TÜRKİYE EKONOMİSİ İÇİN NAIRU TAHMİNİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "TÜRKİYE EKONOMİSİ İÇİN NAIRU TAHMİNİ"

Transkript

1 Ekonomik Yaklaşım, Cil : 23, Sayı : 83, ss TÜRKİYE EKONOMİSİ İÇİN NAIRU TAHMİNİ Özlem YİĞİT * Ailla GÖKÇE ** Öze Bu çalışmanın emel amacı, Türkiye ekonomisi için Yapısal VAR yönemi kullanılarak NAIRU ahmini elde emekir. NAIRU, ölçülen işsizlik oranının uzun dönemde enflasyonla ilişkisiz kısmı olarak anımlanmışır. 1998: :01 dönemine ai üç aylık işsizlik oranı ve ükeici fiyaları endeksi verileri kullanılarak iki değişkenli bir VAR modeli ahmin edilmişir. NAIRU şoku ve enflasyon şoku olmak üzere iki ip yapısal şok anımlanan çalışmada, şoklar birbirlerinden enflasyon üzerindeki ekileri iibariyle ayrılmışır. Çalışmanın bulgularına göre dönemleri arasında Türkiye de yaşanan ikisadi ve sosyal dönüşüme paralel olarak NAIRU nun giderek yükseldiği belirlenmişir. Ek olarak ikisadi krizlerin yaşandığı yılları arasındaki NAIRU nun, nispeen daha isikrarlı büyüme oranlarının gözlendiği dönemine göre daha değişken olduğu belirlenmişir yılları arasında oralama %8.4 olarak ahmin edilen NAIRU, 2002 den 2008 ikinci çeyreğe kadar olan dönemde oralama % 9.6 olarak ahmin edilmişir üçüncü çeyreken sonra ise NAIRU oralama %12.50 olarak ahmin edilmişir ilk çeyrek ahmini ise %10.75 ir. Anahar Kelimeler: NAIRU, İşsizlik, İşsizlik Açığı, Hiserezis, SVAR. JEL Sınıflandırması: C32, C51, E24. NAIRU Esimaion for he Turkish Economy Absrac The purpose of his paper is o esimae NAIRU for he Turkish economy using he srucural VAR mehod. NAIRU is defined as he par of he measured * Türkiye İsaisik Kurumu. ** Yrd. Doç. Dr., Gazi Üniversiesi, Ekonomeri Bölümü.

2 70 Özlem YİĞİT, Ailla GÖKÇE unemploymen rae unrelaed wih inflaion in he long run. The esimaes are obained by applying he bivariae VAR model o quarerly daa on unemploymen rae and he consumer price index for he period from 1989:01 o 2011:01. In his sudy, NAIRU shocks and inflaion shocks are defined as wo ypes of srucural shocks and he shocks are separaed from each oher by heir effecs on inflaion. According o he findings of he sudy, NAIRU is observed o be gradually rising in parallel o he economic and social ransformaion in Turkey beween 1989 and In addiion, NAIRU is observed as more volaile during economic crisis experienced in he period compared o ha of he period in which he more sable growh raes were observed. NAIRU is esimaed a an average of 8.4% beween he years 1989 and 2001 and a an average of 9.6% from 2002 unil he second quarer of NAIRU is esimaed a he average 12.50% afer he hird quarer of An esimaed rae for he firs quarer of 2011 is 10.75%. Keywords: NAIRU, Unemploymen, Unemploymen Gap, Hyseresis, SVAR. JEL Classificaion: C32, C51, E Giriş Enflasyonu hızlandırmayan işsizlik oranı (nonacceleraing inflaion rae of unemploymen-nairu), son ekonomik kriz ve küresel gelişmelerle birlike makroekonomik poliikaların oluşurulmasında ilgi odağı olmuşur. Bununla beraber bazı ülkelerde gözlenen çıkı düzeylerindeki hızlı azalış ve işsizlik oranlarındaki yükselişler, ücre ve fiya enflasyonu arışmalarını yeniden arırmışır. NAIRU ahminleri, poansiyel çıkı oranlarındaki düşüşün nedenlerinin oraya çıkarılması konusunda da aydınlaıcı bilgi verebilmekedir. NAIRU ahminleri enflasyon için bir öncü göserge olarak da değerlendirilebilir. Makroekonomik poliika yapıcılar, gerçek işsizlik oranını NAIRU oranına eşilediklerinde maksimum çıkıyı enflasyon baskısı olmaksızın elde edebileceklerdir. NAIRU, enflasyonu hızlandırmayan, kararlı bir enflasyon oranıyla sonuçlanan işsizlik oranı olarak anımlanmakadır (Espinoza-Vega ve Russel, 1997). NAIRU eorisine göre, işsizlik oranı NAIRU nun alında olduğunda, ekonomide enflasyon oranı üzerinde arış yönünde bir baskı oluşacak, diğer arafan işsizlik oranının NAIRU dan yüksek olduğu durumda ise enflasyon oranı üzerinde bu kez düşüş yönünde bir baskı oluşacakır. Bu açıdan bakıldığında NAIRU ekonomide enflasyonun sabi kalmasını sağlayan işsizlik oranı olarak anımlanabilir. NAIRU nun ekonomik akivie için doğal bir hız limii olduğu da söylenebilir. Diğer bir deyişle NAIRU bir ülkenin sürdürülebilir üreim kapasiesini

3 Türkiye Ekonomisi için NAIRU Tahmini 71 ölçer. Şöyle ki; bir ekonomi sahip olduğu kaynakların uzun dönemde izin verdiğinden daha hızlı büyüyorsa (uzunca bir süre işsizlik oranı NAIRU nun alında seyrederse) ekonomide oluşan fiya baskısı er ya da geç enflasyon oranının hızlanmasıyla sonuçlanacakır (Alig ve Gomme, 1998). Fiya isikrarını sağlamak için uygulanan para poliikası enflasyonu gecikmeli olarak ekilediğinden merkez bankaları gelecekeki enflasyonu doğru bir şekilde öngörebilmelidirler. Ekonomide fiili işsizlik oranı ve NAIRU arasındaki fark olarak anımlanan işsizlik açığı, ekonomideki enflasyonis baskıyı yansıan işarelerden biri olarak akademik lieraürde pek çok çalışmanın konusu olmuşur (Esrella ve Mishkin,1998). NAIRU ahminleri için kabul görmüş farklı yaklaşım ve meodolojiler bulunmakadır. Bu yaklaşımların neler olduğuna bu çalışmada genel olarak değinilecekir. Bu yaklaşımlar bir büün olarak değerlendirildiğinde, yapısal vekör ooregresif model (srucural vecor auoregressive model- SVAR) ya da yapısal VAR modelinin (srucural VAR model) diğer yönemlere göre üsünlükleri ve araşırmacılara sağladığı ek bilgilerin olduğu görülür. SVAR yaklaşımı bu nedenle bu çalışmanın ekonomerik yapısını oluşurmakadır. Bu çalışmanın emel amacı Türkiye ekonomisi için NAIRU ahminini yapısal VAR modeli kullanarak elde emekir. 1998: :01 dönemine ai üç aylık işsizlik oranı ve Tükeici fiyaları Endeksi (TÜFE) verileri kullanılarak iki değişkenli bir VAR modeli oluşurulmuşur. NAIRU şoku ve enflasyon şoku olmak üzere iki ip yapısal şok anımlanan çalışmada, şoklar birbirlerinden enflasyon üzerindeki ekileri iibariyle ayrılmışır. Birinci ipeki şok enflasyon üzerinde sürekli ekiye sahipken ikinci ipeki şok (NAIRU şoku) ora ve uzun dönemde enflasyon üzerinde ekisizdir. NAIRU ise işsizlik oranının NAIRU şokları arafından belirlenen kısmı veya işsizlik oranının uzun dönemde enflasyonla ilişkisiz olan kısmı olarak ahmin edilmişir. Çalışma alı bölümden oluşmakadır. İkinci bölümde NAIRU ahminlerini içeren önemli çalışmalar lieraür araşırması ile sunulmuşur. Bu bölümde, uluslararası yayınlar yapısal VAR modelini kullanan çalışmalarla sınırlandırılmışır. Üçüncü bölümde, ikisa kuramı çerçevesinde Phillips eğrisi, NRU ve NAIRU kavramları eorik olarak incelenmiş ve arihsel gelişimleri ile birlike sunulmuşur. Dördüncü bölümde SVAR yaklaşımının eorik al yapısı ve isikrar koşulları ele alınmış ve beşinci bölümde ise Türkiye Ekonomisi için NAIRU ahminleri elde edilmişir. Sonuç bölümünde ise çalışmanın bulguları arışılmış ve genel bir değerlendirme yapılmışır.

4 72 Özlem YİĞİT, Ailla GÖKÇE 2. Lieraür Lieraür incelendiğinde NAIRU ahmin yönemleri en genel olarak üç grup alında sınıflanabilir. Bunlar; Phillips eğrisini emel alan yapısal modeller, ölçülen işsizlik oranının rend ahminine dayalı gözlenmeyen bileşenler modelleri (unobserved componen models-ucm) ve Hodrick Presco Filreleme yönemleri gibi ümüyle isaisiksel yönemler, Yapısal VAR modelleri ve Elmeskov yönemi gibi indirgenmiş form modelleridir. İsaisikler yönemler uygulanması oldukça kolay yönemler olmakla beraber düzelme parameresinin seçiminin objekif olmaması ve herhangi bir ikisa eorisine dayanmaması bu yönemlerin zayıf yönünü oluşurmakadır. Phillips eşiliğini emel alan yapısal modellerde ise NAIRU hem enflasyon hem de işsizlik bilgisinden faydalanarak ahmin edilebilmekedir. Bu açıdan değerlendirildiğinde yapısal modeller kullanılarak ikisadi açıdan yorumlanabilir ahminler elde edilmekedir. Öe yandan ek denklemli Phillips eşiliği, NAIRU daki belirsizlik konusunda fazla bir bilgi veremez çünkü ek denklemli bir eşilik enflasyon ve işsizlike gözlenen birlike harekeleri doğru bir şekilde anımlayamaz. Bu nedenle bu çalışmada NAIRU nun ahmininde enflasyon ve işsizliğin ekileşim içinde bulunduğu ve birbirlerini belirleyebildiği Yapısal VAR modeli kullanılmışır. SVAR yaklaşımı ile NAIRU ahmini için uluslararası lieraürde bazı önemli çalışmalar yapılmışır. Esrada, Hernando ve Salido (2000) çalışmasında, İspanya ekonomisi için NAIRU ahminini Phillips eğrisi abanlı SVAR yaklaşımı ile hesaplamışlardır. Çalışmalarındaki önemli ayırım NAIRU için güvenli bir noka ahminleri elde edilmesidir. Çalışmanın bulgularına göre döneminde NAIRU da hızlı bir arış gözlenmiş, akip eden döngüde arış hızı yavaşlamış ve sonra gözlenen işsizlik oranını yakından akip emişir. İspanya için 1999 yılı NAIRU ahmini yaklaşık olarak %14 düzeyinde bulmuşur. Groenewold ve Hagger (2000) Avusralya ekonomisi için yapıkları çalışmada iki değişkenli yapısal VAR modeli kullanarak doğal işsizlik oranını dönemi üçer aylık verilerle ahmin emişlerdir. Çalışmada, doğal işsizlik oranının NAIRU yu emsil eiği varsayılmışır ları başlarında gerçek işsizlik oranındaki hızlı arışı Hiserezis ekisi ile ilişkilendirmişlerdir. Doğal işsizlik oranının gerçek işsizlik oranını ekilediği sonucuna ulaşmışlardır. Laubach (2001) çalışmasında NAIRU gözlenemeyen sokasik süreç olarak ele alınmış ve durum uzayı modelleri kullanılarak Phillips eğrisinden G7 ülkeleri için ahmin edilmişir. Diğer çalışmalardan farklı olarak işsizlik ayrı bir modelde incelenmişir. İşsizlik açığı ooregresif süreçle incelenmişir. Çalışmanın bulgularına göre NAIRU daki belirsizlik nedenyle Phillips eğrisi işsizlik ve enflasyondaki orak harekei muhemelen doğru olarak açıklayamamakadır.

