İKLİM. Yüksek Lisans. Prof. Dr. Gülay ZORER GEDİK

Transkript

1 İKLİM Yüksek Lisans Prof. Dr. Gülay ZORER GEDİK 1

2 İKLİM Tasarımda var olan iklimsel özellikleri veri olarak kullanıp, iklimin olumlu etkilerinden yararlanmaya olumsuz etkilerinden de korunmaya olanak sağlayacak çözümlere gitmek gerekir. İklimi oluşturan öğeleri doğal veri olarak değerlendirip, tasarımda bunlardan yararlanma yolları araştırılmalıdır. 2

3 Korunması Gereken İklimsel Öğeler Sağlanması Gerekenler Ayrıca iklim tipine bağlı olarak, tasarımda yapıların korunması gereken iklim öğeleri belirlenmeli ve bu belirlemeden yola çıkarak, sağlanması gerekenin neler olduğuna karar verilmelidir. Bu süreç iklim tipine bağlı olarak tasarımın özelliğini belirleyecek ve uygun çözümleri ortaya çıkaracaktır. 3

4 İKLİM İklimi oluşturan öğeler; Hava sıcaklığı, Hava nemi, Hava hareketleri, Güneş ışınımları, olarak sıralanabilir. İklimi oluşturan bu öğeler; Dünya üzerindeki coğrafi konum, Deniz yüzeyinden yükseklik, Atmosfer tabakasının niteliği, Topografya, Yüzey örtüsü gibi fiziksel koşullardan etkilenir. 4

5 İKLİM Ayrıca; Açık mekanların ve çevrenin yüzey gereçlerinin fiziksel özellikleri, Çevre yapılarının ve öteki öğelerin biçim boyut konum gibi geometrik özellikleri de iklimi etkiler. 5

6 HAVA SICAKLIĞI Meteoroloji istasyonlarında gölgede kuru termometre sıcaklığı olarak ölçümlenen ve kaydedilen değerlerdir. (ºC, ºF, ºK gibi) Vadilerden tepelere doğru çıkıldıkça değişim göstermektedir. (Şekil 1) 6

7 HAVA SICAKLIĞI Şekil 1. Grosse-Arber de açık atmosfer koşullarında günlük hava sıcaklığı değişimi (Robinette-Mc Cleon 1983) 7

8 HAVA SICAKLIĞI Şehir dışında ölçüm yapılan alanla yerleşme bölgesinde ölçülen sıcaklık değerleri arasında 3-6ºC lik farklar olabilmektedir. Şekil 2. Hafif rüzgarlı açık bir günde şehir ve kırsal alan sıcaklıklarının günlük değişimi. (Robinette Mc Cleon 1983) 8

9 HAVA SICAKLIĞI Kentsel açık mekanlarda, yüzey malzemesi ve bitki örtüsüne bağlı olarak da değişim göstermektedir. (Şekil 3) Şekil 3. Ağaçsız geniş meydan, dar cadde ve ağaçlı geniş bulvardaki günlük sıcaklık değişimi. (Robinette Mc Cleon 1983) 9

10 HAVA SICAKLIĞI Meteoroloji istasyonlarında dış hava sıcaklığı için saatlik ölçümler yapılır. Her ayın gün ve saatlerine ait dış hava sıcaklığı değerlerinden yararlanılarak, eşdeğer sıcaklık noktalarının birleştirilmesiyle, zamana bağlı olarak tasarımın yapılacağı yörenin dış hava sıcaklığı değişim eğrileri çıkarılabilir. (Şekil 4) 10

11 Dış hava sıcaklığı değişim eğrileri. Kuşadası( )(Kun,F. 2005) 11

12 HAVA NEMİ (Bağıl Nem) Güneş ve rüzgar etkenlerinin değişimine bağlıdır. Ayrıca, yeryüzü bitki örtüsüne, su yüzeylerine, topoğrafik duruma bağlı değişimler göstermektedir. (Şekil 4) 12

13 HAVA NEMİ (Bağıl Nem) Şekil 4. Hava sıcaklığı ve bağıl nemliliğin bina yakınında bir açık mekanda değişimi (Geiger, 1965) 13

14 HAVA NEMİ (Bağıl Nem) Meteoroloji istasyonlarında ölçülen saatlik bağıl nem değerlerinden yararlanılarak, tasarımın yapılacağı yörenin dış hava nemliliği saatlik değişim eğrileri oluşturulabilir. 14

