1995 YıLıNDA idari PARA CEZALARlNIN

Transkript

1 1995 YıLıNDA idari PARA CEZALARlNIN UYGULANMASı Şevki PAZARcr Şimdiye kadar, paranın satın alma gücünde görülen değer kayıplarının giderilmesi için para cezalarının artırılması amacıyla tarihli ve 5435 sayılı kanunun 2 nci maddesinin deği tirilmesi yoluna gidilmi tir. Son yıllarda, 5435 sayılı kanunun 2 nci maddesi, tarih ve 2248 sayılı ve tarih ve 2790 sayılı kanunlarla deği tirilmi tir. Ancak, 5435 sayılı kanunda yapılması öngörülen deği iklikler, kanunların hazırlanmasında belli usullere bağlı olması ve belirli bir zamana ihtiyaç göstermesi sebebiyle gecikerek gerçekleştirilmi tir. Yukarıda belirtilen sakıncaların giderilebilmesi ve uzun süre ihtiyacı kaqılayabilmesi amacıyla "765 sayılı Türk Ceza Kanununun Bazı Maddelerinin Deği tirilmesine, Bu Kanuna Bazı Ek Maddeler ilave Edilmesine, 647 sayılı Cezaların İnfazı Hakkında Kanunun Bazı Maddelerinde Deği iklik Yapılmasına ve 10 Haziran 1949 tarihli 5435 Sayılı Kanunun Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Kanun", 7 Aralık 1988 tarih ve 3506 sayı ile kabulolunup, 14 Aralık 1988 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe konulmu tur. PARA CEZALARıNA MİSİL UYGULANMASı 3506 sayılı kanunun 2 nci maddesi ile, 765 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun 19 ve 24 üncü maddelerinde deği iklik yapılml ve hafif para cezası liradan b3 layarak liraya kadar çıkarılml tır. Yukarıda adı geçen ikinci maddenin son bendinde, "Hafif para cezası, beşbin liradan onmilyon liraya kadar tayin olunacak bir paranın Devlet Hazinesine ödenmesinden ibarettir." hükmü bulunmaktadır. Buna göre, genel idareyi ilgilendiren para cezaları devlet hazinesine ve özel idarelerle diğer kurulu ları ilgilendiren para cezaları da, kanunlarındaki hükümler uyarınca, ilgili kurulu hesabına yatınlacaktır sayılı kanunun ek 1 inci maddesinde belirtildiği üzere, misil uygulaması ikiye ayrılml tır. Buna göre; Emekli Vali.

2 66 ÇAGOAŞ YEREL YÖNETIMLER a. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin (TBMM) ilk kurulduğu tarihten önce yürürlüğe girmi bulunan bütün kanun ve tüzük1erde yazılı olup da daha sonraki tarihlerde TBMM'ce miktarına dokunulmamı olan para cezaları üçyüz misline, b. TBMM tarafından kabul olunup da; tarihine kadar yürürlüğe girmi bulunan kanunlardaki para cezaları yüzseksen misline, tarihinden tarihine kadar yürürlüğe girmi bulunan kanunlardaki para cezalan yüzyirmi misline, tarihinden tarihine kadar yürürlüğe girmi bulunan kanunlardaki para cezaları altmı misline, tarihinden tarihine kadar yürürlüğe girmi bulunan kanunlardaki para cezaları otuz misline, tarihinden tarihine kadar yürürlüğe girmi bulunan kanunlardaki para cezaları onsekiz misline, tarihinden tarihine kadar yürürlüğe girmi bulunan kanunlardaki para cezaları altı misline, tarihinden tarihine kadar yürürlüğe girmi bulunan kanunlardaki para cezaları üç misline, çıkartılmı tır. Yukarıdaki maddelerden de anla ılacağı üzere, maddede belirtilen tarihler arasında, para cezalarının 300 mislinden ba layıp 3 misline kadar para cezası uygulaması yapılacaktır. TBMM 23 Nisan 1920 tarihinde kurulmu olduğuna göre, para cezasının 300 mislinin alınabilmesi için, kanun ve tüzüğün bu tarihten önce yürürlüğe girmi bulunması gerekmektedir. Yukarıdaki (a) ve (b) fıkralarında belirtildiği üzere, para cezalarına misil uygulamasında ilgili kanunun "yürürlüğe giri tarihi" esas alınmı tır. Misil Uygulamasında Dikkat Edilecek Hususlar 3506 sayılı kanunun ek 1 inci maddesinin (b) fıkrasında belirtildiği üzere, misil uygulanabilmesi için ilgili kanunun tarihine kadar yürürlüğe girmi bulunması gerekmektedir. Bu tarihten sonra yürürlüğe giren kanunlardaki para cezaları için misil uygulaması yapılamaz. Yargıtay 7 nci Ceza Dairesinin, tarih, E. 1993/9219, K. 1994/1185 sayılı kararı ile, 2918 sayılı yasanın 47 nci maddesine göre uygulanan lira para cezası, kanun maddesinde yapılan deği ikliğe göre 3506 sayılı kanun kapsamında bulunmadığından, a ağı sınır itibariyle liraya indirilmi tir.

