TOPSIS Yöntemi ile Finansal Performans Değerlendirmesi: XUTEK Üzerinde Bir Uygulama

Transkript

1 Muhasebe ve Fnansman Degs Temmuz/2017 TOPSIS Yöntem le Fnansal Pefomans Değelendmes: XUTEK Üzende B Uygulama Çağatay ORÇUN B. Selman EREN ÖZET Bu çalışmada, Bosa İstanbul da (BIST) şlem göen teknoloj şketlenn mal pefomanslaı TOPSIS (Technque fo Ode Pefeence by Smlaty to Ideal Soluton) yöntem kullanılaak analz edlmşt. Çalışmada lk olaak kullanılacak fnansal oanla bellenmş ve bu oanla he şket çn ayı ayı hesaplanmıştı. Geçekleştlen analz sonucunda yıllaı aasında pefomans açısından en başaılı şketle sıasıyla, ASELS, LINK, ARMDA, LINK, INDES ve DGATE şeklnde geçekleşmşt. Ayıca, şketlen lgl dönemlee yönelk fnansal pefomansla sıalamalaı le bosa get sıalamalaı da analz edlmş ve hehang anlamlı b lşk tespt edlememşt. Anahta Kelmele: XUTEK, Pefomans analz, TOPSIS yöntem. JEL Sınıflandıması: G11, L25. Fnancal Pefomance Evaluaton wth TOPSIS Method: An Applcaton on XUTEK ABSTRACT In ths study, fnancal pefomances of technology companes taded n Stock Exchange Istanbul (BIST) wee analyzed usng TOPSIS (Technque fo Ode Pefeence by Ideal Soluton) method. Fst, fnancal atos wee detemned n the study and these atos wee calculated sepaately fo each company. As a esult of the analyss, the most successful companes n tems of pefomance between wee ASELS, LINK, ARMDA, LINK, INDES and DGATE espectvely. In addton, the ankngs of fnancal pefomances of the companes fo the elated peods and the stock etun ankngs wee also analyzed and no meanngful elatonshp was found. Keywods: XUTEK, Pefomance analyss, TOPSIS method. Jel Classfcaton: G11, L25. Aş. Gö. D. Çağatay Oçun, Dokuz Eylül Ünvestes, İİBF, cagatay.ocun@deu.edu.t Aş. Gö. B. Selman Een, Dokuz Eylül Ünvestes, İİBF, selman.een@deu.edu.t 139

2 The Jounal of Accountng and Fnance July/ GĠRĠġ Ülkele aasında ekonomk büyüme faklılıklaının oluşmasının en öneml etkenlenden bs, ülkelen teknolojk yeteneklen ne hızda gelştebldkle konusudu. Bu açıdan bakıldığında, teknoloj ve teknoloj le ç çe olan sektölede faalyet gösteen şletmelen pefomanslaı öneml hale gelmekted. Teknoloj sektöü, blgsaya yazılımı, donanımı, ağlaı, blg ve letşm teknolojle, ntenet, ntanet gb bçok faklı alana sahpt. Çok dnamk b yapıya sahp olmasından dolayı da bu alanda he geçen gün yen gelşmele otaya çıkmaktadı. Dolayısıyla teknoloj sektöü, şletmelen statejlen, kaa alma yöntemlen, kaşılaştıklaı poblemle çözme yöntemlen kolaylaştımaktadı. Özellkle son yıllada yaşanan hızlı teknolojk değşmle hayatın he alanında hssedlmeye başlamıştı. Gelşen teknoloj le üetm şeklle ve buna bağlı olaak dğe sektöle de değşmekted. Gelşen teknolojle bütün yaşamı etklemekle blkte, teknoloj sektöünde faalyet gösteen şletmele he geçen gün atmakta, sektö genşlemekte ve denleşmekted. Ülkemzde de teknoloj sektöünde faalyet gösteen şletmelen sayısı günden güne atmaktadı. TÜBİSAD (Blşm Sanaycle Deneğ) taafından yapılan açıklamada, Tükye Blg ve İletşm Teknolojle sektöü hızlı b büyüme göstemekle blkte yaklaşık 70 mlya TL lk büyüklüğe ulaşmıştı. TÜBİSAD Blg ve İletşm Teknolojle sektöü velene göe 2015 yılında sektö % 12,1 lk büyüme sağlamış, sthdam düzey 103 bn kşye ulaşmış ve hacattak pay 1,34 mlya TL sevyesnde geçekleşmşt (TÜBİSAD, ). Sektöün hızlı gelşm, sektö çnde faalyet göstemekte olan şletmelen mal pefomanslaının değelendlmesn öneml hale getmşt. Bu kapsamda çalışma, gş, yazın taaması, metodoloj le aaştımanın bulgu ve sonuçlaının youmlanması olmak üzee döt bölümden meydana gelmekted. Çalışmaya yıllaı aasında Bosa İstanbul (BIST) teknoloj sektöünde faalyet gösteen 13 şket dahl edlmş ve bu yılla aasındak şketlen fnansal tablolaı esas alınaak oan analzle yapılmıştı. Bu oan analzlenden elde edlen vele, TOPSIS yöntem le değelendlmş ve şketlen pefomans düzeyle kaşılaştıılmıştı. 2. YAZIN TARAMASI TOPSIS yöntem le lgl yazın ncelendğnde, yöntemn bell ktele doğultusunda fnansal pefomansın değelendlmes amacıyla kullanıldığı göülmekted. Feng ve Wang ın (2000) çalışmasında Tayvan da faalyet gösteen beş havayolu şletmesnn pefomansını TOPSIS yöntemn kullanaak analz edlmşt. Çalışmada Tayvan havayolu şletmelenn ulaştıma ve fnansal göstegele olaak 22 değşken ele alınmış ve bu şletmelen pefomanslaı bu değşkenle doğultusunda sıalanmıştı. Çalışmada doğu fnansal oanlaın bellenmesnn, pefomans hesaplamada son deece öneml olduğu sonucuna ulaşılmıştı. 140

