Örneğin motorun performansı vites kutusunun performansından etkilenir.

Transkript

1 1 Sistem, ortak bir amaç doğrultusunda, birbiriyle ilişkili, karşılıklı etkileşim içinde ve birlikte çalışan öğeler kümesidir. Sistemlerin şu temel noktalarda ortak özelliklere sahip oldukları söylenebilir: Birden çok bileşene sahip olması *Bileşenler arası ilişkilerin olması *Sistemlerin yerine getirilecek amaçlarının olması *Sistemi sınırlayan bir çevrenin olması *Sistem ve çevresi arasında etkileşimin olması Sistemlerin ortak özellikleri Bileşenler, İlişkiler, Sınır, Amaç, Çevre, Ara yüzler,girdi,çıktı,kısıtlar Sistem, karşılıklı etkileşim içerisinde bulunan bileşenlerin, tasarlanan amaçları gerçekleştirmek için bir bütün meydana getirecek şekilde organize edilmesidir. Sistem, bir araya getirilmiş karmaşık bir bütündür. Sistem, karmaşık ve bölünmez bütünü oluşturan öğelerin oluşturduğu kümedir. Sistem, ortak bir amaç doğrultusunda, birbiriyle ilişkili ve birlikte çalışan öğeler kümesidir. Ackoff, sistemi aşağıdaki koşulları gerçekleştiren bir bütün olarak tanımlar. Bütün, tanımlanmış bir ya da daha fazla işlev ve özelliğe sahiptir. Örneğin otomobilin tanımlanmış işlevi, insanları taşımaktır. Kümedeki her parça, bütünün davranışını etkileyebilir. Örneğin motor aracın performansını etkiler. Bir sistemin her bir asıl parçası; bir diğer asıl parçanın en az bir özelliğine bağlı olarak, sistemin davranış ve özelliklerini etkiler. Örneğin motorun performansı vites kutusunun performansından etkilenir. Sistemin alt kümelerinin sistemin bütününe etkisi, en az bir diğer alt kümenin davranışına bağlıdır. Örneğin aktarma organlarından bağımsız olarak tekerler işlevini tam olarak yerine getiremez. Bileşenler: Bileşen, bir sistemi oluşturan parçalardır ve sistemin amacına ulaşmasını sağlayan, sistemin davranışını oluşturan bireylerdir. Özellikler: Sistemin bileşenlerinin karakteristik nitelikleri İlişkiler: Bileşenler ve özellikler arasındaki bağlantılar. Etkili Amaç Özellikleri: -Sonuçları etkileyecek önemli hususları kapsamalıdır. -Gerçekçi ve çıtayı yükseltecek şekilde olması -Belirgin ve ölçülebilir olmalıdır. -Zaman sınırlı olmalı ve belirgin bir zamanı kapsamalıdır. Malzeme, enerji ve bilginin amaca yönelik bir biçimde değişikliğe uğratılması şeklinde ortaya konan sistem eylemleri, en sık rastlanan işlev türleridir. Arayüz, sistemlerin sınırları arasında ki bölgedir ve ayrıca, bir sistemin çıktısının diğer sistemin girdisi olduğu durumlarda, bu çıktının taşındığı ortamdır. Çıktı, arayüzde hiçbir değişikliğe uğramadan diğer sistemin girdisi olur. Örneğin: iki insan birbiriyle konuştuğunda, sözlerin taşındığı hava bir arayüzdür.

