C# EĞİTİM ÇALIŞMASI. Gülhan AYDOĞAN AKKAŞ : Bilişim Teknolojileri Öğretmeni. 1.ToolBox : Properties Solution Explorer...

Transkript

1 VET- HORİZON PROJESİ KAPSAMINDA HAZIRLANAN C# EĞİTİM ÇALIŞMASI Gülhan AYDOĞAN AKKAŞ : Bilişim Teknolojileri Öğretmeni - - C# Windows Form Application uygulamaları İçindekiler 1.ToolBox : Properties Solution Explorer ToolBox Elemanları... 3 a. LABEL... 3 b. TEXTBOX... 3 c. BUTTON... 3 d. MENUSCRIPT... 4 e. TIMER TRY- CATCH RANDOM MDI FORM Örnek Proje : Gülhan AYDOĞAN AKKAŞ Sayfa 1

2 1.ToolBox : Formunuza Ekleyeceğiniz nesnelerin bulunduğu araç kutusudur. Projenizin amacına uygun olarak seçeceğiniz nesnenin üzerinde çift tıklayarak veya sürükleyip form üzerinde bırakarak ekleme işlemini yapabilirsiniz. 2. Properties Form üzerine eklediğiniz nesneye ait özelliklere buradan ulaşabilirsiniz. Nesneye göre buradaki seçenekler değişecektir. 3. Solution Explorer Solution Explorer projede yüklü olan form, modül gibi proje bileşenlerini görüntülemek için kullanılır. Gülhan AYDOĞAN AKKAŞ Sayfa 2

3 1. ToolBox Elemanları a. LABEL Kullanıcıya verilecek kısa bilgiler, herhangi bir nesneye getirilen başlık veya programcının kullanımına yönelik görevlerde kullanılabilir. Kullanıcıdan bilgi almaz, sadece Text bölümüne yazılan bilgi görüntülenir. b. TEXTBOX Kullanıcının giriş yapabileceği bir nesnedir. c. BUTTON Üzerine görev atanan düğmedir. Örnek : Örneğimizde Form içerisine label1, label2, textbox ve button1 eklenmiştir. Formun çalıştırıldığında kullanıcının karşılaşacağı ekranı düzenlememiz gerekmektedir. Bu Form da amacımız kullanıcının Adını Soyadını girmesi ve butonu tıkladığında bir mesajla karşılaşmasıdır. Bunun için Properties tan aşağıdaki düzenlemeleri yapıyoruz. label2 yi gizleyeceğiz. Buraya mesaj yazılacağı için ilk etapta kullanıcın bu nesneyi görmesini istemiyoruz. Label2 in Visible özelliğini false yapıyoruz. Label1 in Text özelliğine Adınız ve Soyadınız : yazıyoruz. button1 in Text özelliğine Mesaj yazıyoruz. textbox1 in girilecek ismin uzun olabileceğini düşünerek boyutunu artırabiliriz. Mesaj butonumuz çift tıklayarak aşağıdaki kodları yazıyoruz. private void button1_click(object sender, EventArgs e) label2.visible = true; label2.text = "Merhaba" + textbox1.text; Gülhan AYDOĞAN AKKAŞ Sayfa 3

4 Formu çalıştırdığımızda karşımıza yukarıdaki gibi bir ekran görülecektir. Artık textbox1 içerisine Adımızı ve Soyadımızı yazabiliriz. Adınızı ve Soyadınız yazdıktan sonra Mesaj butonunu tıkladığınızda öncelikle label2 nin görünür olduğunu ve size Merhaba mesajını görüntülediğini görebilirsiniz. d. MENUSCRIPT Form içerisine menü ekleme ihtiyacı duyduğumuzda kullanacağımız bir nesnedir. ToolBox tan menuscript ekleyebilirsiniz. Daha sonra Type Here yazan yere isteğimize göre sekmeleri ve alt seçenekleri hazırlayabiliriz. Eklediğiniz seçeneklere çift tıkladığınızda ilgili alanının görev alanına yönlendirilirsiniz. Örneğin Yeni ve Aç seçeneklerini çift tıklayalım. Sizi içerisine görev tanımlaması yapabileceğiniz alana yönlendirecektir. private void yenitoolstripmenuitem_click(object sender, EventArgs e) private void açtoolstripmenuitem_click(object sender, EventArgs e) Gülhan AYDOĞAN AKKAŞ Sayfa 4