3 Muhasebe ve Fnansman Degs Temmuz/2017 Feng ve Wang ın (2001) başka b çalışmasında TOPSIS yöntem kullanılaak döt otobüs şketnn üetm faalyetlene, pazalama çabalaına ve fnansal göstegelene at oanlaı dkkate alınaak pefomanslaı analz edlmşt ve şketle sıalandıılmıştı. Yudakul ve İç (2003) Tükye de Otomotv sanaynde faalyet gösteen beş büyük ölçekl fmanın yıllaı aasındak blançolaını kullanaak, fnansal oanla (ca oan, stok dev hızı, kısa vadel boçla/toplam boç, büt satış kaı/net satışla, esas faalyet kaı/net satışla oanlaı) yadımıyla fmalaı deecelendmşled. Çalışmanın bnc bölümünde pefomans ölçümünde kullanılan fnansal oanla açıklanmış ve fmala çn hesaplanmıştı. İknc bölümde se, hesaplanan oanla he fma çn TOPSIS yöntem le genel fma pefomansını gösteen tek b puana çevlmşt. Çalışma sonucunda, TOPSIS yöntem sonucu oluştuulan pefomans sıalamalaı le fmalaın hsse sened get sıalamalaı aasında benzelkle tespt edlmşt. Akkaya (2004) taafından Tükye de faalyet gösteen b havayolu şletmesnn pefomansı TOPSIS yöntem kullanılaak analz edlmşt. Çalışmada, 63 asyo üetm, pazalama ve faalyet göstegele olaak sınıflandıılmıştı. İşletmenn pefomansının değelendlmesnde 13 asyo kullanılmıştı. Çalışmanın sonucu olaak gelştlen yöntem ve elde edlen sonuçlaın, havayolu şletmele çn pefomans değelendmede b yol hatası olacağı beltlmşt. Wang ve Hsu (2004) taafından Tayvan menkul kıymetle bosasında şlem göen 10 şletme üzende 4 adet fnansal oan kullanaak (stok dev hızı, net ka majı, hsse başına get ve ca oan) yapılan çalışmada TOPSIS yöntemnn yatıımcılaın kaalaında ve yatıım statejlen bellenmesnde faydalı olableceğ beltlmşt. Bo ve Hadong (2008) taafından Çn bosasında şlem göen 112 şletme üzende 11 adet fnansal oan (Lkdte oanı, ast test oanı, boçlanma oanı, çalışma semayes oanı, semaye kalılığı, aktf kalılığı, alacak, stok ve aktf dev hızı, net akış oanı net akış/ca yükümlülükle oanı) kullanılaak yapılan çalışmada TOPSIS yöntemnn fnansal kz dönemlende şletmelede eken uyaı sstem olaak kullanılableceğ tespt edlmşt. Demel (2010) taafından Tükye de hzmet veen kamu semayel üç bankanın yıllaı aasındak 7 yıllık dönemde pefomanslaı TOPSIS pefomans değeleme sstem le analz edlmşt. Çalışmada TOPSIS puanlaının bellenmes amacıyla, Özsemaye/Toplam Aktfle, Toplam Kedle/Toplam Aktfle, Takptek Kedle (Net)/ Toplam Kedle, Duan Aktfle/ Toplam Aktfle, Lkt Aktfle/Toplam Aktfle, Lkt Aktfle/Kısa Vadel Yükümlülükle, Dönem Net Kaı (Zaaı)/ Toplam Aktfle, Dönem Net Kaı(Zaaı)/Özkaynakla, Net Faz Gel/Toplam Aktfle, Net Faz Gel/Toplam Faalyet Gelle oanlaı kullanılmıştı. Çalışmanın sonucunda, Tükye de yaygın olaak faalyet gösteen kamu semayel bankalaın yeel ve küesel fnansal kzleden etklendğ, pefomans puanlaının yutdışı velee dayalı olaak dalgalanmala göstedğ, bankacılık sektöünde göze çapan b yleşmenn yaşanmadığı tespt edlmşt. 141

