International Journal of Language Academy TURKISH AS A FOREIGN LANGUAGE LEARNERS TENDENCY OF USING VERB 'TO BE' INSTEAD OF COPULA FOR PAST TENSE (-DI)

Transkript

1 ISSN: DOI Number: Volume 4/4 Winter 2016 p. 131/139 TURKISH AS A FOREIGN LANGUAGE LEARNERS TENDENCY OF USING VERB 'TO BE' INSTEAD OF COPULA FOR PAST TENSE (-DI) Article History: Received Received in revised form Accepted Available online Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğrenenlerin (-Dı) Geçmiş Zaman İçin Koşaç Yerine Ol- Eylemini Kullanma Eğilimleri 1 Dilek ATAY GENÇ 2, Erson KÖMÜRCÜOĞLU 3, Betül ÇETİN 4 Veli Doğan GÜNAY 5 Abstract Error Analysis is one of the important subjects of study in the field of teaching foreign language. Findings of error analysis studies can direct course materials and methods that will be used in teaching foreign language. Diagnosing, analyzing errors of teaching Turkish as a foreign language learners and proposing solutions for eliminating errors are very important in terms of development of the field. In this study, with the aim of revealing new findings that contribute to teaching Turkish as a foreign language, whether oldu+personal ending or substantive/adjective+(y)di+personal ending usage of learners of Turkish as a Foreign Language is discussed within the frame of error analysis. In order to find errors in usage of oldu+personal ending or substantive/adjective+(y)di+personal ending, writing papers of 100 preparatory class students of Turkish are examined. It was seen that there are usages like substantive/adjective ol-du (mutlu oldu) in inappropriate contexts instead of copula past tense (-DI) (mutlu-ydu) in their writing papers. Furthermore, Perception test is applied to 64 students to find errors in perceptual trait. Depending on findings of studies carried out, it is observed that students prefer ol- verb (ol-du+personal ending) instead of copula (substantive/adjective+(y)di+personal ending). Errors in generative trait are more than error rate in perception test. In this context, it is concluded that someone preparing course materials about oldu+personal ending or substantive/adjective+(y)di+personal ending should give explanation about semantic and functional difference; they should also give importance to activities that enable correct and fluent production grammatically in writing and speaking studies. Key Words: Teaching Turkish as a Foreign Language, error analysis, past tense, copula. Özet Yanlış Çözümleme yabancı dil öğretimi alanında önemli çalışma konularından biridir. Yanlış çözümleme çalışmalarının bulguları, yabancı dil öğretiminde kullanılacak olan yöntemler ve ders malzemelerine yön 1 Bu çalışma Nisan 2015 tarihleri arasında Sakarya Üniversitesi tarafından Belçika-Ghent te düzenlenen 1. Uluslararası Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Kongresinde bildiri olarak sunulmuştur. 2 MEB, e-posta: agdilek@gmail.com 3 MEB, e-posta: ersonkomurcuoglu@gmail.com 4 Dr., DEDAM, e-posta: betul.cetin@deu.edu.tr 5 Prof. Dr., e-posta: dogan.gunay@deu.edu.tr

2 132 Dilek ATAY GENÇ, Erson KÖMÜRCÜOĞLU, Betül Çetin & Veli Doğan GÜNAY verebilmektedir. Yabancı dil olarak Türkçe öğrenen öğrencilerin yaptıkları yanlışları gözlemlemek, çözümlemek ve yanlışların giderilmesine yönelik çözüm önerileri sunmak alanın gelişimi açısından önem taşımaktadır. Bu çalışmada da yabancı dil olarak Türkçe öğretimine katkı sağlayacak bulgular ortaya koyabilmek amacıyla yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin ol-du+kişi eki ya da ad/sıfat+(y)di+kişi kullanma eğilimleri yanlış çözümleme çerçevesinde ele alınmıştır. ol-du+kişi eki ya da ad/sıfat+(y)di+kişi kullanımlarındaki yanlışların saptanabilmesi için A2 düzeyindeki 100 Türkçe hazırlık sınıfı öğrencisinin yazma kâğıtları