15 Dış hava nemliliği değişim eğrileri. 15

16 HAVA HAREKETLERİ RÜZGAR Rüzgar ana doğrultusu yeryüzüne paralel olan hava hareketidir. Bu hava hareketleri, yüzeylerin farklı ısınıp soğumasının neden olduğu basınç değişikliklerinin oluşturduğu atmosferik yoğunluk farklarından oluşur. 16

17 Makro ölçekte; deniz kara arasında, RÜZGAR dağ ve çevresindeki düzlükler arasında, ova ile yanındaki orman arasında, şehir ve çevresinde oluşan rüzgarlar söz konusudur. Bunların başlıcaları, kıyı meltemleri, yamaç rüzgarları, dağ ve vadi meltemleri adını alır. Bu hava hareketleri, iklim bölgelerine göre yer seçiminde dikkate alınır. 17

18 RÜZGAR Hava hareketlerinin yeryüzüne yaklaştıkça, zamana bağlı olarak hızı ve esme yönü değişim göstermektedir. Rüzgarın doğrultusundaki zamana bağlı değişim hakim (baskın) rüzgar yönü belirlenmesinde ele alınmaktadır. 18

19 RÜZGAR Tasarımda yapı ve yerleşme ölçeğinde hakim yönden esen rüzgarın ortaya koyduğu hız ve esme sayısı gibi nicelikler ele alınmaktadır. 19

20 RÜZGAR Meteoroloji istasyonlarında esme yönü, esme sayısı ve hızı anemograflarla 2-10m. yükseklikte ölçülür ve kaydedilir. Bu ölçülen değerler kullanılarak aylara göre rüzgar gülleri çizilir. 20

21 RÜZGAR Esme sayısı Hız (m/sn) Şekil 1. İstanbul (Göztepe) yöresine ait rüzgar gülleri. Hakim rüzgar yönü KKD (NNE), ikincil olarak KD (NE), DKD (ENE) ve K(N) yönleri. 21

22 İstanbul (Göztepe) yöresine ait rüzgar gülleri, Kaynak: Enerji Etkin Konut ve Yerleşim Tasarımı, E. Berköz, M. Küçükdoğu ve diğerleri, Tübitak Proje No: INTAG 201

23 İstanbul (Sarıyer) yöresine ait rüzgar gülleri, Kaynak: Enerji Etkin Konut ve Yerleşim Tasarımı, E. Berköz, M. Küçükdoğu ve diğerleri, Tübitak Proje No: INTAG 201

24 GÜNEŞ IŞINIMLARI Yeryüzünde herhangi bir noktayı etkileyen toplam güneş ışınımı, doğrultulu (doğrudan), yaygın ve yansışmış, bileşenlerden oluşmaktadır. 24

25 GÜNEŞ IŞINIMLARI Toplam güneş ışınımı, yeryüzüne atmosfer dışında niceliği ve niteliği değişerek gelmektedir. Atmosferden geçerken bir bölümü ozon ve su buharı tarafından emilir, bir diğer bölüm toz parçacıkları ve su buharı moleküllerince yansıtılır, bu iki bölüm yaygın ışınımı oluşturur. Doğrultusu değişmeden yeryüzüne ulaşan bileşen ise doğrudan (doğrultulu) ışınım diye adlandırılır. 25

26 DOĞRULTULU GÜNEŞ IŞINIMLARI Dünyanın güneş etrafında hareketi Tasarımcının yapı yüzeyine gelen doğrultulu güneş ışınımlarını denetim altına alabilmesi için güneşin; yılın gününe ve günün saatine göre konumunu kolaylıkla saptayabilmesi gerekir. 26

27 DOĞRULTULU GÜNEŞ IŞINIMLARI Copernicus tan beri, dünyanın güneşin etrafındaki devrini bir senede ve kendi etrafındaki devrini 24 saatte tamamladığı anlaşılmıştır. Ayrıca, dünyanın ekseninin düz olmadığı, hem kendi hem güneşin etrafında döndüğü ve yörünge düzlemine 23º 27' açılı bir eğimde olduğu bilinmektedir. Mevsimlerin değişimi; dünyanın güneş etrafında dönmesi ve ekseninin aynı yönde eğimli olması ile açıklanabilir. Kuzey kutbu ve kuzey yarımküre yılın yarısında (Mart tan Eylül e kadar)güneşe doğru eğik ve yılın geri kalanında ise uzaktadır. 27