2 2 Sistemin Çevresi : Sistem yöneticisi tarafından kontrol edilemeyen, sistemin işleyişine etki eden ve sistem sınırının dışında yer alan her şeydir.malzeme, bilgi ve enerji sistemin sınırlarından girdi olarak geçer. İşlenen malzeme, bilgi ve enerji sistemin sınırlarından geçerek çevreye çıktı olarak sunulur. İŞLETMENİN GENEL DIŞ ÇEVRESİ İşlemenin uzak çevresinde bulunan unsurlar; işletmenin sektörel çevresinin bir üst sistemi içinde yer alırlar ve işletme ile doğrudan ilişki içinde bulunmamalarına rağmen işletmenin faaliyetlerini etkilerler. Politik, yasal, ekonomik, sosyo kültürel, demografik, teknolojik, doğal çevre unusurları. İŞLETMENİN YAKIN İŞ ÇEVRESİ: İşletmenin girdilerini temin ettiği, üretim faaliyetinde bulunarak ürettiği mal ve hizmetleri müşterilerine sattığı ve bu arada benzer mal üreten çeşitli rakipleri ile mücadele ettiği çevredir. Tedarikçiler, rakipler, sendikalar, ikame mallar, finansal kuruluşlar, müşteriler yakın iş çevresinde yer alır. İşletmenin Dış Çevresi ile ilişkisi Etkileme modeli, çevrenin pasif bir unsur olarak kabul edildiği modeldeişletmenin çevreyi etkileyeceği, çevrenin işletmenin yapı ve işleyişi üzerinde etkisiz bir faktör olduğu düşünülmüştür. İşletme Çevre Uyum modeli, bu modelde işletmenin faaliyetlerini ve yapısını dış çevrenin beklentileriyle uyumlaştırması gerektiği üzerinde durulmaktadır. İşletmenin yaşaması ve gelişmesi, bu değişme ve iniş çıkışlara uyma gücüne bağlı olacaktır. İşletmeler çevrelerindeki bu belirsizliği yenmek için açık sistem anlayışını benimsemelidir. Sistem Sınırı: Bir sitemi diğerinden ayıran bölgedir. Bir bileşeninin sistem içerisinde olup olmadığını şu iki soruya verilen cevap belirler. Sistem yöneticisi o bileşene müdahale etme olanağına sahip mi? İlgili bileşen sistemin amacına ulaşmasına katkıda bulunacak bir işleve sahip midir? Eğer her ikisi için de evet denilebiliyorsa o bileşen sistemin bir parçasıdır. Sınırlar misyonda yapılan açıklamalara göre yapılır. İşletmenin çevresini analiz ederken yararlanılan teknikler: Bilgi Toplamak: Çevresel faktörlerin analizi evresinde ilk yapılacak iş, konu hakkında bilgi toplamaktır.genel Çevre ile ilgili bilgi toplamak, İş Çevresi ile ilgili bilgi toplamak. Varsayım Geliştirmek: Varsayım, kişinin kontrolü dışında oluşacak, gelecekle ilgili bir olay hakkında fikir yürütülmesidir İş Çevresi İle İlgili Önemli Bilgi Kaynakları Fuar ve Sergiler, Ulusal Yayınlar, Uluslararası Yayınlar, Tüketiciler, Müşteriler, Pazarlama ve Satış Görevlileri, Profesyonel Danışmanlık Firmaları. Çevre İşletme

3 3 Sistem Yönetim, işletmenin (örgütün), elindeki kaynaklarını planlayarak, organize ederek, yürüterek ve kontrol ederek, diğer insanlar aracı ile, etkili ve verimli bir şekilde kullanması ve amaçlarını gerçekleştirmesi sürecidir. Misyon; yapılacak görev veya işletmenin var oluş nedenidir. Girdiler; görevin yapılması için gerekn bilgiler Varlıklar; İnsan, kaynakar, finansman, sermaye, altyapı, yetenekler Çıktılar; görevin tamalanması sonucu elde edilenler Amaç; sağlanmak istenen sonuçlar 2.HAFTA Sistemin üç temel öğeleri 1)Girdi: Sermaye Malzeme Makine İşgücü Yönetim 2)Proses: Bir proses ; malzemeleri, faaliyetleri, metotları ve işlemleri içeren bir dizi girdi nin, ürünler, bilgi, hizmetler veya genel olarak sonuçlar şeklindeki istenilen çıktı lara dönüşümü olarak tanımlanır. 