5 Türkiye Ekonomisi için NAIRU Tahmini 73 Hjelm (2003) çalışmasında dönemi yıllık verileri kullanılarak İsveç ekonomisi için NAIRU, çıkı açığı ve yapısal büçe dengesi ahminini aynı modelde SVAR yaklaşımı ile elde emişir. Bu çalışma, Apel ve Jansson (1999a ve 1999b) nin gözlenmeyen bileşenler yönemi ile NAIRU ve çıkı açığını aynı modelde ahmin eden çalışmasını bir adım daha ileriye göürmüş ve modele yapısal büçe dengesini eklemişir. İsveç ekonomisi için 2004 yılı NAIRU projeksiyonu, işsizlik oranındaki aşırı değişim yaşandığı yıllar için anımlı kukla değişkenle %3.8, kukla değişkensiz %4.3 olarak ahmin edilmişir. Zhao ve Hogan (2006) çalışması, Laubach (2001) çalışmasının SVAR yaklaşımı ile genişleilmesidir. Çalışmada, Birleşik Devleler ekonomisi için NAIRU ahminini enflasyon ve işsizlik oranlarının birbirlerine epki verdiği varsayımı alında, SVAR yaklaşımını kullanarak yapmışlardır. SVAR yaklaşımı ile çekirdek enflasyon ile NAIRU yu eşanlı olarak ahmin emişlerdir. Çalışmanın bulgularına göre NAIRU 1990 ların sonuna doğru hızlı bir düşüş sergilemiş ve uzun dönem dikey Phillips eğrisi geriye doğru kaymışır yılı NAIRU ahmini %4 düzeyindedir. Kalbası ve Ashary (2011) çalışmasında, İran ekonomisinde para poliikasının NAIRU üzerindeki ekileri SVAR yaklaşımı ile incelenmişir. Çalışmanın bulgularında para poliikasının NAIRU ve işsizlik oranı üzerinde önemsiz ekileri olduğu ve bunun işgücü piyasasında çeşili eksikliklerden kaynaklandığı sonucuna ulaşılmışır. SVAR yaklaşımı ile NAIRU ahmini ise 2010 yılı için yaklaşık %12.5 düzeyindedir. Türkiye de ise NAIRU konusunda sınırlı sayıda çalışma vardır. Türkiye ekonomisi için NAIRU yaklaşımında ilk kaniaif araşırma olan Yavan (1997) çalışmasında, dönemi için NAIRU ahmini yapılmışır. NAIRU ahmini için önerilen yönem üç aşamada gerçekleşirilmekedir. İlk aşamada, işsizlik oranını kullanarak iki uzun dönem denge modeli ahmin emeke, ikinci aşamada ise dinamik enflasyon ve ücre arışı modelinde işsizlik değişimini kullanmakadır. Son aşamada, NAIRU sadece yapısal fakörlerin bir fonksiyonu olarak elde edilmekedir. Çalışmanın bulguları, yılları arasındaki NAIRU nun yıllar iibariyle önemli değişiklik gösermediği ve yaklaşık %4 düzeyinde olduğu yönündedir. Bildirici (1999) çalışmasında, DİE işsizlik verileri ile Türkiye için NAIRU hesaplamasını dör farklı yönem kullanarak gerçekleşirmiş ve bulunan NAIRU ile Phillips eğrisi sınanmışır. Bu yönemler; Layard, Nickell ve Jackman (1991) in NAIRU hesaplaması, HP filresi yönemi, Elmeskov (1993) yönemi ve NIIRU yaklaşımıdır. Birinci yönemle hesaplanan NAIRU 1990 ve 1996 yıllarında sırasıyla 18.4 ve 21.6, ikinci yönemde 7.93 ve 7.08, üçüncü yönemde 8.01 ve 6.29, dördüncü yönemde ise 7.88 ve 5.68 olarak bulunmuşur. Phillips eğrisinin

6 74 Özlem YİĞİT, Ailla GÖKÇE sınanması amacıyla birinci yönemin çıkıları kullanılmış ve eğrinin Türkiye için geçerli olmadığı sonucuna ulaşılmışır. Kaya ve Yavan (2007) çalışmasında, NAIRU ya emel eşkil eden bekleyişlerin içerildiği Phillips denkleminin kur, faiz ve ücrelerin gecikmeli değerlerinin araç değişkenler olarak kullanılarak iki aşamalı en küçük karelerle ahmin edilmişir. Bu yaklaşım, Phillips denkleminin kur, faiz ve ücrelerin içsel değişkenler arasında olduğu yapısal bir modelin indirgenmiş denklemi olarak da anımlanabilmesini sağlamakadır. Sandar üreim fonksiyonuna dayalı yönemlere göre ise daha esnek bir yapıya sahipir. Çalışmada dönemi için üçer aylık verilerle NAIRU ahmini yapılmışır. NAIRU ahminleri, ilk çeyrekleri arasında yaklaşık olarak %8 ile %6.5 düzeylerinde, ilk çeyrekleri için ise %8 ile %10 düzeylerinde bulunmuşur. Yaşar (2008) çalışmasında üreim fonksiyonu yönemi abanlı Elmeskov (1993) yönemi ile dönemi için NAIRU serisini üçer aylık ve yıllık verilerle ahmin emiş ve HP filresini uygulamışır. Bu yönem, logarimik olarak ifade edilen ücre enflasyonundaki değişim ile mevcu işsizlik oranı ve doğal işsizlik oranı arasındaki farkın oranılı olduğu varsayımına dayanmakadır. Yıllık verilerle NAIRU, yılları arasında %8.5 dan %8 düzeyine düşüğü, 2000 ve 2005 dönemleri için ise yaklaşık olarak %8 den %10 düzeyine yükseldiği gözlenmişir. Çalışmanın bulgularında yıllık ve üçer aylık ahminlerin birbirine benzer sonuçlar içerdiği belirilmişir. Güloğlu ve İspir (2011) çalışmasında ise diğer çalışmalardan farklı olarak Türkiye de sekörel işsizliğin doğal işsizlik oranı önsavıyla mı yoksa işsizlik hiserezisi önsavıyla mı açıklanabilir olduğu incelenmekedir. Çalışmada, Türkiye deki 9 sekörün dönemini kapsayan işsizlik oranı serilerinden oluşan bir panel veri sei ile işsizlik serilerinin durağanlığı sınanmışır. Çalışmanın bulguları ikisa eorisinde doğal işsizlik oranı önsavının özel bir durumu olarak da adlandırılan ve geçici şokların işsizlik oranı üzerindeki ekilerinin uzun süre devam eiği ancak kalıcı olmadığını öne süren görüşü deseklemekedir. 3. Teorik Çerçeve: Phillips Eğrisi, NRU ve NAIRU Enflasyon ve işsizlik üzerine Keynesyen ikisaçı A.W. Phillips in 1958 de yayımladığı ünlü makalesi 50 yıldır makro ekonomik analizlerin ve poliikaların odağında yer almakadır. Günümüzde Phillips eğrisinin geçerliliğiyle ilgili arışmalar devam emesine rağmen, pek çok ekonomis ve poliika yapıcı alepeki büyümenin enflasyon üzerindeki ekisini ya da işsizlik, ücreler ve fiyalar

7 Türkiye Ekonomisi için NAIRU Tahmini 75 arasındaki ilişkiyi arışırken Phillips eğrisi kavramını kullanmakadır. Faka bugün arık Phillips eğrisinin 50 yıl öncesiyle aynı olduğu söylenemez. Phillips, çalışmasında yılları arasında İngilere ekonomisindeki parasal ücrelerdeki değişmeyle işsizlik oranı arasındaki isikrarlı ve ers yönlü ilişkiyi gözlemsel bir eğri olarak oraya koymuşur. Phillips in bulgularına göre düşük işsizlik oranlarında ücreler hızla ararken yüksek işsizlik oranlarında ücreler nispeen daha yavaş düşmekedir. Bu bulgular geleneksel Keynesyen ikisaın parasal ücrelerin aşağı yönlü yapışkan olduğu yönündeki eorisini desekler nielikedir. Phillips in oldukça ses geiren bu çalışmasından sonra Lipsey (1960), emek alebi fazlasıyla parasal ücre değişmeleri arasındaki doğrusal ilişkiyi ve emek alebi fazlasıyla işsizlik oranı arasındaki ers yönlü ilişkiyi analiz ederek Phillips in nicel gözlemlere dayanarak elde eiği eğriyi eorik emellere ourmuşur. Samuelson ve Solow (1960) ise parasal ücrelerdeki değişimle işsizlik oranı arasındaki ilişkiyi göseren Phillips eğrisini, enflasyon oranı ve işsizlik oranı arasındaki ilişkiyi göserecek şekilde dönüşürerek, poliika yapıcılara eğri boyunca işsizlik ve enflasyon oranının farklı bileşimleri arasında seçim yapma olanağı sunan bir araca dönüşürmüşlerdir lı yılların oralarına kadar işsizlik ve enflasyon arasında kaniaif olarak gözlenebilen ers yönlü ilişkinin bu arihen sonra gözlenememesi Keynesyen görüşü eleşiren Monearislerin görüşlerini ön plana çıkarmışır. Özellikle 1970 li yılarda yüksek işsizlik oranlarıyla beraber yaşanan yüksek enflasyon olgusu Phillips eğrisinin geçerliliğiyle ilgili arışmaları gündeme geirmişir. Phelps (1967) ve Friedman (1968), enflasyon beklenilerini dahil eikleri çalışmalarda, işsizlikle enflasyon arasındaki ilişkinin kısa dönemde geçerli olduğunu uzun dönemde ise bu ödünleşimin oradan kalkarak Phillips eğrisinin doğal işsizlik oranında (naural rae of unemploymen- NRU) yaay eksene dik bir hal aldığını ileri sürmüşlerdir. Monearislere göre NRU poansiyel üreim seviyesinde olan ve enflasyon beklenilerinin gerçekleşen enflasyona eşi olduğu bir ekonomideki enflasyon oranından bağımsız denge işsizlik oranıdır. Monearisler bunu açıklamak için Uyarlanmış Bekleniler kavramını kullanmakadırlar. Buna göre, ikisadi birimler genel fiya seviyesindeki değişmeleri önceden ahmin emede Uyarlanmış Beklenilere göre hareke emekedirler. Beklenilerin yönünün geçmişe yapılan haalara göre düzenleneceğini öngören bu yaklaşıma göre bekleniler zaman içinde yavaş yavaş düzelir. Bu nedenle işsizlikle enflasyon arasındaki ödünleşim ancak kısa dönemde ikisadi birimlerin beklenilerinde haa yapmalarından kaynaklanabilir. Uzun dönemde ise işçiler beklenilerindeki haanın farkına vardıklarından söz konusu ödünleşim oradan kalkar ve beklenilerin ekisiyle

8 76 Özlem YİĞİT, Ailla GÖKÇE Phillips eğrisi yaay eksene dik bir hal alır. Şöyle ki; ekonomide genişleici poliika sonucu oplam alepe bir arış olduğunda işverenler üreimlerini arıracak ve işçilere daha yüksek ücre ödemeyi kabul edecekir. Ücrelerdeki arış daha önce geçerli ücre seviyesini yeerli bulmayan doğal işsizleri çalışmaya eşvik edecek ve isihdam hacmi genişleyecekir. Diğer arafan parasal ücrelerin arması işverenlerin fiyalandırma kararlarını ekileyerek enflasyonun armasına neden olacakır. Yani kısa dönemde enflasyon aracak işsizlik ise doğal oranın alına inecekir. Başlangıça enflasyon beklenisi içinde olmayan işçiler daha yüksek fiya düzeyinin kendi reel ücrelerini azalığını fark ederek enflasyon beklenilerini düzelecekir ve saın alma güçlerini dengelemek için daha yüksek reel ücre alep edeceklerdir. Reel ücrelerin başlangıçaki seviyesine dönmesiyle işverenlerin isihdam seviyesini ve üreimlerini arırmalarına neden olan emenler oradan kalkacakır. Yeni denge enflasyon beklenilerinin gerçekleşen enflasyona eşi olduğu doğal işsizlik oranında oluşacakır (Parasız, 1999: ). Rasyonel bekleniler hipoezini emel alan Yeni Klasik İkisaçılara göre ise enflasyon ve işsizlik arasında ne kısa dönemde ne de uzun dönemde bir ödünleşim oraya çıkmaz. Muh (1961) çalışmasında oraya aığı Rasyonel Bekleniler hipoezine göre bireyler, ikisa poliikası uygulamaları ve bu uygulamaların yaraacağı ekiler konusunda am bilgiye sahipirler. Bu nedenle beklenilerinde sisemaik bir haa yapmaları söz konusu olamaz. Bireylerin en doğru kararı alacağını öne süren bu yaklaşıma göre para poliikası üreim ve isihdam üzerinde ümüyle ekisizdir. Dolayısıyla, uyarlanmış beklenilere göre enflasyon beklenilerinin üsünde enflasyon yaraılarak kısa dönemde geçici olarak işsizliğin düşürülmesi olanaklıyken rasyonel beklenilere göre bu sonucun sağlanması olanaksızdır. Neo-Keynesyen senez yaklaşımında ise doğal işsizlik oranı (NRU) yerine NAIRU kavramı kullanmakadır. NAIRU kavramının emelinde enflasyonu hızlandırmadan sürdürülebilir en düşük işsizlik oranı ne olmalıdır sorusu vardır. NAIRU erimini ilk kullanan ikisaçı Tobin (1980) olmasına rağmen enflasyonis olmayan işsizlik oranı kavramı (noninflaionary rae of unemploymen- NIRU) ilk olarak Modigliani ve Papademos (1975) arafından oraya aılmışır. Modigliani ve Papademos, NIRU yu işsizlik oranından düşük olduğu sürece enflasyonun düşmesinin beklenebileceği oran olarak anımlamışır. NAIRU kavramı pek çok ikisaçı arafından Friedman ın doğal işsizlik oranı (NRU) aynı anlamda kullanılmakadır. Monearislere göre NRU ve NAIRU arasında önemli bir fark yokur, NAIRU yalnızca NRU kavramına verilmiş başka bir isimdir. Diğer arafan Tobin gibi Neo-Keynesyen Senez yaklaşımını benimseyen ikisaçılar bu iki kavramın birbirinden farklı olduğunu iddia emekedir. Bu

9 Türkiye Ekonomisi için NAIRU Tahmini 77 yaklaşımda dengesizlik durumunda piyasaların emizlendiği Walrasgil denge varsayımı yerine, herhangi bir zaman diliminde mevcu fiyalarda alep fazlası ya da arz fazlasıyla karakerize olmuş bir ekonomi varsayımı yapılmakadır. Tobin (1997) e göre NAIRU, alep fazlası olan piyasaların enflasyon arırıcı ekileriyle arz fazlası olan piyasaların enflasyon düşürücü ekilerinin dengelendiği işsizlik oranıdır. Dolayısıyla NAIRU Monearislerin doğal işsizlik oranından farklı olarak dengesiz piyasalar arasındaki bir dengedir. Diğer arafan NRU, mal ve işgücü piyasasında am rekabein olduğu bir ekonomideki denge işsizlik oranıyken NAIRU ise, eksik rekabe piyasasının işsizlik oranıdır. Buna göre ekonomide isek dışı işsizliğin söz konusu olabileceği kabul edilmekedir. En önemli farklılık ise NRU işgücü piyasasındaki kurumsal düzenlemeler arafından belirlendiğinden kurumsal düzenlemeler değişmediği sürece ora ve uzun dönemde NRU nun sabi olması beklenir. NAIRU ise açıkça zamanla değişen bir durumu ifade eder. Ekonomide işsizlik oranı ve ücreler arasındaki ilişkiler ya da piyasalar arası alep ve arz fazlası dağılımı değişikçe NAIRU da zaman içinde değişir. NAIRU nun neden zaman içinde değişiği ve özellikle 1990 lı yılların ikinci yarısında niçin düşüğü ekonomisler arasında henüz görüş birliği oluşmayan bir konudur (Ball ve Mankiw, 2002). Bu yanılanması oldukça güç bir soru olup, bu konuda demografik fakörlerden işgücü piyasasındaki değişimlere, verimlikeki değişimlerden hüküme poliikalarına kadar pek çok fakör ekili olabilir. Ball ve Mankiw (2002) NAIRU daki dalgalanmaları verimlilikeki dalgalanmalarla ilişkilendirmişir. Yazarlara göre 1990 larda yaşanan eknolojideki gelişmeler, aran rekabe, ekonominin küreselleşmesi ve dünya ekonomisiyle büünleşmesi gibi fakörler verimlilike arışlara yol açmışır. Phillips eğrisi analizine göre düşük işsizlik oranları ücre arışı yönünde baskı yaparak enflasyonun armasına neden olur. Diğer arafan verimlilikeki arışlar firma maliyelerini düşürerek ücre arışlarının firma maliyeleri üzerindeki olumsuz ekisini dengeler. Toplam maliyeler değişmediği için enflasyon üzerinde baskı oluşmaz. Dolayısıyla verimlilikeki değişimler ile NAIRU arasında ers yönlü bir ilişki vardır. Verimlikeki arışlar NAIRU nun düşmesine yol açarken verimlikeki düşüşler NAIRU nun yükselmesine yol açar. NAIRU nun neden değişiği konusunda Yeni Keynesyen ikisaçılar arafından oraya aılan diğer bir hipoez ise Hiserezis ekisidir (Blanchard ve Summers, 1987). Fizike kullanılan bir erim olan hiserezisin anlamı dışsal bir şok ekisiyle değeri değişen bir nesnenin eken oradan kalkmasına rağmen başlangıçaki orijinal değerine dönememesidir (Ball ve Mankiw, 2002). İşgücü piyasasında gözlenen hiserezis ekisinin emel fikri ise NAIRU düzeyinin, fiili işsizliğin arihçesine bağlı olmasıdır. Başka bir ifadeyle, fiili işsizlik oranındaki bir arış, ıpkı