ele alınmış ve yaptıkları yanlışlar incelenmiştir. Yazılı üretimlerinde (-DI) geçmiş zaman için koşaç (örn. mutlu-ydu) yerine uygun olmayan dilsel bağlamlarda ad/sıfat ol-du (mutlu oldu) biçiminde kullanımlar olduğu görülmüştür. Üretimsel yanlışlarının yanında algısal boyuttaki yanlışlarını saptayabilmek amacıyla 64 öğrenciye algı testi uygulanmıştır. Yapılan çalışmaların bulgularına bağlı olarak öğrencilerin koşaç kullanımı (ad/sıfat+(y)di+kişi eki) yerine ol- (ol-du+kişi eki) eylemini seçtikleri gözlenmiştir. Üretimsel boyuttaki yanlışlar algı testindeki yanlış oranından daha yüksektir. Bu bağlamda hazırlanacak olan ders malzemelerinde ol-du+kişi eki ya da ad/sıfat+(y)di+kişi kullanımına yönelik anlamsal ve işlevsel farkın net bir şekilde ortaya konmasını sağlayacak açıklamalara ve yazmakonuşma çalışmalarıyla öğrencilerin dilbilgisel olarak doğru ve akıcı üretim yapmalarını sağlayacak etkinliklere yer verilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Sözcükler: Yabancı dil olarak Türkçe, yanlış çözümleme, geçmiş zaman, koşaç. 1. Giriş Yabancı dil öğretimi alanında yapılan çalışmalar anadili edinim süreçleri üzerine yapılan çalışmalarla desteklendiği gibi yabancı dil öğrenme süreci ile ilgili çalışmalar da dil edinimi alanına katkıda bulunmaktadır. Yabancı dil öğretimi alanında kullanılan ve önemli yere sahip bir çalışma konusu da yanlış çözümleme dir. Yanlış çözümleme çalışmalarının bulguları öğrenicilerin sıklıkla yaptıkları yanlışların betimlenmesi ve olası nedenlerinin ortaya konulması ile bu sorunların çözümüne yönelik öneriler sunulması açısından önemlidir. Böylelikle hem dil edinimi ve öğretimi alanında kuramsal çalışmalarda ilerleme sağlanabilirken hem de yabancı dil öğretiminin etkililiği ve verimliliği artmaktadır. Her dil için olduğu gibi yabancı dil olarak Türkçe öğretimi alanında da çeşitli kuramsal ve uygulamalı araştırmalar yapılmakta, uygun malzeme geliştirilmesi, yetkin öğretmen yetiştirilmesi ile ilgili çalışmalar yürütülmektedir. Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi alanında kuramsal ve uygulamalı çalışmalar yapılmaktadır. Yanlış çözümleme alanına bakıldığında (Yılmaz ve Bircan, 2015; İnan:2014; Büyükikiz ve Hasırcı: 2013; Şahin: 2013; Bölükbaş: 2011) yabancı dil olarak Türkçe öğrenen öğrencilerin yazılı anlatımlarında görülen yanlışların sınıflandırılmasına yönelik çalışmaların yapıldığı görülmektedir, ancak Çetinkaya (2015: 167), alanda yanlış çözümlemesi ile ilgili açık olduğunu vurgulamaktadır. Bu çalışmada yabancı dil olarak Türkçe öğretimi alanında geliştirilecek materyallere yön verecek bulgular ortaya koymak amacıyla, Türkçe hazırlık süresince yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin yazılı üretimleri incelenerek belirli bir konu ile ilgili yanlışlarına yönelik bulgular elde edilmeye çalışılmıştır. Yabancı dil olarak Türkçe öğrencilerinin yazılı üretimlerinde (-DI) geçmiş zaman için koşaç (örn. mutlu-ydu) yerine uygun olmayan dilsel bağlamlarda ad/sıfat ol-du (mutlu oldu) biçiminde kullanımlar olduğu gözlenmiştir. oldu+kişi eki ya da ad/sıfat+(y)di+kişi kullanımlarından birinin seçiminin işlevsel ve anlamsal nedenleri vardır. Öğrencilerin bu kullanımsal özelliklere yönelik algısal ve üretimsel boyutlarda farkındalık düzeyleri belirlenmeye çalışılmıştır. Üretimsel ve algısal boyuttaki bulgular ve bulgulara bağlı yapılabilecek yorumlarla derslerde hazırlanacak malzemelere ön bilgi sağlamak amaçlanmaktadır. Bu çalışmada, sırasıyla yanlış çözümlemesi ile ilgili alanyazın bilgisine, koşaç ve ol- eylemiyle ilgili betimlemelere, Türkçe sınıflarında öğrenim gören öğrencilerin yazılı üretimleri ve algısal teste verdikleri cevaplarla elde edilen bulgulara, bu bulgular ışığında yapılabilecek yorumlara ve önerilere yer verilmiştir.