3)Çıktı: Ürün ve Servisler Sistemin genel modeli, girdi, süreç ve çıktıdan oluşur. Girdi Süreç Çıktı Trafo Kablo Diyot Kondansatör Direnç Plaket vb. Devre Tasarımı Baskı Devre Lehimleme Kontrol Güç Kaynağı Tedarik Zinciri Yönetimi; tedarik zincirinin ve bu zincir içinde yer alan tüm şirketlerin tümünün uzun vadeli performanslarını arttırmak amacıyla, söz konusu şirketlere ait işletme fonksiyonları, süreçleri ve planlarının, zincirdeki tüm şirketleri kapsayacak şekilde, stratejik ve sistematik yönetimidir. Lojistik Yönetimi; müşteri gereksinmeleri doğrultusunda sevkiyat noktaları ile teslimat noktaları arasındaki malzemelerin iki yönlü akışı boyunca yer alan faaliyetlerin bütünsel yönetimidir. 3.HAFTA Sistem düşüncesi, yeni bir doğa felsefesi ortaya koymuştur. Her şeyden önce sistemden ne kastedildiğini tanımlamış ve evrenin çeşitli kademelerindeki olgu ve olayların nasıl anlaşılması gereğini duymuştur. Sistem düşüncesi gerçek dünya olgularını sistem olarak algılar ve olaylar içerisindeki karşılıklı etkileşimler ve ilişkiler üzerinde durur. Sistem Düşüncesi: Dünyayı sistem olarak görmeyi öğrenmedir. Genel Sistem Kuramı, sistemi bütün olarak ele almayı öngörür. Sistem bileşenlerine ayrılarak analiz edilemez hipotezini ileri sürer. Bertalanffy, Genel Sistem Teorisi nde, her olayı belirli bir çevre içinde başka olaylarla ilişkili olarak incelemenin olayları anlama, tahmin ve kontrol etme açısından daha etkin olacağını ileri sürmüştür. Genel Sistem Kuramı Sistemi bütün olarak ele almayı öngörür. Sistem bileşenlerine ayrılarak analiz edilemez. Bütün parçaların toplamından daha büyüktür.

4 4 Bir öğe ancak diğer öğelerle birlikte bir bütün olarak düşünüldüğünde bir anlam taşır. Analiz süreci üç aşamadan oluşan bir süreçtir. Önce sistemin anlaşılması için sistem bileşenlerine ayrıştırılır. Daha sonra her bir bileşenin davranışı anlaşılmaya çalışılır. Üçüncü aşamada ise bütünü açıklayabilmek için parçalar bir araya getirilir. Sistem düşüncesi farklı bir süreçtir. Bu süreç üzerinde çalışılan sistemi daha geniş bir çevre içerisine koyar ve bu geniş çevrede sistemin oynadığı rolü araştırır. Birbirine bağımlılık. Bir sistemin karmaşıklık derecesi arttıkça birbirine bağımlılık derecesi çok belirgin hale gelir. Holistik Düşünce (bütünü oluşturan parçalara ve arasındaki ilişkilere odaklanır): Parçaların yerine bütünü oluşturan bileşenlerin aralarındaki bağlantılara, etkileşimli ilişkilere ve bütüne odaklanır. Amaçlılık: Elde edilmesi gereken amacı ön planda tutan olaylara bakış açısını yansıtır. Sentez Düşüncesi : Sentez düşünce biçimi, sistem bilişenlerinin çok iyi işlemesinin, sistemin bir bütün olarak çok iyi işleyeceği anlamına gelmeyeceğini savunur. Her zaman bütünün göz önünde tutulmasını gerekli görür. İndirgemeci yaklaşım, her şeyin daha küçük, daha basit en temel parçalara ayrıştırılabileceği varsayımına dayanır. Bu parçalar, fizikte atomlar, kimyada elementler, biyolojide hücreler, psikolojide güdüler ve insanın gereksinimleridir. Genişlemecilik, tüm nesnelerin ve olayların daha büyük ölçekli bütünün parçaları olduğu fikrini savunur. Nesnelerin daha küçük parçalardan oluştuğu gerçeğini inkar etmez; ama esas olarak kendisinin de bir parçası olduğu bütünü görmeye, onu anlamayı esas alır. Mekanizma bütün olayların sebep-sonuç ilişkisiyle açıklanabileceğini savunur. Bu düşüne biçimiyle evreni, dünyayı ve dünya üzerindeki oluşumları açıklamada mekanik yaklaşım tarzının hakim olduğu görülür. Deneysel Yaklaşım, bilimsel çabaların denemelere yöneldiği bir dönemin ürünüdür. İnsan aklının her