makale - article Özet

Transkript

1 m ISSN Dergii 52 (2007) Bir Klima Santralindeki So utma Siteminin Termodinamik Taar m ve Tetleri Thermodynamic Deign And Tet Of An Air Handling Unit Cooling Sytem Prof. Dr. Nuri Yücel Mak. Yük. Müh. Murat Özer - Üyei Özet So utma kapaitei 24,9 kw olan ve R 407C gaz yla çal flan bir klima antralinin, o utma iteminin termodinamik taar m yap lm flt r. So utma iteminde bulunan buharlaflt r c, kompreör ve yo uflturucu gibi ünitelerin kapaite heaplamalar yap lm fl ve uygun boru çaplar belirlenmifltir. Bu heaplamalardan onra, de iflik d fl hava flartlar n n o utma kapaiteine olan etkiini ve teorik heab n do rulu unu görebilmek amac yla bir deney düzene i haz rlanm flt r. Hava taraf o utma kapaitei ile ak flkan taraf o utma kapaiteleri karfl laflt r lm flt r. Sonuçlar her iki ölçümün de birbirleriyle ve teorik heapla uygun oldu unu götermifltir. Anahtar Sözcükler: Klima antrali, buhar k flt rmal o utma çevrimi, de ifltiricii, gizli, logaritmik cakl k fark. Abtract Thermodinamic deign of the cooling ytem of an air handling unit, which i working with R 407 ga and ha cooling capacity of 24,9 kw, ha done. The capacitie of the unit in cooling ytem uch a evaporator, compreor and condener, were calculated and uitable pipe diameter were determined. After that calculation, a tet tand prepared to ee the effect of variou upply air condition on the cooling capacity and check the theoretical calculation. The cooling capacity from air ide meaurement and refrigeration ide meaurement were compared. The reult howed that the both meaurement are conitent with each other and with the theoretical calculation. 1. Girifl Klima antrali taar m nda dikkat edilmei gereken ilk konu mahal flartlar n n do ru tepit edilmeidir. Aki halde, yat r m maliyetleri yükek olacakt r veya item yeteriz kalacakt r ve itenmeyen flartlar oluflacakt r. Bununla birlikte item de- iflebilen d fl hava flartlar na göre enek davranabilmelidir. Yani; havan n erin oldu u günlerde o utma kapaiteinin tamam kullan lmamal d r. Bu nedenle otomatik kontrol cihazlar n n önemi çok fazlad r. Ancak, yanl fl taarlanm fl bir iteme otomatik kontrol cihazlar da müdahale edemez. Bu çal flmada, o utma kapaitei 24,9 kw olan bir klima antralinin o utma itemine ait termodinamik taar mlar yap lm flt r. Yap lan taar m, de iflik d fl hava flartlar nda kontrol edilmifltir. Tetlerde kapaiteyi etkileyen unurlar tepit edilmifl ve bunlar n nedenleri incelenmifltir. Sonuçlar ie gizli - n n ne kadar önemli oldu unu ortaya ç karm flt r. 2. Yap lan Kabuller Klima antralin termodinamik taar m na mahal flartlar n n belirlenmeiyle bafllan r. Bunun yan nda mahal flartlar ndan ba m z olan, o utucu ak flkan, afl r o utma ve k zg nl k miktarlar gibi özellikler de belirlenmelidir. Afla da yap lan kabuller litelenmifltir. Rak m : 895 m Yaz flartlar : Kuru termometre 34, yafl 20 C Vantilatör mak. hava debii: m 3 /h So utma kapaitei : 24,9 kw So utucu ak flkan : R407 C Buharlaflma cakl : 7 C Yo uflma