İKTİSAT POLİTİKALARI

Transkript

1 İKTİSAT POLİTİKALARI

2 İktisat Politikalarının Unsurları Veriler Amaçlar Araçlar

3 VERİLER Ekonominin Yapısı ve İşleyişi Oldukları gibi kabul edilmesi gerekli olan değişkenler İklim Üretim Tekniği Tercih ve Alışkanlıklar Siyasi ve Ekonomik Yapı Ekonomik Verilerin Toplanması

4 AMAÇLAR (Elde Edilmek istenen Sonuçlar) Karar Mekanizması Tutarsızlık Koordinasyonluk

5 İKTİSAT AMAÇLAR ARAÇLAR TEORİ Bilinmeyen Veri POLİTİKA Veri Bilinmeyen İktisat teorisi olanla ilgilenir İktisat politikası olması gerekenle ilgilenir

6 ARAÇLAR Kalitatif Araçlar Ekonominin Temelleri Hürriyet, haklar, eşitlik, güvenlik Ekonominin Yapısı Ekonomik temellerin etkilediği unsurlar Kalitatif Araçlar Vergi Düzeni, Kamunun Ağırlığı, Piyasa Yapısı, Dış Ticaret Rejimi Ekonomik yapının ve temelin toplumu etkileme derecesini etkileyen araçlar Vergi Oranları, Faiz Oranları, Kurlar Sonuçlar Açısından Başvuru kolaylığı ve sıklığı

7 İktisat Politikası Araçları Mali Araçlar Parasal Araçlar Dışsal Araçlar Kontrol Araçlar Kurumasal Yapı Değişmeleri

8 İKTİSAT POLİTİKALARINDA GECİKMELER

9 Başarılı İktisat Politikaları İçin Gerekli Şartlar Politikanın amacı açık ve kesin biçimde belirlenmeli Karmaşık olmamalı Sorumlu kurum ve birey/birimlerin sınırlı olmalı Mevcut kurum ve bürokratik yapı içinde gerçekleştirilebilmeli Uygulama sorumluluğu birim ve kurumlar kesin ve açık olmalı Uygulamanın kapsamındaki bireylerin değer yargıları sosyo-politik tercihlerine hassasiyet

10 Politika Uygulamalarında Gecikmeler 1. İç Gecikme 2. Ara Gecikme 3. Dış Gecikme

11 Politika Uygulamalarında Gecikmeler 1. İç Gecikme a) Tanıma gecikmesi b) Yönetim gecikmesi 2. Ara Gecikme a)nominal araç b) Gerçek Araç 3. Dış Gecikme a) Uygulama gecikmesi b) Karar gecikmesi

12 Temel Amaçlar Tam istihdam Fiyat istikrarı Ödemeler Dengesinin sağlanması Üretim artışı Faktör dağılımında düzenleme Kamusal hizmetlerin sağlanması Gelir dağılımının ıslahı Tüketim alışkanlıklarının ıslahı Arzın garantiye alınması Nüfusun ıslahı

13 TAM İSTİHDAM Dar anlam Geniş anlam Gelişmiş Ülkelerde tam istihdam Konjontür Kısa dönemli amaç Gelişmekte olan ülkelerde tam istihdam Yapısal Uzun vadeli amaç

14 ÜRETİM ARTIŞI Büyüme hızı Kalkınma hızı Gelişmiş ülke Gelişmekte olan ülke Brüt kalkınma hızı Net kalkınma hızı Ne kadar olması gerekir Fakirliğin kısır çemberi Nüfus Geri kalmışlığı aşma zorunluluğu

15 FİYAT İSTİKRARI Tanım Endeksler Gelişmiş ülkelerde Arızi nedenler Gelişmekte olan ülkelerde enflasyon Yapısal nedenler Arz talep uyumsuzluğu

16 ÖDEMELER DENGESİNİN SAĞLANMASI Uluslararası ödeme aracı: parasal düalizim Ulusal dış talep > yabancıların yerli ürünlere talebi Konvertibilite Üretim olanakları kapasitesi