3 Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğrenenlerin (-Dı) Geçmiş Zaman İçin Koşaç Yerine Ol- Eylemini Kullanma Eğilimleri Kavramsal Çerçeve 2.1. Yanlış Çözümleme Yabancı dil öğretiminde yanlış çözümleme (error analysis) pedogojik ve kuramsal açıdan önem taşımaktadır. Öğrenici yanlışlarını gözlemlemek ve yanlışların nedenlerine ilişkin bulgular ortaya koymak hem yabancı dil öğretimi alanına kuramsal katkıda bulunur hem de öğretimin iyileştirilmesi yönünde ilerleme sağlar. Aradil (interlanguage) ve yanlış çözümleme (error analysis) alanında çalışan araştırmacılar (Khansir: 2012, Ellis&Barkhuizen: 2005, James: 1998, Burt & Kiparsky:1978, Corder: 1967) yabancı dil öğrenme sürecine ilişkin bilgi toplama ve alanı geliştirmeye yönelik çalışmalar yaparken bir yandan da öğretimin etkililiği ve verimliliğine katkıda bulunmaktadır. Khansir (2012: 1029), yanlış çözümlemenin sınıf ortamına olan yararlarını aşağıdaki biçimde maddelemiştir: İyileştirici tedbirler alma, Sınıflarda hedef dil öğelerinin dizilimini ve basitten karmaşığa öğeler içeren ders kitaplarını hazırlama, Birinci ve ikinci dil öğrenenleri tarafından kullanılan ikinci dil öğreniminin stratejileri ve doğası hakkında öneriler sunma. Yabancı dil öğrenenlerin yaptıkları yanlışlar incelendiğinde bunlar, yazımsal, sesbilimsel, sözlüksel, sözdizimsel ve biçimbilimsel yanlışlar olarak beş başlık altında toplanmıştır (Çetinkaya, 2015: 169). Yanlışların temelde diliçi ve dildışı gelişimsel yanlışlar olarak sınıflandırıldığını belirten Çetinkaya (2015: 170), aşırı genelleme (overgeneralization), kaçınma (avoidance), yetersiz öğrenme (inadequate learning) ve yanlış kavram gelişiminden (false concepts hypothesized) kaynaklanan yanlışlar olabileceğini ifade etmektedir. Ellis & Barkhuizen (2005: 67), yanlış çözümleme çalışmalarında öncelikli olarak bir plan yapılması gerektiğini ortaya koyar. Değerlendirilecek yanlışları seç, Hangi yanlışların değerlendirileceğine dair ölçütlere karar ver, Yanlış değerlendirme gereçlerini hazırla, Değerlendirmeleri seç Koşaç ve ol- eylemi Koşaç Banguoğlu (2007) koşaç için cevher fiili terimini kullanmaktadır. Koşacın kökünün erimiş, yalnız çekim ekleri halinde kalmış anlamca bir durum fiili olduğunu ve bir halde bulunuşu anlattığını belirtir. Bununla beraber fiilin kökü hala konuşma ve yazıda yer yer i-di, i-miş, i-se gibi fiil gövdelerinde ortaya çıktığından onun i-mek fiili diye anıldığını söylemektedir. Banguoğlu na göre cevher fiilinin hepsi bildirme tarzında olmak üzere geniş zaman, geçmiş, dolayılı geçmiş ve şart çekimleri vardır. Bu fiil bir durum fiili olduğu için geleceği kapsaması mantıksız görünmektedir. Bu sebeple aynı anlatım için gelecek kipinde ve gelecekle ilgili eğilim kipinde oluş fiili, i-mek yerine olmak fiili kullanılmaktadır: İyi-yim X iyi olurum İyi-ymişim X iyi olmuşum iyi-ydim X iyi oldum iyi-ysem X iyi olmuşsam Gencan (2001) ad soylu bütün sözcüklerin sonlarına gelerek onların yüklem olmalarını sağlayan parçalara ekeylem olarak tanımlamaktadır. Banguoğlu na paralel olarak Gencan