10 78 Özlem YİĞİT, Ailla GÖKÇE bir mıknaıs gibi, NAIRU yu yukarı; bir azalış ise aşağı yönde hareke eirecekir (Büyükakın, 2008). 4. Ekonomerik Yönem: SVAR Çalışmada NAIRU, işsizlik oranının uzun dönemde enflasyonla ilişkisiz olan kısmı olarak anımlanmış ve ahmin edilmişir. Yapısal modelde fiili işsizlik oranını iki kısımdan oluşmakadır. İlk kısmın NAIRU, ikinci kısmın ise gerçekleşen işsizlik oranı ve NAIRU arasındaki farkan oluşan işsizlik açığı olduğu varsayılmakadır. VAR modelindeki makroekonomik değişkenler vekörü; X (, U ) şeklindedir. Kurulan modelde ve U sırasıyla enflasyon oranını ve işsizlik oranını emsil emekedir. Ekonominin enflasyon üzerindeki ekileri iibariyle birbirinden ayrılan birbiriyle ilişkisiz iki ip şokan ekilendiği varsayılmakadır. İşsizlik oranındaki dalgalanmalara yol açan iki yapısal şokan ilki enflasyon şoku olup sadece işsizlik açığı üzerinde ekilidir. İkinci şok ise NAIRU şoku olarak G N adlandırılmışır. (, ) şok vekörü olup enflasyon şokunu ve N NAIRU şokunu emsil emekedir. Bu şokların üm gecikme ve sürelerde birbiriyle ilişkisiz olduğu varsayılmakadır. NAIRU, VAR modelinin harekeli oralama göseriminden elde edilir Hogan ve Zhao (2011). Yapısal modelin harekeli oralama göserimi; X v D0 D (1) v D j j j0 G N (1) numaralı eşilike ve U iki şokun (, ) dağıılmış gecikmeleriyle ifade edilmekedir. D j ise (2 2) boyulu kasayı marisidir ve dönemindeki bir şokun 1 döneminde değişkenler üzerindeki ekisini veren ekiepki fonksiyonudur. Şoklar birbiriyle üm gecikmelerde ilişkisiz olduğundan normalleşirilmiş diyagonal varyans-kovaryans marisinin birim marise eşi olduğu varsayılmakadır. G I E (2) (1) numaralı göserim NAIRU ya uyarlandığında,

11 Türkiye Ekonomisi için NAIRU Tahmini 79 v d d G 1 11, j 12, j N U v 2 j0 d21, j d (3) 22, j ifadesi elde edilir. Bu göserimde d mn, j ler D j marislerinin elemanlarıdır. Burada; k d j 0 12, j k dönem sonra NAIRU şoklarının enflasyon üzerindeki birikimli ekisini göserir. k ise buna uzun dönem çarpanı denir ve yapısal şokların içsel değişkenler üzerindeki uzun dönem ekisini göserir. (3) numaralı göserim işsizliğin ve enflasyonun aşağıdaki gibi ayrışırılabilmesine olanak anır; G N v1 d11, j d12, j j0 j0 (4) G N 2 21, j 22, j j0 j0 (5) U v d d Blanchard ve Quah(1989) SVAR kasayılarını ayır emek için uzun dönem kısılaması kullanmakadır. Buna göre modelin belirlenebilmesi için geirilen uzun dönem kısı ise d 0 12, j 0 ifadesi ile göserilir. NAIRU (5) numaralı eşilike j işsizliğin NAIRU şokları arafından belirlenen diğer bir deyişle işsizliğin enflasyonla uzun dönemde ilişkisiz olan kısmı olarak ahmin edilir: N NAIRU v d (6) 2 22, j j0 Yapısal kasayıları ( D j ) ve yapısal şokları ( ) ahmin edebilmek için öncelikle indirgenmiş VAR modeli ahmin edilir ve ikinci aşamada indirgenmiş VAR modelinin ersi alınarak (7) numaralı Wold harekeli oralama modeli ahmin edilir.

12 80 Özlem YİĞİT, Ailla GÖKÇE X v e v j0 C e C 1 1 C2e2... e j j (7) (7) numaralı göserim indirgenmiş VAR modelinin harekeli oralama göserimi olup bu göserimde; C ve var( e ) (8) 0 I anımları yapılmışır. Yapısal şoklar ( ) ise indirgenmiş VAR modelinin arıklarından ( e ) ahmin edilir. Şöyle ki; (1) numaralı ve (8) numaralı eşilikler yardımıyla yapısal şokların indirgenmiş modeldeki haa erimleriyle doğrusal bir ilişki içinde olduğu görülebilir: e D 0 (9) Buradan D j C j D 0 elde edilir ve sonuça, var( e) D. ID. (10) 0 0 eşiliği bulunur. (2 2) marise geirilen kısılardan üçü simerik D0.. ID 0 arafından geirilirken dördüncüsü uzun dönem yansızlık d12, koşuludur. j0 j

13 Türkiye Ekonomisi için NAIRU Tahmini Ampirik Sonuçlar Çalışmada 1988: :01 dönemine ai üç aylık enflasyon oranı ( ) ve işsizlik oranı ( U ) verileri kullanılmışır. Enflasyon oranı, logariması alınmış Tükeici Fiyaları Endeksinin (TÜFE, 1987=100) birinci farkı alınarak oluşurulmuşur. İşsizlik oranı ise , ve 2005 sonrası Türkiye İsaisik Kurumu Hanehalkı İşgücü Ankei verileri kullanılarak oluşurulmuşur 1. Enflasyon oranı mevsimselliken, işsizlik oranı ise mevsimsellik ve doğrusal rendden arındırılmışır. VAR modeline 1994:02 ve 2001:02 dönemlerinde 1 değerini diğer dönemlerde 0 değerini alan bir kriz kukla değişkeni ve rend değişkeni ilave edilmişir. Büün ahminler ve diğer zaman serisi analizleri RATS 7.0 ve EViews 7.0 yazılımları kullanılarak elde edilmişir. VAR modelinin harekeli oralama biçiminin elde edilebilmesi için durağanlık şarının gerçekleşmesi gerekir. Bu amaçla Genişleilmiş Dickey-Fuller (Augmened Dickey Fuller-ADF) esiyle çalışmada kullanılan değişkenlerin birim kök aşıyıp aşımadığı araşırılmışır. Tablo 1 deki es sonuçlarına göre enflasyon oranı %5 önem düzeyinde rend erafında durağanken işsizlik oranı %1 önem düzeyinde durağan bulunmuşur. VAR modelinin opimum gecikme uzunluğu Schwarz bilgi krierine göre 2 olarak belirlenmişir (Ek 1). Tablo 1: ADF Tesi Sonuçları ADF Tes İsaisiği ( ) Değişkenler k Sabi Terimsiz k Sabi Terimli k Sabi Terim ve Trendli [0.2492] [0.7183] [0.0455]** U [0.0043]* [0.0527]*** [0.1824] Paranez içindeki değerler MacKinnon p değerleridir. k, Schwarz bilgi krierine göre opimum gecikme uzunluğudur. (*), (**) ve (***) sırasıyla %1, %5 ve %10 anlamlılık seviyesinde durağandır. 1 Bu çalışmada kullanılan işsizlik oranı serisi, Buono ve Koçak (2010) çalışmasında kullanılan ARIMA modeline dayalı yönemle, 1988 yılına kadar üç aylık frekansa geriye doğru uzaılmışır.

14 82 Özlem YİĞİT, Ailla GÖKÇE VAR modelinin ahmininden sonra modelin arıkları için model uygunluk esleri yapılmışır. Modelin arıkları için ookorelasyon ve normallik sınamaları sırasıyla LM ve Jarque-Bera esleri ile yapılmışır. Tes sonuçlarına göre arıklarda ookorelasyona raslanmamışır (Ek 2). Normallik esi sonuçlarına göre ise değişkenler ek ek ve birlike normal dağılıma sahipirler (Ek 3). Ayrıca kurulan modelin isikrarlı olup olmadığı araşırılmışır. VAR modelinin durağan bir yapı gösermesi için AR karakerisik polinomunun ers kökleri birim çember içinde yer almalıdır. Buna göre hiçbir AR kökünün birim çemberin dışında yer almaması ahmin edilen modelin durağan olduğunu gösermekedir (Ek 4A ve 4B). Tahmin edilen NAIRU ve işsizlik oranına ilişkin grafik Şekil 1 de sunulmuşur. Buna göre, yılları arasında Türkiye de NAIRU nun dönemine göre daha değişken olduğu, salınımların daha geniş olduğu dikka çekmekedir yılları arasında geçen süreç Türkiye ekonomisinde önemli yapısal dönüşümlerin gerçekleşiği, derin ikisadi krizlerin yaşandığı ve isikrarsız büyüme oranlarının gözlemlendiği bir dönemdir. Bu süreçe NAIRU oralama %8.4 olarak gerçekleşmişir krizinden sonra ise Türkiye ekonomisi küresel krizine kadar daha isikrarlı büyümüşür den 2008 ikinci çeyreğe kadar NAIRU daki değişkenlik azalmakla birlike bu oranın oralama %9.6 ya yükseldiği görülmekedir üçüncü çeyreken sonra ise küresel krizin ekisiyle NAIRU oralama %12.50 ye çıkmışır. Şekil 1: İşsizlik Oranı ve NAIRU (1988: :01) (%) 16 NAIRU İŞSİZLİK ORANI Q4 2009Q4 2008Q4 2007Q4 2006Q4 2005Q4 2004Q4 2003Q4 2002Q4 2001Q4 2000Q4 1999Q4 1998Q4 1997Q4 1996Q4 1995Q4 1994Q4 1993Q4 1992Q4 1991Q4 1990Q4 1989Q4 1988Q4

15 Türkiye Ekonomisi için NAIRU Tahmini 83 NAIRU eorisine göre işsizlik açığı, ekonomide fiili işsizlik oranı ve NAIRU arasındaki farkır ve bu fark enflasyonis baskının bir gösergesidir. İşsizlik oranı NAIRU nun alında olduğunda, düşük işsizlik oranı ücrelerde baskı oluşurarak firma maliyelerini arıracakır. Bu durum bir ücre-fiya ekileşimine yol açacak, başka bir deyişle işçiler düşük işsizlik karşısında daha yüksek ücre alep edebilecekleri için enflasyon oranı aracakır. Tersi durumda yani işsizliğin NAIRU dan yüksek olduğu durumda da enflasyon oranı üzerinde bu kez düşüş yönünde bir baskı oluşacakır. Şekil 2 de yıllık enflasyon oranı ile işsizlik açığının zaman içindeki harekei sunulmuşur. Şekil 2: Enflasyon Oranı (Yıllık) ve İşsizlik Açığı (1989: :01) (%) 1.5 İŞSİZLİK AÇIĞI ENFLASYON (Sağ Eksen) Q4 2009Q4 2008Q4 2007Q4 2006Q4 2005Q4 2004Q4 2003Q4 2002Q4 2001Q4 2000Q4 1999Q4 1998Q4 1997Q4 1996Q4 1995Q4 1994Q4 1993Q4 1992Q4 1991Q4 1990Q4 1989Q4 Grafike işsizlik açığı ile enflasyon oranı nerdeyse simerik bir yapı sergilemekedir ların başından 1994 birinci çeyreğe kadar fiili işsizlik oranı NAIRU nun üzerinde seyremişir. Gerçekleşen işsizliğin düşerek NAIRU ya yaklaşığı yani işsizlik açığının düşüğü dönemlerde enflasyonun hızlandığı görülmekedir. Türkiye de enflasyonun çok yüksek olduğu dönemlerde yani 1994 birinci çeyreken 2001 birinci çeyreğe kadar NAIRU nun işsizlik oranının üzerinde olduğu, örük enflasyon hedeflemesine geçilen 2002 yılından iibaren 2010 yılına kadar ise işsizlik oranının alında olduğu görülmekedir yılı başından iibaren ise bu eğilim ersine döndüğü yani işsizlik açığının negaif olduğu görülmekedir.