cakl : 49 C Afl r o utma : 5 C K zg nl k : 10 C Birçok yükek kapaiteli modern o utma uygulamalar nda, enerji harcamalar n minimum düzeyde tutmak için item çift kompreörlü olarak taarlan r. Bu taar mda da çift kompreör kullan lm flt r ve izantropik verimi %67,6 al nm flt r. Sitem hava flartlar na ba l olarak ya tek ya da çift kompreörlü olarak çal flacakt r. Dolay yla, kompreör ile buharlaflt r c ara ndaki ba lant dan ve ba lant elemanlar ndan ikifler tane kullan lacakt r. Kapaite heaplamalar o utma kapaiteinin yar dikkate al narak yap lm flt r. So utma itemlerinde boru içeriindeki ak fl çift fazl oldu u için ve ak fl n üreklili i k k de iflti i için, teorik analiz gerçek de erlerden bir miktar farkl olacakt r. ba nç kayb yerine doyma cakl ndaki cakl k düflümü al nm flt r ve bu cakl k fark n n korunma n a layacak boru çap eçilmifltir. Buhar k flt rmal o utma çevrimlerindeki en kritik boru hatt emifl hatt d r. Burada yükek çapl boru eçimi; 40

2 o utma ya n n boru içerinde birikmeine ve boru maliyetlerinin artma na neden olur. Çap n küçük eçilmei; ba nç ve cakl k kay plar n, kompreördeki gürültüyü ve kompreörün harcad gücü artt r rken o utma kapaiteini düflürecektir. 3. Kapaite Heaplamalar ve Sitem Taar m So utma çevriminin P-h diyagram fiekil 2 de verilmifltir. Bu diyagramlarda yer alan noktalar n ne anlama geldikleri ie afla da verilmifltir. 1 2: Kompreör girifl ç k fl bölgei. 2 3: Bama hatt. 2: deal çevrimde kompreör ç k fl, 3'': Yo uflma nokta (19,36 bar, 49 o C). 3''4'm: 3'' ile 4' noktalar ara ndaki orta nokta. 4' 4: Afl r o uma bölgei. 3 4: Yo uflturucu girifl ç k fl bölgei. 4 5: Genleflme valfi girifl ç k fl bölgei. 56''m: 5 ile 6'' noktalar ara ndaki orta nokta. 6'': Buharlaflma nokta (5,85 bar, 7 o C). 6'' 6: K zg nl k bölgei. 5 6: Buharlaflt r c girifl ç k fl bölgei. 6 1: Emifl hatt. u QAS = 4,97-1 ni -I 3 :i 4 \ 7 QL -.f I Afl r o utma, o utma kapaiteinin.!ÿ %4,97 lik bir k m n oluflturmaktad r..'ÿ t. 1 r:" r 1 t 3ı; m fiekil 2. So utma itemi P-h diyagram. fiekillerde yer alan noktalar n termodinamik de erleri ie Tablo 2 de verilmifltir. / QfCiz -mgaz (h6 -h6 ) = 0,07621 (421,58-411,93) = 0,7354 / / QKIZ 100 = 5,9 r"' n a* ıti :H n im AFI n( JM III JU ı:o I-H rÿ.i n QL Kızgınlık ie oğutma kapaiteinin %5,9 luk bir kımını oluşturmaktadır. OT 12,45 COP =-= = 3,577 bulunur. 3,48 Wg Nokta P bar] T [ C v jdm Vkgl h [kj/kg] kj/kg.k 5,84 18,10 42,75 422,65 1, ,37 71,07 13,52 453,54 1, ,37 83,74 14,58 468,34 1, ,36 82,64 14,50 467,09 1,8419 3" 19,36 49,00 11,31 425,33 1, ,17 43,91 0,95 266,35 1, ,17 38,91 0,93 258,22 1, ,96 3,14 11,08 258,22 1,2096 6" 5,85 7,00 40,09 411,93 1, ,85 17,00 42,42 421,58 1,7993 Tablo 2. Çevrimlere ait noktalar n termodinamik özellikleri. Buharlaştırıcı ( Q ). yoğuşturucu ( Qj ) ve kompreör (Wg) kapaiteleri Eş.(1) yardımıyla heaplanabilir. Q = mgaz- Ah mgaz - QL (1) 12,45 kg = 0,07621[ ] (h6-h5) (421,58-258,22) Wg -mgaz'otj h j ) = 0,07621 (468,34-422,65) = 3,48[kW] QH = mgaz-(h3-h4) veya; QH =QL+Wg QH = 0,07621 (467,09-258,22) = 15,92[kW] veya, QH =12,45+3,48 =15,93[kW] QAS -mgaz (h4, -II4) = 0,07621 (266,35-258,22) = 0,6195 [kw] 41