4 134 Dilek ATAY GENÇ, Erson KÖMÜRCÜOĞLU, Betül Çetin & Veli Doğan GÜNAY da ekeylemin di li geçmiş, miş li geçmiş, geniş zaman ve dilek-koşul çekimleri olduğunu belirtmektedir. Göksel ve Kerslake (2005: 79) e göre koşaç son ekleri (y)-di, -(y)-miş ve (y)-sa ekleridir. Birçok durumda koşaç olmak eyleminin farklı şekillerini alır. Göksel ve Kerslake geçmiş zaman koşacı için ise DI, -miş soneklerinin adları ad tümcesi yapmak için ad sözcüğünün sonuna geldiğini belirtmiştir. Sesli harfle biten ad soylu sözcükler başına (y) alırlar. Kornfilt (1997: 77) e göre ise koşaçlar yüklemleri ad, sıfat ya da belirteç olan tümcelere gelen eklerdir. Ad tümleyicisi ile olan koşaçlar ad soylu yüklemlerin sonlarına zaman ve kişi ekleri eklenerek oluşturulurlar. Geniş zaman için zaman eki yoktur sadece kişi eki kullanılır. Eğer yüklemdeki sözcük sesli bir harfle bitiyorsa önüne ( y) alır. Koşaçlarda geçmişi anlatmak içinse ya görülen geçmiş zaman eki olan DI ya da duyulan geçmiş zaman eki olan miş kullanılır. Gelecek zamanda ise koşaç olarak mutlaka ol- eylemi kullanılır. ol- Eylemi Gencan (2001: 352) ad soylu sözcüklere iş, devim, oluş, kılış, yargı anlamı katan asıl görevi bu olan sözcüklere yardımcı eylem denir. Yardımcı eylemlerin başlıcaları şunlardır: etmek, olmak, eylemek, kılmak şeklinde açıklamalarla ol- eylemi yardımcı eylem başlığı altında ele alınmaktadır. Ergin (2001: 388,389) yardımcı fiil teriminin tanımını yapmamış, bu konuyu Birleşik Fiiller başlığı altında ele almıştır. İsimle birleşik fiil yapan yardımcı fiillerin et-, ol-, eyle-, bulun-, yap- fiilleri olduğunu, yardımcı fiillerin fiilleştirme ve çekim unsuru olarak vazife gördüğünü belirtmiştir. Banguoğlu (2007: 482) da Ergin gibi yardımcı fiilin tanımını yapmadan Karmaşık Fiiller başlığı altında dolaylı olarak incelemiş ve bu konuda şunları söylemiştir: Ermek durum fiilinin yanı başında olmak X bolmak oluş fiili yine salt fiil olarak Eski Türkçeden beri yardımcı fiil işleyişinde görülür. Olmak fiili bir yandan adlara ve sıfatlara gelerek birleşik fiil tabanları meydana getirmekle birlikte bir yandan da cevher fiili eklerine benzer bir tarzda bazı sıfatfiillere gelerek oluş ve kılışın zamanı ve tarzıyla ilgili özellik taşıyan birleşikler yaratmıştır: öğrenmiş olmak, gelir olmak, işitmez olmak, satacak olmak gibi. Göksel ve Kerslake (2005: 141) e göre yardımcı eylem tümce içinde tek başına bulunamaz. Mutlaka başka bir eylem ya da ad soylu sözcükle birlikte kullanılır. Serbest yardımcı eylemler ol- ve bulun- eylem ve ad soylu sözcüklerle birleşip eylem oluştururlar. Ol- tamamen üreticidir. Bulun- un ise kullanımı sınırlıdır. Geleneksel dilbilgisi kitaplarında yardımcı eylem olarak adlandırılan eylemler bazı çalışmalarda katkısız eylem (light verbs) olarak değerlendirilmektedir. Uçar (2007: 140) ın yaptığı katkısız eylem sınıflandırmasında verdiği örneklerde ol- eyleminin tam katkısız eylem sınıfında yer aldığı görülmektedir. Butt (2004), katkısız eylemleri tümce içerisinde kendi başına bulunmayan ve başka bir eylem ya da adsıl (nominal) ile birlikte kullanılan eylemler olarak tanımlamıştır. Katkısız eylemin anlamı ayrılamaz bir biçimde tümlecine bağlıdır; eylemin kendisi anlama ya oldukça az bir katkı sağlar ya da hiç katkısı yoktur. Brugman (2001) e göre ise katkısız eylem alan yazında genellikle anlambilimsel olarak tek başına yüklem olamayan, sözlüksel olarak tanımlanabilir bir anlamı olmayan eylemlerdir. Türkçede, yardımcı eylem olarak da adlandırılan ve birleşik eylem oluşturduğu belirtilen et-, eyle-, ol-, kıl- ve yap- eylemleri birer katkısız eylemdir.