4 The Jounal of Accountng and Fnance July/2017 Yükçü ve Atağan (2010) taafından b holdnge bağlı aynı sektöde faalyet gösteen üç otel şletmes çn pefomans hesaplaması geçekleştlmşt. Çalışmada TOPSIS yönetmnn pefomans değelendmede başaılı sonuçla vedğ ve kaa veclee bu yöntemn faklı değelendme seçenekle sunduğu beltlmşt. Wang, Chang, Anh ve Chang (2010) taafından yapılan çalışmada Vetnam bosasında şlem göen 13 şletmeye at 6 adet fnansal oan (valık kalılığı, semaye kalılığı, ca oan, hsse başına get, net ka majı oanı ve stok dev hızı) kullanılaak geçekleştlen analz sonucunda, TOPSIS yöntemnn şletmelen fnansal pefomansının değelendlmes ve yatıımcılaın potföy oluştumasında yaalı olableceğ fade edlmşt. Tolak vd. (2011) Tükye ulusal havayolu sektöünde faalyet gösteen döt havayolu şketne at vemllk, eklam, müşte hzmetle, üün kaltes, e-tcaet gb vele kullanaak bulanık TOPSIS yöntemyle şketlen pefomanslaını değelendmşled. Çalışmanın sonucunda, tüm başaı faktöle ele alındığında, Tük Hava Yollaı en başaılı şket olaak bellenken, onu sıasıyla, Pegasus, Atlas Jet ve Onu A zlemşt. Özgüven (2011) taafından yapılan çalışmada, peakendeclk sektöünde faalyet gösteen üç büyük hpemaketn pefomansı TOPSIS yöntem le analz edlmşt. Çalışmada yıllaı aasında peakendeclen pefomanslaını değelendmede kullanılan beş temel kte dkkate alınmıştı. Bu ktele; toplam mağaza sayısı/nüfus, çalışan sayısı/nüfus, yen açılan mağaza sayısı/toplam mağaza sayısı, pazalama satış ve dağıtım gdele/toplam gdele ve net ka/net satışla olaak bellenmşt yıllaı aasında peakendeclen pefomanslaı değelendldğnde 2005 ve 2006 yılı çn Caefou'un, 2007 ve 2008 yıllaında Mgos'un, 2009 yılında se Tesco-Kpa'nın pefomans açısından lk sıada ye aldığı göülmekted. Km ve Jung (2011) taafından Koe bosasında şlem göen 8 şletme üzende 16 adet fnansal kte le faktö analz yapaak TOPSIS yöntem sonuçlaı ve fnansal oanlaın sonuçlaı aasında koelasyon analz yapılmış ve lşknn düşük çıktığı göülmüştü. TOPSİS yöntemnn yatıım altenatflenn seçmnde yetel b yöntem olduğu beltlmşt. Atmaca (2012) İMKB de şlem göen spo şketlenn fnansal pefomansını TOPSIS yöntemn kullanaak değelendmşt. Çalışmada Fenebahçe (FB), Galatasaay (GS), Beşktaş (BJK) ve Tabzonspo (TS) Spotf A.Ş. nn yıllaı aasında temel fnansal tablolaı (blanço ve gel tablosu) esas alınmıştı. Bu tabloladan yaalanılaak spo şketlenn valık, semaye, lkdte, faalyet, mal yapı ve kalılık düzeylen gösteen toplam 16 fnansal oan kullanılmıştı. Çalışmaya dahl edlen döt spo şketnn başaılaının veya başaısızlıklaının fnansal pefomans düzeynde öneml ol oynadığı ve bu duumun şketlen fnansal tablolaına yansıdığı tespt edlmşt. Uygutük ve Kokmaz (2012), çalışmalaında İMKB şlem göen 13 metal ana sanay şletmesn, dönemne at mal tablolaı kullanılaak, şletmelen fnansal pefomanslaı TOPSIS yöntem le analz etmşled. Öncelkle şletmelen fnansal yapısını 142

5 Muhasebe ve Fnansman Degs Temmuz/2017 otaya koymak amacıyla fnansal oanla hesaplanmış, daha sona hesaplanan oanla; TOPSIS yöntem kullanılaak genel şket pefomansını gösteen tek b puana çevlmşt. Çalışmada; Ca Oan, Lkdte Oanı, Stok Dev Hızı, Sabt Aktf Dev Hızı, Toplam Aktf Dev Hızı, Toplam Boçla/Toplam Aktfle, Net Ka Majı ve Öz Semaye Kalılığı olaak 8 adet fnansal oan kullanılmıştı. Hesaplanan fnansal oanla TOPSIS yöntemnn gds olaak kullanılmış ve buna bağlı olaak şletmelen pefomans sıalaması geçekleştlmşt. Dolayısıyla benze şletmelen aynı ktele çeçevesnde kaşılaştıılaak akamsal olaak başaılaının bellenmes ve sıalamalaının yapılması geçekleştlmşt. Son olaak se TOPSIS yöntemnn belledğ pefomans sıası yüksek ve düşük şletmeleden oluşan k potföy oluştuulmuş ve bu potföylen getle TOPSIS yöntemnn pefomans sıalaması aasındak lşk bellenmeye çalışılmıştı. 3. ARAġTIRMANIN AMACI VE KAPSAMI Aaştımanın temel amacı, Bosa İstanbul A.Ş. Teknoloj endeksnde (XUTEK) ye alan şketlen fnansal pefomanslaının TOPSIS yöntem le değelendlmes ve bbleyle kaşılaştıılmasıdı. Buna ek olaak, şketlen fnansal pefomans sıalamalaı le bosa gets sıalamalaının bbyle lşkl olup olmadıklaının ncelenmes de amaçlanmaktadı. Çalışmaya, yıllaını kapsayacak şeklde, hsse senetle bosada şlem göen 13 şket dâhl edlmşt. Analz kapsamında ye alan şketle Tablo 1 de göstelmekted. Tablo 1. Analz Kapsamında Ye Alan Şketle ġket Kodu 1 Alcatel Lucent Teletaş Telekomünkasyon A. Ş. ALCTL 2 Anel Telekomünkasyon Elektonk. Ss. San. Tc. A. Ş. ANELT 3 Aena Blgsaya San. Tc. A. Ş. ARENA 4 Amada Blgsaya Sstemle San. Tc. A. Ş. ARMDA 5 Aselsan Elektonk San. Tc. A. Ş. ASELS 6 Datagate Blgsaya Malzemele Tc. A. Ş. DGATE 7 Escot Teknoloj Yatıım A. Ş. ESCOM 8 İndeks Blgsaya Ss. Müh. San. Tc. A. Ş. INDES 9 Kael Elektonk San. Tc. A.Ş. KAREL 10 Lnk Blgsaya Ss. Yazılım ve Donanım San. Tc. A. Ş. LINK 143

