Turk Mevzuatında Mevcut Durum Değerlendirmesi; Tavsiyeler;

Transkript

1 Ülkemiz, Avrupa Birliği ne (AB) aday ülkelerin çevre mevzuatlarının AB mevzuatı ile uyumlaştırılması sürecinde ilerlemenin izlenmesi amacıyla söz konusu projeye 2001 yılında dahil olmuştur. Söz konusu proje çerçevesinde Türk mevzuatının AB Müktesebatı ile yasal düzenlemeler ve uygulama yönlerinden uyumluluk düzeyi yaklaşık 70 e yakın direktif, tüzük ve karar bazında çalışılarak mevzuat uyumlaştırma durumumuz ortaya konmuştur. Bu çalışma ile hem ülkemizin uyumlaştırma sürecindeki ilerlemesi izlenmekte AB nin her yıl aday ülkeler için hazırladığı Đlerleme Raporlarına veri sağlamatadir.

2 Doğa Koruma Sektoru Genel Değerlendirme Turk Mevzuatında Mevcut Durum Değerlendirmesi; Habitat ve türlerin (yabani kus turleride dahil olmak uzere) korunmasi ile ilgili parcali cok sayida hüküm bulundugu Ancak hicbir mevzuatin Habitat ve Kus Direktifi gereklerini tam olarak karşılayamadigi AB doga koruma prensipleri ile celiski yaratacak bazi hukumlerin mevcut oldugu Kara Avciligi Kanununun Direktiflerin gerekleri ile tam uyumlu olmadigi Tavsiyeler; Yeni bir doga koruma kanununu tasarlanip kabul edilmesinin gerektigi Kus ve Habitat Direktifi eklerinin de bu yeni kanun altindaki uygulamalar vasitasiyla uyumlastirilmasi

3 Habitatların ve flora ve fauna türlerinin korunmasıyla ilgili birkaç kanun ve yönetmelik bulunmakla birlikte hiçbiri Direktif in AB gereklerini bütünüyle yerine getirmemektedir. Çelişkili mevzuat hükümleri mevcuttur. AB nin koruma ( conservation ) tanımı, Çevre Kanunda ya çevre korunması ( environmental protection) olarak yansıtılmıştır. Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması Kanunu ile tanımlanan koruma, AB nin tanımıyla örtüşmemektedir. Başka hiçbir AB tanımı yansıtılmamıştır. Çevre Kanunu, Milli Parklar Kanunu ve Su Ürünleri Kanunu nun tümü belirli doğal yaşam alanlarının değiştirilmesini ve/veya bozulmasını engellemeye yönelik önlemler içermektedir. SAClarin tanimlanmasina yonelik hukumler hicbir mevzuatta ele alinmamistir.

4 Ek IV de belirtilen türlerden sadece memeli ve kuşlar Kara Avcılığı Kanunu kapsamında dır. Ek V de listelen türlerle ilgili gerçekleştirilen çalışmaların gözden geçirilmesi ve geliştirilmesi gerektiği, Milli Parklar Kanunu, önemli peysaj özellikleri taşıyan alanların idaresine dair hükümler içermektedir. Ancak tür koruma yer almamaktadır. Gelişigüzel öldürmeler hakkındaki belirli AB hükümleri, Kara Avcılığı Kanunu ve Hayvanları Koruma Kanunu ile düzenlenmiştir. Flora ve faunanın korunması ile ilgili halka yönelik genel bilgi ve eğitim ilerletilmesi için mekanizmaların oluşturulması (Direktif 22. maddesi) konusunun geliştirilmesi Diğer AB yükümlülükleri ve AB Direktifi Ekler, mevcut mevzuatta yansıtılmamıştır.

5 Mevzuat %74 uyumludur. Temel mevzuatı Kara Avcılığı Kanunu ve Sulak Alanlar Yönetmeliği oluşturmaktadır. Kara Avcılığı Kanunu, Kuş Dırektıfının Madde 2 ve 3 ün genel gereklerini kısmen yansıtmaktadır. Kara Avcılığı Kanunu, Direktif te ifade edilen avlanma ile ilgili yükümlülükleri birçoğunu yansıtmaktadır. Direktif Ek V'te belirtilen gerekleri yansıtılmamıştır. Diğer tüm ekler, ya yalnızca kısmen yansıtılmış ya da hiç yansıtılmamıştır.