3 çaplar n n belirlenmei için uygulanma gereken ilk ad m, eflde er boru uzunluklar n n belirlenmeidir. Ancak bunun yap labilmei için ilk olarak tahmini boru çaplar ve düz boru uzunluklar belirlenir. Bu tahmini çaplara göre de eflde er boru uzunluklar ç kart l r. Tüm bak r borular için o utma uygulamalar nda en çok tercih edilen L tipi bak r boru kullan lm flt r. Daha onra her bir boru hatt ndaki ak flkan h zlar tepit edilir ve o hat için belirlenen kriteri a lay p a lamad na bak l r. Daha onra da ASHRAE Tablolar ndan yararlan larak kapaite kontrolleri yap l r. Kapaite a lanm yora tekrar yeni bir tahmini boru çap belirlenir. Tablo 1 de tahmini boru çap na göre elde edilen eflde er boru uzunluklar ve ak fl h zlar verilmifltir. ASH- RAE Tablolar ndan da yaralan larak kapaite kontrolleri yap lm fl ve tahmini çaplar n uygun oldu u görülmüfltür. Hattı Tahmini Çapı Elemanı Eşdeğer Uzunluğu (m) Adet 90 tandart direk 0,8 6 Düz Boyu (m) Toplam Eşdeğer Uzunluğu (m) Ortalama Özgül Hacim (m3/kg) Tablo 1. hatlar ndaki toplam eflde er boru uzunlu u ve ak flkan h z. Akışkan Hızı (m/) fu 7/8" Tee yan çıkış 1,6 1 2,5 10,2 0, , tandart "U" dönüşü 1, tandart direk 0,6 4 Tee yan çıkış 1,3 1 5/8" 3,2 7,5 0, ,51 3oa Kompreör çıkış 0,6 1 valfi 90 tandart direk 0,5 10 Gözetleme camı 0,3 1 Selenoid valf 5,5 1 E 1/2" Kondener M kollektöründe ani 0,55 1 genişleme Direk kapama 2,2 2 valfi H c 3 2 V * P 4 19,75 0, ,9 Emig Kanalı 1 Egzoz filtrei EU 3 2 Apiratör fiekil 1 de klima antraline ait item ak fl flema ve gaz devrei görülmektedir. Burada havan n ve o utucu ak flkan n izledi i yollar flematik olarak verilmifltir. Hava için iki ayr yol harita görülmektedir. Bunlardan birii mahaldeki havan n emifline ait, di eri ie taze havan n mahale üflenmeine aittir. So- utucu ak flkan için ie iki ayr gaz devrei görülmektedir. Buradaki amaç, düflük o utma kapaitelerinde kompreörün harcad yükü azaltmak ve COP de erini yükeltmektir. Taar m ve tetler itemin tek devrei için yap lm fl ve o utma kapaitei olarak toplam o utma kapaiteinin yar yani, 12,45 kw, al nm flt r. 6 5! 3 Egzoz ve emiş damperleri 4 1. Kademe filtre F5 : 5 Iıtıcı batarya Üfle me Kanalı J 9 : c 6 Buharlaştı rıcı!p m : 0 7 Elektrikli ııtıcı i 71 S 8 Buharlı nemlendirici 9 Vantilatör 3) (4 5 T' Kademe filtre EU7 6 7) ( A Iga k/yükek baınç manometreleri 12 Kompreör Yoğuşturucu 14 Sıvı depou 15 Filtre kurutucu 2. Devre 16 Gözetlememem kontrol camı f i 17 Sıcak gaz enjekiyon valfi 1. Devıe İLT 18 Sıcak gaz by-pa hattı 19 Genleşme valfi 19) ( fiekil 1. Sitem ak fl flema ve gaz devrei. 42