6 The Jounal of Accountng and Fnance July/ Logo Yazılım San. Tc. A. Ş. LOGO 12 Netaş Telekomünkasyon A. Ş. NETAS 13 Plastkkat Akıllı Kat İletşm Ss. San. Tc. A. Ş. PKART 4. ARAġTIRMANIN VERĠLERĠ VE YÖNTEMĠ Aaştımanın konusunu oluştuan şketlen fnansal pefomanslaı, TOPSIS yöntem kullanılaak bellenmeye çalışılmış ve modeln çözümünde Mcosoft Offce Excel paket pogamından yaalanılmıştı. Yılsonu velenn kullanıldığı analzde, vele Kamuyu Aydınlatma Platfomu ntenet stesnde ye alan şketlen blançolaından elde edleek hazılanmıştı. Çalışmada kullanılan ve Tablo 2 de ye alan fnansal oanla, şketlen boç ödeme güçle, fnansal yapılaı, kalılıklaı ve valıklaının etkn kullanımı hakkında blg veeblecek ntelktek oanla aasından seçlmşt. Tablo 2. Çalışmada Kullanılan Fnansal Oanla I1 Ca Oan Dönen Valıkla / KVYK I2 Ast-Test Oanı (Dönen Valıkla-Stokla) / KVYK I3 Hazne Oanı (Dönen Valıkla-Stokla-Alacakla) / KVYK I4 Kaldıaç Oanı Toplam Boç / Toplam Aktf I5 Aktf Dev Hızı Oanı Net Satışla / Toplam Aktf I6 Özsemaye Dev Hızı Oanı Net Satışla / Özsemaye I7 Satış Kalılığı Net Ka / Net Satışla I8 Özsemaye Kalılığı Net Ka / Özsemaye I9 Esas Faalyet Kalılığı Net Ka / Esas Faalyet Kaı Çalışmada seçlen oanladan ca, ast-test ve hazne oanı, şketlen valık kalemlenn kısa vadel yükümlülüklen yene geteblme güçlen ölçmede (lkdte analz); kaldıaç oanı, fnans yönetmnn temel amaçlaından bs olan uygun fnansal yapının oluştuulması amacı doğultusunda şketlenn fnansal yapılaının oansal dağılımlaının bellenmesnde; aktf ve özsemaye dev hızı oanlaı, lgl kalemlen etkn kullanımlaının bellenmesnde ve kalılık oanlaı se, şketlen kalılıklaının ölçülmes kapsamında kullanılmıştı. Yazın taaması sonucunda fnansal pefomanslaın değelendlmesnde kullanılan göstegelen, hesaplamalada kullanılacak ağılıklaının çalışmadan çalışmaya faklılaştığı gözlemlenmşt. Bu kapsamda, pefomans ktelene lşkn çalışmada kullanılan ağılıkla 144

7 Muhasebe ve Fnansman Degs Temmuz/2017 şu şeklded; I1: 0,09, I2: 0,08, I3: 0,08, I4: 0,25, I5: 0,13, I6: 0,12, I7: 0,09, I8: 0,08 ve I9: 0,08. Bu ağılıklaın bellenmesnde, fnans blm alanı öğetm üyelenn göüşlenden yaalanılmıştı(akkaya,2004:15-29 ve Demel,2010: ). TOPSIS (Technque fo Ode Pefeence by Smlaty to Ideal Soluton) yöntem Yoon ve Hwang (1981) taafından çok ktel kaa veme teknğ olaak gelştlmşt. TOPSIS kavamı, en çok tech edlen altenatfn, sadece poztf deal çözüme en yakın uzaklıkta olan değl aynı zamanda negatf deal çözüme en uzak altenatfn olduğuna dayanan b teknkt (Atmaca, 2012: 96). Aşağıda 6 temel adımdan oluşan TOPSIS yöntemnn pefomans değeleme süec ye almaktadı (Dumanoğlu ve Egül, 2010: ). Adım 1. Kaa Matsnn (A) OluĢtuulması Kaa matsnn satılaında üstünlükle sıalanmak stenen kaa noktalaı, sütunlaında se kaa vemede kullanılacak değelendme faktöle ye alı. A mats kaa vec taafından oluştuulan başlangıç matsd. Kaa mats aşağıdak gb göstel: A j a a... a m1 a a a m2 a1 n a 2n... amn A j matsnde m kaa noktası sayısını, n değelendme faktöü sayısını ve. Adım 2. Standat Kaa Matsnn (R) OluĢtuulması Standat Kaa Mats, A matsnn elemanlaından yaalanaak ve aşağıdak fomül kullanılaak hesaplanı. j a m j k 1 a 2 kj R mats aşağıdak gb elde edl: R j... m m2 1 n 2n... mn (1) (2) (3) 145