şeyi çözebileceğinden hareketle, soyut düşüncelerin bir kenara bırakılıp, gözlem ve deneyin gerçek bilgiyi öğrenmekte tek çıkar yol olduğu varsayımına dayanır. Analitik düşünce, gerçek dünyayı anlamada ayrıştırmayı esas alır. Bu yaklaşımın temel ilkesi, bir düşünceyi bölüp parçalayarak, o düşünceyi meydana getiren ana düşünceleri bulup ayırmak, sonra bu ana düşünceleri birleştirerek o düşünceyi yeniden kurma esasına dayanır. Dıştan içe doğru bir bakış açısıyla sorunlara yaklaşır. Mekanik Yaklaşım: Bu yaklaşım doğa olaylarını, toplum yaşamını ve bunlara ilişkin sorunları mekanik görüş açısından incelemekte ve mekanik yasalarla açıklamaktadır. Mekanik yaklaşımın geliştiği dönem, telefon, elektrik, ilaç, araba, uçak gibi günümüzde kullanılan pek çok teknolojinin temellerinin atılıp üretilmesine neden olmuştur.

5 5 Yararcı Yaklaşım: Bu yaklaşımda, her şey yarar ölçüsüne vurulmakta ve her şey pratik yararına göre önem sırasına konulmaktadır. Bu yaklaşımın bazı temel özellikleri belirgin olarak şu şekilde göze çarpar; Temel ilke olarak sistemi öğelerin bir bütünü olarak anlamak, Amaç olarak sisteme ilişkin değerleri öngörmek ve Yöntem olarak ta sistemi çözümlemeyi içermektedir. Süreç Yaklaşımı: Bu yaklaşım önceki sistem tanımındaki öngörür. Sistemi, ilişkiler ve etkileşimlerden oluşan süreçlerin bir bütünü olarak anlamak gerektiğini savunur. Bu yaklaşımın üç temel dayanak noktası; bütünsellik, evrimsellik ve etkileşimdir. Sistemler Hiyerarşisi-1 Statik yapı düzeyindeki sistemler; Bunlar evrenin anatomi ve coğrafyasını kapsar. Bazı belirli hareketlere sahip basit dinamik sistem düzeyi; buna örnek olarak da güneş sistemi, yıldızlar, saatlerin çalışması gösterilebilir. Kontrol mekanizmalı sistem veya sibernetik sistemi; bu sistem dengeyi koruma bakımından kendi kendini otomatik olarak ayarlayabilmektir. Kapalı-Döngü kontrolüne sahiptir. Buna örnek olarak termostat, makineli tüfekler gösterilebilir. Küçük organizmalar; bu sistem çevresiyle etkileşim halindedir. Ancak hareketli değildir. Örnek olarak bitkileri gösterebiliriz. Hayvan Sistemi; bu sistem çevresiyle etkileşim halinde olduğu gibi artan bir hareketliliğe sahiptir. Kendinin farkındadır, diğer bir deyimle yaşamak için yiyecek arar, tehlikelerden kaçar, dost bildiklerine sığınır. İnsan Sistemi; bu sistem çevre ile etkileşim, hareketlilik, kendi farkında olma yanında dil ve sembol kullanarak fiziki çevresi sınırları dışında da etkili olabilmektir. Sosyal Sistemler; aile, vakıf, ordu, devlet, okul, işletme, arkadaş grubu gibi biçimsel olarak kurulsun veya biçimsel olmayan şekilde kendiliğinden oluşsun, insan gruplarının meydana getirdiği sistemlerdir. Metafizik (Fizik ötesi) Sistemler; Bunlar kaçınılmaz bilinmeyenler, nedeni tam izah edilemeyen olaylardır. Ancak, varlıkları kabul edilmektedir. Sistematik yapıyı ve ilişkileri ortaya koyar. Çevredekileri değişmelere karşın durumunu koruyan sistemler statik sistem olarak adlandırılırken, çevredeki değişikliklere göre zaman içinde değişikliğe uğrayan sistemlere dinamik sistemler denir. Çevresi de bir sistem olan ve bu sistemle madde, enerji ve enformasyon alışverişinde olan bir sistem açık sistemdir. Madde, enerji ve enformasyon alışverişi yapabileceği bir çevresi olmayan sistemler ise kapalı sistemlerdir. Deterministik sistemler, sistemin işleyişinde nasıl bir davranış göstereceği kesin olarak bilinebilen sistemlerdir. Sistemin elemanlarının aralarındaki ilişkilerin şekli bellidir.