4 Problem: 4. Termodinamik Tet ve Analizler Taar m yap lan klima antrali için haz rlanan deney düzene i fiekil 3 ve fiekil 4 de verilmifltir. Kapaite kontrolleri için o utma itemi, buharl nemlendirici ve vantilatör üniteleri çal flt r lm flt r. Anemometre (debi ölçümü) Sıcaklık Senörü f Ii T T T2 [6C], 02 [%] Nem Senörü Montaj kolaylığı ağlamayan, montajı zor banyo üzgeçleri Çözüm: ERTEM "Pureflow" erii banyo üzgeçleri Baınç Ayarlayıcı Damper & & & m co a> > : 1 Ol Taze <8 fiekil 3. Deney düzene i - 1. Nem Senörü Sıcaklık Senörü fiekil 3 de görüldü ü gibi klima antralinin taze hava emifl damperine ve üfleme a z - na kanallar ba lanm flt r. So utma iteminin çal flt r labilmei ve farkl taze hava flartlar oluflturabilmek için, emifl kanal na 25 kw l k elektrikli t c ve 50 kg/h lik buharl nemlendirici konulmufltur. fiartland r lm fl olan taze havan n cakl n ve ba l nemini ölçebilmek için de cakl k ve nem enörleri yine emifl kanal nda mevcuttur. Üfleme kanal na ie hava debii ve ba nç ölçümü için anemometre, yine cakl k ve ba- l nem de erleri için de cakl k ve nem enörleri konulmufltur Hava Taraf nda Yap lan Ölçümler Hava debii üzerinden o utma kapaitei kontrolü Efl 2 ile yap lacakt r. Bu eflitlikte yer alan entalpi ve yo unluklar ie pikometrik diyagramdan okunacakt r. Q = V.ρ. (h 1 - h 2 ) (2) Burada; V = hava debii [ m 3 kg kj ], ρ= havan n yo unlu u [ ],h= entalpi [ ] kg ı Şartlandırılmış Taze Hava Hava * e T1 [ C]. 01 [%] Taze Hava DamperiP Soğutucu erpantin m 3 f+e) Reklam alanıdır. "Pureflow" banyo üzgeçlerinin özellikleri - Yükekliği ayarlanabilen telekopik üt gövdei ile eviye ayar imkanı ağlar. - Her iki ekende üt gövdenin eğimi ayarlanabilir. - Döşemeye uygunluk göterebilmei için üt gövde kendi ekeni etrafında rahatça döndürülebilir. - Sökülebilir koku fermetürü ile rahatça temizlik ve bakım yapılabilir. Ertem Pureflow erii banyo üzgeçleri EN 1253 Avrupa Standardına uygundur. Sıhhi Teiattaki özel orunlarınızın çözümü İçin ERTEM in ürün ve hizmetlerinden faydalanın. Çözüm ERTEM de başlar! ertem 43 Ertem Hijyen Teknolojii A.Ş. Genel Merkez: Çetin Emeç Bulvan ö.cadde No:65/l Öveçler/Ankara Tel: Fak: info@ertem-anitaiy.com

5 Hava taraf için yap lan ölçümler Tablo 3 de verilmifltir. Burada yap lan tüm ölçümlerde hava debii 0,861 m 3 / olarak okunmufltur. fiekil 3 de de göterildi i üzere, Tablo 3 de yer alan T 1, Ø 1 ve h 1 de erleri ra yla; girifl hava kuru termometre - cakl n, ba l nemini ve entalpiini göterirken; T 2, Ø 2 ve h 2 de erleri yine ra yla; ç k fl hava kuru termometre cakl - n, ba l nemini ve entalpiini ifade etmektedir. g ve Q de erleri ie ra yla, havan n girifl flartlar ndaki yo unlu unu ve itemin o utma kapaiteini götermektedir. Ölçüm onuçlar ndan teorik heaba en yak n olan, 8 no lu ölçümdür. So utma kapaitei Efl. 2 den de anlafl laca gibi Øh ile do ru orant l olarak de iflmektedir. En büyük kapaite 7 no lu ölçümde, en küçük kapaite ie 1 no lu ölçümde Ölçüm T, [ C] 0ı ı%] hı [kj/kg] T 2 [ C] 02 %] h2 [kj/kg] Tablo 3. Hava taraf nda yap lan ölçümler p [kg/m3] Q [kw] 1 22, , ,6 1,08 7, , ,1 15, ,4 1,07 8, , ,5 19, ,5 1,06 11, , ,2 17, ,9 1,06 9,4 5 28, ,2 18, ,1 1,05 10, , ,8 19, ,5 1,05 11, , ,9 20, ,8 1,05 12, , ,2 19, ,5 1,04 12, , ,4 19, ,5 1,04 11, , , ,4 1,02 12,17 OJ03D n JC S o,oıa o 2 h=50 kjlkg /I/Y4/ _ h= SO kjlkg -*/ / / / 7/- h»70 kjlkg X ES S 1/ _ 2f 2 giriş ıcaklığı olan 30,4 C ye denk gelen entalpi değeri kj/kg olarak okunmuştur. Buna göre; I 0,010 tı=30 kj.'kg ö-- 7 g x o Kuru termometre ıcaklığı jc) fiekil 4. 