8 The Jounal of Accountng and Fnance July/2017 Adım 3. Ağılıklı Standat Kaa Matsnn (V) OluĢtuulması Öncelkle değelendme faktölene lşkn ağılık değele (w ) bellen. Daha sona R matsnn he b sütunundak elemanla lgl w değe le çapılaak V mats oluştuulu. V mats aşağıda göstelmşt: V j w1 w1... w m1 w 2 12 w 2 w 22 2 m2 w w w n 1n n 2n n... mn (4) Adım 4. Ġdeal (A + ) ve Negatf Ġdeal (A - ) Çözümlen OluĢtuulması TOPSIS yöntem, he b değelendme faktöünün monoton atan veya azalan b eğlme sahp olduğunu vasaymaktadı. İdeal çözüm setnn oluştuulablmes çn V matsndek ağılıklandıılmış değelendme faktölenn yan sütun değelenn en büyükle (lgl değelendme faktöü mnmzasyon yönlü se en küçüğü) seçl. İdeal çözüm setnn bulunması aşağıdak fomülde göstelmşt. A * (max v j j J),(mn v j j J * * (5) fomülünden hesaplanacak set v v,, v * ' A şeklnde göstelebl. * 1, 2 n Negatf deal çözüm set se, V matsndek ağılıklandıılmış değelendme faktölenn yan sütun değelenn en küçükle (lgl değelendme faktöü maksmzasyon yönlü se en büyüğü) seçleek oluştuulu. Negatf deal çözüm setnn bulunması aşağıdak fomülde göstelmşt. A (mn v j j J),(max v j j J (6) fomülünden hesaplanacak set A v v,, v ' (6) 1, 2 n şeklnde göstelebl. ' He k fomülde de J fayda (maksmzasyon), J se kayıp (mnmzasyon) değen göstemekted. Geek deal geekse negatf deal çözüm set, değelendme faktöü sayısı yan m elemandan oluşmaktadı. Adım 5. Ayıım Ölçülenn Hesaplanması TOPSIS yöntemnde he b kaa noktasına lşkn değelendme faktö değenn deal ve negatf deal çözüm setnden sapmalaının bulunablmes çn Eucldan Uzaklık Yaklaşımından yaalanılmaktadı. Buadan elde edlen kaa noktalaına lşkn sapma (5) 146

9 Muhasebe ve Fnansman Degs Temmuz/2017 değele se deal ayıım ( S ) ve negatf deal ayıım ( S ) ölçüsü olaak adlandıılmaktadı. * İdeal ayıım ( S ) ölçüsünün hesaplanması (7) numaalı fomülde, negatf deal ayıım ( S ) * ölçüsünün hesaplanması se (8) numaalı fomülde göstelmşt. S S * n j1 n j1 * 2 ( v v ) (7) j j 2 ( v v ) (8) j j olacaktı. Buada hesaplanacak * S ve Adım 6. Ġdeal Çözüme Göel Yakınlığın Hesaplanması S sayısı doğal olaak kaa noktası sayısı kada He b kaa noktasının deal çözüme göel yakınlığının ( C ) hesaplanmasında deal ve negatf deal ayıım ölçülenden yaalanılı. Buada kullanılan ölçüt, negatf deal ayıım ölçüsünün toplam ayıım ölçüsü çndek payıdı. İdeal çözüme göel yakınlık değenn hesaplanması aşağıdak fomülde göstelmşt. C S * S Buada * S * C değe 0 C * 1 aalığında değe alı ve C * 1 lgl kaa noktasının deal çözüme, C * 0 lgl kaa noktasının negatf deal çözüme mutlak yakınlığını göste. Elde edlen değele, büyüklük sıasına göe dzleek kaa noktalaının önem sıalaı bellen. 5. BULGULAR VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ Çalışmanın bu bölümünde analz kapsamına alınan 13 şketn TOPSIS yöntem kullanılaak yıllaına lşkn pefomanslaı bellenmşt. Önek teşkl etmes açısından TOPSIS yöntemnn aşamalaı 2010 yılı çn aşağıdak gbd. * (9) Adım 1: Kaa Matsnn OluĢtuulması TOPSIS yöntemnn lk adımı olan kaa mats, teknoloj şketle çn Tablo 3 tek gb oluştuulmuştu. 147

