C. GAZİ MESLEK YÜKSEK OKULU ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ PROJE MİKROİŞLEMCİLER VE MİKRODENETLEYİCİLER 2 PROJE SAHİBİ ADI:MEHNET SOYADI:AVCI SINIF:2 ŞUBE:1 OKUL NO: BÖLÜM: ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ DERS ADI: MİKROİŞLEMCİLER VE MİKRODENETLEYİCİLER 2 PROJE: TELEFON İLE UZAKTAN CİHAZ KONTROLÜ ÖĞRETİM GÖREVLİSİ Öğr.Gör. MEHMET HÜR

2 PROJENİN ADI Telefon ile uzaktan cihaz kontrolü AMAÇ Projenin amacı,günümüzde kullanılan telefonla iletişim sistemini kullanarak uzaktaki bir cihazı basit ve kolay bi şekilde açıp kapatmak yani kontrol etmektir. GİRİŞ KISA AÇIKLAMA Günümüzde ev otomasyon ürünleri hızla yaygınlaşıyor. Daha güvenli ve konforlu bir yaşam sağlayan bu ürünler sayesinde, dünyanın herhangi bir yerinden evdeki cihazlara kumanda etmek mümkün olabiliyor. Telefon şebekesi aracılığıyla evdeki lamba, ısıtıcı, fırın, klima, bilgisayar vs gibi cihazlar uzaktan kolayca çalıştırılabiliyor. Böyle bir sistemi kendi imkanlarınızla yapmanı z çok zor değil.bu kontrolü sabit telefon veya cep telefonu yardımıyla gerçekleştirebiliriz. PIC mikro denetleyici kullanılarak tasarlanan elektronik devre şifre destekli olduğundan yetkisiz kişilere karşı güvenli bir yapıya sahip. Ayrıca devre bağlantı ları optik ve manyetik olarak telefon hattından yalı tılmış olduğundan elektriksel olarak emniyetli. Bu proje ile deneysel çalışmalar ve ev içi cihaz kontrol uygulamaları yapılabilir. Sistemin temel çalışma mantığı şekil 1 de görülmekte. PIC tabanlı uzaktan kontrol devresi, sistemin merkezi işlem birimi olarak görev yapar. Bu devre, telefon hattı yoluyla iletilen DTMF sinyallerinin kodunu çözer ve şifre bilgisini denetler. şifrenin doğru olarak tuşlanması durumunda, cihazları kontrol etmesi için kullanıcıya yetki verir. Aksi halde kullanım izni vermez. şifre ve komut bilgileri telefon hattı üzerinden DTMF sinyali şeklinde iletilir. Projenin ayrıntılarına geçmeden önce telefon şebekesi hakkında bilgi vermekte yarar var. Standart bir telefon şebekesinde her bir telefon, santral birimine bir çift bakır kablo ile bağlıdır. Telefon numarası santrale tonlu arama veya darbeli arama olmak üzere iki farklı şekilde iletilebilir. Günümüz telefon sistemlerinde yaygın olarak tonlu arama özelliği kullanılmakta. Tonlu arama, telefon üzerindeki her bir tuş için farklı frekanslı sinyaller gönderilerek yapılır. Bu sistem DTMF (Dual Tone Multifrequency) yani iki tonlu çoklu frekans olarak da adlandı rılır. DTMF sinyalleri telefon hattı üzerinden konuşma sinyali ile birlikte gönderilir ve alınır. Uygun kod çözücü entegreler (örneğin CM8870) kullanılarak DTMF kodu çözülür ve tuş bilgisi kolayca elde edilir. Şekil 2 de 12 tuştan oluşan bir tuş takımı ve DTMF sinyaline ait frekans değerleri görülmekte. BLOG DİYAGRAMI Şekil 1: Uzaktan kontrol sisteminin blok diyagramı

3 BASİT BİR TELEFON TUŞ TAKIMI Şekil 2: Tuş takımı ve frekans değerleri Telefon üzerindeki 1 tuşuna basıldığında, telefon hattına 697 Hz ve 1209 Hz frekanslı iki sinyalin toplamından oluşan bir sinyal gönderilir. Şekil 3 de bu sinyallerin dalga şekli görülmekte. Benzer şekilde 0 tuşuna basıldığında 941 Hz ve 1336 Hz lik bir ton çifti üretilir. Tuşlara ait frekans değerlerinin farklı olması, telefon ahizesinden duyulan sesin tonundaki değişimden de anlaşılır. Şekil 3: DTMF sinyalinin dalga şekli Bu projede DTMF kod çözücü olarak CM8870 entegresi kullanıldı. Bu entegre elektronikçilerden kolayca temin edilebilmekte. Şekil 4 de görülen 18 bacaklı entegrenin çalışabilmesi için 7 ve 8 nolu bacaklara MHz lik bir kristal bağlamak gerekir.