16 84 Özlem YİĞİT, Ailla GÖKÇE 5.1. Eki-Tepki Fonksiyonu ve Varyans Ayrışırması Sonuçları Eki-epki fonksiyonları ile herhangi bir değişkendeki bir sandar sapmalık şoka karşı içsel değişkenin ne yönde ve ne ölçüde epki göserdiğini belirlenebilmekedir. Şekil 3 de enflasyonun, enflasyon ve NAIRU şoklarına birikimli epkisi sunulmuşur. NAIRU şokunun enflasyon üzerindeki ekisi yaklaşık 20 dönemde nör olmuşur. Enflasyon şoku ise enflasyon üzerine sürekli bir ekide bulunmakadır. NAIRU şoklarının işsizlik üzerindeki ekisi sürekli olup yaklaşık üç yıl içinde uzun dönem dengesine kavuşmakadır (Şekil 4). Öe yandan işsizliğin poziif enflasyon şokuna epkisi başlangıça beklendiği gibi negaif yönde gerçekleşmiş, yaklaşık 24 dönem sonunda uzun dönem dengesine kavuşmuşur. Şekil 3: Enflasyonun Şoklara Birikimli Tepkisi 0.08 Enflasyonun Şoklara Tepkisi Enflasyon Şoku NAIRU Şoku

17 Türkiye Ekonomisi için NAIRU Tahmini 85 Şekil 4: İşsizlik Oranının Şoklara Birikimli Tepkisi 4 İşsizlik Oranının Şoklara Tepkisi Enflasyon Şoku NAIRU Şoku Enflasyon ve işsizlik oranı değişkenlerine ilişkin varyans ayrışırması sonuçları Tablo 2 de sunulmuşur. Enflasyonun varyans ayrışırması sonuçlarına göre enflasyon şokları enflasyondaki değişimlerin emel kaynağı olarak gözükmekedir. NAIRU şoklarının enflasyonun öngörü haa varyansı içindeki kakısı 12 dönem sonunda yaklaşık % 13 seviyesinde kalmışır. İşsizliğin varyans ayrışırması sonuçları incelendiğinde enflasyon şoklarının uzun dönemde bile işsizlik üzerindeki ekisinin önemli olduğu görülmekedir. NAIRU şokları 12 dönem sonunda İşsizliğin öngörü haa varyansının yaklaşık % 70 ini açıklarken enflasyon şokları %30 unu açıklamakadır. Ek 5 de ise değişkenlerin şoklara karşı epkileri güven aralıklarıyla birlike verilmişir. Tablo 2: Varyans Ayrışırması Sonuçları (%) Dönemler Enflasyon İşsizlik Oranı Enflasyon Şoku NAIRU Şoku Enflasyon Şoku NAIRU Şoku

18 86 Özlem YİĞİT, Ailla GÖKÇE SONUÇ NAIRU kavramı makro ekonomik poliikaların iki nihai hedefi olan enflasyon ve işsizlik arasında doğrudan ilişki kurduğundan, NAIRU nun ampirik olarak ifade edilmesi enflasyondaki değişimlerin öngörülmesi için olduğu kadar ekonominin konjonkürel gelişiminin ahmin edilmesi, değerlendirilmesi ve işgücü piyasasının analiz edilmesi için de son derece önemlidir. Bu anlamda NAIRU nun doğru ve ekin olarak ahmin edilmesi makro ekonomik poliikaların oluşurulması için önemli bir referans olacakır. Bu çalışmada yapısal VAR yaklaşımıyla Türkiye ekonomisi için 1988: :01 dönemine ai üç aylık enflasyon oranı ve işsizlik oranı verileri kullanılarak NAIRU ahmini elde edilmişir. Çalışmada NAIRU ölçülen işsizlik oranının uzun dönemde enflasyonla ilişkisiz kısmı olarak anımlanmış ve ahmin edilmişir. Bu anım, enflasyon ve işsizlik oranı arasındaki ödünleşime izin verdiği için geleneksel anımlardan farklıdır. Bu yaklaşımın diğer bir avanajı da NAIRU ve çekirdek enflasyonun eşanlı olarak ahmin edilebilir olmasıdır. NAIRU eorisine göre işgücü piyasasının dinamikleri, sekörel dağılımları, isihdam yapısı ve piyasalar arası arz alep fazlası ilişkileri değişikçe NAIRU da zaman içinde değişir dönemleri arasında Türkiye de yaşanan ikisadi ve sosyal dönüşüme paralel olarak hem işsizlik oranları hem de NAIRU giderek yükselmişir. Ekonomideki yapısal dönüşüm sürecinde bazı sekörler küçülürken bazı sekörler büyümüş ve bu durum isihdamın sekörel dağılımını da ekilemişir. Kalkınmanın doğal sonucu olarak arımın reel GSYİH daki payı 1990 yılında %16.3 iken 1999 yılında %13.4 e, 2006 yılında ise %11.1 e gerilemişir. Buna karşılık arım sekörünün oplam isihdamdan aldığı pay 1990 yılında %46.9 iken, 1999 yılında %40.2 ye, 2006 yılında ise %24 e gerilemişir. Bu süreçe arımın üreimdeki payının azalması, ekonominin dış dünyaya açılması ve eknolojik gelişmenin hızlanması beraberinde nielikli işgücü ihiyacını doğurmuşur. Diğer arafan, kenleşmeyle birlike arımdan kopup kene gelen işgücü bu gelişmelere ayak uyduramamışır. Kırdan kene göç eden işgücünün işlemelerin alep eiği vasıflara sahip olmaması ken işsizliğinin armasına neden olmuşur yılında yaşanan ekonomik kriz ise kensel işsizliği daha da pekişirmişir. Bu durum NAIRU yu yukarı çekmişir krizinden sonra ise işsizlik oranları giderek armış 2009 yılı ikinci çeyreke %15 e, NAIRU ise %14 e yükselmişir. Ekonominin oparlanmaya başlamasıyla birlike 2011 ilk çeyreğinde NAIRU %10.75 e gerilemişir.

19 Türkiye Ekonomisi için NAIRU Tahmini 87 KAYNAKÇA Alig, D. & Gomme, P. (1998). In Search of he NAIRU. Economic Commenary, Federal Reserve Bank of Cleveland. Apel, M., & Jansson, P. (1999a). Sysem Esimaes of Poenial Oupu and he NAIRU. Empirical Economics, 24(3), Apel, M., & Jansson, P. (1999b). A Theory Consisen Approach for Esimaing Poenial Oupu and he NAIRU. Economics Leers, 64(3), Ball, L., & Mankiw, N., Gregory (2002). The NAIRU in Theory and Pracice. Harvard Insiue of Economic Research Discussion Paper, (1963). Blanchard, O. & Summers, L. (1987). Hyseresis in Unemploymen. European Economic Review, 31(1-2), Blanchard, O. & Quah, J. D. (1989). The Dynamic Effecs of Aggregae Demand and Supply Disurbances. American Economic Review, 79(4), Buono, D., & Koçak, N. A. (2010). Backward Recalculaion of Seasonal Series Affeced by Economic Crisis: a Model-Based-Link Mehod for he Case of Turkish GDP. Eurosa 6h Colloquium on Modern Tools for Business Cycle Analysis. Bildirici, M. (1999). Türkiye Ekonomisi İçin NAIRU Ölçüm Denemesi. İkisa İşleme ve Finans, 14(157), Büyükakın, T. (2008). Phillips Eğrisi: Yarım Yüzyıldır Bimeyen Tarışma. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakülesi Dergisi, (39), Elmeskov, J. (1993). High and Persisen Unemploymen: Assessmen of he Problem and is Causes. OECD Economics Deparmen Working Paper, (132). Espinoza-Vega, M. A., & Russel, S. (1997). Hisory and Theory of he NAIRU:A Criical Review. Federal Reserve Bank of Alana Economic Review, 82(2), Esrada A. & Hernando I., & Lopez-Salido, J.D. (2000). Measuring he NAIRU in he Spanish Economy. Bank of Spain Working Paper, (0009). Esrada A. & Mishkin, F. S. (1998). Rehinking he Role of NAIRU in Moneary Policy: Implicaions of Model Formulaion and Uncerainy. Discussion paper, NBER Working Paper, (6518). Friedman, M. (1986). The Role of Moneary Policy. The American Economic Review, 58(1), 1-17.

20 88 Özlem YİĞİT, Ailla GÖKÇE Groenewold N. & Hagger A.J. (2000). The Naural Rae of Unemploymen in Ausralia: Esimaes From a Srucural VAR. Ausralian Economic Papers, 39(2), Güloğlu B. & İspir M. S. (2011). Doğal İşsizlik Oranı mı? İşsizlik Hiseresis mi? Türkiye için Sekörel Birim Kök Sınaması Analizi. Ege Akademik Bakış, 11(2), Hjelm G. (2003). Simulaneous Deerminaion of NAIRU, Oupu Gaps, and Srucural Budge Balances: Swedish Evidence. The Naional Insiue of Economic Research, Working Paper, (81). Hogan, V. & Zhao, H. (2006). Measuring he NAIRU A Srucural VAR Approach. Ucd Cenre For Economıc Research Working Paper, Dublin: WP06/17. Hogan, V. & Zhao, H. (2011). Measuring he NAIRU An Srucural VAR Approach. Froniers of Economics in China, 6(1), Jackman R. & Layard, R. & Nickell, S. (1991). Unemploymen in Macroeconomic Performance and he Labor Marke, Oxford Universiy Press. Kalbasi N. & Ashary, M. (2011). Non-Acceleraing Inflaion Rae of Unemploymen (NAIRU) in Iran. Inernaional Business & Economics Research Journal, 10(11), Kaya, Y. T. & Yavan, Z. A. (2007). Türkiye Ekonomisi Poansiyel Çıkı Tahmininde Üreim Fonksiyonu Yaklaşımı ve Mevcu İsaisiki Yaklaşımlar ile Karşılaşırılması, EAF-RP/07-03, İsanbul: TUSİAD-T/ /432. Lipsey, R. (1960). The Relaion Beween Unemploymen and The Rae of Change of Money Wage Raes In The Unied Kingdom , A Furher Analysis. Economica, 27(105), Modigliani, F. & Papademos L. (1975). Targes for moneary policy in he coming year. Brookings Paper on Economic Aciviy, 1, Muh, J. F. (1961). Raional Expecaions and he Theory of Price Movemens. reprined in The new classical macroeconomics, Vol 1., 3-23 (Inernaional Library of Criical Wriings in Economics, 19, Aldersho, UK: Elgar.) Parasız, İ. (1999). Para Ekonomisi, Bursa: Ezgi Kiabevi Yayınları. Phelps, E. S. (1967). Phillips Curves, Expecaions of Inflaion, and Opimal Unemploymen over Time. Economica, 34(135), Phillips, A.W. (1958). The Relaion beween Unemploymen and he Rae of Change of Money Wage Raes in he Unied Kingdom, Economica, 25(100),

21 Türkiye Ekonomisi için NAIRU Tahmini 89 Tobin, J. (1980). Asse Accumulaion and Economic Aciviy, Universiy of Chicago Press, and Oxford, Blackwell. Tobin, J. (1997). Supply Consrains on Employmen and Oupu: NAIRU versus Naural Rae. Cowles Foundaion Paper, 1150, New Haven: Yale Universiy. Yaşar, P. (2008). Alernaif Hasıla Açığı Tahmin Yönemleri ve Phillips Eğrisi: Türkiye Üzerine Bir Çalışma, Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, Ankara: DPT Yayın No: Yavan, Z. A. (1997). Türkiye de İşsizlik: Yapısal ve Yapısal Olmayan Özellikleri, TÜSİAD Tarışma Tebliğleri Dizisi-1, İsanbul: TUSİAD-T/97, EK 1.VAR Modeli Gecikme Uzunluğunun Belirlenmesi * Gecikme logl LR FPE AIC SCI HQ NA * Koyu yazılanlar ilgili krier için opimum gecikme uzunluğunu belirir. EK 2. Ookorelasyon- LM Tesi Sonuçları * Gecikme LM p * H 0 : Ookorelasyon yokur.

22 90 Özlem YİĞİT, Ailla GÖKÇE EK 3. Normallik Tesi Sonuçları * Serbeslik Jarque-Bera Bileşen Derecesi p Birlike * H 0 : Normal dağılım koşulları geçerlidir. EK 4A. AR Karakerisik Polinomunun Ters Kökleri EK 4B. Karakerisik Polinomun Kökleri Kök Modülüs i i

23 Türkiye Ekonomisi için NAIRU Tahmini 91 EK 5. Şoklara Karşı Tepkiler

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sayı: 2010-8 / 24 Mayıs 2010 EKONOMİ NOTLARI

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sayı: 2010-8 / 24 Mayıs 2010 EKONOMİ NOTLARI Türkiye Cumhuriye Merkez Bankası Sayı: 2010-8 / 24 Mayıs 2010 EKONOMİ NOTLARI TCMB Faiz Kararlarının Piyasa Faizleri Ve Hisse Senedi Piyasaları Üzerine Ekisi Mura Duran Refe Gürkaynak Pınar Özlü Deren

Detaylı

BİRİM KÖK TESTLERİNDE YAPISAL KIRILMA ZAMANININ İÇSEL OLARAK BELİRLENMESİ PROBLEMİ: ALTERNATİF YAKLAŞIMLARIN PERFORMANSLARI

BİRİM KÖK TESTLERİNDE YAPISAL KIRILMA ZAMANININ İÇSEL OLARAK BELİRLENMESİ PROBLEMİ: ALTERNATİF YAKLAŞIMLARIN PERFORMANSLARI BİRİM KÖK TESTLERİNDE YAPISAL KIRILMA ZAMANININ İÇSEL OLARAK BELİRLENMESİ PROBLEMİ: ALTERNATİF YAKLAŞIMLARIN PERFORMANSLARI Arş. Gör. Furkan EMİRMAHMUTOĞLU Yrd. Doç. Dr. Nezir KÖSE Arş. Gör. Yeliz YALÇIN

Detaylı

Dolar Kurundaki Günlük Hareketler Üzerine Bazı Gözlemler

Dolar Kurundaki Günlük Hareketler Üzerine Bazı Gözlemler Dolar Kurundaki Günlük Harekeler Üzerine Bazı Gözlemler Türkiye Bankalar Birliği Ekonomi Çalışma Grubu Toplanısı 28 Nisan 2008, İsanbul Doç. Dr. Cevde Akçay Koç Finansal Hizmeler Baş ekonomis cevde.akcay@yapikredi.com.r

Detaylı

İŞSİZLİK VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİNDE ASİMETRİ ASYMMETRY IN THE RELATIONSHIP BETWEEN UNEMPLOYMENT AND ECONOMIC GROWTH

İŞSİZLİK VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİNDE ASİMETRİ ASYMMETRY IN THE RELATIONSHIP BETWEEN UNEMPLOYMENT AND ECONOMIC GROWTH Doğuş Üniversiesi Dergisi, (), 57-65 İŞSİZLİK VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİNDE ASİMETRİ ASYMMETRY IN THE RELATIONSHIP BETWEEN UNEMPLOYMENT AND ECONOMIC GROWTH Serve CEYLAN Giresun Üniversiesi İİBF, İkisa

Detaylı

TÜSİAD - KOÇ ÜNİVERSİTESİ EKONOMİK ARAŞTIRMA FORUMU KONFERANSI. Zafer A. YAVAN - TÜSİAD Yasemin TÜRKER KAYA - BDDK

TÜSİAD - KOÇ ÜNİVERSİTESİ EKONOMİK ARAŞTIRMA FORUMU KONFERANSI. Zafer A. YAVAN - TÜSİAD Yasemin TÜRKER KAYA - BDDK Üreim Fonksiyonu Yaklaşımına Vurguyla Poansiyel Çıkı Açığı Tahmin Eme Yönemleri ve Yapısal İşsizlik Öğesi: Lieraür Değerlendirmesi ve Türkiye Örneği TÜSİAD - KOÇ ÜNİVERSİTESİ EKONOMİK ARAŞTIRMA FORUMU

Detaylı

FAİZ ORANINDAKİ BİR ARTIŞ CARİ İŞLEMLER AÇIĞINI ARTIRIR MI?