10 The Jounal of Accountng and Fnance July/2017 Tablo Yılı Kaa Mats (A) 2010 I1 I2 I3 I4 I5 I6 I7 I8 I9 ALCTL 1,32 1,13 0,28 0,74 1,26 4,87 0 0,01 0 ANELT 1,02 0,92 0,26 0,83 0,48 2,77-0,12-0,33-0,08 ARENA 1,5 0,89 0,11 0,65 3,63 10,3 0,02 0,21 0,04 ARMDA 1,3 0,99 0,14 0,76 2,33 9,81 0,02 0,19 0,03 ASELS 3,04 2,06 1,78 0,61 0,53 1,37 0,19 0,26 0,15 DGATE 1,39 1,02 0,25 0,72 3,74 13,23 0,01 0,07 0,02 ESCOM 0,86 0,67 0,12 0,74 0,69 2,67 0,01 0,04 0,29 INDES 1,24 0,93 0,16 0,78 2,28 10,2 0,01 0,12 0,31 KAREL 1,99 1,63 1,08 0,56 0,53 1,21 0,14 0,17 1,01 LINK 2,15 11,92 1,16 0,14 0,51 0,59-0,13-0,08 0,73 LOGO 2,54 2,5 1,12 0,16 0,56 0,66-0,02-0,01 0,75 NETAS 2,44 2,25 1,17 0,27 0,67 0,92 0,09 0,08 1,21 PKART 8,9 5,71 8,41 0,16 1,3 1,54 0,01 0,01-1 Adım 2. Standat Kaa Matsnn OluĢtuulması Kaa matsnde ye alan lgl sütun değelenn kaele toplamının kaeköküne bölünmesyle kaa mats standat hale getlmekted (Tablo 4). Tablo Yılı Standat Kaa Mats (R) 2010 I1 I2 I3 I4 I5 I6 I7 I8 I9 ALCTL 0,120 0,080 0,031 0,340 0,191 0,212 0,000 0,018 0,000 ANELT 0,093 0,065 0,029 0,381 0,073 0,121-0,386-0,584-0,037 ARENA 0,137 0,063 0,012 0,299 0,551 0,449 0,064 0,371 0,018 ARMDA 0,118 0,070 0,016 0,349 0,354 0,427 0,064 0,336 0,014 ASELS 0,277 0,146 0,200 0,280 0,080 0,060 0,611 0,460 0,069 DGATE 0,127 0,072 0,028 0,331 0,568 0,576 0,032 0,124 0,009 ESCOM 0,078 0,047 0,013 0,340 0,105 0,116 0,032 0,071 0,132 INDES 0,113 0,066 0,018 0,358 0,346 0,444 0,032 0,212 0,142 KAREL 0,181 0,116 0,121 0,257 0,080 0,053 0,450 0,301 0,461 LINK 0,196 0,845 0,130 0,064 0,077 0,026-0,418-0,142 0,333 LOGO 0,232 0,177 0,126 0,073 0,085 0,029-0,064-0,018 0,343 NETAS 0,222 0,159 0,131 0,124 0,102 0,040 0,289 0,142 0,553 PKART 0,811 0,405 0,944 0,073 0,197 0,067 0,032 0,018-0,

11 Muhasebe ve Fnansman Degs Temmuz/2017 Adım 3. Ağılıklı Standat Kaa Matsnn OluĢtuulması Pefomans ktelene atanmış olan ağılık değele (w ), b öncek adımda hesaplanan standat değele le çapılaak ağılıklı standat kaa mats oluştuulmaktadı (Tablo 5). Tablo Yılı Ağılıklı Standat Kaa Mats (V) 2010 I1 I2 I3 I4 I5 I6 I7 I8 I9 ALCTL 0,011 0,006 0,003 0,085 0,025 0,025 0,000 0,001 0,000 ANELT 0,008 0,005 0,002 0,095 0,009 0,014-0,035-0,047-0,003 ARENA 0,012 0,005 0,001 0,075 0,072 0,054 0,006 0,030 0,001 ARMDA 0,011 0,006 0,001 0,087 0,046 0,051 0,006 0,027 0,001 ASELS 0,025 0,012 0,016 0,070 0,010 0,007 0,055 0,037 0,005 DGATE 0,011 0,006 0,002 0,083 0,074 0,069 0,003 0,010 0,001 ESCOM 0,007 0,004 0,001 0,085 0,014 0,014 0,003 0,006 0,011 INDES 0,010 0,005 0,001 0,090 0,045 0,053 0,003 0,017 0,011 KAREL 0,016 0,009 0,010 0,064 0,010 0,006 0,041 0,024 0,037 LINK 0,018 0,068 0,010 0,016 0,010 0,003-0,038-0,011 0,027 LOGO 0,021 0,014 0,010 0,018 0,011 0,003-0,006-0,001 0,027 NETAS 0,020 0,013 0,011 0,031 0,013 0,005 0,026 0,011 0,044 PKART 0,073 0,032 0,076 0,018 0,026 0,008 0,003 0,001-0,037 Adım 4. Ġdeal (A + ) ve Negatf Ġdeal (A - ) Çözümlen OluĢtuulması İdeal A + çözümünün bellenmes çn V matsnn he b sütunundak maksmum değe, İdeal A - çözümü çn se, V matsnn he b sütunundak mnmum değe seçlmekted. A + = ( 0,073; 0,068; 0,076; 0,095; 0,074; 0,069; 0,055; 0,037; 0,044) A - = ( 0,007; 0,004; 0,001; 0,016; 0,009; 0,003; -0,038; -0,047; -0,037) Adım 5. Ayıım Ölçülenn Hesaplanması He kaa noktasının poztf deal çözümden olan mesafes S + çözümden olan mesafes S - aşağıdak gbd. ve negatf deal S + = ( 0,1539; 0,1947; 0,1349; 0,1374; 0,1380; 0,1363; 0,1602; 0,1368; 0,1428; 0,1823; 0,1718; 0,1534; 0,1538) S - = ( 0,1034; 0,0871; 0,1387; 0,1327; 0,1449; 0,1392; 0,1077; 0,1317; 0,1386; 0,0978; 0,0874; 0,1211; 0,1226) 149

