Türkçe Kazanım Defteri. Türkçe Kazanım Defteri. Fiilimsi. Alıştırma Aşağıdaki dizelerde geçen isim - fiilleri yuvarlak. içine alın.

Transkript

1 Türkçe 8

2 Bir Bakışta Türkçe Kazanım Defteri Alınacak notlar için her sayfada boş alanlar... Fiilimsiler Fiilimsiler, cümle içindeki görevlerine ve aldıkları eklere göre üçe ayrılır: Fiilimsi 1. İsim - Fiiller: Fiilin kök ve gövdelerine getirilen belirli eklerle fiilin bir isim gibi kullanılmasıdır. İsim-fiil ekleri: -ma / -me; -mak / -mek; -ış / -iş; -uş / -üş ÖRNEK Tanım : Fiilimsi Çeşitleri Benzetmenin dört ögesi vardır: Alıştırma Aşağıdaki dizelerde geçen isim - fiilleri yuvarlak içine alın. Do re mi fa sol... Kolay değil flüt çalmak Doğru üflemek notaları Doğru sesler çıkarmak... soru Bir sevgi evreninde Yürek atışı gibi müzik... Seslere aktarmak duyguyu Seslerle ulaşmak sevgiye... Benzetme Ayla ÇINAROĞLU (Kısaltılmıştır.) Kitapta, beş duyumuzla tanıyıp hoşlandığımız şeylerden, verimli çalışmanın doyulmaz sevincinden ve 1 2 birbirimize duyduğumuz sevgiden söz eden şiirler bulunuyor. 3 4 Bu cümlede numaralandırılmış kelimelerden hangisi fiilimsidir? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 (2014 TEOG - Kasım) Çözüm: 24 Türkçe Kazanım Defteri İsim - fiil ekiyle türetilen bazı sözcüklerde zamanla fiil anlamı kaybolur, somut bir ad oluşur. Böyle sözcükler artık fiilimsi değil isimdir. Annem, yemek yapıyor. Söz Sanatları Önemli noktalar... Her kazanımı pekiştiren pratik alıştırmalar... Konu ile ilgili örnek sorular... Benzetmede nitelik bakımından zayıf olan varlık veya kavram, kuvvetli olana benzetilerek anlatılır. Benzetme Ögeleri ÖRNEK Bu koy, cennet kadar güzelmiş. Bu cümlede koy, güzellik bakımından cennete benzetilmiştir. Cümledeki benzetme ögelerini de bululım: Benzeyen: koy Kendisine benzetilen: cennet Benzetme yönü: güzellik Benzetme edatı: kadar Aşağıdaki cümlelerde hangi varlıklar arasında benzerlik ilgisi kurulduğunu yazın ve benzerlik ilgisi kuran sözcüğü yuvarlak içine alın. 1. Eda nın gözleri zümrüt gibi yemyeşildi. 2. Bulutlar, gökyüzünü sanki pamuk tarlasına çevirmişti. 3. Yeni taşındıkları ev, kutu gibi küçücüktü. 4. Ay, gökyüzünde bir ayna gibi parlıyordu. 5. Bebeğin yanakları elma gibi kıpkırmızıydı. Özet konu anlatımları Kar taneleri kelebek misali uçuşuyordu karanlığın içinde. 7. Kedimizin tüyleri ipek kadar yumuşaktı. Türkçe Kazanım Defteri 2 Türkçe Kazanım Defteri 19