3 1995 YıLıNDA İDARİ PARA CEZAlARıNIN UYGULANMASI sayılı kanuna göre, misil uygulanabilmesi için kanunun yürürlüğe giriş tarihi esas alınmaktadır. Ancak, kanunun para cezası tespit edilen maddesi sonradan değişikliğe uğramışsa, o maddenin yürürlüğe giriş tarihi esas alınarak misil uygulaması yapılır. Bu konuda örnek verecek olursak: 1608 sayılı belediye cezalanyla ilgili kanun 15 Mayıs 1930 tarihinde kabul edilerek yürürlüğe girmiştir. Kanunun belediye encümenlerine 50 liraya kadar para cezası yetkisi veren birinci maddesine göre, para cezasının 180 mislinin alınması düşünülürse de, sözü geçen birinci madde tarihinde 3764 sayılı kanunla değiştirilmiş olduğundan ve 3764 sayılı kanun 1940 yılında yürürlüğe girmiş bulunduğundan, misil uygulanmasında, 50 lira para cezasının 120 katının alınması gerekmektedir. Bu durumda temel para cezası 120x50=6.ooo lira olarak bulunmaktadır. Misil uygulaması sonucunda temel para cezasının liradan aşağı olması halinde, bulunacak miktarın kanuni asgari miktar olan liraya çıkarılması gerekmektedir. Konuya ilişkin örnek verecek olursak; Pazarlıksız Satış Mecburiyetine Dair Kanun'un 8 inci maddesi uyarınca, satılan mallar üzerine fiyatlarını ve ayırıcı vasıflarını gösteren etiket veya başka bir işaret koymak yahut liste asmak mecburiyetine uymayanların yirmi liraya kadar hafif para cezasıyla cezalandırılmaları gerekmektedir sayılı kanun 1939 yılından önce yürürlüğe girmiş bulunduğuna göre, para cezasının 180 katı alındığında 180x20=3.600 lira bulunmaktadır. Ancak, 3506 sayılı kanunun 2 nci maddesi gereğince, hafif para cezası liradan aşağı olamayacağına göre, yukarıdaki lira kanuni asgari miktara çıkarılmak suretiyle lira olarak kabul edilecektir. Para cezalarının artırılmasıyla ilgili 3506 sayılı kanunun ek 1 inci maddesi kapsamına "disiplin para cezalarıılda alınmış bulunmaktadır. Disiplin para cezaları, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 125 inci maddesinde, aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması şeklinde uygulanmaktadır. Bunun dışında çeşitli kanunlarda disiplin para cezalarıyla ilgili hükümler bulunmaktadır tarih ve 1136 sayılı Avukatlık Kanunu'nun 135 inci maddesinde disiplin cezaları sayılmış, birinci fıkrada uyarma, ikinci fıkrada kınama belirtilmiş; tarihli ve 3256 sayılı kanunun 23 üncü maddesiyle değişik üçüncü fıkrasında liradan liraya kadar para cezası verilebileceği hükme bağlanmıştır. Kanunun yürürlüğe giriş tarihi itibariyle üç misli alındığında, para cezası lira arasında tespit olunmaktadır. Avukatlık Kanunu'ndan başka, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu, Türk Diş Hekimleri Birliği Kanunu ve Türk Eczacılar Birliği Kanunu'nda da aynı çeşit disiplin para cezaları bulunmaktadır. Memurlara uygulanan para cezalarında ise durum değişiktir. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 125 inci maddesinin sonunda, özel kanunlarm