12 The Jounal of Accountng and Fnance July/2017 Adım 6. Ġdeal Çözüme Göel Yakınlığın Hesaplanması He b kaa noktasının deal çözüme göel yakınlığı C (9) numaalı denklem yadımıyla hesaplanablmekted. C = ( 0,4018; 0,3092; 0,5070; 0,4913; 0,5123; 0,5053; 0,4021; 0,4904; 0,4925; 0,3492; 0,3373; 0,4412; 0,4436) Bu adımladan haeketle şketlen yılına lşkn pefomans değele ve sıalamalaı Tablo 6 dak gbd. Tablo 6. Şketlen Pefomans Değele ve Sıalamalaı C (2010) Sıa C (2011) Sıa C (2012) Sıa ALCTL 0, , , ANELT 0, , , ARENA 0, , , ARMDA 0, , , ASELS 0, , , DGATE 0, , , ESCOM 0, , , INDES 0, , , KAREL 0, , , LINK 0, , , LOGO 0, , , NETAS 0, , , PKART 0, , , C (2013) Sıa C (2014) Sıa C (2015) Sıa ALCTL 0, , , ANELT 0, , , ARENA 0, , , ARMDA 0, , , ASELS 0, , , DGATE 0, , , ESCOM 0, , , INDES 0, , , KAREL 0, , , LINK 0, , , LOGO 0, , , NETAS 0, , , PKART 0, , ,

13 Muhasebe ve Fnansman Degs Temmuz/2017 Tablo 6 ya göe, teknoloj sektöünde ye alan şketlen fnansal pefomanslaı faklılıkla göstemekted. Yılla tbayle en y fnansal pefomansa sahp şketle sıasıyla, ASELS, LINK, ARMDA, LINK, INDES ve DGATE şeklnded. 6 yıllık süeç ele alındığında se, göecel olaak en yüksek pefomansa sahp şket, INDES olaak göülmekted. Dğe çalışmaladan faklı olaak teknoloj sektöünde ye alan şketlen fnansal pefomanslaı le yıllık getle kaşılaştıılmış, bu k değşken aasında anlamlı b lşknn va olup olmadığı da aaştıılmıştı. Tablo 7 de şketlen yıllık kapanış fyatlaı üzenden hesaplanan get sıalamalaı ye almaktadı. Tablo 7. Şketlen Get Sıalamalaı ALCTL ANELT ARENA ARMDA ASELS DGATE ESCOM INDES KAREL LINK LOGO NETAS PKART Tablo 7 ncelendğnde, yatıımcısına en yüksek semaye kazancını sağlayan şketle yılla tbayle, ESCOM, ESCOM, LOGO, ANELT, LOGO ve ALCTL şeklnded. Şketlen fnansal pefomanslaı (FP) le getle (G) aasındak lşk, SPSS 20 paket pogamında Speaman sıa koelasyonu le ncelenmş ve sonuçlaı Tablo 8 de ye almaktadı. Şket getlenn hesaplanmasında, lgl dönemlee at günlük kapanış fyatlaından yaalanılmıştı. İlgl vele, ntenet adesnden temn edlmşt. 151

14 The Jounal of Accountng and Fnance July/2017 Tablo 8. Speaman Sıa Koelasyonu Bulgulaı FP-G (2010) FP-G (2011) FP-G (2012) FP-G (2013) FP-G (2014) FP-G (2015) Coelaton Coeffcent -,016 -,467,511,236,396,468 Sg. (2-taled),957,108,074,437,181,107 N Tablo 8 e göe, şketlen TOPSIS yöntemne göe bellenen fnansal pefomans sıalamalaı le get sıalamalaı aasında anlamlı b lşk tespt edlememşt. Bu duum, yatıımcılaın Bosa İstanbul da tasauflaını değelendken, şketlen fnansal pefomanslaını dkkate almadıklaı sonucunu otaya koymaktadı. 6. SONUÇ Teknolojnn, ülkelen ekabet gücünün attıılması ve efah düzeynn yükseltlmes bakımından taşıdığı önemn günden güne atışı, bu sektöde ye alan şketlen de daha statejk b konuma sahp olmasına sebebyet vemekted. Bu kapsamda şketlen gösteecekle fnansal pefomans, hem kend yaşam süele hem de ülke ekonoms açısından önem az etmekted. Bosa İstanbul da şlem göen teknoloj şketlenn TOPSIS yöntem le fnansal pefomanslaının analz edldğ bu çalışmada, yıllaı aasında pefomans açısından en başaılı şketle sıasıyla, ASELS, LINK, ARMDA, LINK, INDES ve DGATE şeklnde geçekleşmşt. Söz konusu sonuç, ASELS şketnn özellkle kamuya yönelk yatıım alanlaına ve ülkenn savunma sanaysne yönelk çalışmalada bulunması le açıklanabl. Öte yandan fnansal pefomans açısından lk sıada bulunan ASELS şketnn dğe teknoloj yatıımında bulunan şketlee de katkı vedğ bu anlamda özellkle faalyet kalılığını ve lkdtesn atıdığı da söylenebl. Çalışma sonucunda teknoloj yatıımlaının büyük ölçekl yatıımla olması nedenyle söz konusu pefomans sıalamasında şketlen lkdtelenn, fnansal yapı çesnde özellkle uzun vadel yatıımlaı fnanse edecek devamlı semaye büyüklüğünün ve kapaste gösteges olaak da duan valık yatıımlaının ön plana çıktığı sonucuna da ulaşılmıştı. Şketlen fnansal pefomanslaı le bosa getle aasında anlamlı b lşknn va olup olmadığının bellenmesne yönelk olaak geçekleştlen Speaman sıa koelasyonu sonucuna göe se, şketlen fnansal pefomanslaı le bosa getle aasında anlamlı b lşk tespt edlememşt. Bu duum özellkle Bosa İstanbul A.Ş. yatıımcılaının fnansal göstegele dkkate alaak yatıım yapmak yene gelen habelee dayalı olaak yatıımlaını şekllenddğ, bu duum da özellkle teknoloj sektöünde gelen habelee göe pozsyon almanın pyasa etknlğnden uzaklaşılmasına neden olduğu şeklnde youmlanabl. Yatıımcılaın hsse alımlaını geçekleştken gelen blgle yene fmalaın blanço ve 152

