Ülke seçiminde ikinci bir ölçüt olarak, inceleme ülkelerinin farklı coğrafi bölgelerden seçilmesi düşünülmüştür.

Transkript

1 Sunuş Bilgi ve iletişim teknolojilerinin (BİT) eğitime entegrasyonu başarılı olmakta mıdır? Zamanımızda eğitim teknolojisi alanının gündemini önemli biçimde meşgul etmekte olan bu soruya evet ya da hayır biçiminde tek bir yanıt vermek oldukça zordur. Zira aranan yanıt, BİT entegrasyonunun hangi felsefi yaklaşımlar ve amaçlarla ele alındığına ve başarıdan neyin anlaşıldığına bağlıdır. Entegrasyon sürecinde ulusal ve uluslararası ekonomik ya da politik güçler, eğitimciler, öğrenciler, veliler, toplum ve bilim insanları gibi çevreler farklı beklentilere sahiptirler. Beklentilerdeki farklılaşmalar bu sürecin eğitim sistemi içerisinde yarattığı dönüşümün, bağlı olarak öğrencide, öğretmende, okulda ya da toplumda meydana gelen değişimlerin farklı biçimlerde yorumlanmasına neden olmaktadır. Bu çeşitlilik entegrasyon süreci ve yarattığı etkilerin iyi anlaşılabilmesi için tüm bu farklılıkların bir arada ve bütüncül biçimde ele alınması gereğini ortaya çıkarmaktadır. Elinizdeki araştırma bu bakış açısıyla, eğitimde BİT entegrasyonu amaç, politika ve uygulamalarını, entegrasyon etkinliklerinin ortaya çıkardığı etkileri ve bu etkinliklere yöneltilen eleştirileri farklı kültürlerdeki örnekleriyle ortaya sermeye çalışmaktadır. Altı bölümden oluşan araştırmanın birinci bölümünde eğitimde BİT entegrasyonu uygulama ve araştırmalarına; eğitimde BİT uygulamalarının zaman içerisindeki değişimi, eğitim reformu-bit entegrasyonu süreci ilişkisi, eğitimde BİT entegrasyonu sürecinin temel bileşenleri, bazı önemli uygulamalar ve sonuçları gibi boyutlarla genel bir giriş yapılmaktadır. İkinci bölümde farklı ülkelerde 1980 lerden 2010 lara kadar geliştirilen eğitimde BİT entegrasyonu amaç ve politikaları incelenmekte; meydana gelen değişim 10 ar yıllık dönemler hâlinde ortaya serilmektedir. Üçüncü bölümde ise, ikinci bölüme benzer biçimde, incelenen ülkelerde eğitim sisteminin farklı bileşenlerine yönelik olarak gerçekleştirilen BİT entegrasyonu uygulamaları ele alınmaktadır. Dördüncü bölümde, entegrasyon sürecinin farklı kültürlerde ortaya çıkardığı etkiler çeşitli ülkeler ve Türkiye bağlamında incelenmektedir. Bu bölümde entegrasyon süreçlerini etkileyen eğitim sistemi ve toplum bazlı değişkenlere de değinilmektedir. Ayrıca, entegrasyon sürecinin Türk okulu üzerindeki etkilerini ortaya sermek amacıyla, Türkiye de bir ilköğretim okulu üzerinde gerçekleştirilen özgün bir araştırmanın sonuçlarına da detaylı biçimde yer verilmektedir. Beşinci bölümde eğitimde BİT entegrasyonu süreçleri ve entegrasyon temelli dönüşüm çabalarına yöneltilen eleştiriler yine kültürel çeşitlilik gözetilerek betimlenmektedir. Gerek entegrasyon politika ve uygulamalarının geliştirilmesinde gerekse bu etkinliklerin etkililiklerini konu eden bilimsel çalışmalarda neredeyse hiç dikkate alınmayan; bununla birlikte ortaya çıkan pek çok olumsuz ve beklenmedik etkinin kaynağı ve çözümüne dönük fikirler barındıran bu görüşlerin entegrasyon süreçlerinin sağaltılmasına önemli katkılar sağlayabileceği düşünülmektedir. Altıncı bölümde ise, eğitimde BİT entegrasyonu süreçlerinin dönemindeki seyrine ilişkin genel bir bakış geliştirilmeye çalışılmaktadır.