1, 7 ve 8 nolu ölçümlerin pikometrik diyagramda göterimi. fiekil 4 e göre; 1 ve 8 nolu ölçümlerde duyulur o uma gerçekleflmifltir. Yani; o uma üreince özgül nem de iflmemifltir. 7 nolu ölçümde ie havan n girifl ba l nemi yükek olma ndan dolay duyulur o uman n yan nda gizli dan dolay ayr ca bir o uma gerçekleflmifl ve havan n girifl flartlar ndaki özgül nemi azalm flt r. 7 nolu ölçüm için bahedilen ve gizli dan gelen o uma kapaitei Efl 3 yard m yla bulunabilir. fiekil 4 e göre; 1 ve 8 no lu ölçümlerde duyulur o uma gerçekleflmifltir. Yani; o uma üreince özgül nem de iflmemifltir. 7 no lu ölçümde ie havan n girifl ba l nemi yükek olma ndan dolay duyulur o uman n yan nda gizli dan dolay ayr ca bir o uma gerçekleflmifl ve havan n girifl flartlar ndaki özgül nemi azalm flt r. 7 no lu ölçüm için bahedilen ve gizli dan gelen o uma kapaitei Efl 3 yard m yla bulunabilir. 44

6 Qg=Vxpx(wrW2)xhfg Burada; kg nem Wÿ2=giriş ve çıkış özgül nemi [ kg kum hava ki hf =doymuş u buhanmn entalpii[ ] Burada yer alan doymufl u buhar n n entalpii de eri, havan n fizikel özelliklerini göteren tablolardan okunur. Tablodan Q g Yani; 7 no lu ölçümdeki kapaitenin %27,5 i gizli dan kaynaklanmaktad r. Genel olarak, o utma olay nda girifl hava ba l nemi artt kça, o utma kapaitei de artar. Tabii bunun yan nda, kuru termometre cakl n n da etkii çok önemlidir. Kuru termometre cakl da artt kça, logaritmik cakl k fark n n artma ndan dolay yine kapaite art fl beklenir. Ancak, buradaki art fl ba l nemin kapaiteye olan etkii kadar de ildir. Bunu görebilmek için 8, 9 ve 10 no lu ölçümlere bakmam z yeterli olacakt r. 9 ve 10 no lu ölçümlerde ba l nem oranlar ayn iken, 10 no lu ölçümde kuru termometre cakl, 9 no lu ölçüme göre 1,2 o C daha yükektir ve kapaitei de 0,62 kw daha fazla ç km flt r. Ancak, 8 ve 10 no lu ölçümleri karfl laflt rd m zda ie; 8 no lu ölçümün kuru termometre cakl, 10 no lu ölçüme göre 0,6 o C daha düflük olma na ra men, ba l neminin daha yükek olma ndan dolay kapaitei 0,09 kw daha fazla ç km flt r. Bunun nedeni ie gizli d r. Ba l nem oran artt kça o uma ra nda havada bulunan u buhar yo unlafl r ve içindeki y d flar atar. Hava taraf nda yap lan ölçümlerde de yo uflma olay n n gerçekleflti i gözlenmifltir. (3) olarak bulunur. 3 x i I I "<!»5 'I Pî KSI Ik 5 kg»m 1 Y = 0,86M,05 -(0,0163-0,0147) = 3,51 kw * * XV 1 V' kh A* inl i. FPÿIİ Reklam alanıdır. I *1 âf Akışkanların gücüne hükmediyoruz. X: / :I y» m İli Teorik kapaite ile deneyel yolla elde edilen kapaitenin birbiriyle uyuflma için, girifl hava flartlar n n dizayn flartlar yla ayn olma gerekir. Yani; girifl hava kuru termometre cakl n n 34 o C, ba l neminin ie %28,3 olma gerekir. Kapaitelerin her ölçümde farkl ç kma logaritmik cakl k fark ve toplam tranfer katay ile aç klanabilir. DMF - Serie KMU / V - Serie Bir de ifltiriciinin kapaitei Efl. 4 yard m yla da bulunabilir [2]. Q = K A At m (4) Burada; K = toplam ıı tranfer katayıı [W/m2 C], A = toplam ıı tranfer yüzey alanı [m2], Atm = ortalama logaritmik ıcaklık farkıdır. m. DS / DB / DM - Serie HP - Serie Kapaiteyi do rudan etkileyen toplam tranfer katay, de ifltiriciinin geometriine ve üzerinden geçen ak flkan n özelliklerine ba l olarak de iflir. I de ifltiriciinin geometrii her ölçümde ayn oldu u için, geometrinin tranfer katay na olan etkii göz ard edilebilir. Üzerinden geçen havan n debii her ölçümde yine ayn oldu- u için bunun da etkii göz ard edilebilir. Bunun d fl nda gizli oran her ölçümde de- iflebilece i için, toplam tranfer katay da buna ba l olarak artar veya azal r. Gizli oran ndaki art fl, toplam tranfer katay n da artt r c yönde etkiler. Toplam tranfer yüzey alan, yine de ifltiriciinin geometriine ba l oldu u için abittir. Dolay yla, kapaitenin de iflmeindeki etkii göz ard edilebilir. Ortalama logaritmik cakl k fark ie, ter ak ml de ifltiricileri için Efl. 5 ile bulunabilir. Bu denklemden At de anlafl laca üzere At 111 _tm havan n girifl ve ç k fl flartlar na göre de iflebilir. 45 DM 65 - Serie T / TM / TR - Serie roıpm Ma Grup MAS POMPA SAN. A.Ş. Ataşehir Bulvarı Ata Çarşı No.: Ataşehir- İtanbul / TURKEY Tel: Fax: magrup@magrup.com S C uropump POMSAD d- m

7 At. - At At 1 2 = in At ln( I ) (5) At 2 Atl=( l9-v At2=(tlg-V Burada; t 1ç ve t 1g havan n ç k fl ve girifl cakl klar n göterirken, t 2ç ve t 2g o utucu ak flkan n ç k fl ve girifl cakl klar n götermektedir. So utucu ak flkan girifl ve ç k fl cakl klar için teorik heapta kullan lan k zg nl k miktar n katmadan buharlaflma cakl olan 7 o C abit olarak al nabilir. Bu yaklafl m do rultuunda ve Efl. 5 yard m yla 1, 7 ve 8 no lu ölçümler için Atm de erleri heaplan ra; h2 At de erleri bulunur. A tm 8 in de eri, Atm 7 nin de erinden büyük T olma na ra men 7 no lu ölçümde daha yükek kapaite elde edilmifltir. Bunun nedeni ie; 7 no lu ölçümdeki gizli oran n n yükek olma ve dolay yla, toplam tranfer katay n n 8 no lu ölçüme göre daha fazla olma d r. fiekil 5. Deney düzene i 2 fiekil 5 de göterilen numaral bölgelerdeki cakl klar ve entalpiler Tablo 3 de ayn numarayla ifade edilmifltir. Kompreör üzerinde geçen ak m da bir ampermetre va ta yla ölçülmüfl ve harcanan güç Efl 6 yard m yla heaplanm flt r. Ölçüm Noktaı Deneyel Teorik T, [ C] 17,5 18,1 h, [kj/kg] ,65 T2 [ C] 80,6 83,74 [kj/kg] ,3 Komp. Kap. 3,2 3,48 7) [kw] = 11,42 C m,l 8 Komp. Motor 4,8 5,13 ln( ) akımı [A] 15,7 Komp. Harcadığı 3,25 3,48 güç [kw]_ (15 7) (22,7 (20,8-7)-(30,4-7) = 18,18 C At m,7 13,8 T3 ln( 23,4 h3 [ C] 80,2 82,64 [kj/kg] ,1 T, [ C] 39 38,91 (19,8-7)-(32,9-7) At = 18,58 C h4 [kj/kg] ,2 m,8 12,8 Yoğ. Kap. [kw] 15,47 15,92 ln( 25,9 T [ C] 2,2 3,14 h5 [kj/kg] ,2 [ C] 8 17 t>6 [kj/kg] ,6 Buhar. Kap. [kw] 12,19 12,45 COP 3,75 3,58 fiekil 6 de R407 C gaz na ait p-h diyagram kullan - larak teorik heapla gerçekleflen çevrim çizilmifltir. Çevrim üzerindeki