6 ERM: Eamon Barret, Alistair Fulton, Anna MacGillivray, Sabine Hoefnagel. MedConsult: Sema Alpan, Filiz Demirayak, Gülün Egeli, Nesrin Algan

7 Proje adı: Biyolojik Çeşitliliğin Korunmasıyla Đlgili Mevzuatın Gözden Geçirilmesi Ve Rasyonelleştirmesine Đlişkin Katılımcı Çalışmaya Teknik Yardım Alt Projesi Başlangıç-Bitiş Tarihi: Haziran 2002-Haziran 2003 Projenin amacı: Türkiye de doğanın ve biyolojik çeşitliliğin korunmasına yönelik mevcut mevzuata ilişkin başlıca konuların katılımcı bir yaklaşımla analiz edilmesi ve bu konulara ilişkin bir stratejinin geliştirilmesidir. Proje Çıktısı: Biyolojik Çeşitlilik Yasal Çerçeve Stratejisi Danışman Firma: ERM (Đngiliz ) Med Consult (Yerli Taşeron)

8 Biyolojik çeşitliliğin korunması için aşağıda sıralanan başlıca üç çeşit mevzuatın ve politikaların uyumlu ve akılcı hale getirilmesi: Türkiye nin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler ve anlaşmalar Ulusal mevzuat ve politikalar AB nin biyolojik çeşitliliğin korunmasına ilişkin müktesebatı

9 Strateji, bu amaç ve hedeflere ulaşmak için bir yol haritası Katılımcı süreç: Çalıştaylar (workshop lar): 3 adet Teknik Çalışma Grupları: 4 adet Biyolojik Çeşitlilik Yasa ve Politika Değerlendirme Komitesi (BÇYPDK)

10 Teknik çalışma gruplarında ele alınan konular ve değerlendirme, Türkiye de doğa koruma ve biyolojik çeşitliliğin sürdürülebilir kullanımı konularında nasıl bir yasal düzenleme getirilebileceği konusunda yaklaşımlar Yeni doğa koruma yasasının hazırlanması sürecinin tanımlanması, Yeni Yasanın Kapsamı(hangi ana temaları içermesi gerektiğini) Tür koruma, habitat koruma, kurumsal düzenlemeler konularıyla ilgili temel hükümleri, Yeni doğa koruma yasasının hazırlanmasına yönelik yönlendirme ve çalışma gruplarının tanımlanması, Uygulamaya yönelik eylem planı ve bütçesinin tanımlanması, Doğa koruma yasasının AB ye Uyum Ulusal programına alınması sağlandı, ( 2003 Haziran-Temmuz)

11 Teknik Çalışma Grupları Tarafından Belirlenen Belli Başlı Konuların Özet Sunumu KONULAR YAŞAM ALANLARI TÜRLER Amaçlar: 1) Uluslar arası taahhütleri yerine getirme 2) Türkiye nin bu alandaki hedeflerini gerçekleştirme 3) AB gerekliliklerini yerine getirme Kurumsal sorumlulukların net olarak belirlenmesi + eşgüdüm (koordinasyon) Çerçeve sözleşmelerde yer alan taahhütlerin ve raporlama gerekliliklerinin içselleştirilmesi Mevzuatın uygulanmasında boşluklar Habitat Direktiflerindeki alanlarla eşitlik Alanların yönetiminde yasal sorumlulukların birbiriyle örtüşmesi Yönetim amaçlarının belirlenmesinde hangi kuruluşların başı çekeceği konusunda netlik olmayışı Yaşam alanlarıyla aynı (Ramsar, Bern, CITES, Barselona) Kırmızı listenin hukuki bir statüsünün olmaması, türler konusunda özel bir kanunun bulunmaması Türlerin korunmasına ilişkin genel sorumlulukların net olmaması Alan belirleme ölçütlerinin ve kriterlerinin terminolojisinin netliği Kapsayıcılık Alan belirlemede ölçütler ve terminolojinin tutarsız kullanımı, bunların IUCN ve diğer standartlara tam uymaması Denizlerdeki yaşam alanlarının, bozkırların ve kıyı ekosistemlerinin yeterince korunmaması Koruma altına alınmayan alanların korunmasında yetersizlik; örneğin tarım alanlarının biyolojik sürdürülebilirlik açısından gerektiği gibi yönetilmemesi. Kırmızı Listede yer alan türlerle net bir uygunluk bulunmaması Halen geçerli olan Kara Avcılığı Kanunu nun korunması gereken bütün türleri kapsamaması Bern ve Barselona listelerinin (Deniz kaplumbağaları, belirli fok türleri, memeli deniz hayvanları) içermesi; ancak, birçok bitki, böcek, omurgasız canlı, deniz memelisi ve yosunla, bazı kuşlar ve sürüngenlerin tam olarak kapsanmaması Yasalardaki gereksiz tekrarlar Kültür ve Tabiat Varlıklarını Kor Kan, Özel Çevre Koruma Alanları Hk KHK, Milli Parklar Kanunu (Madde 3) ve Çevre Kanunu arasında örtüşmeler olması Önerilen Kara Avcılığı Kanun Tasarısı ile korunan alanlara ilişkin yasalarda muhtemel çakışmalar bulunmsı