FAİZ ORANINDAKİ BİR ARTIŞ CARİ İŞLEMLER AÇIĞINI ARTIRIR MI? FAİZ ORANINDAKİ BİR ARTIŞ CARİ İŞLEMLER AÇIĞINI ARTIRIR MI? Ehem ESEN, Zekeriya YILDIRIM, S. Faih KOSTAKOĞLU FAİZ ORANINDAKİ BİR ARTIŞ CARİ İŞLEMLER AÇIĞINI ARTIRIR MI? Ehem ESEN Yrd.Doç.Dr. Anadolu Üniversiesi,

Detaylı

A Study on the Estimation of Supply Response of Cotton in Cukurova Region

A Study on the Estimation of Supply Response of Cotton in Cukurova Region MPRA Munich Personal RePEc Archive A Sudy on he Esimaion of Suly Resonse of Coon in Cukurova Region Erkan Akas Faculy of Economics & Admin.Sciences a BIGA 2006 Online a h://mra.ub.uni-muenchen.de/8648/

Detaylı

TCMB FAĐZ KARARLARININ HĐSSE SENEDĐ PĐYASALARI ÜZERĐNE ETKĐSĐ

TCMB FAĐZ KARARLARININ HĐSSE SENEDĐ PĐYASALARI ÜZERĐNE ETKĐSĐ Cenral Bank Review Vol. 10 (July 2010), pp.23-32 ISSN 1303-0701 prin / 1305-8800 online 2010 Cenral Bank of he Republic of Turkey hp://www.cmb.gov.r/research/review/ TCMB FAĐZ KARARLARININ HĐSSE SENEDĐ

Detaylı

KONYA İLİ SICAKLIK VERİLERİNİN ÇİFTDOĞRUSAL ZAMAN SERİSİ MODELİ İLE MODELLENMESİ

KONYA İLİ SICAKLIK VERİLERİNİN ÇİFTDOĞRUSAL ZAMAN SERİSİ MODELİ İLE MODELLENMESİ KONYA İLİ SICAKLIK VERİLERİNİN ÇİFTDOĞRUSAL ZAMAN SERİSİ MODELİ İLE MODELLENMESİ İsmail KINACI 1, Aşır GENÇ 1, Galip OTURANÇ, Aydın KURNAZ, Şefik BİLİR 3 1 Selçuk Üniversiesi, Fen-Edebiya Fakülesi İsaisik

Detaylı

Reel ve Nominal Şokların Reel ve Nominal Döviz Kurları Üzerindeki Etkileri: Türkiye Örneği

Reel ve Nominal Şokların Reel ve Nominal Döviz Kurları Üzerindeki Etkileri: Türkiye Örneği Reel ve Nominal Şokların Reel ve Nominal Döviz Kurları Üzerindeki Ekileri: Türkiye Örneği Öze Ahme Mura ALPER Bu çalışma Türkiye deki reel döviz kuru dalgalanmalarının kaynaklarını açıklamayı amaçlamakadır.

Detaylı

Türkiye Ekonomisinde Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme

Türkiye Ekonomisinde Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme Türkiye Ekonomisinde Enerji Tükeimi ve Ekonomik Büyüme Mehme MUCUK * Doğan UYSAL ** Öze Genel olarak enerji, ekonomik ve endüsriyel kalkınma için önemli bir girdi kabul edilmekedir. Ancak enerjinin bazı

Detaylı

RASYONEL BEKLENTLER DOAL ORAN HPOTEZ Türkiye çin Zaman Serisi Bulguları 1950-1995 1

RASYONEL BEKLENTLER DOAL ORAN HPOTEZ Türkiye çin Zaman Serisi Bulguları 1950-1995 1 RASYONEL BEKLENTLER DOAL ORAN HPOTEZ Türkiye çin Zaman Serisi Bulguları 950-995 Rahmi YAMAK * Yakup KÜÇÜKKALE ** ÖZET Bu çalımada, Rasyonel Bekleniler Doal Oran Hipoezinin, Çıkı (ya da isizliin) alep (ya

Detaylı

SORU SETİ 02 (REVİZE EDİLDİ) FİNAL KONULARI

SORU SETİ 02 (REVİZE EDİLDİ) FİNAL KONULARI Ekonomeri 8 Ocak, 0 Gazi Üniversiesi İkisa Bölümü SORU SETİ 0 (REVİZE EDİLDİ) FİNAL KONULARI PROBLEM Aşağıda verilen avuk ei alebi fonksiyonunu düşününüz (960-98): lny = β + β ln X + β ln X + β ln X +

Detaylı

GÖRÜNMEZ AMA HĐSSEDĐLMEZ DEĞĐL: TÜRKĐYE'DE ÇIKTI AÇIĞI

GÖRÜNMEZ AMA HĐSSEDĐLMEZ DEĞĐL: TÜRKĐYE'DE ÇIKTI AÇIĞI Cenral Bank Review Vol. 11 (July 211), pp.15-28 ISSN 133-71 prin / 135-88 online 211 Cenral Bank of he Republic of Turkey hp://www.cmb.gov.r/research/review/ GÖRÜNMEZ AMA HĐSSEDĐLMEZ DEĞĐL: TÜRKĐYE'DE

Detaylı

ÜCRET-FİYAT SPİRALİ: TÜRK İMALAT SANAYİ ÖRNEĞİ

ÜCRET-FİYAT SPİRALİ: TÜRK İMALAT SANAYİ ÖRNEĞİ 45 ÜCRET-FİYAT SPİRALİ: TÜRK İMALAT SANAYİ ÖRNEĞİ Zehra ABDİOĞLU * ÖZET Bu çalışma Türkiye için 2005-2012 dönemi iibariyle ara malı, dayanıklı ükeim malı, dayanıksız ükeim malı, enerji ve sermaye malı

Detaylı

ÜRETİCİ FİYATLARINA GEÇİŞ ETKİSİNDE ARA MALLARI İTHALATININ ROLÜ

ÜRETİCİ FİYATLARINA GEÇİŞ ETKİSİNDE ARA MALLARI İTHALATININ ROLÜ ÜRETİCİ FİYATLARINA GEÇİŞ ETKİSİNDE ARA MALLARI İTHALATININ ROLÜ Şenkan ALDEMİR (*) Öze: Döviz kuru değişimlerinin TÜFE ve ÜFE bazlı yuriçi fiyalara geçiş süreci, son yıllarda üzerinde önemle durulan konulardan

Detaylı

Türkiye de Kırmızı Et Üretiminin Box-Jenkins Yöntemiyle Modellenmesi ve Üretim Projeksiyonu

Türkiye de Kırmızı Et Üretiminin Box-Jenkins Yöntemiyle Modellenmesi ve Üretim Projeksiyonu Hayvansal Üreim 53(): 3-39, 01 Araşırma Türkiye de Kırmızı E Üreiminin Box-Jenkins Yönemiyle Modellenmesi ve Üreim Projeksiyonu Şenol Çelik Ankara Üniversiesi Fen Bilimleri Ensiüsü Zooekni Anabilim Dalı

Detaylı

YÜKSEK ENFLASYON ENFLASYON BELİRSİZLİĞİNİ ARTIRIYOR MU?

YÜKSEK ENFLASYON ENFLASYON BELİRSİZLİĞİNİ ARTIRIYOR MU? YÜKSEK ENFLASYON ENFLASYON BELİRSİZLİĞİNİ ARTIRIYOR MU? Doç. Dr. Harun TERZİ Karadeniz Teknik Üniversiesi İİBF İkisa Bölümü Öğreim Üyesi 618 Trabzon Tel : (462) 3773311 Fax : (462) 3257281 e-mail : herzi@ku.edu.r

Detaylı

PARA ARZININ ÇIKTI ÜZERİNE ETKİLERİ

PARA ARZININ ÇIKTI ÜZERİNE ETKİLERİ Marmara Üniversiesi İ.İ.B.F. Dergisi YIL 2007, CİLT XXIII, SAYI 2 PARA ARZININ ÇIKTI ÜZERİNE ETKİLERİ Öze Araş. Gör. Burak Güriş * Araş. Gör. Burcu Kıran * Çalışmada para arzının çıkı üzerindeki ekileri

Detaylı

TÜRKİYE DE EKONOMİK BÜYÜME VE DÖVİZ KURU CARİ AÇIK ÜZERİNDE ETKİLİ MİDİR? BİR NEDENSELLİK ANALİZİ

TÜRKİYE DE EKONOMİK BÜYÜME VE DÖVİZ KURU CARİ AÇIK ÜZERİNDE ETKİLİ MİDİR? BİR NEDENSELLİK ANALİZİ ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cil 3, Sayı 6, 2007, ss. 8 88. TÜRKİYE DE EKONOMİK BÜYÜME VE DÖVİZ KURU CARİ AÇIK ÜZERİNDE ETKİLİ MİDİR? BİR NEDENSELLİK ANALİZİ Arş.Gör. Erman ERBAYKAL Balıkesir Üniversiesi

Detaylı

Türkiye nin Kabuklu Fındık Üretiminde Üretim-Fiyat İlişkisinin Koyck Yaklaşımı İle Analizi

Türkiye nin Kabuklu Fındık Üretiminde Üretim-Fiyat İlişkisinin Koyck Yaklaşımı İle Analizi TÜRK TARIM ve DOĞA BİLİMLERİ DERGİSİ TURKISH JOURNAL of AGRICULTURAL and NATURAL SCIENCES www.urkjans.com Türkiye nin Kabuklu Fındık Üreiminde Üreim-Fiya İlişkisinin Koyck Yaklaşımı İle Analizi Şenol ÇELİK*

Detaylı

AYÇİÇEK VE SOYA YAĞI İTHALAT TALEBİNİN ANALİZİ

AYÇİÇEK VE SOYA YAĞI İTHALAT TALEBİNİN ANALİZİ AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ DERGİSİ,, 15(),71-79 AYÇİÇEK VE SOYA YAĞI İTHALAT TALEBİNİN ANALİZİ Selim Adem HATIRLI Vecdi DEMİRCAN Ali Rıza AKTAŞ Süleyman Demirel Üniversiesi Ziraa Fakülesi Tarım

Detaylı

Tüketici Güveni ve Hisse Senedi Fiyatları Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği (2004: :01)

Tüketici Güveni ve Hisse Senedi Fiyatları Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği (2004: :01) June 7-9, 2009, Eskişehir, Turkey. Tükeici Güveni ve Hisse Senedi Fiyaları Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği (2004:0-2009:0) Yusuf Volkan Topuz * İkisadi İdari Bilimler Fakülesi, İşleme Bölümü,

Detaylı

Rasyonel Beklentiler Hipotezinin Testi: Enflasyon, Faiz ve Kur 1

Rasyonel Beklentiler Hipotezinin Testi: Enflasyon, Faiz ve Kur 1 Çukurova Üniversiesi İİBF Dergisi Cil:17 Sayı:1 Haziran 2013 ss.17-35 Rasyonel Bekleniler Hipoezinin Tesi: Enflasyon, Faiz ve Kur 1 Tes of he Raional Expecaions Hypohesis: Inflaion, Ineres Rae and Exchange

Detaylı

Box-Jenkıns Modelleri ile Aylık Döviz Kuru Tahmini Üzerine Bir Uygulama

Box-Jenkıns Modelleri ile Aylık Döviz Kuru Tahmini Üzerine Bir Uygulama Kocaeli Üniversiesi Sosyal Bilimler Ensiüsü Dergisi (6) 2003 / 2 : 49-62 Box-Jenkıns Modelleri ile Aylık Döviz Kuru Tahmini Üzerine Bir Uygulama Hüdaverdi Bircan * Yalçın Karagöz ** Öze: Bu çalışmada geleceği

Detaylı

Teknolojik bir değişiklik veya üretim arttırıcı bir yatırımın sonucunda ihracatta, üretim miktarında vs. önemli artışlar olabilir.

Teknolojik bir değişiklik veya üretim arttırıcı bir yatırımın sonucunda ihracatta, üretim miktarında vs. önemli artışlar olabilir. YAPISAL DEĞİŞİKLİK Zaman serileri bazı nedenler veya bazı fakörler arafından ekilenerek zaman içinde değişikliklere uğrayabilirler. Bu değişim ikisadi kriz, ikisa poliikalarında yapılan değişiklik, eknolojik

Detaylı

İŞSİZLİK VE İNTİHAR İLİŞKİSİ: 1975 2005 VAR ANALİZİ Ferhat TOPBAŞ *

İŞSİZLİK VE İNTİHAR İLİŞKİSİ: 1975 2005 VAR ANALİZİ Ferhat TOPBAŞ * İşsizlik ve İnihar İlişkisi: 1975 2005 Var Analizi 161 İŞSİZLİK VE İNTİHAR İLİŞKİSİ: 1975 2005 VAR ANALİZİ Ferha TOPBAŞ * ÖZET İşsizlik, birey üzerinde olumsuz birçok soruna neden olan karmaşık bir olgudur.