28 GÜNEŞİN YILLIK DEVİNİMİ Eksenin uzaklaştığı zamana kış gün dönümü (21 Aralık), yaklaştığı zamana ise yaz gün dönümü (21 Haziran) denir. Ekinoks kelime anlamı olarak gündüzlerin uzunluğunun gecelerin uzunluğuna eşit olduğu zaman anlamına gelmektedir. Dünya, yörünge üzerinde yaz ve kış gün dönümlerinin orta noktasında iken güneş ışınları ekvatora dik olarak gelir. Dünya üzerinde kutuplar hariç gündüzler ve geceler tam 12 şer saat uzunluğundadır. İlkbahar ekinoksu 21 Mart, sonbahar ekinoksu 21 Eylül dolaylarında gerçekleşir. SONBAHAR EKİNOKSU SONBAHAR EKINOKSU 23 27' 23 27' 23 27' KIŞ GÜNDÖNÜMÜ KIS EKINOKSU 23 27' G YAZ GÜNDÖNÜMÜ YAZ EKINOKSU İLKBAHAR ILKBAHAR EKINOKSU EKİNOKSU 28

29 Güneş ışınlarının çok sayıda ışın demetinden oluştuğunu düşündüğümüzde, kuzey yarımkürenin güneşe doğru eğik olduğu durumda (örn. 21 Haziran), uzak olduğu duruma göre (örn. 21 Aralık), daha fazla sayıda güneş ışınımı kuzey yarım kürenin birim yüzey alanına düşer. Dolayısıyla, yeryüzünün birim alanına ulaşan güneş ışınımının yeğinliği Mart ve Eylül ayları (yaz dönemi) arasında daha büyüktür. Yerkürenin ekseninin eğikliği nedeniyle, kışın Aralık ayında güneş ışınları dünya üzerinde daha geniş bir alana yayılır ve dolayısıyla birim alana düşen enerji düşer. Ayrıca kışın güneş ışınları atmosferde daha uzun bir mesafeyi geçer, dolayısıyla yaz 29 aylarına göre enerjinin daha büyük bir kısmı yutulur ve yansır.

30 Yeryüzünde bir yerin enlemi, ekvatorun kuzeyine ya da güneyine olan açısal uzaklığıdır. Türkiye kuzey enlemleri arasında yer alır. Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada daki enlemler 25 0 Kuzey(Florida) den Kuzey kutbunun yakınlarına(kuzey Kanada adalarında) kadar uzanır. Coğrafi Kuzey Kutbunun enlemi 90 0 Kuzey dir. 30

31 Türkiye nin enlem ve boylamları 31

32 32

33 Dünyanın herhangi bir yerinde duran bir gözlemciye göre, güneş gökyüzünü süpürerek kabaca yaylar çizer gibi görünür. G B D K 33

34 Gözlemci herhangi bir anda güneşin konumunu; ufuk üzerindeki yüksekliğinin açısını (yükseklik açısı) ve gerçek güney yönüne göre yönelmesinin ( güney açısı) açısını ölçerek saptayabilir. G YÜKSEKLİK AÇISI GÜNEY AÇISI B D K 34

35 Güneş açıları 35

36 Kaynak: M.Şerefhanoğlu Yapı yüzeylerinin güneşlenme durumları (saatler 30. boylama göre)

37 32 56 kuzey enlemlerinde yer alan yapıların güney yüzleri, güneş ışığının geliş doğrultusuna ve güneşlenme süresine bağlı olarak, kışın doğu ve batı yüzlerine göre yaklaşık üç kat daha fazla güneş ışınımı alırken, yazın bu yüzlerin yaklaşık yarısı kadar güneş ışınımı alır. (Türkiye Enlem, Boylamında) Yapı yüzlerinin güneşlenme süresi açısından güney yüzü tüm yıl boyunca en uzun güneş gören yapı yüzüdür.. 37

38 38

39 Doğu batı yüzleri güney yüzüne göre kışın daha soğuk, yazın daha sıcaktır. Özellikle batı yüzü için havanın sıcaklığı da etken olarak düşünülmelidir. Doğu yüzünün güneş görmeye başladığı saatlerde toprak ve hava henüz ısınmamıştır. Bu nedenle yapı yüzündeki sıcaklık artışında güneşin etkisi batı yüzünde doğu yüzüne oranla daha fazladır. Kuzey yönü ise yapıların en 39