3 Okuduğunu Anlama Tema ile ilgili okuma parçaları KİTAPLAR İki alışveriş, (dostluk ve aşk) rastlantılara ve başkalarına bağlıdır; biri aramakla bulunmaz kolay kolay, öteki yaşla solar gider. Onun için yaşamımı doldurup doyuramazdı onlar. Üçüncü alışveriş, kitaplarla kurduğumuz ilişkidir ki daha sağlam ve daha çok bizimdir. Ötekilerin başka üstünlükleri vardır ama bu üçüncüsü daha sürekli ve daha kolayca yararlıdır. Ömür boyu yanı başımda, her yerde elimin altındadır. Kitaplar yaşlılığımda ve yalnızlığımda avuturlar beni. Sıkıntılı bir avareliğin baskısından kurtarır, hoşlanmadığım kişilerin havasından dilediğim zaman ayırıverirler beni. Fazla ağır basmadıkları, gücümü aşmadıkları zaman acılarımı törpülerler. Rahatımı kaçıran bir saplantıyı başımdan atmak için kitaplara başvurmaktan iyisi yoktur, hemen beni kendilerine çeker, içimdekinden uzaklaştırırlar. Öyleyken, onları yalnız daha gerçek, daha canlı, daha doğal rahatlıklar bulamadığım zaman aramama hiç de kızmaz, her zaman aynı yüzle karşılarlar beni. Atını yularından tutup ardından çekene yürümek kolay gelir, derler. Bizim Jacques, Napoli ve Sicilya kralı, o genç, güzel, gürbüz adam, sedyeyle taşıtırmış kendini uzun yollarda, başı fukara işi bir yastığa dayalı, boz kumaştan bir giysi ve takkeyle ama şahane bir alay gelirmiş ardından. Tahtırevanlar, yularından çekilen türlü türlü binek atları, rütbeli cübbeli kodamanlar, görevliler... Bu ne perhiz, bu ne turşu dedirtecek gibi. İyileşmek elinde olan bir hastaya acınmaz. Pek doğru olan bu atasözünü ben denemiş ve kullanmış olarak, kitaplardan gördüğüm yarar için söyleyebilirim. Gerçekten ben kitapları, kitap nedir bilmeyenlerden fazla kullanmam diyebilirim. Cimriler nasıl günün birinde kullanacağım diye hiç dokunmazlarsa definelerine, ben de öyle saklarım kitaplarımı. Ruhum onların benim olmasıyla doyar, yetinir. Savaşta, barışta, kitapsız yola çıktığımız olamaz; yine de hiç kitap açmadığım günler, aylar olur. Biraz sonra, yarın, canım istediği zaman okurum derim. Zaman yürür gider beni dertlendirmeden çünkü kitaplarımın dilediğim zaman bana sevinç verecekleri, yaşamama destek olacakları düşüncesi anlatabileceğimden daha büyük bir rahatlık verir bana. İnsan yaşamı denen bu yolculukta benim bulduğum en iyi nevale kitaplardır ve ondan yoksun anlayışta insanlara çok acırım. (Montaigne - Denemeler) Aşağıdaki soruları metne göre yanıtlayın. 1. Metinde yazarın bahsettiği üç alışveriş nelerdir? Yazar, bunları niçin alışveriş olarak görmüş olabilir? 2. Metinde geçen acıları törpülemek sözüyle anlatılmak istenen nedir? 3. Metinde geçen İyileşmek elinde olan bir hastaya acınmaz. sözü ne için söylenmiştir? 4. Metnin ana fikri nedir? 5. Metnin türü nedir, niçin? 28 Türkçe Kazanım Defteri Her konuyu pekiştiren farklı soru tipleri içeren tekrar çalışması sayfaları... Sözcükler Arası Anlam İlişkisi TEKRAR ÇALIŞMASI A. Aşağıdaki bulmacayı verilen sözcüklerin eş anlamlılarını yazarak çözün. 1. Medeni 2. Vahşi 3. Dostça 4. İhtiyaç 5. Kaba 6. Davranış 7. Özgür 8. İmtihan 9. Mağlup 10. Ülke 11. Kabiliyet 12. Lüzum 13. Ehlî 14. Hüküm 15. Davranma 16. Güçlük B. Aşağıdaki sözcüklerin zıt anlamlılarını yazın ve bunları birer cümlede kullanın. Sözcük Zıt Anlamlısı Cümleler 1. Galip Yabani Modern Doldurmak Seyrek Sıkmak Sonra Yaramaz Tatlı Unutmak Türkçe Kazanım Defteri Türkçe Kazanım Defteri Okuduğunu anlama çalışmaları... 3