Detaylı

A. ENFLASYON VE İŞSİZLİK A.1. Enflasyon ve Tanımı: Fiyatlar genel düzeyindeki sürekli artışlardır. Temel olarak ortaya çıkış nedenleri üçe ayrılır:

A. ENFLASYON VE İŞSİZLİK A.1. Enflasyon ve Tanımı: Fiyatlar genel düzeyindeki sürekli artışlardır. Temel olarak ortaya çıkış nedenleri üçe ayrılır: A. ENFLASYON VE İŞSİZLİK A.1. Enflasyon ve Tanımı: Fiyalar genel düzeyindeki sürekli arışlardır. Temel olarak oraya çıkış nedenleri üçe ayrılır: Birincisi, Maliye Enflasyonu üreim girdilerinin fiyaları

Detaylı

THE CAUSALITY RELATION BETWEEN CONSUMER CONFIDENCE AND STOCK PRICES: CASE OF TURKEY. Abstract

THE CAUSALITY RELATION BETWEEN CONSUMER CONFIDENCE AND STOCK PRICES: CASE OF TURKEY. Abstract Ekonomik ve Sosyal Araşırmalar Dergisi, Bahar 20, Cil:7, Yıl:7, Sayı:, 7:53-65 TÜKETİCİ GÜVENİ VE HİSSE SENEDİ FİYATLARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ * Yusuf Volkan TOPUZ ** THE CAUSALITY

Detaylı

Asimetrik İktisadi Dalgalanmalar: Teori ve Uygulama* Asymmetric Business Cycle : Theory and Application

Asimetrik İktisadi Dalgalanmalar: Teori ve Uygulama* Asymmetric Business Cycle : Theory and Application Anadolu Üniversiesi Sosyal Bilimler Dergisi Anadolu Universiy Journal of Social Sciences Asimerik İkisadi Dalgalanmalar: Teori ve Uygulama* Asymmeric Business Cycle : Theory and Applicaion Prof. Dr. Nebiye

Detaylı

VAR YAKLAŞIMI İLE VERİMLİLİK ŞOKLARININ ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ

VAR YAKLAŞIMI İLE VERİMLİLİK ŞOKLARININ ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ VAR YAKLAŞIMI İLE VERİMLİLİK ŞOKLARININ ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ Leven ERDOĞAN ÖZET. Bu çalışmada verimliliğin devrevi harekei, ekonomik faaliyelerle ilişkisi ve verimliliği nelerin belirlediği açıklanmaya

Detaylı

Reel Kesim Güven Endeksi ile İMKB 100 Endeksi arasındaki dinamik nedensellik ilişkisi

Reel Kesim Güven Endeksi ile İMKB 100 Endeksi arasındaki dinamik nedensellik ilişkisi İsanbul Üniversiesi İşleme Fakülesi Dergisi Isanbul Universiy Journal of he School of Business Adminisraion Cil/Vol:38, Sayı/No:1, 009, 4-37 ISSN: 1303-173 - www.ifdergisi.org 009 Reel Kesim Güven Endeksi

Detaylı

TÜRKİYE DE DÖVİZ KURU KANALININ İŞLEYİŞİ: VAR MODELİ İLE BİR ANALİZ. Seyfettin ERDOĞAN * Durmuş Çağrı YILDIRIM **

TÜRKİYE DE DÖVİZ KURU KANALININ İŞLEYİŞİ: VAR MODELİ İLE BİR ANALİZ. Seyfettin ERDOĞAN * Durmuş Çağrı YILDIRIM ** 95 İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakülesi Dergisi No:39 (Ekim 2008) TÜRKİYE DE DÖVİZ KURU KANALININ İŞLEYİŞİ: VAR MODELİ İLE BİR ANALİZ Seyfein ERDOĞAN * Durmuş Çağrı YILDIRIM ** Öze Para poliikası kararlarındaki

Detaylı

DEĞİŞKENLER ARASINDAKİ GECİKMELİ İLİŞKİLER: Dağıtılmış Gecikme ve Otoregresiv Modeller

DEĞİŞKENLER ARASINDAKİ GECİKMELİ İLİŞKİLER: Dağıtılmış Gecikme ve Otoregresiv Modeller DEĞİŞKENLER ARASINDAKİ GECİKMELİ İLİŞKİLER: Dağıılmış Gecikme ve Ooregresiv Modeller 1 Zaman serisi modellerinde, bağımlı değişken Y nin zamanındaki değerleri, bağımsız X değişkenlerinin zamanındaki cari

Detaylı

HİSSE SENEDİ FİYATLARI VE DÖVİZ KURU İLİŞKİSİ

HİSSE SENEDİ FİYATLARI VE DÖVİZ KURU İLİŞKİSİ The Journal of Academic Social Science Sudies Inernaional Journal of Social Science Doi number:hp://dx.doi.org/10.9761/jasss2963 Number: 37, p. 399-408, Auumn I 2015 Yayın Süreci Yayın Geliş Tarihi Yayınlanma

Detaylı

Zaman Serisi Modelleri: Birim Kök Testleri, Eşbütünleşme, Hata Düzeltme Modelleri

Zaman Serisi Modelleri: Birim Kök Testleri, Eşbütünleşme, Hata Düzeltme Modelleri Yıldız Teknik Üniversiesi İkisa Bölümü Ekonomeri II Ders Noları Ders Kiabı: J.M. Wooldridge, InroducoryEconomericsA Modern Approach, 2nd. ed., 2002, Thomson Learning. Zaman Serisi Modelleri: Birim Kök

Detaylı

Finansal Gelişme ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Đlişkinin Ampirik Bir Analizi: Türkiye Örneği

Finansal Gelişme ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Đlişkinin Ampirik Bir Analizi: Türkiye Örneği Volume 2. Number 1. 2011 pp. 121-142 ISSN: 1309-2448 www.berjournal.com Finansal Gelişme ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Đlişkinin Ampirik Bir Analizi: Türkiye Örneği Burcu Ozcan a Ayse Ari b Öze: Finansal

Detaylı

TÜRKİYE DE REEL DÖVİZ KURU İLE KISA VE UZUN VADELİ SERMAYE HAREKETLERİ İLİŞKİSİ

TÜRKİYE DE REEL DÖVİZ KURU İLE KISA VE UZUN VADELİ SERMAYE HAREKETLERİ İLİŞKİSİ Marmara Üniversiesi İ.İ.B.F. Dergisi YIL 2007, CİLT XXII, SAYI 1 TÜRKİYE DE REEL DÖVİZ KURU İLE KISA VE UZUN VADELİ SERMAYE HAREKETLERİ İLİŞKİSİ Araş. Gör. Burcu KIRAN * Öze Bu çalışmada, reel döviz kuru

Detaylı

İMKB NİN LATİN AMERİKA BORSALARIYLA İLİŞKİSİ ÜZERİNE ÇOK DEĞİŞKENLİ GARCH MODELLEMESİ

İMKB NİN LATİN AMERİKA BORSALARIYLA İLİŞKİSİ ÜZERİNE ÇOK DEĞİŞKENLİ GARCH MODELLEMESİ Sosyal Bilimler Dergisi 2010, (4), 25-32 İMKB NİN LATİN AMERİKA BORSALARIYLA İLİŞKİSİ ÜZERİNE ÇOK DEĞİŞKENLİ GARCH MODELLEMESİ Özlem YORULMAZ - Oya EKİCİ İsanbul Üniversiesi İkisa Fakülesi Ekonomeri Bölümü

Detaylı

Belirsizliğin Özel Tüketim Harcamaları Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği

Belirsizliğin Özel Tüketim Harcamaları Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği Kocaeli Üniversiesi Sosyal Bilimler Ensiüsü Dergisi () 1 / : 17 16 Belirsizliğin Özel Tükeim Harcamaları Üzerindeki Ekisi: Türkiye Örneği Burçak Müge Vural * Şevke Alper Koç ** Koray Vural *** Öze: Tükeim

Detaylı

eğrileri ve sözel göstergeler olarak dört temel gruba ayırmak mümkündür. ** Bu göstergeleri, parasal göstergeler, faiz oranları, getiri

eğrileri ve sözel göstergeler olarak dört temel gruba ayırmak mümkündür. ** Bu göstergeleri, parasal göstergeler, faiz oranları, getiri Türkiye Ekonomisinde Poziif Ve Negaif Para Poliikası Şoklarının Asimerik Ekileri * Eem Hakan ERGEÇ ** Öze: Bu çalışmanın amacı, Türkiye ekonomisinde 199 26 döneminde poziif ve negaif para poliikası şoklarının,

Detaylı

Effects of Agricultural Support and Technology Policies on Corn Farming in Çukurova Region

Effects of Agricultural Support and Technology Policies on Corn Farming in Çukurova Region MPRA Munich Personal RePEc Archive Effecs of Agriculural Suppor and Technology Policies on Corn Farming in Çukurova Region Erkan Akas and Oğuz Yurdakul Universiy of Cukurova Dep. Agriculural Economics,

Detaylı

NET YABANCI İŞLEM HACMİ İLE HİSSE SENEDİ GETİRİLERİ ARASINDA UZUN DÖNEMLİ İLİŞKİ VAR MIDIR? Cüneyt AKAR (*)

NET YABANCI İŞLEM HACMİ İLE HİSSE SENEDİ GETİRİLERİ ARASINDA UZUN DÖNEMLİ İLİŞKİ VAR MIDIR? Cüneyt AKAR (*) NET YABANCI İŞLEM HACMİ İLE HİSSE SENEDİ GETİRİLERİ ARASINDA UZUN DÖNEMLİ İLİŞKİ VAR MIDIR? Cüney AKAR (*) Öze: Bu çalışmada ne yabancı işlem hacmiyle hisse senedi geirileri arasında uzun dönemli bir ilişkinin

Detaylı

BÖLÜM 5 İKTİSAT POLİTİKALARININ UZUN DÖNEMLİ BÜYÜMEYE ETKİLERİ: İÇSEL BÜYÜME TEORİLERİ ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRME

BÖLÜM 5 İKTİSAT POLİTİKALARININ UZUN DÖNEMLİ BÜYÜMEYE ETKİLERİ: İÇSEL BÜYÜME TEORİLERİ ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRME BÖLÜM 5 İKTİSAT POLİTİKALARININ UZUN DÖNEMLİ BÜYÜMEYE ETKİLERİ: İÇSEL BÜYÜME TEORİLERİ ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRME 42 Bu bölümde, büyüme sürecini uzun dönemde ekileyebilecek ikisa poliikalarınıı (vergileme,

Detaylı

Faiz Oranı Kanalının 2001 2008 Döneminde Türkiye de Etkinliğinin Değerlendirilmesi* The Evaluation of Interest Rate Channel in Turkey 2001 2008

Faiz Oranı Kanalının 2001 2008 Döneminde Türkiye de Etkinliğinin Değerlendirilmesi* The Evaluation of Interest Rate Channel in Turkey 2001 2008 Anadolu Üniversiesi Sosyal Bilimler Dergisi Anadolu Universiy Journal of Social Sciences Faiz Oranı Kanalının 200 2008 Döneminde Türkiye de Ekinliğinin Değerlendirilmesi* The Evaluaion of Ineres Rae Channel

Detaylı

Paper prepared for the EY International Congress on Economics I "EUROPE AND GLOBAL ECONOMIC REBALANCING" Ankara, October 24-25, 2013

Paper prepared for the EY International Congress on Economics I EUROPE AND GLOBAL ECONOMIC REBALANCING Ankara, October 24-25, 2013 Paper ID Number: 222 Paper prepared for he EY Inernaional Congress on Economics I "EUROPE AND GOBA ECONOMIC REBAANCING" Ankara, Ocober 24-25, 2013 Gazi Universiy Deparmen of Economics Türkiye İş Gücü Piyasasi

Detaylı

White ın Heteroskedisite Tutarlı Kovaryans Matrisi Tahmini Yoluyla Heteroskedasite Altında Model Tahmini

White ın Heteroskedisite Tutarlı Kovaryans Matrisi Tahmini Yoluyla Heteroskedasite Altında Model Tahmini Ekonomeri ve İsaisik Sayı:4 006-1-8 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İKTİSAT FAKÜLTESİ EKONOMETRİ VE İSTATİSTİK DERGİSİ Whie ın Heeroskedisie Tuarlı Kovaryans Marisi Tahmini Yoluyla Heeroskedasie Alında Model Tahmini

Detaylı

C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 11, Sayı 1, 2010 141

C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 11, Sayı 1, 2010 141 C.Ü. İkisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cil 11, Sayı 1, 2010 141 BİR MALİYE POLİTİKASI ARACI OLARAK BORÇLANMA VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ (1990 2009) Hali ÇİÇEK *, Süleyman GÖZEGİR ** ve

Detaylı

İSTANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASINDA DEĞİŞKENLİĞİN (VOLATİLİTENİN) ARCH-GARCH YÖNTEMLERİ İLE MODELLENMESİ

İSTANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASINDA DEĞİŞKENLİĞİN (VOLATİLİTENİN) ARCH-GARCH YÖNTEMLERİ İLE MODELLENMESİ İSTANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASINDA DEĞİŞKENLİĞİN (VOLATİLİTENİN) ARCH- YÖNTEMLERİ İLE MODELLENMESİ ÖZET Yard.Doç. Dr. Tülin ATAKAN İsanbul Üniversiesi, İşleme Fakülesi, Finans Anabilim Dalı Bu çalışmada,

Detaylı

Türkiye de İktisadi Çıkarsama Üzerine Bir Açımlama: Sürprizler Gerçekten Kaçınılmaz mı?