2 2 Sunuş Araştırma boyunca çeşitli ülkelerin eğitimde BİT entegrasyonu süreçlerine; ayrıca entegrasyon uygulamalarının farklı kültürler üzerindeki etkilerine ve entegrasyon etkinliklerine yöneltilen eleştirilere ilişkin olarak bilimsel çalışmalar, kurumsal incelemeler, raporlar ve web sayfalarından oluşan 432 belge incelenmiştir. Gerek uluslararası kuruluşlar tarafından çeşitli ülkelerde yürütülmekte olan projeler gerekse farklı kültürlerdeki entegrasyon uygulamalarının etkilerine yönelik olarak gerçekleştirilen araştırmalar incelendiğinde; eğitimde BİT entegrasyonu sürecinde hem amaç ve politika hem de uygulama boyutunda önemli bir değişkenin ülkenin sosyoekonomik gelişmişlik düzeyi olduğu anlaşılmaktadır (Bkz: Plomp ve Voogt, 2009; Plomp, Pelgrum ve Tablo I. İnceleme Kapsamında Yer Alan Ülkeler, Sosyoekonomik ve Coğrafi Dağılımları Gelişmişlik Düzeyleri Ülkeler Yer Aldıkları Coğrafi Bölgeler İngiltere Kuzey Avrupa Gelişmiş Kanada Kuzey Amerika Ülkeler Singapur Asya Pasifik Yeni Zelanda Okyanusya Brezilya Güney Amerika Gelişmekte Olan Hindistan Güney Asya Ülkeler Mısır Afrika-Ortadoğu Türkiye Doğu Avrupa-Orta Asya Şekil I. İnceleme Ülkelerinin Coğrafi Dağılımı Law, 2007; Kozma, 2002). Bu noktadan hareketle, araştırmada ülke seçiminde temel bir ölçüt olarak sosyoekonomik gelişmişlik düzeyi alınmıştır. Dünya Bankası 2010 Yılı Ülke Sınıflaması incelendiğinde, ülkelerin sosyoekonomik olarak fert başına düşen gayrisafi millî hasıla oranlarına göre düşük gelir düzeyi (975$ ve daha az), alt-orta gelir düzeyi ( $), üst-orta gelir düzeyi ( $) ve yüksek gelir düzeyi (11905$ ve üzeri) olarak sınıflandığı görülmektedir. Düşük, alt ve orta gelir düzeyindeki ülkeler gelişmekte olan, üst gelir düzeyindekiler ise gelişmiş ülkeler olarak iki sosyoekonomik set altında gruplanmaktadır (World Bank, 2010a). Ülke seçiminde ikinci bir ölçüt olarak, inceleme ülkelerinin farklı coğrafi bölgelerden seçilmesi düşünülmüştür. Bu doğrultuda, Birleşmiş Milletler Dünya Ülkeleri Makro-coğrafik Sınıflaması (Afrika, Kuzey Amerika, Latin Amerika ve Karayipler, Asya, Avrupa, Okyanusya) (United Nations, 2010), Dünya Bankası Gelişmekte Olan Ülkeler Bölgelerine Göre Ülke Grupları Sınıflaması (Doğu Asya ve Pasifik, Avrupa ve Orta Asya, Latin Amerika ve Karayipler, Orta Doğu ve Kuzey Afrika, Güney Asya, Güney-Sahra Afrika) (World Bank, 2010b) ve çeşitli araştırmalarda BİT entegrasyonu sürecine ilişkin ayırıcı özellikleri ile öne çıkan ülkeler (Kozma, 2005, 2002; UNESCO, 2003) gözetilmiştir.

