Obezite Tedavisinde Elektroakupunktur ve Akupunktur Uygulamasının Vücut Ağırlığına, Vücut Yağ Oranına ve Bazal Metabolizma Hızına Etkileri

Transkript

1 Obezite Tedavisinde Elektroakupunktur ve Akupunktur Uygulamasının Vücut Ağırlığına, Vücut Yağ Oranına ve Bazal Metabolizma Hızına Etkileri Ayşe Şenol, Selin Yılmaz, Gülay Çandır, Seray Yazgan, Bekem Güvenir, Recep Murat Potas Danışman: Doç. Dr. Mehmet Tuğrul Cabıoğlu ÖZET Obezite tedavisinde sıklıkla kullanılan akupunktura(a) son zamanlarda elektriksel uyarı verilerek yapılan elektroakupunktur(ea) uygulamaları da eklenmiştir. Çalışmamızda akupunktur tedavi ünitesine obezite yakınmasıyla başvuran bireylere uygulanan EA ve A nın vücut ağırlığına, vücut yağ oranına ve bazal metabolizma hızlarına etkilerinin karşılaştırılması amaçlanmıştır. Obezite yakınmasıyla Başkent Üniversitesi Ankara Hastanesi Akupunktur Tedavi Ünitesine başvuran ; yaşları arasında değişen, vücut kitle indeksi arasında olan, kilokalorilik diyet ve günlük 1 saat egzersiz programı uygulanan bireylerin dosyaları retrospektif olarak incelenmiş ve kriterlere uygun vakaların, EA ve A uygulamasına göre tedaviye girmeden önceki ve 30 gün sonraki vücut ağırlıkları, vücut yağ oranları ve bazal metabolizma hızları kaydedilmiştir. EA uygulanan 36 (5 erkek 31 kadın 40.11±11.49 yaş) ve A uygulanan 24 (1 erkek 23 kadın 44.67±9.12 yaş) vakaya ait tedavi başlangıcı ve 30 gün sonraki vücut ağırlığı, vücut yağ oranı ve bazal metabolizma hızı 2x2 faktöriyel ANOVA ile değerlendirilmiştir. ANOVA sonuçlarına göre gruplarda her üç parametrede de ölçüm periyodları arasında (tedavi öncesi-tedavi sonrası değerlerde) anlamlı farklar tespit edilmiştir (p<0.000) fakat gruplar arasında hiçbir parametrede anlamlı fark elde edilmemiştir. EA uygulamasıyla vücut ağırlığında 3.43±0.97 kg, vücut yağ oranında %2.12±0.1 azalma, bazal metabolizma hızında %1.5±0.11 artma; A uygulamasıyla vücut ağırlığında 2.92±0.77 kg, vücut yağ oranında %1.65±0.6 azalma, bazal metabolizma hızında %1.45±0.18 artma görülmüştür. Sonuçlar değerlendirildiğinde, Hem EA grubunda hem de A grubunda ağırlık kaybı ve vücut yağ oranında azalma tespit edilmiş olmasına rağmen, her iki grup karşılaştırıldığında anlamlı bir değişiklik gözlenmemesi obezite tedavisi açısından bir uygulamanın diğerine tercih edilemeyeceğini düşündürmüştür. Anahtar Kelimeler: akupunktur, elektroakupunktur, obezite