6 6 4.HAFTA Sosyo-ekonomik sistemler, ekonomik faliyetler ve sosyal yaşam arasındaki ilişkileri kapsar. Sosyo ekonomik sistemlerin yapısında insan, kültür ve teknoloji baskın unsurlardır. Sistem dinamiğinin temel yaklaşımı sistem davranışını inceleyip buna uygun politikalar tasarlamaktır. Sistem dinamiği fikirleri: 1)Akış ve Birikimler: Bu fikirlerden birincisi, dünyadaki bütün dinamik davranışların, akışlar ile bunların toplandığı birikimlerden oluştuğu fikridir. Suyun borulardaki akışı ve çeşitli depolarda toplanması böyledir. 2) Geri Bildirim Döngüleri: İkinci temel fikir, sistemdeki birikim ile akışların geri bildirim döngüleri içinde olduğu fikridir. 3) İlişkilerin Non-Lineer Olması: Üçüncü temel fikir de herhangi bir sistemdeki geri bildirim döngülerinin genelde doğrusal olmayan ilişkilerden oluşması fikridir. 4) Simülasyonunu Gerektiriyor Olması: Son temel fikir ise sistemin doğasında olan ve birbiriyle etkileşim içindeki akışların, geri bildirim döngülerinin ve doğrusal olmayan bağlantıların oluşturduğu ağın dinamik davranışının tek başına insan aklıyla izlenemeyeceği ya da, matematiksel olarak basitçe modellenemeyeceği fikridir. Sistem dinamiğinde kullanılan simülasyon programları: Dynamo, ithink, Modelmaker, Dysmap, Vensim, Stella, Powersim, Extend MODEL: Bir sistemin değişen koşullar altındaki davranışlarını incelemek, kontrol etmek ve geleceği hakkında varsayımlarda bulunmak amacıyla elemanları arasındaki bağlantıları kelimeler veya matematiksek terimlerle belirleyen ifadeler topluluğuna model denir. Modelleme: İnsana ait düşünceleri (zihinselmental kavramları) açık ve analiz edilebilir sunumlara dönüştürme sürecine modelleme denilir. İfade edebilme gücü: Gerçek dünyadaki durumları tanımlayabilecek şekilde genel bir yapıda olmalı. Kullanışlılık: Kolay kullanılabilen ve yönetilebilen bir yapıda olmalıdır. Neler Modellenir? Ürün, Kaynaklar, Bilgi, Kuruluş, Kararlar, Süreçler Modeller karar vericilere aşağıdaki aşamalarda destek olmalıdır Problemin tanımlanmasında Hedeflerin belirlenmesinde Uygun verinin modelde kullanılmasında Alternatiflerin ve çıktıların belirlenmesinde Uygun çözümün belirlenmesinde Seçilen çözümün gerekçelendirilmesinde Çözümün uygulamasında Doğrudan deney yapmada, nesne, durum, veya olay, yada çevrenin kendisi yönetilmeye esas konudurlar. Dolaylı deneyler (benzetim): Sistem yerine bir modeli üzerinde denemeler yaparak belli bir performans ölçütünün ekonomik olarak en iyilenmesini sağlama. Model Çeşitleri Fiziksel Modeller: Belli bir ölçekle gerçek sistemin geometrik eşdeğeri. Örnekler: dünyanın küre modeli, güneş sistemi modeli