4 68 ÇAODAŞ YEREL YÖNETIMLER disiplin suçları ve cezalanna il~kin hükümleri saklı tutulmu bulunduğundan, tarih ve 2510 sayılı ıskan Kanunu'nun 44 üncü maddesiyle iskan i lerinde görevlendirilen çqitli kurulu memurlanna i lerinde gev eklik göstermeleri halinde, kaymakamlar 15 günlüğe ve valiler bir aylığa kadar para cezası kesmeye yetkili kailomı tır. Kanun 1939 yılından önce yürürlüğe girdiğine göre, 3506 sayılı kanunun ek 1 inci madde hükmü uyarınca 180 misli alındığında, memurun 90 veya 180 aylığının kesilmesi gibi bir durumla kal' ıl8 ılmakta ve bu miktar yıllar itibariyle memur ma8 katsayısının ve dolayısıyla birim sayısının artırılmasıyla çok daha yüksek miktarlara ul8 maktadır. Esasen, memur aylıklarında her yıl ayrı katsayı uygulanmak suretiyle artan miktarlar üzerinden disiplin para cezaları kesilmekte olduğundan, ceza adaleti yönünden bunlara ayrıca ek 1 inci madde uyarınca misil uygulaması yoluna gidilemeyeceği kanatindeyiz. KATSAYı UYGULAMASI 3506 sayılı kanunla getirilen en önemli yeniliklerden biri de "memur ma8 katsayısı" sisteminin uygulanmasıdır sayılı kanunun ek 2 nci maddesi uyarınca; "Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren Ek 1 inci madde kapsamına giren para cezaları, 1988 yılı Bütçe Kanununda 84 olarak belirlenen memur ma8 katsayısının artırılması halinde Bütçe Kanununda her 30 puan artı bir birim olarak kabul edilerek, Ek 1 inci maddeye göre tesbit edilen ceza miktarlarının bulunacak birim sayısıyla çarpılması suretiyle belirlenir." Yukarıdaki maddedeki 30 puan artl ı, sonradan Türk Ceza Kanunu'nda deği iklik yapan tarih ve 3591 sayılı kanunla 75 olarak deği tirilmek suretiyle para cezalarının 8 ırı ekilde artırılmasının önlenmesine çalı ılmı tır. Bu maddeden anl8 ıldığı üzere, memur ma8 katsayısı artı ının "Bütçe Kanunu" ile yapılması gerekmektedir. Şimdiye kadar olduğu gibi, o yılın Temmuz ayında Bakanlar Kurulu kararıyla belirlenen memur ma8 katsayısı artı ları, birim sayısının tespitinde dikkate alınmamaktadır. Konu Anayasa yönünden incelendiğinde, Anayasa'nın 38 inci maddesinin 3 üncü fıkrasında, cezaların ancak kanunla konulabileceği ilkesi yer almaktadır. Anayasa'nın 11 inci maddesi uyarınca da; "Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını ve diğer kurulu ve ki ileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır." Yine bu maddeye göre, "Kanunlar Anayasaya aykırı olamaz." 3506 sayılı kanunun ek 2 nci maddesinde belirtildiği üzere, "birim sayısı"nın küsurları dikkate alınmaz. Zira, kanun koyucu küsurların dikkate alınmasını isteseydi, birim sayısı yerine "bulunacak rakam" gibi bir ifade kullanabilirdi.

5 1995 YlLINDA tdart PARACEZAlARıNIN UYGULANMASI Aralık 1984 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan "1995 Mali Yılı Bütçe Kanunu"nun 47/a maddesinde; memur ma~ katsayısı döneminde 1140 ve tarihinden itibaren 1225 olarak tespit edilmi tir. Bu durumda, para cezalannın dönemi için ayrı ve taribinden itibaren de ayrı olarak tespit olunması gerekmektedir. Bunun sonucunda tespit olunan para cezalan, tarihlerinde üç ay süreyle ve tarihinden mali yıl sonuna kadar dokuz ay süreyle uygulanacaktır. Birim sayısının tespitine gelince; 3506 sayılı kanunun ek 2 nci maddesinin, 3591 sayılı kanunla deği ik hükmüne göre 1995 yılı Bütçe Kanunu ile dönemi için memur maa katsayısı 1140 olarak kabul edildiğinden, 84 rakamına göre artı l14ox84=1056 puan olduğundan ve her 75 puan artı ı bir birim olarak kabul edildiğinden, birim sayısı 1056:75=14.08 olarak bulunacak ve 14 olarak uygulanıp küsurlan dikkate alınmayacaktır yılı Bütçe Kanunu ile tarihinden itibaren memur ma~ katsayısı 1225 olarak kabul edildiğine nazaran; 84 rakamına göre artı =1141 puan olduğundan ve her 75 puan artı ı bir birim olarak kabul olunduğundan, birim sayısı 1141:75=15.21 olarak tespit edilip, küsurlar hesaba katılmayıp 15 olarak uygulanacaktır. PARA CEZALARıNIN UYGULANMASINA İLİşKİN ÖRNEKLER Konunun iyice anla ılması bakımından, misil uygulanan ve uygulanmayan para cezaları olmak üzere iki ba lık altında incelenmesi ve örneklerin, belediyeleri ve mülki idare amirierini ilgilendiren konulardan verilmesi uygun görülmü tür. Misil Uygulanan İdari Para Cezalan Misil uygulaması 3506 sayılı kanunda belirtildiği üzere, tarihine kadar yürürlüğe girmi bulunan kanunlara yapılmaktadır. Belediye cezalanna ili kin 1608 sayılı kanun, 15 Mayıs 1930 tarihinde kabul edilmi ve birinci maddesi tarihinde deği ikliğe uğrayarak yürürlüğe girmi tir. Bu madde ile, "Belediye meclis ve encümenlerinin kanun, nizam ve talimatnamelerinin verdiği vazife ve selahiyet dairesinde ittihaz ettikleri kararlara muhalif hareket edenlerle belediye kanun ve nizam talimatnamelerinin men veya emrettiği fiilleri i leyenlere veya yapmayanlara 50 liraya kadar para cezası tertibine..." belediye encümenleri yetkili kılınmı tır. Para cezası miktannı tespit eden deği ik birinci maddesi 1940 yılında yürürlüğe girmi bulunduğuna göre, 3506 sayılı kanunun ek Vb maddesi hükmü uyannca misil uygulanmasında, 50 liranın 120 katı alınmak suretiyle 5Ox120=6.000 lira temel para cezası tespit olunmaktadır. Ancak, yukanda sözü geçen maddede para cezası yetkisi 50 liraya kadar olduğuna göre, misil