5 Burada özellikle Çıkış seçeneğine çift tıklayalım ve gelen ekrana aşağıdaki kodları yazalım. Bu kodlarla programdan çıkış sağlanmaktadır. Ancak programdan çıkmadan önce kullanıcıya Çıkmak istediğinizden emin misiniz? mesajı görüntülenir ve kullanıcının cevabına göre çıkılır. private void çıkıştoolstripmenuitem_click(object sender, EventArgs e) if (MessageBox.Show("Çıkmak istediğinizden emin misiniz?", "Çıkış", MessageBoxButtons.YesNo, MessageBoxIcon.Question) == DialogResult.Yes) Application.Exit(); Yukarıdaki kod bloğunu inceleyelim. MessageBox : kullanıcıya bir diyalog penceresi görüntüler. Bu pencereye propgramcı tarafından sırasıyla; a. Mesaj b. Pencere Başlığı c. Kullanıcının seçebileceği seçenekler d. Kullanıcıya görüntülenecek amaca uygun icon Görüntülenir. Application.Exit(); programdan çıkışı gerçekleştirir. Uygulama çıkışı anlamına gelir. MessageBox uygulama seçenekleri : Button Tipleri ve Ekran Çıktısı Simge Çeşitleri ve Ekran Çıktısı MessageBoxButtons.OKCancel Ünlem İşareti MessageBoxIcon.Exclamation MessageBoxIcon. Warning MessageBoxButtons.OK Bilgi işareti MessageBoxIcon.Asterisk MessageBoxIcon. Information Gülhan AYDOĞAN AKKAŞ Sayfa 5

6 MessageBoxButtons.YesNo Soru İşareti MessageBoxIcon.Question Dur İşareti MessageBoxButtons.YesNoCancel MessageBoxIcon.Error MessageBoxIcon.Stop MessageBoxIcon.Hand MessageBoxButtons.RetryCancel MessageBoxButtons.AbortRetryIgnore Gülhan AYDOĞAN AKKAŞ Sayfa 6

7 e. TIMER Proje üzerinde zaman tutma. Tekrarlamak istediğimiz işler için bir zaman dilimi oluşturabiliriz. Timer ı çift tıkladığınızda önemli özellikleri şunlardır. Interval: timer ın çalışma durumu mili saniye türünde gerçekleşir. Buradaki rakam yükseldikçe zaman dilimi de yükselecektir. Örneğin 500 = 30 msn 1000 = 1 sn 2000= 2 sn Enabled: timer ı eklediğinizde bu özelliği false olarak gelir. Bunun nedeni programcının timer ı gerekli gördüğü zaman başlatabilmesi içindir. int saniye = 0; private void timer1_tick(object sender, EventArgs e) saniye++; label1.text = saniye.tostring(); private void button1_click(object sender, EventArgs e) timer1.enabled = true; Button1 label1 ve label2 in properties tan ForeColor özelliğini istediğiniz bir rengi verebilirsiniz. Yukarıdaki kodlamayı timer1 Tick ve button1 click içerisine yazalım. Burada; Button1 tıklandığında timer çalışmaya başlayacaktır.timer1 ise int tanımlanan basla değişkeni interval değerine göre sürekli 1 artırılarak label1 Textine aktarılır. Böylece saniyenin ilerlemesi görülebilir. Gülhan AYDOĞAN AKKAŞ Sayfa 7