2 GİRİŞ Akupunktur M.Ö yılından bu yana uygulanan tamamlayıcı bir tıp metodudur(14). Son zamanlarda akupunkturun etki mekanizmalarını açıklamaya çalışan birçok çalışma bulunmaktadır.(1,3,4) Migren, gerilim baş ağrısı, fibromiyalji gibi ağrı semptomlu hastalıklarda; anksiyete, panik atak, minör depresyon gibi psikolojik durum değişikliklerinde; obezite gibi metabolik hastalıklarda; sigara bırakma gibi bağımlılık tedavilerinde kullanılmaktadır. (6,10,11,14) Akupunktur uygulaması, akupunktur noktalarına altın, gümüş veya çelik iğneler batırılarak yapılır. Akupunktur iğnesinin akupunktur noktasına batırılmasıyla başlayan uyarılar, medulla spinalis, beyin sapı ve merkezi sinir sisteminde kortekse kadar ulaşır. Bu sırada, mezensefalonda periakuaduktal gri cevher ve periventriküler bölgedeki nöronlar aktive olarak Ağrı Kontrol sistemini harekete geçirir.(2,12) Bu sistemin harekete geçmesiyle, beyin dokusunda ve plazmada beta endorfin (BE), enkefalin, serotonin ve norepinefrin düzeylerinin yükseldiği görülür. Bu nörotransmitterlerin birçok fonksiyonel özelliğinin yanında analjezik, antienflamatuar, lipolitik, antidepresif, anksiyolitik ve immun modulatör özelliği bulunmaktadır.(2,4) Akupunktur (A) iğnelerine elektriksel uyarı verilmesiyle yapılan uygulamaya elektroakupunktur (EA) denilmektedir. EA uygulamasıyla beyin dokusunda BE düzeyinde yükselmenin ve analjezik etkinin A uygulamasındakinden daha fazla olduğu bilinmektedir.(14) Çağımızın hastalığı olarak belirtilen obezite, enerji alımı ve enerji harcanması arasındaki dengesizlikten, yani kişinin ihtiyacının üstünde kalori almasından kaynaklanmaktadır.(9) Obezite, vücutta aşırı yağ depolanması sonucu ortaya çıkmakta ve vücut ağırlığında artışa neden olmaktadır. Vücut ağırlığındaki artışın önemli sağlık problemlerine neden olmasından dolayı bu hastalığın tedavisi üzerinde dikkatle durulması gerekmektedir.(5) Vücut yağ oranının, ideal kilolu erkeklerde % 12-18, kadınlarda ise % olması gerekirken, bu oran erkeklerde % ve kadınlarda ise % den fazla olduğunda obeziteden söz edilir (8). EA ve A uygulamasının besin alınımında azalmaya, gastrointestinal motilite de artmaya ve lipolitik etki göstererek vücut ağırlığında azalmaya neden olduğu bilinmektedir (1, 2, 3). Bu çalışmadaki hipotezimiz: Obezlerde EA uygulamasıyla A uygulaması karşılaştırıldığında; EA uygulamasının, vücut ağırlığı ve vücut yağ oranında daha fazla azalmaya, bazal metabolizma hızında da daha fazla artışa neden olduğudur.

3 Çalışmamızda akupunktur tedavi ünitesine obezite yakınmasıyla başvuran bireylere uygulanan EA ve A nın vücut ağırlığına, vücut yağ oranına ve bazal metabolizma hızlarına etkilerinin karşılaştırılması amaçlanmıştır. GEREÇ ve YÖNTEM Obezite yakınmasıyla Başkent Üniversitesi Ankara Hastanesi Akupunktur Tedavi Ünitesine başvuran; yaşları arasında değişen, vücut kitle indeksi olan, kilokalorilik diyet ve 1 saat gün aşırı egzersiz programı uygulanan bireylerin dosyaları retrospektif olarak incelenmiş ve kriterlere uygun vakaların, EA ve A uygulamasına göre tedaviye girmeden önceki ve 30 gün sonraki vücut ağırlıkları, vücut yağ oranları ve bazal metabolizma hızları kaydedilmiştir. Elektroakupunktur uygulanan 36 (5 erkek 31 kadın 40.11±11.49 yaş ) ve akupunktur uygulanan 24 (1 erkek 23 kadın 44.67±9.12 yaş) deneğe ait tedavi başlangıcı ve bitişindeki (bir ay sonraki) kilo, yağ miktarı ve bazal metabolizma hızı değerleri 2x2 faktoryel ANOVA ile karşılaştırılmıştır. Kilo, yağ miktarı ve bazal metabolizma hızı değerleri ''TANITA Inner Scan Body Composition Mether'' cihazı ile ölçülmüş ve kaydedilmiştir. EA ve A grubunda şu ortak noktalar kullanılmıştır ; kulakta Shenmen, Hungry ve Stomach vücutta ise LI4, LI11, ST36, ST44, Liv3, Sp 3, Sp 4, K- 6 'dır. EA grubunda A grubundan farklı olarak LI4 ve LI11 ile ST36, ST44 noktalarına elektrotlar bağlanmıştır. EA uygulamasında 2 Hz frekansta, 3 Volt, kare dalga alternatif akım uygulanmıştır. BULGULAR Vakalara ait tedavi başlangıcı ve 30 gün sonraki vücut ağırlığı, vücut yağ oranı ve bazal metabolizma hızı 2x2 faktoriyel ANOVA ile değerlendirildi. Normalite testi olarak Shapiro-Wilk testi kullanıldı ve varyansların türdeşliği de Levene testi ile sorgulandı. Testler SPSS programı ile %95 güven aralığında gerçekleştirildi. ANOVA sonucu tüm parametrelerde bulunan anlamlı farkın kaynağını araştırmak için grup içi karşılaştırmalar yapıldı. Normal dağılım içeren değerlerin grup içi karşılaştırılmasında eşleştirilmiş student-t testi (paired -t), normal dağılmayanlar içinse Wilcoxon Signed Ranks testi kullanıldı. Varyanslar tüm değerler için her iki grupta da türdeştir. Aşağıdaki tablolarda normal dağılan parametreler ortalama±standart sapma, dağılmayanlar ise medyan(minimummaksimum) olarak verildi. Gruplarda ANOVA sonuçlarına göre vücut ağırlığı, vücut yağ oranı ve bazal metabolizma hızına göre ölçüm periyotları arasında (tedavi öncesi-tedavi sonrası değerlerde) fark tespit edildi (p<0.000).