3 Sunuş 3 Entegrasyon amaç ve politikaları Entegrasyon uygulamaları amaç ve politikalar BİT altyapıları anaplan ve stratejiler öğretim programında BİT temelli dönüşüm politika ve strateji geliştirme mekanizmaları dijital içerik geliştirme uygulamaları BİT öğretim programları e-öğrenme etkinlikleri mesleki gelişim süreçleri öğretmen yetiştirme süreçleri BİT öğretmeni yetiştirme süreçleri entegrasyon uzmanlıkları ve yetiştirme süreçleri Şekil II. Araştırma Sonucunda Erişilen Nihai Kapsam Entegrasyon sürecininin etkileri öğrenci üzerinde öğretmen üzerinde öğrenme-öğretme süreçleri üzerinde yönetici üzerinde okul üzerinde toplum üzerinde Entegrasyon sürecini etkileyen unsurlar öğretmen bazında okul bazında sistem bazında toplumsal bazda Entegrasyona yönelik eleştiriler felsefesine yönelik amaçlarına yönelik beklentilerine yönelik uygulamalarına yönelik yarattığı toplumsal sorunlara yönelik eleştirel yaklaşımların dikkate alınmamasına yönelik

4 4 Sunuş Araştırmada bu sınıflamalar uyarınca farklı coğrafi bölgelerden ve sosyoekonomik gelişmişlik düzeylerinden sekiz ülke inceleme kapsamına alınmıştır. Tablo I de bu ülkeler, yer aldıkları sosyoekonomik set ve coğrafi bölgeler sunulmakta; Şekil I de ise coğrafi konumları gösterilmektedir. Eğitimde BİT entegrasyonu sürecinin etkileri boyutunda mümkün olduğunca farklı kültürlerden, farklı yöntemlerle (nicel, nitel) gerçekleştirilen araştırmalara erişilmeye çalışılmıştır. Bu boyutta ağırlıklı olarak metaanaliz, alanyazın incelemesi, farklı kültürlerdeki etkileri konu eden karşılaştırma araştırmaları ve özellikle okul bazında etkileri konu eden nitel araştırmalar incelenmiştir. Eleştirel çalışmaların incelenmesi sürecinde de yine kültürel çeşitliliği yansıtmaya özen gösterilmiştir. Araştırmada, Ogawa ve Malen (1991) belgesel tarama modeli uyarınca başlangıçta bir ön inceleme çerçevesi geliştirilmiş; inceleme süreçleri içerisinde bu çerçeve genişletirek asıl (nihai) kapsama ulaşılmıştır. Ön inceleme çerçevesinin geliştirilmesinde entegrasyon politika ve uygulamalarına ilişkin olarak Law (1998) ve Pelgrum ve Law (2003); etki durumlarına ilişkin olarak Balanskat, Blamire ve Kefala (2006), O Riley (2003), Hayysalo, Johnson ve Heiskanen (2007); eleştiriler boyutuna ilişkin olarak da Cuban (2006, 1994), Apple (2004a, 2004b, 2001,2000) ve Kozma, (2005) çalışmaları temele alınmıştır. Bu doğrultuda çerçevede yer alan bileşenler şu biçimdedir: Politika ve Uygulama Durumları. Eğitimde BİT entegrasyonuna ilişkin politika ve stratejiler. Öğretim programlarında BİT temelli dönüşüm, okul BİT altyapıları, kurumsal dönüşüm süreçleri, personel yetiştirme ve geliştirme süreçleri. Etki durumları. Entegrasyon uygulamalarının etkileri: Öğrenme ve öğrenen üzerine, öğretim ve öğretmen üzerine, okul kurumu üzerine, toplum üzerine. Entegrasyon uygulamalarını etkileyen unsurlar: Öğretmen düzeyinde, okul düzeyinde, sistem düzeyinde, toplumsal düzeyde. Eleştiriler. Entegrasyon uygulamalarındaki aksaklıklara yönelen eleştiriler. Entegrasyonun amacı, doğası ve etkilerine yönelen eleştiriler. Tablo II. Politika ve Uygulamalara İlişkin Olarak İnceleme Kapsamına Alınan Belgeler Gelişmişlik Düzeyleri Ülkeler Bilimsel araştırma Politik belge, rapor Kurumsal web sayfası Toplam İngiltere Gelişmiş Kanada Ülkeler Singapur Yeni Zelanda Toplam Brezilya Gelişmekte Olan Hindistan Ülkeler Mısır Türkiye Toplam GENEL TOPLAM