8 Aşağıdaki örneğimizi tamamlayarak saniyenin ve dakikanın olduğu bir kronometre yapınız. int saniye = 0,dakika=0; private void timer1_tick(object sender, EventArgs e) saniye++; label1.text = saniye.tostring(); if (saniye == 59) dakika++; label3.text = dakika.tostring(); saniye = 0; label1.text = saniye.tostring(); private void button1_click(object sender, EventArgs e) timer1.enabled = true; Kronometremizde salisenin de izlenebilmesi için formu yandaki gibi geliştiriniz. Salise ve saniyenin interval değeri farklı olması gerekir. Bu nedenle bize timer2 gereklidir. timer2 nin interval değerini 100 yapınız. int saniye = 0,dakika=0; private void timer1_tick(object sender, EventArgs e) saniye++; label1.text = saniye.tostring(); if (saniye == 59) dakika++; label3.text = dakika.tostring(); saniye = 0; label1.text = saniye.tostring(); private void button1_click(object sender, EventArgs e) timer1.enabled = true; timer2.enabled = true; int salise = 0; private void timer2_tick(object sender, EventArgs e) salise++; label6.text = salise.tostring(); if (salise == 10) salise = 0; Gülhan AYDOĞAN AKKAŞ Sayfa 8

9 Formu çalıştırdığınızda ekran görüntüsü yandaki gibi olacaktır. 2. TRY- CATCH Kullanıcının yapabileceği giriş hatalarına yönelik olarak kullanılır. Bu hataların olması durumunda programın kesintiye uğramadan çalışmasını sağlayabilir, hatayı ayıklayarak kullanıcıyı uyarabilirsiniz. Böylece kullanıcıyı doğru giriş yapmaya yönlendirebilirsiniz. Aşağıda try- catch hata ayıklama kod bloğunun kullanımı gösterilmiştir. Programda çalıştırılacak kodlar try bölümüne yazılır. İhtimal hatalar düşünülerek catch bloğu düzenlenir. Eğer bir hata olursa program try bölümünü keserek catch bloğuna atlar ve çalışma buradan devam eder. Program catch bloğuna atladığında oluşan hata kodunu Exception yanındaki değişkene atar. Böylece istenirse kullanıcıya hatayla ilgili bilgi verilebilir. Daha sonra finally bloğu varsa çalıştırılır. Program çalışmasına devam eder. Ancak herhangi bir sorun olmazsa catch bloğu hiç çalıştırılmadan try bloğu çalışır ve varsa finally bloğu çalıştırılır. Try Program kodlarının yazıldığı bölüm. Burada hata oluşabilecek ihtimallere göre Catch bloğu düzenlenir Catch (Exception hata1) Try bölümünde oluşan hataya göre çalışacak kodlar buraya yazılır. Birden fazla catch bloğu yazılabilir. Oluşan hata kodu hata1 değişkenine atanır. Finally Hata oluşsun ya da oluşmasın buradaki kodlar çalıştırılır. Bu blok olmak zorunda değildir. Programcı isterse kullanır. Peki bir program içinde hangi hatalar oluşabilir? Aslında birçok hata türü vardır. Ancak biz burada en sık karşılaştığımız hatalara göz atalım. FormatException: Sayısal veri türüne sahip bir değişkene bir harf girilmesi veya atanması durumunda oluşur. OverflowException: Bir değişkene atanan veya girilen sayı, değişkenin tanımlandığı veri türünün alabileceği aralığın dışında kalması. Formumuza 2 label 1 buton 1 textbox ekledik. Label2 nin visible özelliğini properties tan false yaparak açılışta görünmez yaptık. Artık kullanıcının veri girmesini bekleyebiliriz. Gülhan AYDOĞAN AKKAŞ Sayfa 9