5 Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğrenenlerin (-Dı) Geçmiş Zaman İçin Koşaç Yerine Ol- Eylemini Kullanma Eğilimleri Yöntem Yanlış çözümlemesi amacıyla yapılmış bu çalışma nitel olarak desenlenmiştir. Araştırma verileri doküman incelemesi yoluyla elde edilmiştir. Ellis & Barkhuizen (2005: 67) nin ortaya koyduğu yanlış çözümleme aşamaları göz önünde bulundurulmuş, öncelikle değerlendirilecek olan yanlışlar seçilmiş ve değerlendirme ölçütleri belirlenmiştir. Yanlışların betimlenmesi için kullanılacak araç olarak yazma çalışması ve çoktan seçmeli bir uygulama kullanılmıştır. sıfat/ad+(y)di+kişi eki ve sıfat/ad ol+du+kişi eki yapılarındaki yanlış oranının tespit edilmesi hedeflenen çalışmadaki uygulamanın ayrıntıları şu şekildedir: İlk aşamada öğrencilerin üretimsel boyutta kullanımlarını gözlemlemek için denetlemeli bir yazma çalışması yapılmıştır. A2 düzeyinde okuyan, yüksek lisans ve doktora düzeyinde eğitimlerine devam edecek olan 100 öğrenciye sözsüz kısa bir animasyon film izletilmiş ve bu filmi yazılı olarak anlatmaları istenmiştir. Anlatım için gerekli olan sözcükler öğrencilere verilmiştir. Ortalama 250 sözcükten oluşan 100 adet yazma kağıdı incelenmiştir. Araştırmada yazma kâğıtları incelenen öğrencilerin anadilleri birbirilerinden farklıdır. Tablo 1: Ülkelere göre öğrenci dağılımı Afganistan Etiyopya İran Mali Suriye Angola Fas Kamerun Meksika Tanzanya Bangladeş Filistin Kazakistan Moğolistan Tayland Benin Gana Kenya Moritanya Togo Bosna Hersek Gine Kırgızistan Mozambik Uganda Brezilya Güney Kore Kosova Nijer Ukrayna Burundi Güney Sudan Liberya Pakistan Vietnam Cezayir Haiti Libya Peru Yemen Demokratik Kongo Hindistan Macaristan Ruanda Zimbabve Cumhuriyeti Ekvator Irak Madagaskar Somali Yazma kağıtlarındaki yanlışlar incelenirken şimdiki zaman olarak değerlendirilebilecek onun kıyafetleri yok çünkü hava sıcak gibi tümceler, sonra ayna bozuldu olarak kullanımı uygun olmasına rağmen sonra ayna bozuk gibi zaman ekinin yanlış kullanımının olduğu durumlar, film kısa ve çok fikirleri yok sadece çocuk ve bebek küçük kız gibi tamamlanmamış tümceler, sözcük seçimi, yazım ve noktalama yanlışları çalışma bulgularına dahil edilmemiştir. İncelemede koşaç ve sıfat/ad ol+du+kişi eki yapılarının kullanımı ile ilgili örnekler ele alınmıştır. İkinci aşamada ise üretimsel yazma çalışmasında karşılaşılan yanlışların algı boyutundaki durumunu betimleyebilmek amacıyla 64 öğrenici ile çoktan seçmeli bir yazılı uygulama yapılmıştır. Yapılan uygulamada öğrencilere tümcede boş bırakılan yer için hangi ifadenin uygun olduğu sorulmuştur. Algı testinde yer alan 20 sorunun 14 ünde doğru yanıt olan şıkta koşaçla oluşturulan ad tümceleri, diğer şıklarda sıfat/ad ol+du+kişi eki ya da eylem+di+kişi eki yapısı yer almaktadır. 4. Bulgular Türkçe hazırlık öğrenimi gören yabancı öğrencilerin yazılı anlatım sırasında sıfat/ad+ydi+kişi eki ve sıfat/ad ol+du+kişi eki yapılarını ne sıklıkla kullandıkları ve kullanımlarındaki yanlışlar Tablo 2 de yer almaktadır.