4 Şekil 4: DTMF kod çözücü CM8870 entegresi telefon hattından gelen DTMF sinyalinin kodunu çözdükten sonra Q1-Q4 adlı çıkışlarından 4 bitlik tuş bilgisini üretir (şekil 5). Böylece tuş takımındaki hangi tuşa basıldığı CM8870 in çıkış uçlarındaki gerilim seviyesinden anlaşılabilir. Tuşa basılı tutulduğu sürece (yani DTMF sinyali alındığı sürece) entegrenin 15 nolu StD ucu lojik 1 bilgisi üretir. Q1-Q4 çıkışlarındaki ikilik kod, faklı tonlu bir DTMF sinyali alınıncaya kadar aynı kalır. CM 8870 Şekil 5: CM8870 bacak numaraları ve isimleri Şekil 6 da CM8870 entegresinin doğruluk tablosu görülmekte. DTMF sinyalinin içerdiği ton çiftine göre çıkışta hangi ikilik değerin üretileceği bu tabloya göre belirlenir. Örneğin, DTMF kod çözücünün girişine uygulanan sinyal 697 Hz ve 1209 Hz lik frekans bileşenlerini içeriyorsa, 4 bitlik çıkış bilgisi 0001 olur. Böylece, telefon başındaki kullanı cının 1 tuşuna bastığı anlaşılır.

5 Şekil 6: Doğruluk tablosu Projede kullanılan PIC16F84A entegresi en popüler ve en yaygın olarak kullanılan mikro denetleyicilerden biridir. RISC mimarisine sahip bu mikro denetleyici 18 bacaklı olup 13 adet giriş-çıkış portuna sahiptir. Ayrıca 64 byte EEPROM belleği ve 1K şash program belleği bulunur. Şekil 7 de entegrenin bacak bağlantıları görülmekte. Gerek fiyatının ucuz olması gerekse port sayısının yeterli olması nedeniyle uzaktan kontrol sisteminde PIC16F84A mikro denetleyicisi tercih edildi. PIC16F84A Şekil 7: PIC16F84A bacak numaraları ve isimleri Telefonla uzaktan kontrol sistemine ait devre şeması şekil 8 de görülmekte. Tasarlanan uzaktan kontrol sistemi, direkt olarak telefon hattına paralel bağlanır ve dünyanın herhangi bir yerinden telefon hattı aracılığı ile elektriksel cihazların kontrolünü sağlar. GSM veya Telekom şebekesine üye herhangi bir abonenin, cihazın bağlı olduğu telefon numarasını araması ile sistem aktif duruma geçer. Bu ilk aşamada PIC yazılımı yoluyla telefonun kaç kez çaldığı tespit edilir. Belirlenen çalma sayısına ulaşıldığında, sistem kullanıcıdan bir şifre girmesini bekler. Uygulamanın güvenliğ ini doğrudan etkilediği için şifre uzunluğunun 4 haneden az olmaması gerekir. 15 saniye süresince şifre girilmemesi durumunda telefon hattı otomatik olarak kapatılır. Böylece hattın lüzumsuz yere meşgul olması önlenir. Şifrenin doğru olarak girilip girilmediği PIC mikro denetleyici tarafından denetlenir. Girilen şifre yanlış ise sistem doğru şifre girilmesini bekler. Şifrenin doğru girilmesinin ardından * tuşuna basılarak cihaz kontrol