10 private void button1_click(object sender, EventArgs e) label2.visible = true; byte sayi; try sayi=convert.tobyte(textbox1.text); label2.text = sayi.tostring(); catch (Exception) label2.text = "Hatalı giriş yaptınız!"; Program çalıştırıldığında doğru giriş yapıldı Program çalıştırıldığında yanlış giriş yapıldı Gülhan AYDOĞAN AKKAŞ Sayfa 10

11 Peki kullanıcıyı ne yaptığıyla ilgili bilgilendirmek istersek! private void button1_click(object sender, EventArgs e) label2.visible = true; byte sayi; try sayi = Convert.ToByte(textBox1.Text); label2.text = sayi.tostring(); catch (OverflowException) label2.text = "Büyük bir sayı girdiniz!"; catch (FormatException) label2.text = "Sadece sayı giriniz"; catch (ArgumentNullException) label2.text = "Burayı boş bırakamazsınız"; finally MessageBox.Show("Bizi tercih ettiğiniz için teşekkürler", "Kapanıyor...", MessageBoxButtons.OK); Yukarıdaki kodları çalıştırdıktan sonra farklı hatalar yaparak programınızı deneyebilirsiniz. Hata yapın ya da yapmayın finally bloğu kesin çalışacağı için size mesaj penceresiyle Bizi tercih ettiğiniz için teşekkürler mesajını görüntüleyecektir. Byte değişkene alabileceğinden büyük değer girildi Sayı yerine string bir değer girildi Gülhan AYDOĞAN AKKAŞ Sayfa 11

12 3. RANDOM Program içerisinde rastgele sayı üretme amaçlı kullanılır. Rastgele üretilen bu sayılar istenilen amaç için kullanılabilir. Bir tahmin oyunu, rastgele renk seçme, bir nesnenin yerini rastgele değiştirme gibi. Bunun için; Rastgele ulaşacağınız sayı için bir değişken tanımlamalı Rastgele sayıyı üretmeli Bu sayıyı tanımladığınız değişkene atamalısınız. Artık rastgele sayınızı kullanabilirsiniz.. Örneğimizde Formumuza 2 adet label ve 1 adet button ekledik. Butonu çift tıklayarak aşağıdaki kodları yazınız. private void button1_click(object sender, EventArgs e) Random rastgele = new Random(); int sayi = rastgele.next(1, 10); label2.text = sayi.tostring(); Formunuzu çalıştırdığınızda Başla butonuna her tıkladığınızda 1-10 arasında rastgele sayı üretilecek ve label2 üzerinde görüntülenecektir. Random ile rastgele renk üretme; Formunuzu yandaki gibi hazırlayınız. 1 adet label ve 1 adet button ekleyiniz. private void button1_click(object sender, EventArgs e) int R, G, B; Random rnd = new Random(); R = rnd.next(0, 256); G = rnd.next(0, 256); B = rnd.next(0, 256); label1.backcolor=color.fromargb(r, G, B); Gülhan AYDOĞAN AKKAŞ Sayfa 12

13 Başla butonunu her tıkladığınız rastgele üretilen rengin label1 in zemin rengine atandığını görebilirsiniz. 4. MDI FORM Hazırladığınız projeyi çoğu zaman tek bir form içinde sunmak mümkün değildir. İşlemlerin alt formlar üzerinde yürütülmesi projenin anlaşılır olması ve belli bir düzenek içerisinde çalışması açısından çok işe yarar. Ana form mdi; alt formlar child form olarak tanıtılır. Bunun için: Form1 in properties seçeneklerinden IsMdiContanier özelliğini true yapın yeni bir form ekleyiniz. Artık Form2 mevcut durumda. Bundan sonra mdi formdan child forma geçiş bir yol seçmelisiniz. Bu geçiş sırasında bazı tanımlamalar yapmalısınız. Biz bir menuscript ile mdi formdan child forma geçişi sağlayacağız. Gülhan AYDOĞAN AKKAŞ Sayfa 13