6 136 Dilek ATAY GENÇ, Erson KÖMÜRCÜOĞLU, Betül Çetin & Veli Doğan GÜNAY Tablo 2: Yazma çalışmasında sıfat/ad+ydi+kişi eki ve sıfat/ad ol+du+kişi eki yapılarının kullanımı Koşaç kullanımı sıfat/ad ol+du+kişi eki kullanımı (-(y)di geçmiş zamanda) Doğru kullanım Yanlış kullanım Doğru kullanım Yanlış kullanım % 48 %52 % 34 %66 Tablo 2 de öğrencilerin metinlerde 125 tümcede -(y)di (geçmiş zaman) koşaç, 112 tümcede de sıfat/ad ol+du+kişi eki yapısını kullandıkları görülmektedir. Ancak kullanımlardaki yanlış oranlarına bakıldığında koşaç kullanımında %52, sıfat/ad ol+du+kişi eki yapısında ise %66 oranında yanlış tümce oluşturdukları görülmektedir. sıfat/ad ol+du+kişi eki kullanımlarında yanlış olarak görülmelerinin nedeni koşaç kullanımının uygun olduğu dilsel bağlamlarda sıfat/ad ol+du+kişi eki yapısını seçmiş olmalarıdır. sıfat/ad+(y)di+kişi eki ve sıfat/ad ol+du+kişi eki yapılarındaki yanlışlardan örnekler, içinde kullanıldıkları tümcelerle birlikte Tablo 3 te yer almaktadır. Tablo 3: Yazma kağıtlarından sıklıkla görülen yanlışlara örnekler Öğrenci kullanımları Oyuncak biraz bozuk oldu. Büyük oyuncak kızgın oldu. Çocuk üzgün oldu. Ama bebek çok üzgündü çünkü yalnız oldu. Bu nedenle çok korktu çünkü bebek daha hızlı oldu. Canlı oyuncak nazik oldu. Bebek sakin oldu. Oyuncu çok yorgun oldu. Bu ev çok büyük oldu. O çok tatlı ve ilginç bir bebek oldu. Olması gereken kullanım bozuktu kızdı üzüldü yalnızdı hızlıydı nazikti sakindi yorgundu büyüktü bebekti Tablo 3 te de örnekleri görüldüğü gibi koşaç kullanımının gerektiği tümcelerde, durum değişikliği bildiren ve katkısız eylem sınıflandırmasına dahil edilmiş olan ol- eyleminin sıklıkla tercih edildiği görülmektedir. Oyuncu çok yorgundu. kullanımı yerine Oyuncu çok yorgun oldu. tümceleri kullanılmaktadır. Bir başka deyişle öğrenciler koşaç yerine sıfat/ad ol+du+kişi yapısının tercih etmektedirler. Öğrencilerin üretim sırasında yanlış yaptıkları bu durum ile ilgili olarak algısal bir testte nasıl seçim yapacağını gözlemlemek amacıyla, öğrencilerin yazma kâğıtlarında tespit edilen yanlışlardan yola çıkarak sıfat/ad+(y)di+kişi eki, sıfat/ad ol+du+kişi ve eylem+di+kişi kullanımlarını içeren 20 sorulu çoktan seçmeli bir çalışma öğrencilere uygulanmıştır. Uygulanan çalışmada öğrencilerden, bağlamdan hareketle cümleyi uygun yüklemle tamamlamaları istenmiştir. Verilen cevapları incelendikten sonra elde edilen sonuçlar Tablo 4 te yer almaktadır. Tablo 4: Çoktan seçmeli uygulamada sorulara verilen doğru yanıt oranı Soru Cevaplanm Soru Cevaplan Numarası a Oranı Numarası ma Oranı 1 %42 11 %37,5

7 Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğrenenlerin (-Dı) Geçmiş Zaman İçin Koşaç Yerine Ol- Eylemini Kullanma Eğilimleri %53 12 %67 3 %48 13 %70 4 %57 14 %60 5 %51 15 %59 6 %73 16 %62,5 7 %51 17 %67 8 %50 18 %48 9 %64 19 %56 10 %60 20 %78 ORTALAMA: %58 Tablo 4 e bakıldığında öğrencilerin algısal testte başarı oranlarının %58 olduğu görülmektedir. 14 soruda doğru yanıt, koşaçla kurulan ad tümcesidir. 14 soruya doğru yanıt verme oranı ise %59 dur. Doğru yanıt oranı %70 in altında kaldığından öğrencilerin başarılı olduğunu söylemek mümkün değildir ancak üretimsel boyutta algısal boyuttan daha fazla yanlış yapıldığı görülmektedir. Bu durum öğrencinin yapının uygun kullanımına yönelik bilgisi olduğu, dilbilgisel olarak doğru tümceyi seçebildiği ancak üretimde yanlışlar yaptığı şeklinde yorumlanabilir. 