40 GÜNEŞ IŞINIMLARI Dünya üzerine gelen güneş ışınımı niceliğinde, dünyanın yörüngesel hareketinin etkisi, atmosfer tabakasının kalınlığı, atmosferin niteliğinin değişimi, etkilidir. Ayrıca, yeryüzünde bulunulan noktanın çevesindeki fiziksel koşulların (dağ sıraları, tepeler, çevredeki yapılaşama) etkisine, yüzeyin eğimine ve baktığı yöne bağlı olarak da toplam güneş ışınımı değeri değişim göstermektedir. 40

41 İklimle Dengeli Tasarım Ölçütleri Yerleşme ve yapı ölçeğinde iklimle dengeli tasarım açısından ana ölçütler; Yer seçimi ve topoğrafyaya uyum, Yönlendirme, Yapı aralıkları, Yapı biçimi, Yapı kabuğu tasarımı, olarak sıralanabilir. 41

42 İKLİM Isısal tasarım gerekleri açısından iklim tiplerini dört ana grupta toplamak uygun olacaktır. Sıcak nemli iklim, Sıcak kuru iklim, Ilıman iklim, Soğuk iklim 42

43 İKLİM BÖLGELERİ YERLEŞİM ÖNERİLERİ Fazla güneş ışınımları ve rüzgar, yapıların korunması gereken öğeler olduğundan vadi tabanları ILIMAN NEMLİ SICAK NEMLİ SIRT Rüzgarın serinletici etkisinden yararlanmak gerektiğinden rüzgarlı yerler olan yamaç sırtları yamaçların yüksek bölümleri SICAK KURU VADİ SOĞUK ILIMAN KURU YAMAÇ Yazın serin rüzgar alan yamaç üst kısımları Fazla rüzgar oluşan yamaç alt kısımları Vadiye yakın rüzgardan korunmuş yamaçlar uygun 43

44 İKLİM İklim yapısı etkileşiminde sürekli belirgin bir özellik varsa (örn. sıcak-nemli iklimde olduğu gibi) iklimsel gereksinimleri sağlayacak çözümlere gitmek kolaydır. Bu açıdan ılıman iklimler uygun çözümlere ulaşılması en zor iklim tipidir. Bu durumda yapılar mevsimlerin ağırlıklı sürelerine göre biçimlendirilir. 44

45 Öncelikle yerleşmenin bulunduğu bölgenin iklimine ve iklimi etkileyen çevre koşullarına, yapıların işlevlerine ve kullanım sürelerine bağlı olarak güneş ışınımlarından yararlanmanın mı korunmanın mı ağırlıklı olduğuna karar vermek gerekir. Çoğu kez hem korunma hem de yararlanma konularının birlikte çözülmesi gerekir. Rüzgar etkisinden yararlanmak / korunmak içinde aynı durum söz konusudur. Çözüm birbirini 45 izleyen aşamalarda gerçekleşir.

46 SICAK NEMLİ Korunması Gereken Öğeler Yağmur Nem Sıcaklık Fazla güneş ışınımları Sağlanması Gereken Havalandırma Gölgeleme 46

47 SICAK NEMLİ Yerleşmede Tipik Özellikler Rüzgarın serinletici etkisinden yararlanmak için yamaç sırtları, yamaçların yüksek bölümlerine yerleşmek Ayrık konumlu yapılar, birbirinin rüzgar gölgesinde olmamalı Açık renk yüzeylerin kullanılması, çim yüzeyinin açık renk çakıl taşlarıyla birlikte kullanımı 47

48 SICAK NEMLİ Sıcak nemli iklim tipine sahip yörelerde optimal yapı biçimi (Egan, 1975) Rüzgardan yararlanacak bina formu ve hacim organizasyonu gereklidir. Sıcak nemli iklimlerde yüzey alanı fazla, parçalı biçimler kullanmak özellikle rüzgarın serinletici etkisinden yararlanmayı ve doğal havalandırma ile sıcak havanın dışarı atılmasını sağlamaktadır. Yapıların ana cepheleri hakim rüzgara bakmalı ve böylelikle hakim rüzgardan yararlanarak 48 doğal havalandırma sağlanmalıdır.