14 Aşağıdaki örnekte basit bir ziyaretçi sayfası tasarlandı. Giriş menüsü F2 ye; Kayıt menüsü ise F3 e bağlanacak. Siz de ekranınızı gördüğünüz gibi düzenleyiniz. Menuscript ten Giriş sekmesine çift tıklayınca açılan ekrana aşağıdaki kodları yazınız. Form2 F2; private void giriştoolstripmenuitem1_click(object sender, EventArgs e) if (F2 == null) F2 = new Form2(); F2.MdiParent = this; F2.Show(); else F2.Activate(); Menuscript ten Kayıt sekmesine çift tıklayınca açılan ekrana aşağıdaki kodları yazınız. Form3 F3; private void kayıttoolstripmenuitem_click(object sender, EventArgs e) if (F3 == null) F3 = new Form3(); F3.MdiParent = this; F3.Show(); else F3.Activate(); Bu kodlar sayesinde tıkladığınız menüden Form2 ye ve Form3 e bağlanacaksınız. Bir kere açtığınız form sonraki tıklamalarınızda tekrar tekrar açılmayacak sadece arka plandan ön plana çıkacaktır. Böylece ekranda aynı defalarca açılmayacak sadece aktifleşecektir. Şimdilik Form2 ve Form3 sadece düzenlenmiş herhangi bir görev ataması yapılmamıştır. Gülhan AYDOĞAN AKKAŞ Sayfa 14

15 Örnek Proje : Öğrendiklerimizi bir proje çalışmasıyla tamamlayalım. Projemizde 1 adet menuscriptle bağlanan 2 adet child form bulunmaktadır. Çıkış menüsünde ise kullanıcıya çıkış yapmak isteyip istemediği sorularak çıkış gerçekleştirilecektir. Buna göre; Form1 içinde Not Hesapla seçeneği ile 2 adet uygulama notu 1 adet performans notu ve seçimle aktifleşen bir checkbox la proje notunun aritmetik ortalaması alınarak bulunan sonuç görüntülenmektedir. Bu sırada kullanıcının hatalı girişine karşı hata kontrolü de yapılacaktır. Temizle butonunda ise bir sonraki not hesaplaması için bütün textbox ların içi temizlenmektedir. Örnek bir uygulaması Gülhan AYDOĞAN AKKAŞ Sayfa 15

16 Form1 içerisinde Hesapla seçeneği ile Form3 e bağlanacaktır. Burada küçük bir matematik oyunu tasarlanmıştır arasında rastgele belirlenen iki sayının basit bir matematiksel işleminin sonucunun 5 sn içinde bulunması gerekmektedir. Buna göre; Doğru cevap için Kullanıcı cevabı bildiğinde TEBRİKLER BİLDİNİZ yazısı bir label içine rastgele renklendirilerek görüntülenecektir. Yani her bildiğinde farklı renkte görüntülenecektir. Kullanıcının cevap hakkı pasifleşecek, doğru cevap görüntülenecek, timer durdurulacaktır. Yeni oyun için Sayıları Rastgele Belirle tıklandığında yeni sayılar bulunacak, timer 0 lanacak, cevabınız aktifleşecek, TEBRİKLER BİLDİNİZ metni kaybolacaktır. Gülhan AYDOĞAN AKKAŞ Sayfa 16

17 Yanlış cevap için Kullanıcı cevabı bilemediğinde timer 5 sn lik süresini tamamlayana kadar devam edecek, ÜZGÜNÜM BİLEMEDİNİZ metni siyah beyaz görüntülenecektir. Kullanıcıdan cevap beklenecektir. Hiçbir cevap girilmediğinde ise Kullanıcı hiçbir cevap girmediğinde timer 5 sn tamamladığında timer duracak, SÜRENİZ BİTTİ metni görüntülenecek, cevabınız ve sonuç pasifleşecektir. Çıkış menüsü kullanıcıya Çıkmak istediğinizden emin misiniz? mesajı görüntülenecek ve kullanıcı Evet i tıklarsa program kapatılacaktır. Gülhan AYDOĞAN AKKAŞ Sayfa 17