12 Yasal düzenlemelerdeki uyuşmazlıklar Aşağıdaki başlıklarda doğa koruma ile ekonomik kalkınma arasında mevzuat açısından bir tutarlılık bulunmaması ve uyuşmazlıkların göze çarpması: Endüstri Geliştirme Alanları; Turizm Teşvikleri; Serbest Ticaret Bölgeleri; Teknoloji Geliştirme Alanları; Devlet Su Đşleri (DSĐ); Bataklıkların Kurutulması ve Bundan Elde Edilecek Topraklar Hakkında Kanun, Đmar Kanunu; Su Ürünleri Kanunu; ve Madenlerle ilgili kanun, vb. Uygulama ve yaptırımlar Sürdürülebilir kullanıma yönelik teşvikler Halkın katılımı Belirli yaptırımlar bulunması, ancak Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu dışında bu yaptırımların yeterince caydırıcı olmaması Sürdürülebilir kullanım için açık teşviklerin olmaması (örneğin, koruma altındaki alanlarda kiralama işlemleri ve orman kaynaklarına ilişkin sürdürülebilirlik hükümlerinin güçlendirilmesi gerekmektedir) Milli parklarla diğer korunan alanlardan elde edilen gelirlerin yerel ölçekte koruma çalışmalarına aktarılmaması. ÇED dışında halkın katılımını sağlayacak mekanizmaların bulunmayışı Türkiye deki yasalarda halkın katılımını engelleyen hükümler bulunmamakla birlikte; doğanın korunmasıyla ilgili halen yürürlükte olan mevzuatta korunan alanlardaki planlama ve yönetim çalışmalarına ya da yararların paylaşımı, bilgilendirme ve raporlama gibi konularda halkın katılımını aktif olarak özendirecek hükümlerin olmayışı. Diğer politikalarla etkileşim Karar alma/çed Đzleme, raporlama, toplama ve muhafaza bilgileri Doğanın korunmasına yönelik müdahale ve girişimlerde halkın katılımını artırmak amacıyla kapasite geliştirilmesine ihtiyaç olması VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planının, doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı ilkesinin sektörel planlara içselleştirilmesi gereğini belirlemesi; bununla birlikte mevcut sektörel planlarda biyolojik çeşitlilik ve doğa koruma başlıklarına yer verilmemesi (tarım, ormancılık ve balıkçılık politikaları hariç). Đlgili taraflara (örneğin Milli Park Yönetimlerine) korunan alanlarda yapılacak işlerle ilgili öneriler konusunda danışılmaması; karar verme süreçlerinde pek çok ekonomik etkinliğin doğanın korunmasına ilişkin duyarlılıkların önüne geçmesi. Haritaların/ koruma altındaki kuşların, bitkilerin ve böceklerin yerlerini belirten ve ÇED açısından önem taşıyan bilgilerin ya hiç olmaması ya da güncelliğini yitirmesi. Yıllık izleme zorunluluğunun bulunmaması Yaşam alanlarının korunmasıyla ilgili bilgilerin kamusal alanda bulunmasını gerektiren bir hükmün olmaması Đzlemeyi zorunlu kılan bir hükmün bulunmaması Uluslararası Sözleşmelerde belirtilen tehdit altındaki türlerle ilgili düzenli rapor zorunluluğu olmaması Türlerin durumu ile ilgili tek rapor zorunluluğu, Merkezi Avlanma Komisyonu tarafından hazırlanan yıllık raporlar için geçerli