4 İÇİNDEKİLER 1. TEMA OKUMA KÜLTÜRÜ Sözcüğün Anlamı (Temel, Yan, Mecaz Anlam)... 6 Terim Anlam...9 Tekrar Çalışması Sözcükler Arası Anlam İlişkisi Tekrar Çalışması İkilemeler Deyimler Atasözleri Söz Sanatları Tekrar Çalışması Fiilimsiler Fiilimsi Çeşitleri Tekrar Çalışması Tekrar Çalışması Okuduğunu Anlama TEMA ATATÜRK Neden-Sonuç Cümleleri Amaç-Sonuç Cümleleri Koşul-Sonuç Cümleleri Öznel ve Nesnel Cümleler Çeşitli Duygu ve Düşünceleri Bildiren Cümleler Doğrudan ve Dolaylı Anlatımlı Cümleler Tekrar Çalışması Paragrafta Konu Paragrafta Ana Fikir Paragrafta Yardımcı Fikir Paragrafta Başlık Tekrar Çalışması Paragrafta Yapı Paragrafta Anlatıcı Anlatım Biçimleri Düşünceyi Geliştirme Yolları Tekrar Çalışması Okuduğunu Anlama TEMA MİLLÎ KÜLTÜR Cümlenin Ögeleri Cümlenin Temel Ögeleri Özne-Yüklem Uyumu Tekrar Çalışması Cümlenin Yardımcı Ögeleri Cümlenin Ögelerini Bulmada Önemli Noktalar Cümlede Vurgulanan Öge Tekrar Çalışması Yazım Kuralları Tekrar Çalışması Tekrar Çalışması Okuduğunu Anlama TEMA KİŞİSEL GELİŞİM Noktalama İşaretleri Tekrar Çalışması Metin Türleri Tekrar Çalışması Okuduğunu Anlama TEMA TOPLUM HAYATI Fiilde Çatı Öznesine Göre Fiiller Nesnesine Göre Fiiller Tekrar Çalışması Cümle Türleri Yükleminin Türüne Göre Cümleler Yükleminin Yerine Göre Cümleler Anlamlarına Göre Cümleler Yapısına Göre Cümleler Tekrar Çalışması Okuduğunu Anlama TEMA ZAMAN VE MEKÂN Anlatım Bozuklukları Tekrar Çalışması Okuduğunu Anlama Türkçe Kazanım Defteri

5 1. TEMA OKUMA KÜLTÜRÜ SÖZCÜKTE ANLAM 1. Konuşma kurallarını uygulama 6. Yabancı dillerden alınmış, dilimize henüz yerleşmemiş kelimelerin yerine Türkçelerini kullanır. 4.Söz varlığını zenginleştirme 2. Aynı kavram alanına giren kelimeleri, anlam farklılıklarını dikkate alarak kullanır. 4. Okuduklarından hareketle öğrendiği kelimelerden sözlük oluşturur. SÖZCÜKLER ARASI ANLAM İLŞKİLERİ 4.Söz varlığını zenginleştirme 1. Kelimeler arasındaki anlam ilişkilerini kavrayarak birbiriyle anlamca ilişkili kelimelere örnek verir. SÖZCÜK GRUPLARINDA ANLAM VE SÖZ SANATLARI 3. Okuduğu metinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullanır. 2. Okuduğu metni anlama ve çözümleme 1. Metnin bağlamından hareketle kelime ve kelime gruplarının anlamlarını çıkarır. 18. Metindeki söz sanatlarının anlatıma olan katkısını fark eder. 2. Planlı yazma 6. Atasözü, deyim ve söz sanatlarını uygun durumlarda kullanarak anlatımını zenginleştirir. 5. Kendini yazılı olarak ifade etme alışkanlığı kazanma 2. Yeni öğrendiği kelime, kavram, atasözü ve deyimleri kullanır. FİİLİMSİLER 1. Fiilimsiler ile ilgili bilgi ve kuralları kavrama ve uygulama 1. Fiilimsiyle, fiil ve isim soylu kelimeler arasındaki farkları kavrar. 2. Fiilimsilerin işlevlerini ve kullanım özelliklerini kavrar. 3. Fiilimsileri özelliklerine uygun biçimde kullanır. 4. Cümlede, fiilimsiye bağlı kelime veya kelime gruplarını bulur.