6 aşamasına geçilir. Bu aşamada sistem kullanıcıdan komut bekler ve verilen komutları anında işler. İşlemi sonlandırmak için # tuşuna basılır. Şekil 8 de verilen elektronik devre 4 ayrı birimden oluşur. Bunlar optik izolasyon devresi, manyetik izolasyon devresi, DTMF kod çözücü devresi ve röle sürme devresidir. Bu birimlerin ayrıntılı açıklaması aşağıda verilmekte. Şekil 8: Devre şeması Şekil 9 da görülen optik izolasyon devresi, telefonun kaç kez çaldığını tespit etmek için kullanılır. Devredeki 4N25 optocoupler entegresi, telefon hattı ile PIC devresi arasında optik bir izolasyon sağlar. Şekil 9: Optik izolasyon devresi Telefon santrali tarafından gönderilen yüksek genlikli sinüsoidal zil sinyali, bu devrenin girişine uygulandığında devrenin çıkışından 0-5V genlikli kare dalga sinyal gözlenir. Optik izolasyon devresinin çıkışı PIC mikro denetleyicinin RA0 pinine bağlıdır. Telefon her çaldığında devre çıkışında yaklaşık 25 adet darbe (pals) görülür. Darbe periyodu 40 ms civarındadır. Darbe sayısı santralin yapısına göre farklılık gösterebilir. PIC mikro denetleyici bu darbeleri sayarak telefonun kaç kez çaldığını tespit eder ve darbe sayısı istenen değere ulaşmışsa telefon hattını otomatik olarak açar. Örneğin çalma sayı sı yazılımda 8 e ayarlanmış ise PIC toplam 200 adet darbe saymış olur. Telefon hattı ile DTMF kod çözücü arası ndaki elektriksel izolasyon şekil 10 da görülen manyetik izolasyon devresi ile yapılır.

7 Şekil 10: Manyetik izolasyon devresi Dönüşüm oranı 1:1 olan hat trafosu (line transformer) ile sağlanan izolasyon sayesinde sistem toprağı telefon hattından tamamen yalıtılmış olur. Böylece DTMF kod çözücü entegresi elektriksel gürültülerden daha az etkilenir ve bir arıza durumunda telefon hattına zarar gelmez. Devredeki röle kontağı kapalı hale geldiğinde, 560 ohm luk direnç telefon hattı uçlarına bağlanmış olur. Böylece bir kullan kullanı cıya gerek olmadan hattın otomatik olarak açılması sağlanır. Diğer bir ifadeyle, telefon çalarken hat uçlarına 560 ohm luk bir direnç paralel bağlanı rsa telefon elle açılmış gibi etki yapar. Şekil 11 de görülen CM8870 DTMF kod çözücü entegresi, telefon hattından iletilen DTMF sinyallerinin kodunu çözerek 4 bitlik sayısal bilgiye dönüştürür. Şekil 11: DTMF kod çözücü devresi Entegrenin Q1, Q2, Q3, Q4 çıkışları PIC mikro denetleyicinin RB0-RB3 girişlerine; StD ucu ise RB4 girişine bağlı. Böylece telefon üzerindeki tuşlardan hangisine basıldığı PIC mikro denetleyiciye yüklenen program ile tespit edilir. Şekil 12 de görülen röle sürme devresi sayesinde 3 ayrı elektriksel cihaza uzaktan kumanda edilir. Şekil 12: Röle sürme devresi Röle kontakları normalde açık halde olduğundan ilk anda cihazlar çalışır durumda değildir. Telefon tuşları aracılığıyla uzaktan komut verildiğinde uygun röleler PIC mikro denetleyici tarafından enerjilendirilir. Böylece röle kontaklarına bağlanmış olan ısıtıcı, lamba, fırın gibi elektriksel cihazlar çalı şmaya başlar. Telefon üzerindeki 1, 2 ve 3 tuşları yardımıyla cihazlar çalıştırılır (ON); 4, 5 ve 6 tuşları ile cihazlar kapatılır (OFF). Örnek cihaz bağlantısı şekil 13 deki gibi yapılmalı veya 1mm2 kesitli kablolar ile bağlantı yapılabilir. Şehir şebekesi ile çalışırken elektrik çarpma riski olduğundan bu tür bağlantıları yaparken çok dikkatli olmak gerekir. Mümkünse elektrik tesisat bilgisi olan bir kişiden yardım alınmalı. BASKI DEVRESİ

8 ELEMAN ÜSTTEN YERLEŞİM PLANI YAPILMIŞ HALİ

9 KULLANILAN MALZEMELER ADET ELEMANIN ADI ÖZELLİĞİ KATALOG (ÖRN) 1 MODULER JACK (TELEFON SOKETİ İÇİN) 90 DERECE UZUN TİP (TELEFON SOKETİ) 4 PCB KILEMENS 3 LÜ (ROLE ÇIKIŞLARI İÇİN) 4 ROLE 5V Tianbo HJR-3FF 5VDC 5 NPN TRANSİSTÖR BC547 2 DİRENÇ 560R/1W 1 DİRENÇ 100K/0.25W 1 DİRENÇ 330K 1 DİRENÇ 4.7K 6 DİRENÇ 1K 2 DİRENÇ 330R 4 DİRENÇ 470R 2 DİRENÇ 10K