noktalardan teorik heap de erleri; 1, 2, 3, 4, 5 ve 6 rakamlar yla imgelendirilirken, deneyel heapla bulunan de erler ie; 1, 2, 3, 4, 5 ve 6 fleklinde imgelendirilmifltir. Tablo 3. Ak flkan taraf ndan yap lan ölçümler ve teorik de erler Ak flkan Taraf çin Yap lan Ölçüm Kapaite kontrolü için yap lacak olan ikinci aflamada ie fiekil 5 de görüldü ü gibi buharlaflt r c, kompreör ve yo uflturucu girifl ve ç k fllar na cakl k hiedicileri ba lanm flt r. S - cakl k hiedicileri ayeinde o noktadaki o utucu ak flkan n cakl klar okunacakt r. Kapal itemde ak flkan ba nc n n tepit edilmei oldukça zor oldu undan ba nç için o cakl - a denk gelen ba nç al nacakt r. R407 C gaz na ait tablolar yard m yla da o noktadaki entalpiler tepit edilecektir [3]. Gaz debii için teorik olarak heaplanan de er baz al nm flt r. Hava taraf için yap lan ölçümlerde teorik heaba en yak n onucu veren 8. ölçüm için, ak flkan taraf nda yap lan ölçümler Tablo 3 ve fiekil 5 de verilmifltir. P = UIco(p>/3 10 Burada; P = kompreör motor gücü [kw], U = hat geri lim i [volt], 1 = akım [A], coıp = güç faktörü = 0,9 (6) Sitemdeki hat gerilimi ie 391 Volt olarak ölçülmüştür. Hava taraf nda yap lan ölçümde o utma kapaitei 12,26 kw olarak bulunmufltu. Ak flkan taraf nda da yap lan ölçümde de bu de ere oldukça yak n olan 12,19 kw de eri elde edilmifltir. Bu de erler teorik heapla da oldukça uygundur. So utma kapaiteinin teorik heaba göre küçük bir miktar düflük ç kma na ra men COP de eri kompreör gücünün düflük ç kma ndan dolay bir miktar yükek ç km flt r. Ak flkan taraf nda yap lan ölçümlerde ak flkan cakl bak r boru üzerinden okundu u için belli bir miktar ölçüm hata oldu u düflünülmektedir. P-h diyagram ndan da anlafl laca üzere - cakl ktaki 0,5 o C lik okuma hata, entalpide kj/kg l k farka neden olabilir. Hava taraf o utma kapaiteiyle ak flkan taraf o utma kapaiteinin farkl ç kma n n en büyük nedeni de budur. Kapaiteye olan etkii göz ard edilmemei gereken di er bir huu da bak r borulardaki ba nç kay plar d r. Mutlaka teorik heaptan bir miktar farkl ba nç kay plar oluflmufltur. Bu kay plar n artma ; ak flkan debiini azalt c yönde etkileyece i için, kapaiteleri de düflürecektir. 46

8 n rṙ If S----- i... JO -v IS 1* 16 K t---- -'v 14 4ÿ nmrvxÿvnm i» ci 'i*/ ' / J / :/V..-,...) r' ' 1,v -- f -i 4*- ink -C- i... -y _ jy$r '* f--/--f 7 b hâirk U i r 10 5liÿd_ tÿj8f -.. V bbxi $ yt\ / 44 y i f K 4-i-! IÎ6 2U :9» 3 JO»0 J?0 3W 410 Fm*V [kj''kj W io t""? "ÿ~\y/\ J r i f -j/-4 - -jy j, a 11 İO fiekil 5. Deneyel ve teorik p-h diyagram. 5. Sonuçlar Hem hava taraf nda, hem de ak flkan taraf nda yap lan ölçümlerde teorik heaba yak n onuçlar elde edilmifltir. So utma iteminde tek devre için 12,45 kw olarak belirlenen o utma kapaitei hava taraf için 12,26 kw olarak bulunmufltur. Ayn de er ak flkan taraf için yap lan ölçümde 12,19 kw ç km flt r. Özellikle ak flkan taraf nda yap lan ölçümlerde küçük miktarlarda ölçüm hata oldu u tahmin edilmektedir. Çünkü; kompreör, buharlaflt r c ve yo uflturucu girifl