49 Yapı kabuğu SICAK NEMLİ Sıcak dönemde iç mekandaki ısısal konforun minimum yapma enerjiyle sağlanması için kabuktaki pencere açıklıkları doğal havalandırma kurallarına göre konumlandırılmalı ve boyutlandırılmalıdır. Yüzeylerde açık renkler tercih edilmeli böylelikle güneş ışınımlarının yansıtılması sağlanmalıdır. 49

50 Açıklıklarda güneş ışınımlarının ısıtıcı etkisini azaltmak için panjur, kepenk gibi ek elemanlar ile geniş saçaklar kullanılmalı, yapı kabuğu da gölgelenmelidir. 50

51 SICAK KURU Korunması Gereken Öğeler Kum, toz, Rüzgar, Fazla güneş ışınımları, Kuruluk Sağlanması Gereken Yararlı yağmur etkisi 51

52 Yerleşmede Tipik Özellikler SICAK KURU Fazla güneş ışınımları ve toz ve kum taşıyacak rüzgardan kaçmak için vadi tabanlarına yerleşmek Rüzgar istenmediği için yapıların birbirinin gölgesinde kalacak biçimde arka arkaya sıralanması Yapay ve doğal rüzgar engelleri kullanarak rüzgarın engellenmesi. Rüzgara ve güneşe karşı ağaçlar bir araya getirilerek engel oluşturulur. Yollar hakim rüzgara kapatılmalı, yapı yüksekliği ile yol genişliği ilişkisi ile gölgeli yollar elde edilmelidir. 52

53 Avlulu ve/ve ya kompakt yapı biçimlenişi. SICAK KURU Yapıların birbirine gölge atacak ve gün boyunca güneş ışınımlarını uzun süre almayacak biçimde planlanması, Bitişik konumlandırılmış yapılar arasında gölgeli, rüzgar ve güneşe karşı korunaklı, avlu gibi dış mekanlar oluşturulmalıdır. Geleneksel mimaride olduğu gibi revaklar oluşturarak, hacimlerin ikincil mekanlarla gölgelenmesi sağlanabilir. Sıcak kuru iklim için yerleşim önerisi (Evans, 1980) Geniş çim alanlar, göletler, havuzlar oluşturulması, avluda hakim rüzgar yönünde su kullanılması, Açık renk yüzeylerin kullanılması. 53

54 SICAK KURU Sıcak kuru iklim tipinde çok yüksek yapılardan da kaçınmak gerekmektedir. Yüksek yapılar fazla güneş ışınımına ve rüzgar etkisine maruz kalacağı için bu iklim tipine uygun değillerdir. Az katlı, batı cephesi sağır yada mümkün olduğunca az açıklıklı yapılar daha uygun olacaktır. 54

55 Yapı kabuğu SICAK KURU Yapı kabuğu tasarımı ile ısı kazanç ve kayıplarının minimuma indirilmesi, fakat ısı kapasitesinin maksimum olması sağlanmalıdır. Bunun için ısı depolama özelliği olan, ısı tutuculuğu yüksek, zaman geciktirmesi fazla olan malzemelerle dolu alanlar oluşturulmalıdır. 55

56 SICAK KURU Yapı kabuğunda saydam alanların oranı azaltılmalı böylelikle rüzgar ve güneş etkisi kontrol edilmelidir. Yapı yüzeylerinde açık renkler tercih edilmeli, panjur, kepenk ve geniş saçak kullanımı ile gölgeleme sağlanmalıdır. 56

57 ILIMAN İKLİMLER Korunması Gereken Öğeler Yağmur, Kar, Soğuk rüzgarlar, Yaz sıcağı, Kış soğuğu. Sağlanması Gereken Min. ısı kaybı Kışın güneş ışınımlarından yararlanma Yazın gölgeleme ve havalandırma 57

58 ILIMAN İKLİMLER Ilıman iklimlerde ise rüzgardan ve güneşten hem korunma hem de yararlanma söz konusu olduğu için önerilen, geniş cephesi güneye yönlenmiş biçimlerdir. M. David Egan ın çalışmasında ılıman iklim tipindeki yapı boyutları arasındaki oran 1 x 1.6, kabul edilebilir sınır oran ise 1x 2.4 olarak belirlenmiştir. 58