13 SEÇENEKLER

14 1. Seçenek Yasa Değişikliğine Đlişkin Seçenekler Diyagramı Daha geniş çaplı habitat korumayı kapsayacak şekilde değiştirilmiş Milli Parklar Kanunu Özel Çevre Koruma Alanları Hakkında KHK Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu Uluslararası Sözleşmelerdeki taahhütlerin içselleştirilmesi için değiştirilmiş ÖÇKA KHK Daha geniş çaplı fauna ve flora korumayı kapsayacak şekilde değiştirilmiş KAK yeni Biyogüvenlik Yasası 2. Seçenek Bütün korunan alanları ve habitat korumayı kapsayacak şekilde ÖÇKA KHK ve KTVKK'nın doğa kısmını içeren değiştirilmiş Milli Parklar Kanunu ÖÇKA Hakkında KHK Değiştirilmiş Kara Avcılığı Kanunu (türleri içermeyen) Değiştirilmiş Kültür Varlıklarını Koruma Kanunu yeni Fauna ve Flora Koruma Kanunu yeni Biyogüvenlik Yasası MPK= ÖÇKA = 1-4. Seçeneklerin Gerekleri: - tür listelerini, belirlenmiş alanları vb.'ni içeren eklere; - koruma alanlarının belirlenmesi için merkezi bir merciye; - Uluslararası Sözleşmeler'in bütün gereklerinin uygun biçimde kapsanmasına; - çelişkileri ortadan kaldırmak için diğer sektörel yasalarda değişikliklere; - vb. Milli Parklar Kanunu Özel Çevre Koruma Alanları

15 3. Seçenek KAK= Kara Avcılığı Kanunu KHK= Kanun Hükmünde Kararname Değiştirilmiş Milli Parklar Kanunu ÖÇKA KHK'sini, Milli Parklar Kanunu'nun ve KTVKK'nın doğa koruma kısmını ve KAK'ın tür koruma kısmını içerecek şekilde değiştirilmiş Çevre Kanunu Değiştirilmiş Kara Avcılığı Kanunu (türleri içermeyen) ÖÇKA Hakkında KHK Değiştirilmiş Kültür Varlıklarını Koruma Kanunu yeni Biyogüvenlik Yasası yeni mevzuat değiştirilmiş mevzuat 4. Seçenek var olan mevzuat Değiştirilmiş Milli Parklar Kanunu Doğa Koruma ve Biyolojik Çeşitliliğin Sürdürülebilir Kullanımına ilişkin yeni yasa. Bu yasa ÖÇKA KHK'sini, KTVKK'nın ve MPK'nın doğa kısmını ve Kara Avcılığı Kanunu'nun tür koruma kısmını içerebilir. Değiştirilmiş Kara Avcılığı Kanunu (türleri içermeyen) ÖÇKA Hakkında KHK Değiştirilmiş Kültür Varlıklarını Koruma Kanunu yeni Biyogüvenlik Yasası

16 Güçlü yanlar Amaçlara Uygunluk Ulusal ve uluslararası amaçlarla AB amaçlarına fevkalade uygun Doğa koruma ve biyolojik çeşitlilik alanında geçerli ulusal mevzuatta ortak bir sistem ve ilkeler yerleştiriyor Gelecekteki Değişiklikleri Kapsayabilme Çerçeve yasa, gelecekteki yasal/idari değişiklikleri, gözden geçirmeleri, yeni yasa veya yönetmelikleri vb. kapsayabilecek nitelikte Uygulamaya Đlişkin Konular Doğa koruma/biyolojik çeşitlilik alanındaki uygulamalarda ortaklık sağlanması açısından net bir çerçeve ortaya koyuyor. Pratik Olup Olmama Yasal değişiklik süreçlerine odaklanıyor. Fırsatlar Amaçlara Uygunluk Halen mevcut ve gelecekteki yükümlülükler için net ve uyarlanabilir bir çerçeve sunuyor. Gelecekteki Değişiklikleri Kapsayabilme Zaman içindeki idari/yasal değişiklikleri kapsayabilecek esnekliği taşıyor. Uygulamaya Đlişkin Konular Uygulamada bütünlüklü ve tutarlı bir sistemin geliştirilmesini sağlayacak mekanizmaları içeriyor uygulamaya ilişkin bütün konuların gözden geçirilmesini gerektirecek. Pratik Olup Olmama Mevcut yasal düzenlemelerin net belirlenebilir bileşenlerinde değişiklik gerektiriyor. Zayıf yanlar Amaçlara Uygunluk Bir dizi bakanlık arasında, kullanılan çok sayıdaki kavram ve terim üzerinde mutabakata varılmasını gerektiriyor Gelecekteki Değişiklikleri Kapsayabilme Belirlenen bir husus yok Uygulamaya Đlişkin Konular Uygulama mekanizmalarının derinliğine değerlendirilmesini gerektiriyor ki, bu da karmaşık ve zaman alıcı bir çalışmadır. Pratik Olup Olmama Yasal düzenlemelerde bugün yer alan kimi hükümlere ilişkin değişiklikleri gerektiriyor; ayrıca yasal ve idari düzenlemelerde birtakım önemli değişikliklerin yapılması gerekiyor. Riskler Amaçlara Uygunluk Ulusal, uluslararası ve AB düzeyindeki amaçların tek bir yasa metninde yer alması muğlaklık yaratabilir. Gelecekteki Değişiklikleri Kapsayabilme Belirlenen bir husus yok Uygulamaya Đlişkin Konular En azından uygulamanın ilk evrelerinde idari karışıklıklara ol açabilir. Pratik Olup Olmama Muhtemelen yasal ve idari açılardan köklü değişiklikler gerektirecektir.