ve ç k fl cakl klar bak r boru üzerinden okunmufltur. Bunun yan nda teorik heaptan farkl kapaitelerin elde edilmei; girifl hava flartlar, gizli oran, teorik cakl k fark, toplam iletim katay ve bak r boru ba nç kay plar gibi birçok nedene ba l d r. Bu özelliklerin her birinin kapaiteye olan etkileri irdelenmifltir. Her iki ölçümde de kapaiteye olan etkileri incelenen özellikler (girifl hava flartlar, teorik cakl k fark, gizli oran, bak r boru ba nç kay plar, v.b.) komple bir itemi oluflturmaktad r. Bunlardan herhangi birinin kapaiteye olan etkii göz ard edilerek, di er özelliklerin etkinli ini incelemek do ru onuç vermeyecektir. Kaynaklar Ü tıöfissfı i9 ; -i rr; 8 6? 230 [1.] Özkol N., Uygulamal o utma tekni i, TMMOB, Ankara, (2004). [2.] Prof. Dr. Genceli F. O., I de ifltiricileri, Biren, tanbul, (2005). [3.] ASHRAE, Sytem practice for halocarbon refrigerant, 2002 ASHRAE Refrigeration handbook (SI), ASHRAE, Atlanta, (2002). Yazarlar: Mak. Yük. Müh. Murat Özer 1981 Gaziantep do umludur. Lian e itimini 2004 y l nda TÜ Makina Mühendili i Bölümünde tamamlam flt r. Yükek lian e itimini ie, 2007 y l nda Gazi Üniveriteinde ve enerji bölümünde tamamlam flt r. fl hayat na 2004 y l nda Ünte I tma Klima So utma A.fi. de bafllam flt r. Halen, ayn firmada kalite güvence müdürü ve ifl haz rlama orumluu olarak çal flmaktad r. Prof. Dr. Nuri YÜCEL 1957 Ad yaman do umludur. Lian e itimini 1979 y l nda TÜ Makina Mühendili i Bölümünde tamamlam flt r y llar ara nda TPAO da atölye mühendii olarak çal flm flt r y l nda yükek lian, 1988 y l nda doktora çal flmalar n Polytechnic Univerity of New York da tamamlam flt r. G.Ü. Makina Müh. Bölümünde Prof. Dr. olarak görev yapmaktad r. Çok ay da yurt içi ve yurt d fl makale ve bildirii bulunmaktad r. 47 rv"t n \ rjır n j jv]'$t" 4 '» * * fr/p-4iti i/ ii1!i --ft- A"!'/ rt- -y-r-vr- Hi* Mr 4M J?0 - Jn yi>f Ji ' : dc CDimplex // Depolu Radyatör Elektrikle ucuza ıının... İngiltere'nin en ince taarımlı ve beğenilen ıı depolu radyatör erii, ize verimli, ekonomik ve bakım gerektirmeyen bir ıınma çözümü unuyor... Neden Elektrikli Iıtıcı? Teiat gerektirmeden kolayca monte edilir. Siteme ııtıcı eklemek veya çıkarmak çok baittir. ince ve şık taarıma ahiptir. Her ııtıcı ayrı çalıştığından odalar araı tam itenilen ıcaklık dağılımı elde edilir. Konfor ve taarruf ağlanır. Elektrikli ııtıcılar yakıtlı ııtıcılara göre atın Iı depolu radyatörlerin taarım amacı kullanıcının elektrik enerjiini düşük tarifeden atın almaına imkan vermektir. Sitemin ııtıcıı gece boyunca düşük tarifeden çalışarak aldığımız enerjinin çok radyatör içindereklam depo alanıdır. daha fazlaını enerjiye görevi gören tuğlayı ııtır. çevirirler, verimlidirler. Gün içeriinde bu ıı, Sürekli hareketli parça kontrollü olarak ortamın bulunmadığından ııtılmaında kullanılır. bakım marafı azdır. JL. t* * HAVAK ENDÜSTRİ TESİSLERİ TİC. LTD. ŞTİ. Çaycılar Sokak No. 42 Topçular İSTANBUL Tel : (0212) Fak : (0212) E-pota : info@havak.com Web : IIHavak H1 üyeidir. EN ISO 9001:2000