17 Gelir ve servet dağılımının ıslahı Faktör dağılımında düzenleme Kamusal hizmetlerin sağlanması Adalet ve emniyet Milli savunma Dışişleri Eğitim, Kültür, Bilim Sağlık Tüketim alışkanlıklarının ıslahı Arzın garantiye alınması Nüfusun ıslahı

18 Sektörel ve bölgesel öncelikler Özel tüketim alışkanlıklarının ıslahı Arzın garantiye alınması Nüfusun ıslahı Çalışma saatlerini azaltmak

19 İktisat Politikası Uygulama Matrisi

20 Özellikleri ve Yöntem: Amaç seçimi, araçların etkileri Araç seçimi amaçlara etkileri Kısa dönemde alınması gereken ilk önlem

21 AMAÇLAR HARCAMA ARAÇALARI MATRİSİ ARAÇLAR Kamu yatırım ları Mali yardım ve kapital Transferi Transf er ödeme leri Devlet stokla rı Cari harcam alar Ücret ve maaşl ar Tam istihdam,h,h,d Fiyat istikrarı,y,y,d Ödemeler Dengesinin sağlanması,y Üretim artışı Faktör dağılımında düzenleme Kamusal hizmetlerin sağlanması Gelir dağılımının ıslahı Tüketim alışkanlıklarının ıslahı Arzın garantiye alınması Nüfusun ıslahı

22 İktisat Politikası Araçları Mali Araçlar Parasal Araçlar Dışsal Araçlar Kontrol Araçlar Kurumasal Yapı Değişmeleri

23 Mali Araçlar: - Devlet Harcama Araçları - Devlet Gelirleri

24 Devlet Harcama Araçları

25 Mali Harcama Araçları Devlet Harcama Araçları Kamu yatırımları İşletmeleri yapılan mali yardım ve kapital transferleri Transfer ödemeleri Devlet stokları Cari Harcamalar Ücretler ve maaşlar

26 Mali Harcama Araçları Devlet Harcama Araçları Kamu yatırımları Kısa Dönem Esnekliği sınırlı» Kamuoyu Baskısı» Bütçe Ödenekleri» Merkezi Yerel Yönetim Kontrolü Uzun Dönem Tasarruflar Eğitim Altyapı Ekonomik Sistem (Özel Kamu ağırlıkları farklılığı )

27 Mali Harcama Araçları İşletmeleri Yapılan Mali Yardım Ve Kapital Transferleri Sübvansiyonlar Taban- Tavan Fiyat Transfer Ödemeleri (Emeklilik,sosyal yardım vb) Kaynak: Sosyal güvenlik primleri Vergi Gelirleri

28 Mali Harcama Araçları Devlet Stokları Cari Harcamalar Devletin mal ve hizmet alımları Sosyal Devlet Anlayışı Ulusal Savunma Kentleşme Ücretler Ve Maaşlar

29 Devlet Gelir Araçları

30 Mali Araçlar Devlet Gelir Araçları Ferdi Gelirlere Konulan Vasıtasız Vergiler Şirket Gelirlerine Konulan Vasıtasız Vergiler Vasıtalı Vergiler Gümrük vergileri Sosyal Güvenlik Payları Mülkiyet ve Servet Vergileri Diğer Dış Gelirler

31 Mali Araçlar Devlet Gelir Araçları Ferdi Gelirlere Konulan Vasıtasız Vergiler Otomatik Stabilizatör Zorunlu tasarruf aracı Sınırlar Gelirin devletle bölüşümü Vergi kaçırma tekniklerine rağbet Baskı grupları

32 Mali Araçlar Devlet Gelir Araçları Şirket Gelirlerine Konulan Vasıtasız Vergiler Dağıtılmış veya dağıtılmamış kardan vergilendirme Fiyat istikrarı için kullanılabilme özelliğine sahip Ücret artış taleplerine karşı vergi sonrası karın pazarlık masasına getirilmesi Otomatik stabilizatör Bölgesel ve sektörel seçimlilik Sınırlar: Şirketlerin büyümesini caydırıcı rol oynayabilme