5 Sunuş 5 İnceleme çalışmaları sonucunda ulaşılan nihai kapsam ise Şekil II de ifade edilmektedir. Araştırmada sekiz inceleme ülkesinin eğitimde BİT entegrasyonu amaç, politika ve uygulamalarına ilişkin olarak bilimsel çalışmalar (makale, tez, kitap bölümü), hükûmet, kurum ve kuruluşlar tarafından yayımlanan belge/raporlar ve kurumsal web sayfalarından oluşan 327 belge inceleme kapsamı içerisine alınmıştır. Bu belgelerin ülke bazında dağılımları Tablo II de sunulmaktadır. Entegrasyon sürecinin etkileri, bu süreci etkileyen unsurlar ve entegrasyon etkinliklerine yöneltilen eleştirilere ilişkin olarak ise 105 çalışma inceleme kapsamına alınmıştır. Bu çalışmaların nicelik ve türleri Tablo III te sunulmaktadır. Araştırmada eğitimde BİT entegrasyonunun Türk okulllarındaki etkilerinin belirlenmesine katkı sağlamak amacıyla durum çalışması deseninde özgün bir çalışmaya da yer verilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, dünya genelinde eğitimde BİT entegrasyonu politikalarının evrimi üç aşamalı bir gelişim süreci izlemektedir döneminde politikalar toplumun BİT becerilerinin arttırılmasına, bilgi ve bilgi toplumu becerilerinin geliştirilmesine, 2010 ve sonrasında ise bilgi toplumu becerilerin yanında çevresel, toplumsal ve etik duyarlığa sahip bireyler yetiştirilmesine yönelmektedir. Bununla birlikte, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin entegrasyon politika ve uygulamalarında çeşitlilik ve kapsam açısından dikkate değer birtakım farklılaşmalar ortaya çıkmaktadır. Farklı toplumlarda yürütülmekte olan entegrasyon uygulamaları, öğrenci, öğretmen, öğrenme-öğretme süreci, okul ve toplum üzerinde birtakım etkiler yaratmakta; aynı zamanda öğretmen, okul, sistem ve toplum bazında çeşitli unsurlardan etkilenmektedir. Eleştirel görüşler incelendiğinde, bunların genel olarak entegrasyon sürecinin felsefesi, amaç ve beklentileri, uygulamaları ve karşıt görüşlerin yeterince dikkate alınmaması gibi unsurlara yöneldikleri görülmektedir. Entegrasyonun Türk okulu üzerinde yarattığı etkiler de farklı kültürlerdeki etkileriyle benzer boyutlar altında gruplanmaktadır. Birinci yazarın ikinci yazar danışmanlığında yürüttüğü aynı adlı doktora tez çalışmasının genişletilmiş biçimi olan bu araştırmanın fikir olarak ortaya çıkması, olgunlaşması, geliştirilmesi, yürütülmesi ve son hâlini almasında görüş ve önerileriyle önemli katkılar sağlayan değerli hocalarımız Prof. Dr. Deniz DERYAKULU, Prof. Dr. Halil İbrahim YALIN, Prof. Dr. Ahmet MAHİROĞLU, Prof. Dr. Yasemin KOÇAK USLUEL, Yrd. Doç. Dr. Necmettin TE- KER, Doç. Dr. Ömay ÇOKLUK ve Uzman Gülcan NUMANOĞLU na sonsuz teşekkürlerimizle... Şubat, 2017 Tablo III. Etki Durumları ve Eleştirilere İlişkin Olarak İnceleme Kapsamına Alınan Belgeler Etki durumları Eleştiriler Bilimsel araştırma Kurumsal inceleme, rapor Toplam Türkiye den Türkiye dışından Toplam Türkiye den 3-3 Türkiye dışından Toplam