6 Sözcükte Anlam Sözcüğün Anlamı Tanım : Tek başına anlamı olan ya da bir anlam taşımasa da cümlede anlam kazanarak cümle kuruluşuna katkıda bulunan dil birimlerine sözcük (kelime) denir. Çok anlamlılık: ÖRNEK Sözcüğün anlam özellikleri, cümle içindeki kullanımına göre belirlenir. Alıştırma Çıkmak sözcüğünün aşağıdaki cümlelerde hangi anlamda kullanıldığını yazın. 1. Sabırsız adımlarla sınıftan çıktı. 2. Öğretmen çıktı ve hemen göreve başladı. 3. Dik yokuşu bir saatte çıktı. 4. Bu kumaştan istediğiniz örtüler çıkar mı bilmem. soru 5. Bu mevsimde kavun çıkmaz. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerden hangisi karşısında verilen anlama uygun kullanılmamıştır? A) Cümle Elimde eğitim konusuna dokunan bir yazı var. Anlam İlişkin, ilgili olmak, değinmek B) C) D) Ben bir dostta önce güven ve saygı ararım. Havanın kararmasıyla caddedeki kalabalık dağılmaya başladı. Teklifimi kabul etmeyeceğini daha o gün anlamıştım. Çözüm: Önem verip istemek Birliği, beraberliği bozulmak Birinin duygularını, istek ve düşüncelerini sezebilmek (2015 TEOG - Kasım) 6 Türkçe Kazanım Defteri

7 Sözcükte Anlam Tanım : Temel Anlam Temel anlam ve temel anlama bağlı yan anlamlar, sözcüğün gerçek anlamını oluşturur. ÖRNEK Kedi, kuyruğuyla oynuyordu. cümlesindeki kuyruk sözcüğü, hayvanların çoğunda gövdenin sonunda bulunan uzun ve esnek organ anlamıyla temel anlamda kullanılmıştır. Yan Anlam Tanım : ÖRNEK Baloda giydiği elbisenin uzun bir kuyruğu vardı. cümlesindeki kuyruk sözcüğü hayvanlarda gövdenin sonunda bulunan organa benzeyen uzantı anlamıyla yan anlamda kullanılmıştır. Bir sözcüğün yalnızca bir tane temel anlamı vardır ancak bir sözcüğün birden fazla yan anlamı olabilir. işaretleyin. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerin temel anlamda mı yoksa yan anlamda mı kullanıldığını Temel Anlam Yan Anlam 1. Çocuk, ağır adımlarla ilerledi sınav salonuna. 2. Meydandaki kalabalık yavaş yavaş dağılıyor. 3. Deniz kenarında balık tutanlar dikkatimizi çekti. 4. Okul ve ev, birbirine epey uzaktı. 5. Burcu işten çıkmış, haberin var mı? 6. Veda ederken söyledikleri hâlâ aklımda. 7. Havluların kenarı dantellerle süslenmişti. 8. Açık pencereden içeri taze hava giriyordu. 9. Yol açıktı, bu nedenle çabuk geldik buraya. 10. Başkasının aklıyla böyle davranıyor bize. 11. Ocaktaki yemeğe su ilave etti. 12. Elindeki ağır koliyle basamakları tırmandı. 13. Rüzgârdan saçları dağılmıştı. Türkçe Kazanım Defteri 7

8 Sözcükte Anlam Mecaz Anlam Tanım : ÖRNEK Üzerimde bir ağırlık var. cümlesindeki ağırlık sözcüğü, temel anlamından tamamen uzaklaşarak uyuşukluk ve gevşeklik durumu anlamında yani mecaz anlamda kullanılmıştır. Bir sözcüğün mecaz anlamı bulunurken çıkış noktası, sözcüğün temel anlamı olmalıdır. Temel anlamla yakın bir ilgi varsa yan anlam, çok uzak bir çağrışım varsa mecaz anlamdır. soru Alıştırma Aşağıdaki cümlelerde mecaz anlada kullanılmış sözcükleri yuvarlak içine alın. 1. Katıldığımız ihale istediğimiz gibi sonuçlanırsa yaşadık. 2. Sürekli konuşup bir şeyler sorarak arkadaşını açmak istiyordu. 3. Seminerde karşılaştığı başarılı arkadaşlarını iltifata boğdu. 4. Sende bu çene varken daha çok tartışırsınız ablanla. 5. Yaz tatilinde ne yapacağımız bizim için bir düğüm. 6. Zavallıcık, o kadar hasta ki günden güne eriyor! 7. Burçak, kardeşini eve postalayıp yanımıza gelecekmiş. 1. Bahçedeki ham elmaları koparmamalısın. 2. Rafineride ham petrol işleniyor. 3. Ham vücutla ancak bu kadar koşabilirim. 4. Ham adamlarla bu konuyu tartışmam. Numaralandırılmış cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük, mecaz anlamıyla kullanılmıştır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 (2013 TEOG - Kasım) Çözüm: 8 Türkçe Kazanım Defteri