33 Devlet Gelir Araçları Vasıtalı Vergiler Mali Araçlar Esnek Selektif Talep esnekliğine göre uyarlanabilme Gelişmekte Olan Ülkeler Gelişmiş Ülkeler

34 Devlet Gelir Araçları Sosyal Güvenlik Payları İşçi Payı İşveren Payı Mali Araçlar Mülkiyet ve Servet Vergileri Diğer Dış Gelirler Hibe, Yardım, Hediye

35 Devlet Gelir Araçları Ferdi Gelirlere Konulan Vasıtasız Vergiler Otomatik Stabilizatör Zorunlu tasarruf aracı Sınırlar Gelirin devletle bölüşümü Vergi kaçırma tekniklerine rağbet Baskı grupları Mali Araçlar Şirket Gelirlerine Konulan Vasıtasız Vergiler Dağıtılmış veya dağıtılmamış kardan vergilendirme Fiyat istikrarı için kullanılabilme özelliğine sahip Ücret artış taleplerine karşı vergi sonrası karın pazarlık masasına getirilmesi Otomatik stabilizatör Sınırlar: Şirketlerin büyümesini caydırıcı rol oynayabilme

36 GELİR ARAÇALARI KULLANMA MATRİSİ AMAÇLAR ARAÇLAR V.sız Vergiler Ferdi Gelirler V.sız Vergiler Şirket Gelirleri Vasıtalı Vergiler Gümrük vergileri Sosyal Güvenlik Payları Veraset Vergileri Mülkiyet ve Servet Vergileri Tam İstihdam Fiyat İstikrarı Ödemeler Dengesinin Sağlanması Üretim Artışı Faktör Dağılımında Düzenleme _ _ Diğer Gelir ve Servet Dağılımının Islahı _ Koruma ve Öncelikler _ Tüketim Alışkanlıklarının Islahı Arzın garantiye alınması _ Nüfusun ıslahı _

37 Mali Araçların Kullanımını Sınırlayan Etkenler Bütçe sınırı Denk bütçe gereksinimi Baskı grupları Denetim

38 Kontrol Araçları

39 HEDEF: Ekonomik değişkenlerin dolaysız yöntemlerle etkilenmesinin sağlanması. ÖZELLİKLERİ Amaca derhal ve kesin olarak ulaşımı mümkün kılması Enflasyon veya karaborsa gibi durumlarda kullanılabilir Selektif Uygulama yapılabilir Sektörel uygulamalar

40 Kontrol Araçlarının Kullanımını Sınırlayan Etkenler Kısa-Uzun Dönem Psikolojik Ortam ve Beklentiler Baskı grupları Denetim

41 Dış İlişkilerle İlgili Kontrol Araçları Özel İthalatın kontrolü Devlet İthalatı Özel ihracat Döviz Kontrolü Göç kontrolü Fiyat Kontrol Araçları Mal ve hizmet kontrolü Kira kontrolü Kar Payı kontrolü Ücret kontrolü Yurtiçi Diğer Kontrol Araçları Yatırımların kontrolü Hammadde Dağıtım kontrolü İşletmelerin kontrolü Çalışma şartlarının kontrolü Doğal kaynak kullanımının kontrolü Tüketim malları dağıtımının kontrolü Kalite ve standartların kontrolü

42 DIŞ İLİŞKİLERLE İLGİLİ KONTROL ARAÇALARI MATRİSİ AMAÇLAR ARAÇLAR Özel İthalat Devlet İthalatı Özel İhracat Tam istihdam Fiyat istikrarı Döviz Kontrolü Ödemeler Dengesinin sağlanması Üretim artışı Koruma ve Öncelikler s s Arzın garantiye alınması s s s Nüfusun ıslahı