7 7 Analog Modeller: Davranışı açısından bir sistemi temsil eden modeller. Gerçek sistemlerin benzetim modellerinin kurulması amacıyla bilgisayarlardan yararlanılır. Örneğin bilgisayar ortamında trafik akışının modellenmesi böyle bir çalışmadır. Şematik modeller: Bir durum veya olayın şema ya da diyagrama indirgenmesi. Örnekler: organizasyon şeması, üretimi temsil eden iş akış şeması. Matematiksel modeller: Sistemlerin matematiksel dille tanımlanması ve açıklanması. Örnekler: doğrusal programlama. Matematiksel modellerinde kullanılan elemanlarını üç ana grupta toplamak mümkündür: Amaç fonksiyonu,karar değişkenleri, Kısıtlar Sistemin içyapısı sistem içerisindeki değişkenler arasındaki ilişkiler bütünüdür. Bu ilişkiler yumağı, yani değişkenlerin arasındaki ilişkiler o sistemin yapısını oluşturur. Sistem kuramına göre, bir sistemin dinamik davranışını belirleyen esas faktör o sistemin yapısıdır. Örneğin, bir şirketin iflas etmesindeki temel etkenler rakiplerde değil, şirketin içyapısında aranmalıdır. Gecikme, bir değişkenin diğer değişkene olan etkisinin anında hemen belirmemesi durumudur. Eylemler ve sonuçlar arasında zamansal bir kesintinin olmasıdır. Sibernetik mekanik, biyolojik ve elektromekanik sistemlerin kendi kendini düzenlemesine yönelik pratik araştırma ve kuramları ifade eder. Sibernetiğin temel konusu, sistem süreçlerindeki geri bildirime dayalı otokontrol ve bilgi aktarımıdır, diğer bir ifadeyle, süreçler arasındaki kontrol ve iletişimdir. Değişkenlik, bir sistemin çıktılarının beklenen ya da olması istenenden sapmalar göstermesi durumudur. Bu tür sapmaların olması, sistemin denetim dışına çıkmasına neden olur. Denetim ise, sistemin olması istenen çıktıları üretebilmesi için, sistemi düzenleyici karşı önlemlerin uygulamaya konmasıdır. Denge, belirli bir süre bir sistemin elemanları yada özelliklerinden birinin ölçülmesiyle elde edilen sistemin içinde bulunduğu halin ortalama değeri olarak tanımlanır. Geribildirim (feedback) bir sistemin çıktısının bir standart ile kontrol edildiği, eğer bir fark saptanmış ise, girdinin ve sistem süreçlerinin değişikliğe uğratılarak bu farkın giderildiği bir süreçtir. Negatif geri bildirim, kendi kendini dengeleyen bir yapıdır. Bunun anlamı sistemin iki öğesinden biri (sebep veya sonuç) değiştiğinde, sistem değişikliğe karşı direnç gösterir ve eski haline geri dönmeye çalışır. Pozitif geri bildirim, kendi kendini güçlendiren bir yapıdır. Bunun anlamı sistemin iki öğesinden biri değiştiğinde, sistem içi etkileşimler, bu değişikliğin giderek artmasına sebep olur. 5. HAFTA Ölçme seviyesine göre geliştirilen ve kullanılan araçlar aşağıdaki şekilde dört seviyede sıralanmaktadırlar. *Düz Yazıyla İfade Edilen Modeller *Neden - Sonuç Diyagramları *Stok - Akış Diyagramları *Denklemler ve Sürekli Simülasyon

8 8 Sistem dinamiği çalışmasının başarısı bir metodoloji dahilinde gerçekleştirilmesine bağlıdır.sistem dinamiği yaklaşımında aşağıdaki adımlar izlenebilir: Problemi Belirleme; Modelleme problemleri belirlemek ve sorunlara cevap bulmak için yapılır. Belli bir probleme odaklanarak hedef kitle daraltılır. Problemin arkasındaki dinamiklerin anlaşılması istenir. Bu aşamada sistem hakkında istatistiksel ve niteliksel bilgi toplanır. Modelin Kavramsallaştırılması; Kavramsal bir model oluşturmak, problemin nedenlerini açıklayan dinamik hipotezi oluşturmak demektir. Problemle ilgili veri ve bilginin analiz edilmesi, potansiyel değişkenler listesinin çıkarılması, taslak niteliğinde bir neden-sonuç diyagramlarının