4 ELEKTROAKUPUNKTUR grubuna ait grup içi karşılaştırmalar Tedavi Başlangıcı Bitiş (1 ay sonrası) Kilo ± ± t= p=0.000 t-test Paired Yağ ± ± 5.32 t= p=0.000 Paired t-test Metabolizma Hızı 1498( ) 1521( ) z= p=0.000 Wilcoxon Signed Ranks Bu çalışmada gruplar arasında hiçbir parametrede anlamlı fark bulunmadı. EA uygulamasıyla vücut ağırlığında 3.43±0.97 kg, vücut yağ oranında %2.12±0.1 azalma ve bazal metabolizma hızında %1.5±0.11 artma gözlendi. A uygulamasıyla da vücut ağırlığında 2.92±0.77 kg, vücut yağ oranında %1.65±0.6 azalma ve bazal metabolizma hızında %1.45±0.18 artma görüldü. 2x2 ANOVA sonuçları Parametre F p Grup Kilo Yağ miktarı Bazal Metabolizma Hızı Periyot Grup*Periyot Grup Periyot Grup*Periyot Grup Periyot Grup*Periyot

5 TARTIŞMA Bu çalışmaya başlamadan önce EA ile A'un karşılaştırıldığı makalelerin taramasını yaptık. Bu tarama sonucunda EA ile A 'u karşılaştırmadan ziyade EA 'un farklı frekanslarını (2 Hz -100 Hz)karşılaştıran yayınlar bulduk. Bu çalışmalarda 2 Hz frekansta EA uygulamasıyla plazmada endomorfin, B endorfin ve enkefalin düzeyinde artış, 100 Hz frekansta EA uygulamasıyla plazmada enkefalin, dynorfin ve serotonin düzeyinde artış gözlenmiştir. Biz de çalışmamızda 2 Hz frekansta EA uygulaması yaptık. Ancak literatürde A uygulaması ve 2 Hz EA uygulamasında salınan nörotransmitterlerin karşılaştırıldığı bir makaleye rastlamadık. Bununla birlikte EA ile A'u görüntüleme teknikleri kullanarak klinik sonuçları karşılaştıran çalışmalara rastladık. Napadow ve arkadaşları yaptıkları çalışmada değişik frekanslarda EA ve A'un fmri üzerindeki etkilerini karşılaştırmışlardır. 13 denek üzerinde yaptıkları araştırmada farklı zamanlarda ST36 noktasına dokunma uyarısı, A, 2 Hz ve 100 Hz EA uygulandığında fmri da meydana gelen değişmeleri belirlediler. Araştırılan kortikal ve limbik 52 alandan, A uygulamasının 7 alanda, 2 Hz 'lik EA uygulamasının 15 alanda ve 100 Hz'lik EA uygulamasının 9 alanda artışa sebep olduğu belirlenmiştir. Bu konuyla ilgili diğer bir çalışmada; Mason ve arkadaşları, kronik tenisçi dirseği tanısı konulan hastalarda EA ve A'un etkinliğini tek kör, randomize ve kontrollü çalışma ile araştırmışlardır. Bu tanı konulan 20 denek 10'ar kişilik EA ve A gruplarına ayrılmıştır. GB34 ve ST38 noktalarına haftada 2 seans olmak üzere 3 hafta süreyle EA ve A uygulanmıştır. Çalışmanın sonunda ağrı skalasına bakılmış; EA grubunda A grubuna nazaran daha fazla azalma, elin kavrama gücünde daha fazla artış tespit edilmiştir. (7,13) Böylece EA nın A dan görüntüleme teknikleri ile inceleme ve klinik değerlendirme açısından daha etkili oluşuyla ilgili yayınları belirttik. Hem EA grubunda hem de A grubunda vücut ağırlığı kaybı ve vücut yağ oranında azalma tespit edilmiş olmasına rağmen, her iki grup karşılaştırıldığında anlamlı bir değişiklik gözlenmemesi obezite tedavisi açısından bir uygulamanın diğerine tercih edilemeyeceğini