17 Yeni Yasanın Kapsamı Kavramlar ve Tanımlar Kavramlar ve Tanımlar Bunlar uluslararası düzenlemeler il AB Kuş ve Habitat Direktifleri'ne dayanmalıdır Kurumsal Düzenlemeler Kurumsal Düzenlemeler - Çevre ve Orman Bakanlığı'nın yasanın uygulanmasından sorumlu kuruluş olarak görev verilmesi; - Doğa koruma için bir ulusal danışma konseyinin kurulması; - Merkezi, bölgesel ve yerel fonksiyonların tanımlanması ve ilgili kuruluşlara tayin edilmesi; - Çevre ve Orman Bakanlığı'nın diğer kuruluşlar arasında koordinasyonu ve işbirliğini sağlamasının ve bunun için gerekli mekanizmaları tanımlaması. BÇD, AB Habitat ve Kuş Direktifleri Alan ve Türlere Özgü Önlemler ve Biyoçeşitliliğin Korunması için Planlama - Korunan alan kategorileri, Korunan alanların amacı ve yönetimi, korunan alan ve tampon bölge yönetimi; - Ekosistem rehabilitasyonu; - Türler için genel koruma; - Özel olarak korunan türler (tür eylem planları); - Tehdit altındaki türlerin ticareti; - Ex-situ muhafaza; - Tarım ve gıda açısından önemli türler; - Yabancı ya da yeniden aşılanmış (re-introduced) türler; - Đzleme ve raporlama; - Yönetim planlaması; - Ekonomik teşvikler ve mali önlemler; - Araştırma programlarının oluşturulması ve kalıcılığının sağlanması.

18 Yeni Yasanın Kapsamı Yarar Paylaşımı ve Yerel Bilgi Yarar Paylaşımı ve Yerel Bilgi - Yarar paylaşımı; - Yerel halkın deneyimleri, bilgi ve yenilkleri Halkın Katılımı Halkın Katılımı Yasa halka aşağıdakileri sağlamalıdır: (a) Biyolojik çeşitliliğe ve bileşenlerine ilişkin, çevresel ve stratejik çevresel etki değerlendirmelerini de kapsayacak şekilde karar alma süreçlerine katılım; (b) Bilinçlendirme ve eğitim programları dahil, biyolojik çeşitlilik ve bileşenleri ile ilgili bilgiye erişimin sağlanması ; (c) Yargı sistemine erişimin sağlanması. Yaptırım Yaptırım ve Cezalar - Yasanın yaptırımları konusunda yetkilinin belirlenmesi; - Uygulanabilir yaptırım tedbirlerinin tipleri; - Yasanın ihlali için farklı seviyede cezalar; - Cezaların belirli zaman çerçevelerinde gözden geçirilme gereği (örn: her iki yılda bir defa)

19 *Habitatlar ve türler ile ilgili envanter oluşturulmasına, *Habitat ve habitat içinde yaşayan türlerin izlenmesi için bir sistem kurulmasına, *Koruma statüsü olmayan alanların ve bu alanlarda yaşayan türlerin korunmasına *Tanımlama ve sınıflama ile ilgili, Avrupanın önemli doğal habitat tipleri, özel önemi olan hayvan ve bitki türleri, özel önemi olan hayvan ve bitki türleri, *Flora ve faunanın ve yaşam ortamlarını fiziki ve kalkınma planlarında dikkate alınması Korunan Alanlar Aginin olusturulmasi Yonetim Planlarinin tanimlanmasi

20 Yasalasma sureci Bilimsel destek Envanter calısmaları Ilgili taraflarla ulusal ve uluslararası etkin koordinasyon Kurumsal kapasite Finansal destek

21 Sabrınız icin TESEKKURLER