çizilmesi bu aşamadaki faliyetlerdir. Modelin kurulması; Zenginleştirilmiş nedensel diyagramın stok-akış diyagramına dönüştürülmesidir. Başlangıç simülasyonu ve doğrulama (verification); Simülasyon programı kavramsal modelimizi doğru olarak temsil etmekte midir? Bu program benim ne yapmak istediğimi gerçekten yapabilmekte midir? Bu soruların tereddüt e yer bırakmayacak şekilde bu aşamada cevaplandırılması gerekir. Geçerlilik Testi (validation); Model yeterli mi? Geliştirilen model problemdeki amaç için önemli olan gerçek sistemin seçilen boyutlarını yeteri kadar iyi tanımlamakta mıdır? Dinamik modellerin geçerliliği genel olarak iki boyutta ele alınır: Yapısal geçerlilik ve davranış (çıktı) geçerliliği. Modelin analizi; Model analizi ya matematiksel olarak yada simülasyon denemeleri ile yapılır. Sonuçlar, gerçek sisteme ait olan ilgili tüm mevcut bilgi ile karşılaştırılır. Sistem davranışını geliştirmek üzere model üzerinde değişiklikler yaparak gerçek sistemde ne şekilde değiştiği görülebilecek organizasyonel ilişkiler ve politikalar tekrar tasarlanır. Sonuçlar ve kararlar; Baştaki amaç için bir önerinin yapılması gerekir. Yürürlüğe Geçirmek; Önerinin uygulamasıdır. Gerçek sistemi, model ile yapılan deneylerin performansıngelişeceğini gösterdiği yönde değiştirmek gerekir. Ancak uygulama bilimsellikten çok gerçek hayatla ilgilidir. Sistemdeki neden sonuç ilişkilerini ve bilgi geribildirimleri değişken isim ve yönlü oklarlarla resmedip sorunun anlaşılmasını kolaylaştıran basit bir diyagramdır. Bir sistemde, tüm ilişkilerin ve döngülerin bir arada gösterilmesine neden-sonuç diyagramı denir. Buharlaşma Bulutlar Miktarı Buharlaşma Yağmur Su Neden-Sonuç Diyagramlarını Oluşturan Temel Yapı ve Öğeler Nedensellik: Diğer faktörler aynı kaldığında, sadece bir faktörde değişme olduğunu ifade eder. Değişime başka faktörlerinde etkisi vardır ancak direk nedensellik durumunda diğer öğeler aynı kaldığında sadece bir faktörde değişme olduğunu ifade eder. Değişkenler: Sistemin içerisinde bulunduğu bir durumda hem etkileyen ve hem de etkilenen bir elemandır.

9 9 Oklar: İki değişken arasındaki yön ve etkiyi gösterirler. Okların üzerindeki pozitif (+) ve negatif (-) işareti değişkenlerin birinin diğeri üzerindeki etkisini gösterir. Stok Akış Diyagramları Sembolleri Sürekli Sistemler: Sistem Dinamiği Yöntemi sayesinde zaman içinde nüfus ya bir dengeye varacak ya da tekrar artabilecektir. Başka bir açıdan, nüfustaki bu denge arayan dinamiği, Nüfus ->Tüketim -> Besin-> Besinin ölüm oranı etkisi -> Ölümler -> Nüfus arasındaki dengeleyici (ya da (-) döngü yaratmaktadır. 6.HAFTA Bütünsel Yaklaşım: Sistem yaklaşımını diğer yaklaşımlardan ayıran en önemli özellik; bütünü oluşturan parçaları ve bunların birbirleri ile olan ilişkilerini bir arada incelemesidir. DYNAMO için stok akış diyagramı sembolleri Disiplinler arası yaklaşımın temel düşüncesi, incelenen sorun üzerine değişik görüş açılarını yöneltmektir. Bilimsel Yaklaşım: Sorunları bir bütün olarak görmenin ve sorunlara değişik görüş açılarını yöneltmenin somut düzeyde bir yönteminin olması gerekir. Sistem yaklaşımı karar verme ve sorun çözmeyi bilimsel bir yönteme dayandırmıştır. Bilimsel Yöntem Aşamaları 1. Olayın gözlenmesi, problemin tanımlanması 2. Hipotezin geliştirilmesi. 3. Veri ve bilgilerin toplanması ÖRNEK 4. Deneyler yoluyla hipotezin test edilmesi 5. Hipotez hakkında sonuçlara varılması 6. Genelleme yardımıyla olayın kontrol altına alınması