5. Sonuç ve Öneriler Yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin yazma kağıtlarındaki sıfat/ad+ydi+kişi eki ve sıfat/ad ol+du+kişi eki seçimlerindeki yanlışların incelendiği ve öğrencilere çoktan seçmeli bir uygulamanın yapıldığı bu çalışmanın bulguları aşağıdaki biçimde özetlenebilir: Öğrenciler koşaç olan sıfat/ad+(y)di+kişi eki kullanımı yerine ol- eylemini seçmektedirler. Öğrenciler üretimsel boyutta sıfat/ad+(y)di+kişi eki ya da sıfat/ad ol+du+kişi eki yapılarını kullandıklarında yanlış yapmakta, bu yapılar arasındaki anlam farkını ayırt edememektedirler. sıfat/ad+(y)di+kişi eki, sıfat/ad ol+du+kişi eki tümcelerinin algı testinde başarı oranı üretimsel çalışmadan daha yüksektir. Üretimsel boyutta daha fazla, algısal boyutta daha az yanlış yapılmaktadır. Kır-/kırıl-, ince/incel- gibi türemiş eylemlerde ol- eylemini kullanma eğiliminin daha fazla olduğu görülmektedir. Araştırma katılımcılarının anadilleri birbirilerinden farklıdır. Bu nedenle yaptıkları yanlışların anadillerinden kaynaklı olup olmadığı yönünde bir yoruma gidilememektedir. Koşaç kullanımı yerine ol- eyleminin seçilmesi, yanlışların neden kaynaklandığı ile ilgili yapılan saptamalar ele alarak değerlendirildiğinde aşırı genelleme (overgeneralization) yanlışı olabileceği şeklinde bir yoruma gidilmesi mümkündür. Koşaç yapısının ol- eylemi ile bağlantısının kurulmuş olması ve anlamca eş değer oldukları yönünde bir kavram gelişimi (false concepts hypothesized) olduğu da söylenebilir. Yabancı dilde üretim yapmak ve kullanımda akıcılığa ulaşmak önemlidir. Dilbilgisel doğruluğun (accuracy) amacı da uygun kullanım (appropriateness) ve akıcı (fluency)

8 138 Dilek ATAY GENÇ, Erson KÖMÜRCÜOĞLU, Betül Çetin & Veli Doğan GÜNAY üretime ulaşmaktır. Algısal boyutta üretimsel boyuttan daha az yanlışa rastlanmış olması yabancı dil öğretiminin etkin biçimde gerçekleştiğinin bir göstergesi değildir. Amaç uygun dil kullanımı olduğundan bu konuda uygun materyaller geliştirilmesi gerektiği sonucunun ortaya çıktığını söylemek mümkündür. sıfat/ad+ydi+kişi eki ya da sıfat/ad ol+du+kişi eki yapılarının doğru kullanımının öğretilmesi için öğrenicilere bu konular ile ilgili olarak aşağıdaki bilgiler verilebilir. Bilgiler hazırlanacak malzemelerle açık ya da örtük yolla öğreniciye aktarılabilir. Önemli olan dilbilgisi kuralının sunuluş biçimi değil, kullanımsal farkın öğreniciye aktarılmasıdır. Ad/sıfat+(y)DI+kişi eki yapısı geçmişte olan bir durum anlatmak için ve sabit bir durumu belirtmek için kullanılır. DI geçmiş zamandan kaynaklı bitmişlik söz konusudur. Örneğin, Önceden öğrenciydim. (Devam eden sabit bir durumdan bahsediliyor.) Ad/sıfat oldu+kişi eki- yapısı ile ilgili olarak yine geçmişte olan bir durumdan söz edilir ancak yaşanan değişikliğe ilişkin bilgi verilir. Bir durumdan başka bir duruma geçiş vardır. Örnek: Dün yağmurda çok ıslandım ve hasta oldum. (Burada yağmurdan önce hasta değilim, yağmurdan sonra hasta oluyorum. Bir durum değişikliği var.) Örnek: Pencereyi açtın. İçerisi çok soğuk oldu. (Pencere açılmadan önce içerisi soğuk değildi. Pencere açıldı ve soğuk oldu. Bir durum değişikliği var.) Yukarıdaki açıklamalar öğreniciler için hazırlanacak malzemelerde vurgulanması gereken özellikler olarak önerilmektedir. Bu özelliklerin öğrencilere girdi (input) sağlanırken göz