43 AMAÇLAR FİYAT KONTROL ARAÇALARI MATRİSİ ARAÇLAR Fiyat Kontrolü Kira Kontrolü Kar Payı Kontrolü Ücret Kontrolü Tam istihdam Fiyat istikrarı Ödemeler Dengesinin sağlanması Üretim artışı Yurtiçi Rekabetin Teşviki Delir Dağılımı Islahı Tüketimin ıslahı s

44 Kurumsal Yapı Değişmeleri ve Çeşitleri

45 Araçları Etkileyen Kurumsal Değişmeler Transfer Ödemeleri Sisteminde Değişmeler Mali Yardım Sisteminde Değişmeler Vergi Sisteminde Değişmeler Kredi Sisteminde Değişmeler Dolaysız Kontrol Sisteminde Değişmeler Üretimi Etkileyen Kurumsal Değişmeler Toprak Reformu Rekabet Rejimi değişimi İşçinin yönetimdeki etkisinin değişimi Sanayide Develt Mülkiyetinin sınırlarında değişmeler Yeni Ulusal Kurumların değişimi Uluslararası Kurumsal Değişmeler

46 Kurumsal Yapı Değişmelerinde Karşılaşılan Sınırlar Köklü değişmeler Parlamento ve Usul Baskı grupları

47 Araçların Etkinliği ve Etkinliği Belirleyen Unsurlar Etkinin Büyüklüğü Sonuçların Hızı ve Olasılığı Sebeplerle ilişkisi Kaynak Maliyeti Selektif ve Esnek Olması Dolaylı Etkiler Sosyo Politik Etkiler

48 Başarılı İktisat Politikaları İçin Gerekli Şartlar Politikanın amacı açık ve kesin biçimde belirlenmeli Karmaşık olmamalı Sorumlu kurum ve birey/birimlerin sınırlı olmalı Mevcut kurum ve bürokratik yapı içinde gerçekleştirilebilmeli Uygulama sorumluluğu birim ve kurumlar kesin ve açık olmalı Uygulamanın kapsamındaki bireylerin değer yargıları sosyo-politik tercihlerine hassasiyet

49 EKONOMİ POLİTİKALARININ HAZIRLANMASI VE YÜRÜTÜLMESİ POLİTİ KA KARAR LARI ENSTRÜMAN LAR OPERASY ONEL HEDEFLE R ARA HEDEFL ER NİHAİ HEDEFLER ÖNCÜ GÖSTERG ELER Para Politikal arı - APİ -Reeskont Penceresi - Zorunlu Karşılıklar - Likidite İhtiyaçları -Kısa vadeli Faizler -Parasal Koşul Göstergesi (MCI) - Net İç Varlıklar - Rezerv Para -Mevduat Bankalarının Serbest Tevdiatları - Parasal Büyüklükle r - Nominal Döviz Kurları - Nominal CDP büyümesi - Enflasyon Tahmini -Dezenflasyon ve Fiyat istikrarı - İstihdam -Büyüme -Uluslararası Rezervlerdeki artış - Beklenen Enflasyon Oranı -Parasal Büyüklükler -Getiri Eğrisinin Eğimi - Hammaddele rin Fiyatları Nominal Döviz Kurları

50 EKONOMİ POLİTİKALARININ HAZIRLANMASI VE YÜRÜTÜLMESİ POLİTİK A KARARL ARI ENSTRÜMANL AR OPERASYO NEL HEDEFLER ARA HEDEFLE R NİHAİ HEDEFLER ÖNCÜ GÖSTERG ELER Maliye Politikala rı - Vergi Sistemi - Harcamaların seviyesi ve kompozisyonu - Kamu Borç Yönetimi - Özelleştirmeler - Faiz Dışı Mali dengesi -Konsolide Mali Denge - Operasyone l Mali Denge -Kamu Açığının sürdürülebilirliğ inin Sağlanması -Reel Faiz Oranının Azaltılması - Yerel paranın sürekli bir biçimde reel değer kaybına neden olmak -Vergi Toplama -İhtiyari ve İhtiyari olmayan harcamalar