59 ILIMAN İKLİMLER Yerleşmede Tipik Özellikler Ilıman nemli, sıcak hava koşullarında serin rüzgar alan yamaçların üst kısmına yerleşmek, Ilıman kuru iklimlerinde yamaçların alt kısımları, kıyılarda ise yaz aylarında meltem rüzgarlarının serinletici etkisinden yararlanılabilen alanlar Yaz ve kış aylarında değişen ısı koşullarına göre rüzgar denetimi yapılması gerekir. Soğuk hava koşullarında baskın rüzgara kapanan çözümler. 59

60 Sıcak hava koşulları için açık renk beton taş yüzeylerle birlikte geniş çim alanlar. Soğuk hava koşulları da düşünüldüğünde, açık ve koyu renk yüzey dengesi sağlanmış yüzey kaplamaları Yapraklarını kışın döken ağaçların kullanılması. Böylece yaz aylarında güneş ışınımlarından korunma sağlanırken kış aylarında yararlanma engellenmez. 60

61 ILIMAN-NEMLİ ve SICAK NEMLİ İKLİMLER NEMLİ İKLİMLER Ana hacimler kuzeye ve güneye yönlendirilmeli, Etkili hava devinimlerinin oluşması için yapılar arasında geniş açıklıklar, İçeride etkili hava devinimleri için derinliği fazla olmayan dar yapılar, Güneş ve yağmurdan korunmak için geniş saçaklar, Doğu ve Batı duvarlarında hava akımını engellemeyecek gölge sağlayacak ağaçlar 61

62 SOĞUK İKLİMLER Korunması Gereken Öğeler Rüzgar, Soğuk, Kar yığıntısı, Kar yükü Sağlanması Gerekenler Min. ısı kaybı 62

63 SOĞUK İKLİMLER Yerleşmede Tipik Özellikler Vadiye yakın rüzgarlardan korunmuş yamaçlar, Yapılar bitişik ve yoğun, kompakt, kübe yakın biçimlerde, Yapıların güney cephelerinin kışın yararlı güneş etkisini engellemeyecek ve rüzgardan korunacak biçimde arka arkaya sıralanması, Koyu renk yüzey oranı daha fazla tutulmuş koyu ve açık renk yüzey kaplamaları, 63

64 SOĞUK İKLİMLER Soğuk iklime sahip yörelerde ısı kaybını en aza indirmek ve sert çevre etkilerden korunmak amacıyla yüzey alanı minimum seviyede olmalıdır. Bu nedenle kompakt, boyutları arasındaki fark küçük olan yani kareye yakın biçimler tercih edilmelidir. 64

65 SOĞUK İKLİMLER Soğuk iklim tipine sahip yörelerde önerilen optimal yapı biçimi (Egan, 1975) M. David Egan ın çalışmasında soğuk iklim bölgesindeki yapının boyutları arasındaki oran 1x 1.1, kabul edilebilir sınır oran ise 1 x 1.3 olarak önerilmiştir. 65

66 Türkiye nin iklim bölgeleri Türkiye, iklim kuşaklarından ılıman kuşak ile subtropikal kuşak arasında yer alır. Kıyı bölgelerde deniz etkisiyle ılıman iklim özellikleri görülürken, dağların deniz etkilerini engellemesi nedeniyle iç kesimlerde karasal iklim özellikleri görülmektedir. 66

67 Sıcak Nemli İklim: Antalya Kaleiçi Örneği Kaleiçi yerleşmesi dış sofalı yapı örneği 67

68 Sıcak Nemli İklim: Antalya Kaleiçi Örneği 68

69 Sıcak Kuru İklim: Diyarbakır Suriçi Örneği 69

70 Sıcak Kuru İklim: Diyarbakır Suriçi Örneği 70

71 Mimar: William Turnbull, San Francisco, California. 71

72 Mimar: William Turnbull, San Francisco, California. 72

73 Mimarlar: K.Friis, E. Moltke, Sıraevler, Danimarka 73

74 KAYNAKLAR 1) B.Givoni, Man, Climate and Architecture, London, Aplied Science Publishers Ltd. 2) P.Burberry, Practical Termal Design in Buildings, London, ) Watson&Labs, Climatic Building Design, Mcgraw-Hill Book Company, ) Gülay Zorer, Yapılarda Isısal Tasarım İlkeleri, YTÜ, ) E. Berköz, M. Küçükdoğu ve diğerleri, Enerji Etkin Konut ve Yerleşim Tasarımı, Tübitak Proje No: INTAG 201