10 1 DİRENÇ 1M 1 DİRENÇ 22M VEYA 10M 1 HAT TRAFOSU 1:1 CP CLARE EMİT KOD ÇÖZÜCÜ CM8870 (CM8870PI) 1 MİKRODENETLEYİCİ PIC16F84A 1 OPTOCOUPLER ENTEGRESİ 4N25 1 GERİLİM REGÜLATÖRÜ LM İÇİN UYGUN TİPTE SOĞUTUCU 1 KRİSTAL 3.579MHz 1 KRİSTAL 4MHz 2 ENTEGRE SOKETİ 18 PİN 1 BAKIR PLAKET 10X15CM 1 REGÜLELİ GÜÇ KAYNAĞI 9V 0.5A DC Şekil 13: Cihaz bağlantısı PROJENİN,PIC16F84A İÇİN C KODLARI // Telefonla uzaktan cihaz kontrolu projesine ait PIC16F84A programi // CM8870'in Q1-Q4 cikislari PIC16F84A'nin RB0-RB3 pinlerine baglidir. // StD ucu RB4'e baglidir. Hat acma rolesi RA1'e baglidir. // Sifre onay LED'i RA2'ye baglidir. // Zil calma sayisi icin pals devresi RA1'e baglidir. // Kontrol edilecek cihazlar sirasiyla RB5,RB6,RB7'ye baglidir. #include #include #define StD RB4

11 #define HAT_ROLE RA1 #define LED RA2 #define PALS RA0 // 4MHz osilator CONFIG(XT&WDTDIS&PWRTEN); unsigned char kontrol=0; unsigned int CX; // Timer alt programi // 15 saniye suresince tusa basilmadiysa hatti kapatmak icin void interrupt kesme(void){ CX++; if(cx>15000)kontrol=1; T0IF=0; // bayragi temizle TMR0=131; // ANA PROGRAM main(void){ unsigned char i,komut,sifre[5],sayac; // Port konfigurasyonu TRISB=0x1F; // PORTB'nin RB5,6,7 pinleri cikis,digerleri giris TRISA=0x01; // RA0 giris digerleri cikis PORTB=0; // cihazlar enerjisiz PORTA=0; // hat kapali, LED sonuk --- //Timer islemleri (kesme suresi=1ms) --- T0CS=0; // Dahili clock PSA=0; // Prescaler TMR0 icin ayarli PS0=0; PS1=1; PS2=0; // Oran 1:8 ei(); // butun kesmeler etkin T0IE=0; //Baslangicta timer pasif T0IF=0; // bayrak temizle

12 --- // resetten sonra 1 saniye bekle for(i=0;i<4;i++)delayms(250); basla: sayac=0; CX=0; for(;;){ // zil sayisi belirleme dongusu while(pals==1); sayac++; if(sayac>50){ // Zil sayisi 2 HAT_ROLE=1; // Hatti ac sifreoku: for(i=0;i<5;i++){ // sifreyi al // kontrol=0; TMR0=131; // T0IE=1; // TIMER ON // while(std==0){ // tusa basilmadi ise bekle if(kontrol==1){ // sure>15s ise hatti kapat HAT_ROLE=0; goto basla; // basa don else {; T0IE=0; CX=0; // Tusa basildi ise Timer'i durdur, CX'i sifirla // Boylece yeni bir 15s'lik ek sure kazanilmis olur sifre[i]=portb&0x0f; // sifreyi oku while(std==1); // tus basili ise bekle // // sifrenin son hanesi * olmalidir // Sifre konrol if(sifre[0]==1 && sifre[1]==2 && sifre[2]==3 && sifre[3]==4 && sifre[4]==11){ // 11 degeri tus takimindaki * tusuna karsilik gelir. LED=1; // sifre dogru ise LED'i yak

13 for(;;){ while(std==0); // cihazlar icin komut bekle komut=portb&0x0f; if(komut==1)rb5=1; // cihaz 1 ON if(komut==2)rb6=1; if(komut==3)rb7=1; if(komut==4)rb5=0; // cihaz 1 OFF if(komut==5)rb6=0; if(komut==6)rb7=0; if(komut==12){ // # tusuna basildi ise hatti kapat HAT_ROLE=0; LED=0; goto basla; // Cihazlarin ON/OFF durumlari degismeden kalir. // else{ goto sifreoku; //sifre yanlis ise tekrar sifre okumaya git else{ // sayac<50 ise while(pals==0); // for dongusu