51 EKONOMİ POLİTİKALARININ HAZIRLANMASI VE YÜRÜTÜLMESİ POLİTİK A KARARL ARI ENSTRÜMANL AR OPERASYO NEL HEDEFLER ARA HEDEFLE R NİHAİ HEDEFLER ÖNCÜ GÖSTERG ELER Ödemeler Dengesi -(Dış) Ticaret Politikası - Dış Borç Yönetimi - Finansal Politikalar (Sermaye hesabının dışa açıklığına bağlı olarak) -Dış borcun sürdürülebilirliğ inin Sağlanması - Kaynak Dağılımını geliştirmek İhracat ve ithalatın seviyesi ve kompozisyon u - Özel sektör dış borcunun gelişimi - Kısa vadeli sermaye hareketlerini n gelişimi -Faiz dışı ve Cari işlemler dengesinin GDP ye Oranı

52 EKONOMİ POLİTİKALARININ HAZIRLANMASI VE YÜRÜTÜLMESİ POLİTİ KA KARAR LARI ENSTRÜMAN LAR OPERASY ONEL HEDEFLE R ARA HEDEFL ER NİHAİ HEDEFLER ÖNCÜ GÖSTERG ELER Yapısal Reformla r - Liberalizasyonla r -Özelleştirmeler -Adalet Sisteminin Geliştirilmesi - Vergi ve harcama reformları - Kamu Yönetimi - Emek piyasasının esnekliği -Yerli ve yabancı yatırımları n artırılması - Bürokratik işlemlerin azaltılması -Potansiyel GDP yi artırmak -Olumsuz şoklarla Başa Çıkmak için Ekonomiyi daha iyi bir hale getirmek

53 EKONOMİ POLİTİKALARININ HAZIRLANMASI VE YÜRÜTÜLMESİ POLİTİKA KARARLA RI ENSTRÜMANLAR OPERASYON EL HEDEFLER ARA HEDEFLER NİHAİ HEDEFLER ÖNCÜ GÖSTERGE LER Bankacılık Sistemi - Basiretli Düzenlemeler - Düzenli Denetimler - Ödeme Güçlüğünü Geliştirmek - Risk Dağılımını Geliştirmek - Riskli Kredilere Yeterli Karşılık Ayırmak -Finansal Sistemin Etkinliğini ve Derinliğini Geliştirmek -Olumsuz şoklarla başa çıkabilmek için finansal sistemi, güçlendirmek - CAMEL Göstergeleri - Operasyonel Etkinliği Aktif Kalitesini ve Karlılığı Ölçen diğer Göstergeler

54 Parasal Araçlar

55 Parasal Araçlar Özellikler Başvurma sıklığı Hesap verilebilirlik Etkisi kesin değil

56 Parasal Kurumlar Hazine Merkez Bankası Bankalar

57 Parasal Araç Çeşitleri Devlet Borçları ve Ödünçleri Devlet Borçlarının İdaresi Faiz Oranları Bankaların Kredi İşlemleri Diğer Kurumların Ödünç Ve Borçları Para Arzı

58 Parasal Araç Çeşitleri Devlet Borçları ve Ödünçleri Yurtdışı Ödünçleri Fert ve şirket Ödünçleri Yurtdışı borçları Fert ve Şirket borçları

59 Parasal Araç Çeşitleri Devlet Borçlarının İdaresi APİ Faiz Oranları Faiz ve reeskont oranları Maksimum faiz oranı tespiti Borçlar için devlet garantisi

60 Parasal Araç Çeşitleri Bankaların Kredi İşlemleri Karşılık oranları Kredilerin sınırlandırılması Bireysel krediler Tavsiye, ikna yöntemi Diğer Kurumların Ödünç Ve Borçları Yerel idareler,iktisadi devlet teşekkülleri Özel şirket borçlanma olanaklarını düzenleme Kredili işlemler üzerinde kontrol Diğer finans kurumlarını kontrol Para Arzı