Türkiye de İktisadi Çıkarsama Üzerine Bir Açımlama: Sürprizler Gerçekten Kaçınılmaz mı? Türkiye de İkisadi Çıkarsama Üzerine Bir Açımlama: Sürrizler Gerçeken Kaçınılmaz mı? Hazırlayan ve Sunan: Eren Ocakverdi* eren.ocakverdi@yaikredi.com.r Boğaziçi Üniversiesi Finans Mühendisliği 26 Ekim

Detaylı

Bölüm 3 HAREKETLİ ORTALAMALAR VE DÜZLEŞTİRME YÖNTEMLERİ

Bölüm 3 HAREKETLİ ORTALAMALAR VE DÜZLEŞTİRME YÖNTEMLERİ Bölüm HAREKETLİ ORTALAMALAR VE DÜZLEŞTİRME ÖNTEMLERİ Bu bölümde üç basi öngörü yönemi incelenecekir. 1) Naive, 2)Oralama )Düzleşirme Geçmiş Dönemler Şu An Gelecek Dönemler * - -2-1 +1 +2 + Öngörü yönemi

Detaylı

24.05.2010. Birim Kök Testleri. Zaman Serisi Modelleri: Birim Kök Testleri, Eşbütünleşme, Hata Düzeltme Modelleri

24.05.2010. Birim Kök Testleri. Zaman Serisi Modelleri: Birim Kök Testleri, Eşbütünleşme, Hata Düzeltme Modelleri Yıldız Teknik Üniversiesi İkisa Bölümü Ekonomeri II Ders Noları Ders Kiabı: J.M. Wooldridge, Inroducory Economerics A Modern Approach, 2nd. ed., 2002, Thomson Learning. Zaman Serisi Modelleri: Birim Kök

Detaylı

YAPISAL KIRILMALI BİRİM KÖK TESTLERİNİN KÜÇÜK ÖRNEKLEM ÖZELLİKLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

YAPISAL KIRILMALI BİRİM KÖK TESTLERİNİN KÜÇÜK ÖRNEKLEM ÖZELLİKLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI YAPISAL KIRILMALI BİRİM KÖK TESTLERİNİN KÜÇÜK ÖRNEKLEM ÖZELLİKLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI TC. Pamukkale Üniversiesi Sosyal Bilimler Ensiüsü Yüksek Lisans Tezi Ekonomeri Anabilim Dalı Abdullah Emre ÇAĞLAR

Detaylı

TÜRKİYE DE İNŞAAT SEKTÖRÜ VE PARA POLİTİKALARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİLERİ

TÜRKİYE DE İNŞAAT SEKTÖRÜ VE PARA POLİTİKALARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİLERİ TÜRKİYE DE İNŞAAT SEKTÖRÜ VE PARA POLİTİKALARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİLERİ Eem Hakan ERGEÇ Eskişehir Osmangazi Üniversiesi Mura TAŞDEMİR Eskişehir OsmangaziÜniversiesi Öze İnşaa sekörü çıkısının

Detaylı

Türkiye İçin Çıktı Açığı Tahmininde Alternatif Yöntemler

Türkiye İçin Çıktı Açığı Tahmininde Alternatif Yöntemler Volume 5 Number 3 14 pp. 43-65 ISSN: 139-448 www.berjournal.com Türkiye İçin Çıkı Açığı Tahminine Alernaif Yönemler Beriye Saraçoğlu a Özlem Yiği b Necmein Alpay Koçak c Öze: Çıkı açığı, üreimin fiili

Detaylı

TAYLOR KURALI: TÜRKİYE ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

TAYLOR KURALI: TÜRKİYE ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME TAYLOR KURALI: TÜRKİYE ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME Yrd. Doç. Dr. Nejla Adanur Aklan Uludağ Üniversiesi İkisadi ve İdari Bilimler Fakülesi Mehme Nargeleçekenler Uludağ Üniversiesi İkisadi ve İdari Bilimler

Detaylı

TÜRKİYE'DE ŞEKER FİYATLARINDAKİ DEĞİŞİMİN OLASI ETKİLERİNİN TAHMİNİ: BİR SİMÜLASYON DENEMESİ

TÜRKİYE'DE ŞEKER FİYATLARINDAKİ DEĞİŞİMİN OLASI ETKİLERİNİN TAHMİNİ: BİR SİMÜLASYON DENEMESİ TÜRKİYE'DE ŞEKER FİYATLARINDAKİ DEĞİŞİMİN OLASI ETKİLERİNİN TAHMİNİ: BİR SİMÜLASYON DENEMESİ Yrd.DoçDr. Halil FİDAN Doç.Dr. Erdemir GÜNDOĞMUŞ rof.dr. Ahme ÖZÇELİK 1.GİRİŞ Şekerpancarı önemli arım ürünlerimizden

Detaylı

TÜKETİMİN TESADÜFİ YÜRÜYÜŞÜ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ 1987 2006

TÜKETİMİN TESADÜFİ YÜRÜYÜŞÜ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ 1987 2006 69 TÜKETİMİN TESADÜFİ YÜRÜYÜŞÜ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ 1987 2006 ÖZET Prof. Dr. Rahmi YAMAK Arş. Gör. Zehra ABDİOĞLU Hall un esadüfi yürüyüş modeli, cari ükeim harcamalarının yalnızca geçmiş dönemin ükeim harcamaları

Detaylı

IS-MP-PC: Kısa Dönem Makroekonomik Model

IS-MP-PC: Kısa Dönem Makroekonomik Model 1 Toplam Talep Toplam Talebin Elde Edilmesi 2 Para Politikası AD Eğrisi 3 4 Eğrisi Toplam Talep Toplam Talebin Elde Edilmesi Keynes (1936), The General Theory of Employment, Interest, and Money Toplam

Detaylı

İMKB 100 endeksindeki kaldıraç etkisinin ARCH modelleriyle iki alt dönemde incelenmesi

İMKB 100 endeksindeki kaldıraç etkisinin ARCH modelleriyle iki alt dönemde incelenmesi İsanbul Üniversiesi İşleme Fakülesi Dergisi Isanbul Universiy Journal of he School of Business Adminisraion Cil/Vol:41, Sayı/No:, 1, 14-6 ISSN: 133-173 www.ifdergisi.org 1 İMKB 1 endeksindeki kaldıraç

Detaylı

Reel Döviz Kuru Endeksinin Otoregresif Koşullu Değişen Varyanslılığının Analizi: İki Eşikli Tarch Yöntemi İle Modellenmesi

Reel Döviz Kuru Endeksinin Otoregresif Koşullu Değişen Varyanslılığının Analizi: İki Eşikli Tarch Yöntemi İle Modellenmesi Reel Döviz Kuru Endeksinin Ooregresif Koşullu Değişen Varyanslılığının Analizi: İki Eşikli Tarch Yönemi İle Modellenmesi Reel Döviz Kuru Endeksinin Ooregresif Koşullu Değişen Varyanslılığının Analizi:

Detaylı

İÇSEL BÜYÜME VE TÜRKİYE DE İÇSEL BÜYÜMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLERİN AMPİRİK ANALİZİ

İÇSEL BÜYÜME VE TÜRKİYE DE İÇSEL BÜYÜMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLERİN AMPİRİK ANALİZİ T. C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İKTİSAT ANA BİLİM DALI İÇSEL BÜYÜME VE TÜRKİYE DE İÇSEL BÜYÜMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLERİN AMPİRİK ANALİZİ DOKTORA TEZİ DANIŞMAN YRD.DOÇ. DR. AHMET AY HAZIRLAYAN

Detaylı

PARA POLİTİKASININ FİYAT BİLEŞENLERİ ÜZERİNE ETKİSİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ: 1988-2009

PARA POLİTİKASININ FİYAT BİLEŞENLERİ ÜZERİNE ETKİSİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ: 1988-2009 Gazi Üniversiesi İkisadi ve İdari Bilimler Fakülesi Dergisi 11 / 3 (29). 113-126 PARA POLİİKASININ FİYA BİLEŞENLERİ ÜZERİNE EKİSİ: ÜRKİYE ÖRNEĞİ: 1988-29 Yeliz YALÇIN * Ferhan ÇEVİK Öz: Bu çalışmada, CMB

Detaylı

Eurasian Journal of Researches in Social and Economics Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi ISSN:

Eurasian Journal of Researches in Social and Economics Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi ISSN: Eurasian Journal of Researches in Social and Economics Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araşırmaları Dergisi ISSN:2148-9963 www.asead.com Dr. Merer MERT Gazi Üniversiesi, İİBF, İkisa Bölümü merermer@gazi.edu.r

Detaylı

TÜRKİYE DE FAİZ, DÖVİZ VE BORSA: FİYAT VE OYNAKLIK YAYILMA ETKİLERİ

TÜRKİYE DE FAİZ, DÖVİZ VE BORSA: FİYAT VE OYNAKLIK YAYILMA ETKİLERİ TÜRKİYE DE FAİZ, DÖVİZ VE BORSA: FİYAT VE OYNAKLIK YAYILMA ETKİLERİ Doç. Dr. Macide Çiçek Dumlupınar Üniversiesi İkisadi ve İdari Bilimler Fakülesi Öze Bu çalışmada Türkiye de devle iç borçlanma seneleri,

Detaylı

Enflasyon Hedeflemesi, Büyüme ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

Enflasyon Hedeflemesi, Büyüme ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Bankacılar Dergisi, Sayı 68, 2009 Enflasyon Hedeflemesi, Büyüme ve Türkiye Cumhuriye Merkez Bankası Doç. Dr. Haydar Akyazı * - Ayku Ekinci ** Bu çalışma, enflasyon hedeflemesi (EH) döneminde ilk defa ciddi

Detaylı

EŞANLI DENKLEMLİ MODELLER

EŞANLI DENKLEMLİ MODELLER EŞANLI DENKLEMLİ MODELLER EŞANLI DENKLEMLİ MODELLER Eşanlı denklem siseminde, Y den X e ve X den Y ye karşılıklı iki yönlü eki vardır. Y ile X arasındaki karşılıklı ilişki nedeniyle ek denklemli bir model

Detaylı

TURİZM GELİŞMESİNİN TÜRKİYE EKONOMİSİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİN EKONOMETRİK ANALİZİ

TURİZM GELİŞMESİNİN TÜRKİYE EKONOMİSİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİN EKONOMETRİK ANALİZİ T.C. KÜLTÜR ve TURİZM BAKANLIĞI STRATEJİ GELİŞTİRME BAŞKANLIĞI TURİZM GELİŞMESİNİN TÜRKİYE EKONOMİSİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİN EKONOMETRİK ANALİZİ UZMANLIK TEZİ Selim DAĞLIOĞLU EKİM - 010 ANKARA T.C. KÜLTÜR

Detaylı

Büyüme ve İstihdam Arasindaki İlişki: Türkiye Örneği. The Relationship between Growth and Employment: The Case of Turkey

Büyüme ve İstihdam Arasindaki İlişki: Türkiye Örneği. The Relationship between Growth and Employment: The Case of Turkey SESSION C: Çalışma Ekonomisi 67 Büyüme ve İsihdam Arasindaki İlişki: Türkiye Örneği Yusuf Muraoğlu (Hii Universiy, Turkey) The Relaionship beween Growh and Employmen: The Case of Turkey Absrac One of he

Detaylı

TÜRKİYE DE 1963 2006 DÖNEMİNDE KAMU VE ÖZEL SEKTÖR ÜCRETLERİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR UYGULAMA

TÜRKİYE DE 1963 2006 DÖNEMİNDE KAMU VE ÖZEL SEKTÖR ÜCRETLERİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR UYGULAMA TÜRKİYE DE 1963 2006 DÖNEMİNDE KAMU VE ÖZEL SEKTÖR ÜCRETLERİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR UYGULAMA Mura ASLAN Eskişehir Osmangazi Üniversiesi H. Kürşad ASLAN Ken Sae Üniversiesi Öze İskandinav ücre modelinden hareke

Detaylı

T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ÇOK DEĞİŞKENLİ EŞİKSEL OTOREGRESİF MODELLER ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA Ümran Münire KAHRAMAN DOKTORA TEZİ İsaisik Anabilim Dalı 2012 KONYA Her Hakkı Saklıdır TEZ

Detaylı

Hisse Senedi Fiyatlarıyla Yabancı İşlem Hacmi Arasında Nedensellik:

Hisse Senedi Fiyatlarıyla Yabancı İşlem Hacmi Arasında Nedensellik: Hisse Senedi Fiyalarıyla abancı İşlem Hacmi Arasında Nedensellik: Toda-amamoo aklaşımı Dr. Cüney AKAR Balıkesir Üniversiesi, Bandırma İİBF. Öze Bu çalışmada İsanbul Menkul Kıymeler Borsasında (İMKB) IMKB100

Detaylı

PETROL FİYATLARININ BORSA İSTANBUL SANAYİ FİYAT ENDEKSİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

PETROL FİYATLARININ BORSA İSTANBUL SANAYİ FİYAT ENDEKSİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ PETROL FİYATLARININ BORSA İSTANBUL SANAYİ FİYAT ENDEKSİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ Yrd.Doç.Dr. Cüney KILIÇ Çanakkale Onsekiz Mar Üniversiesi Biga İ.İ.B.F., İkisa Bölümü Yrd.Doç.Dr. Yılmaz BAYAR Karabük Üniversiesi

Detaylı

Ekonomik Yaklaşım 2015, 26(94): doi: /ey.35602

Ekonomik Yaklaşım 2015, 26(94): doi: /ey.35602 eyd Ekonomik Yaklaşım Derneği / Associaion Ekonomik Yaklaşım 2015, 26(94): 57-84 www.ekonomikyaklasim.org doi: 10.5455/ey.35602 Türkiye İş Gücü Piyasası Dinamiklerinin Yapısal Vekör Haa Düzelme Modeli

Detaylı

ÇOKLU DOĞRUSAL BAĞLANTI

ÇOKLU DOĞRUSAL BAĞLANTI ÇOKLU DOĞRUSAL BAĞLANTI ÇOKLU DOĞRUSALLIĞIN ANLAMI Çoklu doğrusal bağlanı; Bağımsız değişkenler arasında doğrusal (yada doğrusala yakın) ilişki olmasıdır... r xx i j paramereler belirlenemez hale gelir.