6 70 ÇAGDAŞ YEREL YÖNETIMLER uygulanması olamayacaktır. sonucu bulunacak miktar liradan az ve liradan çok 1995 Mali Yılı Bütçe Kanunu'nda, döneminde 14 birim elde edildiğinden, para cezası asgari 5.000x14= lira ve azami 6.000x14= lira olarak; tarihinden itibaren 15 birim elde edilmi bulunduğundan, para cezası asgari 5.000x15 = lira ve azami 6.000x15 = lira olarak uygulanacaktır ve daha sonraki yıllarda ise; 1988 yılı Bütçe Kanunu'nda 84 olan memur maa katsayısının bütçe kanunlarında her 75 puan artı ı bir birim olarak kabul edilip, 3506 sayılı kanunun ek 1 inci maddesine göre tespit edilmi temel para cezası miktarı, bulunacak birim sayısıyla çarpılmak suretiyle uygulanacak para cezası miktarı belirlenmi olacaktır tarih ve 3194 sayılı imar Kanunu'nun 42 nci maddesine göre; "Ruhsat alınmadan veya ruhsat ve eklerine veya imar mevzuatına aykırı olarak yapılan yapının yapı sahibine ve müteahhidine, istisnalar dı ında özel parselasyon ile hisse kaf ılığı belirli bir yer satan ve alana liradan liraya kadar para cezası verilir..." imar Kanunu 1985 yılında yürürlüğe girdiğine göre, 3506 sayılı kanunun ek 1/b maddesi gereğince para cezasının üç misli alınmak suretiyle, temel para cezası 1.5 milyon ile 75 milyon lira arasında tespit edilmektedir Mali Yılı Bütçe Kanunu'nda döneminde 14 birim elde edildiğinden, para cezası asgari 1.5oo.000x14= lira, azami x14= lira olarak; tarihinden İtibaren asgari L.5oo.000x15=22.5oo.000 olarak uygulanacaktır. Azami miktar ise x15 = liradır ve daha sonraki yıllarda ise; 1988 yılı Bütçe Kanunu'nda 84 olan memur maa katsayısının bütçe kanunlarında her 75 puan artl l bir birim olarak kabul edilip, 3506 sayılı kanunun ek 1 inci maddesine göre tespit edilmi olan temel para cezası, bulunacak birim sayısıyla çarpı1mak suretiyle uygulanacak para cezası miktarı belirlenmi olacaktır tarih ve 442 sayılı Köy Kanunu'nun 91 inci maddesi uyarınca; "i bu kanunun bir tanesini köyodasında, diğer bir tanesini de köy cami veya mektebinde bulundurmayan köy muhtarı kaymakamın emriyle köy sandığına 5 lira para cezası verir." Köy Kanunu 1924 yılında yürürlüğe girmi bulunduğuna göre, 3506 sayılı kanunun ek 1/b maddesi hükmü uyarınca para cezasının 180 misli alındığında, 180x5=9OO lira para cezası tespit edilmekte ise de; aynı kanuna göre, kanunun yürürlüğe girdiği tarihte liradan az para cezası alınamayacağına göre, 900 lira kanuni asgari miktara çıkarılmak suretiyle ceza miktarı lira olmaktadır.