10 10 Sistem Analiz ve Tasarım Adımları Analiz (Araştırma ) 1.Mevcut sistemin analizi. 2.Mevcut sistemin kapsamlı bir modelinin geliştirilmesi. Hipotez (Sentez) Sistem analizi, değişik alternatif çözümlerin tanımlanmasını ve analizini gerektiren bir probleminin baştan sona kadar incelenmesini kapsayan sistemik bir çalışma sürecidir. Aşamaları Problemin tanımı 3.Yeni bir sistem tasarımının ortaya konması. 4.Yeni sistemin denenmesi. Uygulama 5.Yeni sistemin pilot tesisi. 6.Yeni sistemin tam tesisi. Sistem yönetimi, işletmenin elindeki doğal kaynaklar, insan kaynakları, sermaye, hammadde, makineler vs kaynaklarını planlayarak, organize ederek, işleterek ve denetleyerek, diğer insanlar aracılığıyla, etkili ve verimli bir şekilde kullanma ve amaçlarını gerçekleştirme sürecidir. Planlama: İşletmenin amaçlarının ve bu amaçlara erişebilmek için gerekli yol ve araçların belirlenmesidir. Organize etme: Amaçlar, planlar ve araçlar belirlendikten sonra bunları gerçekleştirecek yapının tasarlanması, kurulması ve organizasyonudur. Yürütme: İşletmenin amaçlara uygun olarak harekete geçirilmesidir. Kontrol: İşlerin amaçlara, belirlenen yöntem, prosedür ve standartlara uygun olarak yapılıp yapılmadığının izlenmesi ve gerektiğinde düzeltmeler yaparak işlerin amaç ve planlara uygun olarak yürütülmesinin sağlanmasıdır. Mühendislik, matematiksel ve doğal bilimlerin, kuramsal çalışma, deneysel çalışma ve uygulama yoluyla kazanılmış bilgileri akıllıca kullanarak doğanın maddeleri ve kuvvetlerini ekonomik olan yöntemler geliştirerek insanoğlu yararına sunan bir meslektir. Sistem mühendisliği, yüksek teknolojili endüstri projelerinde, teknik risklerin en aza indirilmesi, zaman ve maliyet açısından kayıpların azaltılması amacıyla uygulanacak yöntemleri tanımlayan bir mühendislik disiplinidir. Mühendis, kullanıcı ihtiyaçlarını fiziksel çözümlere dönüştüren profesyonel bir meslek sahibidir. Sistemin hedeflerinin belirlenmesinde büyük ölçüde içinde bulunduğu çevrenin hedefleri etkili olacaktır. Üst sistem hedefleriyle uyum içinde olmayan sistem hedeflerinin gerçekleşme imkanı zayıftır.

11 11 Sistemin Hedefleri edilmelidir. de ifade Sistem Analizi Çalışmasının Ana Aşamaları gerekir. saptanmasının mümkün olmadığı durumlarda basit nitel hedefler kullanılabilir. ölçütler tasarlanır ldığını saptamak için lerle ilişkili olmalıdır. BASARILAR biçimde anlaşılmış olmalıdır. 7.HAFTA efler doğru SÜLEYMAN MERAKLI Sistem Analizinin Uygulama Alanları tabanlı bir organ nakli ağının geliştirilmesi, dönemde enerji yetersizliğinin giderilmesi, ararlılarının etkisini azaltma Sistem analizinde ele alınan konulardan bir kaçıdır. Sistem Analizinde Karşılaşılan Bazı Zorluklar mesi