6 düşündürmüştür. Süreç uzadıkça ve denek sayısının artmasıyla birlikte obezitede, EA uygulamasının A uygulamasıyla karşılaştırılması sonucu daha farklı sonuçlara ulaşabileceğimiz kanısındayız. Kaynaklar 1-Cabioğlu MT, Ergene N, Changes in levels of serum insulin, C-Peptide and glucose after electroacupuncture and diet therapy in obese women, Am J Chin Med. 2006;34(3): Cabioglu MT, Ergene N, Tan U, The mechanism of acupuncture and clinical applications, Int J Neurosci, 2006 Feb;116(2): Cabioglu MT, Ergene N,Changes in serum leptin and beta endorphin levels with weight loss by electroacupuncture and diet restriction in obesity treatment, Am J Chin Med. 2006;34(1): Cabioglu MT, Ergene N, Tan U, Electroacupuncture treatment of obesity with psychological symptoms, Int J Neurosci May;117(5): Lyznicki JM, Young DC, Riggs JA, Davis RM. Obesity:assesment and management in primary care.am Fam Physician 2001;63: Mulhisen L, Rogers J.Z, Complementary and Alternative Modes of Therapy for the Treatment of the Obese Patient, J. Am. Osteopath. Assoc.,1999, 99, Napadow V, Makris N, Effects of Electroacupuncture versus Manual Acupuncture on the Human Brain as Measured by FMRI, Human Brain Mapping 24: (2005) 8-Özarmağan S, Bozbora A. Obezitenin tanımı ve temel bilgiler.içinde: Bozbora A, editör. Obesite ve tedavisi. İstanbul:Nobel; 2002.p Palou A, Serra F, Bonet ML, Pico C. Obesity: molecular bases of a multifactorial problem. Eur J Nutr 2000;39: Plotnikoff N.P, Murgo A.J, Miller G.C, et al., Encephalins: Immunmodulators, Federation Proceedings, 1985, 44(1), Richards D, Marley J, Stimulation of Auricular Acupuncture Points in Weight Loss, Australian Family Pysician,1998, 27(2), Takeshige C, Nakamura A, Asamoto S, et al., Positive Feed-Back Action of Pituitary Beta Endorphin on Acupuncture Analgesia Afferent Pathway, Brain Research Bulletin, 1992, 27(1), Tsui P, Leung MC, Comparison of the effectiveness between manual acupuncture and electro-acupuncture on patients with tennis elbow, Acupunct Electrother Res.2002;27(2):107-17

7 14-Ullet G.A, Han S, Han J.S, Electroacupuncture: Mechanism and Clinical Application, Biological Psychiatry,1998, 44(2),