7 1995 YıLıNDA İDARİ PARA CEZAlARıNIN UYGULANMASI Mali Yılı Bütçe Kanunu'nda, döneminde 14 birim elde edildiğinden para cezası, 5.000x14= lira olarak ve tarihinden itibaren 15 birim elde edilmi bulunduğundan para cezası 5.000x15 = lira olarak uygulanacaktır. 442 sayılı Köy Kanunu'nun tarih ve 5672 sayılı kanunla deği ik 46 ncı maddesi uyarınca; "Mecburi i leri gördürmeyen ve toplanması isteğe bağlı olmayan paraları toplamayan ve toplattırmayan köy muhtarı ve ihtiyar meclisi üyelerine köyün bağlı bulunduğu idari kurulunca, 10 liradan 50 liraya kadar para cezası hükmolunur." Köy Kanunu'nun 46 ncı maddesini deği tiren 5672 sayılı kanun 1950 yılında yürürlüğe girmi bulunduğuna göre, 3506 sayılı kanunun ek madde hükmüne göre, para cezasının 60 misli alındığında 6Ox10=600 lira ve 6Ox50= lira tespit edilmekte ise de; aynı kanun uyarınca, kanunun yürürlüğe girdiği tarihte liradan az para cezası alınmayacağına göre, hesaplama sonucu bulunan 600 ve lira, kanuni asgari miktara çıkarılmak suretiyle temel para cezası lira olmaktadır Mali Yılı Bütçe Kanunu'nda döneminde 14 birim elde edildiğinden, para cezası 5000x14= lira olarak ve tarihinden itibaren 15 birim elde edilmi bulunduğundan 5.000x15= lira olarak uygulanacaktır ve daha sonraki yıııarda ise; 1988 yılı Bütçe Kanunu'nda 84 olan memur "maa katsayısının bütçe kanunlarında her 75 puan artı ı bir birim olarak kabul edilip, 3506 sayılı kanunun ek 1 inci maddesine göre tespit edilmi olan para cezası, bulunacak birim sayısıyla çarpılmak suretiyle uygulanacak para cezası miktarı belirlenmi olacaktır. Misil Uygulanmayan İdari Para Cezalan Misil uygulaması yapılmayan para cezaları, 3506 sayılı kanunun yürürlüğe girmesinden sonraki yıllarda yürürlüğe girmi bulunan kanunlarla ilgilidir sayılı kanunun ek 2 nci maddesinin ikinci bendinde; "Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten sonra kabul edilecek para cezaları için de, müteakip yıllar, Bütçe Kanunu'nda belirlenen katsayı miktarlarında artırma yapıldığı takdirde birim sayısının tespitinde ba langıç olarak, o kanunun yürürlüğe girdiği tarihteki Bütçe Kanunu'nda geçerli olan Devlet memurları aylıkları katsayısı esas alınır." hükmü bulunmaktadır tarih ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu'nun, ceza hükümleriyle ilgili 15 inci maddesi uyarınca, kıyıda ve uygulama imar planı bulunan kıyı eritlerinde; 1. Duvar, çit, parmaklık, tel örgü, hendek, kazık ve benzeri engelleri olu turanlara; kum, çakıl alan ve çekenlere 5 milyon lira,

8 72 ÇAGDAŞ YEREL YÖNETIMLER 2. Moloz, toprak, curuf ve çöp gibi kirletici ve çevreyi bozucu etkisi olan atık ve artıklan dökenlere 10 milyon lira, 3. Kıyıyı deği tirecek boyutta kazı yapan, kum, çakıl alan veya çekenlere 50 milyon lira, para cezası verilir sayılı Kıyı Kanunu 1990 yılında yürürlüğe girdiğinde memur m88 katsayısı 255 iken, 1995 yılında tarihinde 1140 olmakla 885 artq kaydedilmi ve 11 birim elde edilmi tir tarihinden itibaren de 970 artq ile 12 birim elde edilmi tir. Bu durumda Kıyı Kanunu'nun 15 inci maddesinde yer alan 5 milyon, 10 milyon ve 50 milyon para cezalan; 1995 yılında döneminde 11 birimle çarpılmak suretiyle 55 milyon, 110 milyon ve 550 milyon lira olarak; tarihinden itibaren 12 birimle çarpılmak suretiyle 60 milyon, 120 milyon ve 600 milyon lira olarak uygulanacaktır ve daha sonraki yıllarda da, yukandaki madde ve açıklamalara uygun olarak i lem yapılır.