Detaylı

8.Ders(EK) Zaman Serileri Analizi

8.Ders(EK) Zaman Serileri Analizi 8.Ders(EK) Zaman Serileri Analizi SPSS Projec: Airline Passengers daa se is used for various analyses in his online raining workshop, which includes: Times series analysis [building ARIMA models] Proje:

Detaylı

Gönderim Tarihi: Kabul Tarihi:

Gönderim Tarihi: Kabul Tarihi: Gönderim Tarihi: 27.04.2016 Kabul Tarihi: 07.11.2017 ÇEKİRDEK ENFLASYON ÖLÇÜTLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI: TÜRKİYE UYGULAMASI Serve CEYLAN * Burcu YILMAZ ŞAHİN ** A COMPARISON OF CORE INFLATION INDICATORS:

Detaylı

REEL KURLAR VE BALASSA- SAMUELSON HİPOTEZİ. Arş. Gör. Almıla BURGAÇ ÇİL

REEL KURLAR VE BALASSA- SAMUELSON HİPOTEZİ. Arş. Gör. Almıla BURGAÇ ÇİL REEL KURLAR VE BALASSA- SAMUELSON HİPOTEZİ Arş. Gör. Almıla BURGAÇ ÇİL Çalışmanın Amacı Finansal serbesinin başladığı 1990 sonrası dönemini kapsayan süreçe Türk Lirası nın değerlenmesinin Balassa- Samuelson

Detaylı

Türkiye de Tüketim Eğilimi ve Maliye Politikası

Türkiye de Tüketim Eğilimi ve Maliye Politikası Türkiye de Tükeim Eğilimi ve Maliye Poliikası Oya S. Erdogdu * Leven Özbek ** *Ankara Üniversiesi Siyasal Bilgiler Fakülesi İkisa Bölümü, Cebeci, Ankara ** Ankara Üniversiesi Fen Fakülesi İsaisik Bölümü,

Detaylı

BANKA KREDİ PORTFÖYLERİNİN YÖNETİMİNDE ÖDEMEME RİSKİ ANALİZİ: KALMAN FİLTRESİNE DAYANAN ALTERNATİF BİR YÖNTEM ÖNERİSİ

BANKA KREDİ PORTFÖYLERİNİN YÖNETİMİNDE ÖDEMEME RİSKİ ANALİZİ: KALMAN FİLTRESİNE DAYANAN ALTERNATİF BİR YÖNTEM ÖNERİSİ BANKA KREDİ PORTFÖLERİNİN ÖNETİMİNDE ÖDEMEME RİSKİ ANALİZİ: KALMAN FİLTRESİNE DAANAN ALTERNATİF BİR ÖNTEM ÖNERİSİ K. Bau TUNA * ÖZ Ödememe riski banka kredilerini ve bankaların kredi porföylerini ekiler.

Detaylı

TÜRKİYE PETROL FİYATLARI OYNAKLIĞININ MODELLENMESİ

TÜRKİYE PETROL FİYATLARI OYNAKLIĞININ MODELLENMESİ Ekonomeri ve İsaisik Sayı: 7 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İKTİSAT FAKÜLTESİ EKONOMETRİ VE İSTATİSTİK DERGİSİ TÜRKİYE PETROL FİYATLARI OYNAKLIĞININ MODELLENMESİ Esin FİRUZAN Absrac Nowadays, volailiy of crude

Detaylı

PARASAL ANALĐZE BĐR BAKIŞ: TÜRKĐYE ÖRNEĞĐ

PARASAL ANALĐZE BĐR BAKIŞ: TÜRKĐYE ÖRNEĞĐ Cenral Bank Review Vol. 11 (July 2011), pp.29-48 ISSN 1303-0701 prin / 1305-8800 online 2011 Cenral Bank of he Republic of Turkey hp://www.cmb.gov.r/research/review/ PARASAL ANALĐZE BĐR BAKIŞ: TÜRKĐYE

Detaylı

Türkiye de Bütçe Açığı, Para Arzı ve Enflasyon İlişkisi

Türkiye de Bütçe Açığı, Para Arzı ve Enflasyon İlişkisi Türkiye de Büçe Açığı, Para Arzı ve Enflasyon İlişkisi Asuman OKTAYER * Öze Geleneksel yaklaşıma göre enflasyon her zaman ve her yerde parasal bir olgudur. Bununla birlike yapılan araşırmaların çok bir

Detaylı

Dağıtılmış Gecikme ve Otoregresiv Modeller. Mehmet Vedat PAZARLIOĞLU

Dağıtılmış Gecikme ve Otoregresiv Modeller. Mehmet Vedat PAZARLIOĞLU Dağıılmış Gecikme ve Ooregresiv Modeller Mehme Veda PAZARLIOĞLU Saik Model Nedir? Saik Model, Y ve X arasında aynı dönemde yani döneminde oraya çıkan ilişkiden gelmekedir. Y = b 0 + b 1 X + u, (=1,2,,n.)

Detaylı

Enflasyonun Borsa Performansı Üzerindeki Etkisi

Enflasyonun Borsa Performansı Üzerindeki Etkisi Kocaeli Üniversiesi Sosyal Bilimler Ensiüsü Dergisi (7) 2004 / 1 : 23-35 Enflasyonun Borsa Performansı Üzerindeki Ekisi Osman Karamusafa * Ayku Karakaya ** Öze: Bu çalışmanın amacı, enflasyon oranının

Detaylı

A nonlinear estimation of monetary policy reaction function for Turkey

A nonlinear estimation of monetary policy reaction function for Turkey MPRA Munich Personal RePEc Archive A nonlinear esimaion of moneary policy reacion funcion for Turkey Tolga Omay Omay and Mubariz Hasanov Çankaya Üniversiesi 6. July 006 Online a hp://mpra.ub.uni-muenchen.de/054/

Detaylı

Şeyma Çalışkan Çavdar Yildiz Technical University ISSN : 1308-7444 scavdar@yildiz.edu.tr 2010 www.newwsa.com Istanbul-Turkey

Şeyma Çalışkan Çavdar Yildiz Technical University ISSN : 1308-7444 scavdar@yildiz.edu.tr 2010 www.newwsa.com Istanbul-Turkey ISSN:1306-3111 e-journal of New World Sciences Academy 2011, Volume: 6, Number: 4, Aricle Number: 3C0085 SOCIAL SCIENCES Received: May 2011 Acceped: Ocober 2011 Şeyma Çalışkan Çavdar Series : 3C Yildiz

Detaylı

Turizm Talebi ve Döviz Kuru Şokları: Türk Turizm Sektörü İçin Ekonometrik Bir Analiz

Turizm Talebi ve Döviz Kuru Şokları: Türk Turizm Sektörü İçin Ekonometrik Bir Analiz Turizm Talebi ve Döviz Kuru Şokları: Türk Turizm Sekörü İçin Ekonomerik Bir Analiz Kuruluş BOZKURT Yrd. Doç. Dr., Adnan Menderes Üniversiesi Söke İşleme Fakülesi, Bankacılık ve Finans Bölümü kuriboz_48@homail.com

Detaylı

Kalitatif VAB Modelleri ile Türkiye de Durgunlukların Kestirimi

Kalitatif VAB Modelleri ile Türkiye de Durgunlukların Kestirimi Volume 2 Number 4 2011 pp. 51-72 ISSN: 1309-2448 www.berjournal.com Kaliaif VAB Modelleri ile Türkiye de Durgunlukların Kesirimi K. Bau Tunay a Öze: Bu çalışmada, 1986-2010 dönemi verileri kullanılarak

Detaylı

OPTIMAL PARA POLITIKASI ÇERÇEVESINDE TAYLOR TIPI FAIZ ORANI REAKSIYON FONKSIYONUN TAHMINI: TÜRKIYE ÖRNEĞI

OPTIMAL PARA POLITIKASI ÇERÇEVESINDE TAYLOR TIPI FAIZ ORANI REAKSIYON FONKSIYONUN TAHMINI: TÜRKIYE ÖRNEĞI Öze Bilgi Ekonomisi ve Yöneimi Dergisi / 2014 Cil: IX Sayı: I OPTIMAL PARA POLITIKASI ÇERÇEVESINDE TAYLOR TIPI FAIZ ORANI REAKSIYON FONKSIYONUN TAHMINI: TÜRKIYE ÖRNEĞI Ferha PEHLİVANOĞLU * Bu çalışmada

Detaylı

DEĞİŞKENLER ARASINDAKİ GECİKMELİ İLİŞKİLER: Dağıtılmış Gecikme ve Otoregresiv Modeller

DEĞİŞKENLER ARASINDAKİ GECİKMELİ İLİŞKİLER: Dağıtılmış Gecikme ve Otoregresiv Modeller DEĞİŞKENLER ARASINDAKİ GECİKMELİ İLİŞKİLER: Dağıılmış Gecikme ve Ooregresiv Modeller 1 Saik Model Y = b 0 + b 1 X + u, (=1,2,,n.) Saik Model, Y ve X arasında aynı dönemde yani döneminde oraya çıkan ilişkiden

Detaylı

Borsa Getiri Oranı ve Faiz Oranı Arasındaki İlişkinin Doğrusal Olmayan Yöntemlerle Analizi: Türkiye Örneği

Borsa Getiri Oranı ve Faiz Oranı Arasındaki İlişkinin Doğrusal Olmayan Yöntemlerle Analizi: Türkiye Örneği Volume 4 Number 3 03 pp. -40 ISSN: 309-448 www.berjournal.com Borsa Geiri Oranı ve Faiz Oranı Arasındaki İlişkinin Doğrusal Olmayan Yönemlerle Analizi: Türkiye Örneği Yusuf Ekrem Akbaşa Öze: Bu çalışmada,

Detaylı

TÜRKİYE DE FISHER ETKİSİNİN GEÇERLİLİĞİ: DOĞRUSAL OLMAYAN EŞBÜTÜNLEŞME YAKLAŞIMI

TÜRKİYE DE FISHER ETKİSİNİN GEÇERLİLİĞİ: DOĞRUSAL OLMAYAN EŞBÜTÜNLEŞME YAKLAŞIMI TÜRKİYE DE FISHER ETKİSİNİN GEÇERLİLİĞİ: DOĞRUSAL OLMAYAN EŞBÜTÜNLEŞME YAKLAŞIMI Tayfur BAYAT ÖZ Bu çalışmada 2002M-20M5 dönemine ai aylık verilerle alernaif nominal vadeli mevdua faiz oranları ile ükeici

Detaylı

ENFLASYON ve DOLAYLI VERGĐLERDEN ELDE EDĐLEN GELĐRLER ARASINDAKĐ ĐLĐŞKĐNĐN VAR YÖNTEMĐYLE ANALĐZĐ

ENFLASYON ve DOLAYLI VERGĐLERDEN ELDE EDĐLEN GELĐRLER ARASINDAKĐ ĐLĐŞKĐNĐN VAR YÖNTEMĐYLE ANALĐZĐ ENFLASYON ve DOLAYLI VERGĐLERDEN ELDE EDĐLEN GELĐRLER ARASINDAKĐ ĐLĐŞKĐNĐN VAR YÖNTEMĐYLE ANALĐZĐ Dr. Burcu GÜVENEK Selçuk Üniversiesi Đ.Đ.B.F. Đkisa Bölümü Dr. Volkan ALPTEKĐN Selçuk Üniversiesi Đ.Đ.B.F.

Detaylı

TÜRKİYE DE CARİ İŞLEMLER DENGESİ VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ İLİŞKİ. Özet. Anahtar Kelimeler: Ekonomik Büyüme, Cari Denge.

TÜRKİYE DE CARİ İŞLEMLER DENGESİ VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ İLİŞKİ. Özet. Anahtar Kelimeler: Ekonomik Büyüme, Cari Denge. TÜRKİYE DE CARİ İŞLEMLER DENGESİ VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ İLİŞKİ Öze Yakup Koray Duman 1 Türkiye ekonomisinin 1980 den sonra en önemli ekonomik sorunu haline gelen cari işlemler açığı, yıllar geçikçe

Detaylı

SOCIAL SCIENCES STUDIES JOURNAL SSSjournal (ISSN: )

SOCIAL SCIENCES STUDIES JOURNAL SSSjournal (ISSN: ) SOCIAL SCIENCES STUDIES JOURNAL SSSjournal (ISSN:2587-1587) Economics and Adminisraion, Tourism and Tourism Managemen, Hisory, Culure, Religion, Psychology, Sociology, Fine Ars, Engineering, Archiecure,

Detaylı

Para Talebinin Belirleyenleri ve İstikrarı Üzerine Bir Uygulama: Türkiye Örneği

Para Talebinin Belirleyenleri ve İstikrarı Üzerine Bir Uygulama: Türkiye Örneği YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:3 Cil: Sayı: Celal Bayar Üniversiesi İ.İ.B.F. MANİSA Para Talebinin Belirleyenleri ve İsikrarı Üzerine Bir Uygulama: Türkiye Örneği Yrd. Doç. Dr. Burcu ÖZCAN Fıra Üniversiesi, İ.İ.B.F.,

Detaylı

HİSSE SENEDİ PİYASALARINDA SÜRÜ DAVRANIŞI: BİST TE BİR ARAŞTIRMA HERDING IN STOCK MARKETS: A RESEARCH IN BIST Bahadır ERGÜN Hatice DOĞUKANLI

HİSSE SENEDİ PİYASALARINDA SÜRÜ DAVRANIŞI: BİST TE BİR ARAŞTIRMA HERDING IN STOCK MARKETS: A RESEARCH IN BIST Bahadır ERGÜN Hatice DOĞUKANLI Uluslararası Sosyal Araşırmalar Dergisi The Journal of Inernaional Social Research Cil: 8 Sayı: 40 Volume: 8 Issue: 40 Ekim 2015 Ocober 2015 www.sosyalarasirmalar.com Issn: 1307-9581 HİSSE SENEDİ PİYASALARINDA

Detaylı

Para Politikası, Parasal Büyüklükler ve Küresel Mali Kriz Sonrası Gelişmeler. K. Azim Özdemir

Para Politikası, Parasal Büyüklükler ve Küresel Mali Kriz Sonrası Gelişmeler. K. Azim Özdemir Cenral Bank Review ISSN 1303-0701 prin / 1305-8800 online 2009 Cenral Bank of he Republic of Turkey hp://www.cmb.gov.r/research/review/ Para Poliikası, Parasal Büyüklükler ve Küresel Mali Kriz Sonrası

Detaylı