18 Kodlamaları aşağıdaki gibidir: Form1 kodlaması : Form2 F2; Form3 F3; private void nothesaplatoolstripmenuitem_click(object sender, EventArgs e) if (F2 == null) F2 = new Form2(); F2.MdiParent = this; F2.Show(); else F2.Activate(); private void hızlıhesaptoolstripmenuitem_click(object sender, EventArgs e) if (F3 == null) F3 = new Form3(); F3.MdiParent = this; F3.Show(); else F3.Activate(); private void çıkıştoolstripmenuitem_click(object sender, EventArgs e) if(messagebox.show("çıkmak istediğinizden emin misiniz?", "Çıkış",MessageBoxButtons.YesNo,MessageBoxIcon.Question)==DialogResult.Yes) Application.Exit(); Gülhan AYDOĞAN AKKAŞ Sayfa 18

19 Form2 kodlaması : private void checkbox1_checkedchanged(object sender, EventArgs e) if (checkbox1.checked == true) textbox4.visible = true; else textbox4.visible = false; double sonuc = 0; private void button1_click(object sender, EventArgs e) try double Not1 = Convert.ToDouble(textBox1.Text); double Not2 = Convert.ToDouble(textBox2.Text); double Perf = Convert.ToDouble(textBox3.Text); if (checkbox1.checked == true) else double Proje = Convert.ToDouble(textBox4.Text); sonuc = (Not1 + Not2 + Perf + Proje) / 4; sonuc = (Not1 + Not2 + Perf) / 3; textbox5.text = sonuc.tostring(); catch(formatexception) MessageBox.Show("Lütfen sayı giriniz!", "Hata", MessageBoxButtons.OK, MessageBoxIcon.Warning); private void button3_click(object sender, EventArgs e) textbox1.clear(); textbox2.clear(); textbox3.clear(); textbox4.clear(); textbox5.clear(); Gülhan AYDOĞAN AKKAŞ Sayfa 19

20 Form3 kodlaması : int sıfırla=0; private void Form3_Load(object sender, EventArgs e) textbox6.enabled = false; int sonuc = 0; Random rastgele = new Random(); private void button1_click(object sender, EventArgs e) label1.text = sıfırla.tostring(); timer1.enabled = true; label3.text = ""; button3.enabled = true; textbox5.enabled = true; textbox5.clear(); textbox6.clear(); int sayi1=rastgele.next(1, 10); int sayi2=rastgele.next(1, 10); textbox2.text = sayi1.tostring(); textbox3.text = sayi2.tostring(); sonuc = (sayi1 + sayi2) - 5; private void timer1_tick(object sender, EventArgs e) int sayi = Convert.ToInt32(label1.Text); sayi++; label1.text = sayi.tostring(); if (sayi==5 ) timer1.stop(); textbox5.enabled = false; button3.enabled = false; label3.backcolor = Color.Black; label3.forecolor = Color.White; label3.text = "SÜRENİZ BİTTİ"; textbox6.text = sonuc.tostring(); private void button3_click(object sender, EventArgs e) int kullsonuc = Convert.ToInt32(textBox5.Text); if (kullsonuc == sonuc) label3.text = "TEBRİKLER BİLDİNİZ"; textbox6.text = sonuc.tostring(); textbox5.enabled = false; timer1.stop(); int kirmizi, yesil, mavi; kirmizi = rastgele.next(0, 256); yesil = rastgele.next(0, 256); mavi = rastgele.next(0, 256); label3.backcolor = Color.FromArgb(kirmizi, yesil, mavi); else label3.backcolor = Color.Black; label3.forecolor = Color.White; label3.text = "ÜZGÜNÜM BİLEMEDİNİZ"; Gülhan AYDOĞAN AKKAŞ Sayfa 20