15 Muhasebe ve Fnansman Degs Temmuz/2017 gel tablolaından elde edlecek sonuçlaa göe kaa vemele hem bosayı etknlğe yaklaştıacak, hem de bosanın ka fısatlaından daha doğu ve sabetl şeklde yaalanılaak uzun vadel b yatıım altenatf şeklnde youmlanmasını sağlayacaktı. KAYNAKLAR Akkaya, G. Cenk (2004), Fnansal Rasyola Yadımıyla Havayollaı İşletmelenn Pefomansının Değelendlmes, Dokuz Eylül Ünvestes İktsad ve İda Blmle Fakültes Degs, Sayı: 19(1), ss Atmaca, Metn (2012), İMKB de İşlem Göen Spo Şketlenn TOPSIS Yöntem İle Fnansal Pefomans Değelendmes, İktsat, İşletme ve Fnans Degs, Sayı: 27(320), ss Bo, Jn - Hadong, L (2008), Reseach on Fnancal Ealy Wanng fo Lsted Companes- Based on TOPSIS Method, ( ). Demel, Ehan (2010), TOPSİS Çok Ktel Kaa Veme Sstem: Tükye dek Kamu Bankalaı Üzene B Uygulama, Gşmclk ve Kalkınma Degs, Sayı: 5(1), ss Feng, C-Mn - Wang, R-Tsu (2000), Pefomance Evaluaton Fo Alnes Includng The Consdeaton of Fnancal Ratos, Jounal of A Tanspot Managemant, Sayı: 6, pp Feng, C-Mn - Wang, R-Tsu (2001), Consdeng The Fnancal Ratos on The Pefomance Evaluaton of Hghway Industy, Tanspot Revews, Sayı: 21(4), pp Km, Gyuta - Jung, Suhee (2011), Explotng The Decson-Makng Tecnque to Exploe The Relatonshp Between The Fnancal Factos and The Stock Pefeence, ( ). Özgüven, Nhan (2011), Kz Dönemnde Küesel Peakendec Aktölen Pefomanslaının TOPSIS Yöntem İle Değelendlmes, Atatük Ünvestes İktsad ve İda Blmle Fakültes Degs, Sayı: 25(2), ss Tolak, Gökhan - Şevkl, Mehmet - Sanal, Mehmet - Zam, Selm (2011), AnalyzngBusness Competton By Usng Fuzzy TOPSIS Method: An Example Of Tuksh Domestc Alne Industy, Expet Systems wth Applcatons, Sayı: 38, ss TÜBİSAD,( 2014). 153

16 The Jounal of Accountng and Fnance July/2017 Uyguntük, Hasan Kokmaz, Tuhan (2012), Fnansal Pefomansın TOPSIS Çok Ktel Kaa Veme Yöntem İle Bellenmes: Ana Metal Sanay İşletmele Üzene B Uygulama, Eskşeh Osmangaz Ünvestes İİBF Degs, Sayı: 7(2), ss Wang, T-Chn - Hsu, J-Chen (2004), Evaluaton of The Busness Opeaton Pefomance of The Lstng Companes by Applyng TOPSIS Method, IEEE Intenatonal Confeence on Systems, Man and Cybenestcs, Sayı: 2, pp Wang, T-Chn - Chang, J-Fang - Anh, T-Ngoc - Chang, T-Sang (2010), Applyng TOPSIS Method to Evaluate The Busness Opeaton Pefomance of Vetnam Lstng Secutes Companes, Intenatonal Confeence on Computatonal Aspects of Socal Netwoks, IEEE Compute Socety, pp Yudakul, Mustafa - İç, Yusuf Tansel (2003), Tük Otomotv Fmalaının Pefomans Ölçümü ve Analzne Yönelk Topsıs Yöntemn Kullanan B Önek Çalışma, Gaz Ünvestes, Mühendslk ve Mmalık Fakültes Degs, Clt 18, No 1, ss Yükçü, Süleyman - Atağan, Gülşah (2010), TOPSIS Yöntemne Göe Pefomans Değeleme, Muhasebe ve Fnansman Degs, Sayı: 1(45), ss