önünde bulundurulması ve öğrencilerin yazma-konuşma çalışmalarıyla dilbilgisel olarak doğru ve akıcı üretim yapmalarını sağlayacak etkinliklerde bu özelliklere yer verilmesi gerekmektedir. Yapılan çalışmalarda yanlışların nedenlerinden biri anadilinin etkisidir. Ancak bu çalışmaya 49 farklı anadili konuşucusu katıldığından elde edilen bulgulara bağlı olarak anadili etkisinden kaynaklanıp kaynaklanmadığına dair bir yorum yapmak mümkün değildir. sıfat/ad+ydi+kişi eki ve sıfat/ad ol+du+kişi eki yapılarının kullanımındaki yanlışlar ile ilgili anadili ya da bildikleri diğer yabancı dilin aynı olduğu gruplarla yeni çalışmalar yapılması ve durumun anadillerinden kaynaklanıp kaynaklanmadığı yönünde yeni bulgular elde edilmesi gerektiği düşünülmektedir. Çetinkaya (2015:167) nın da belirttiği gibi yabancı dil olarak Türkçe öğretimi alanında yapılan yanlış çözümlemesi çalışmaları oldukça azdır. Yanlışlar çözümlenerek, öğretmen eğitimlerine, hazırlanan malzemelere ilişkin yeni düzenlemeler yapılabilir. Yanlış çözümlemesi çalışmalarının daha fazla yapılması, elde edilen bulguların değerlendirilmesi ve bulgulara bağlı olarak da yeni malzemeler geliştirilmesi gerekmektedir. Kaynakça Banguoğlu, T. (2007). Türkçenin grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Bölükbaş, F. (2011). Arap öğrencilerin Türkçe yazılı anlatım becerilerinin değerlendirilmesi. Turkish Studies, 6(3), Brugman, C. (2001). Light verbs and polysemy. Language Sciences

9 Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğrenenlerin (-Dı) Geçmiş Zaman İçin Koşaç Yerine Ol- Eylemini Kullanma Eğilimleri 139 Burt, M. and Kiparsky, C. (1978). Global and Local Mistakes. in Schumann, J. H., Stenson, N. (eds). New Frontiers in Second Language Learning. Rowley. Massachusetts: Newbury House Publising. Butt, M. (2004). The Light Verb Jungle. in Aygen, G., Bowern, C., Quinn, C. (eds). Paper from the GSAS/Dudley House Workshop on Light Verbs. Cambrigde, Harvard Working Papers in Linguistics: Büyükikiz, K. K. ve Hasırcı, S. (2013). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenen öğrencilerin yazılı anlatımlarının yanlış çözümleme yaklaşımına göre değerlendirilmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(4), Çetinkaya, G. (2015). Error Analysis: The wievs on students written texts in learning Turkish as a foreign language at level B2. IJLET, 3/ Corder, S. P. (1967). The significance of learners errors. IRAL (son erişim tarihi ) Ellis, R. and Barkhuizen, G. (2005). Analysing learner language. Oxford University Press. Ergin, M. (2009). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları. Gencan, T. N. (2001). Dilbilgisi. Ankara: Ayraç Yayınevi. Göksel, A. and Kerslake, C. (2005). Turkish (A comprehensive grammar). New York: Routledge. İnan, K. (2014). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenen İranlıların yazılı anlatımlarının hata analizi bağlamında değerlendirilmesi. Turkish Studies, 9/ James, C. (1998). Errors in language learning and use exploring error analysis. Pearson Education. Khansir, A. A. (2012). Error analysis and second language acqusition. Theory and Practice in Language Studies, Kornfilt, J. (1997). Turkish- A descriptive grammar. New York: Routledge. Şahin, E. Y. (2013). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenen öğrencilerin yazılı anlatımlarındaki ek yanlışları. Tarih Okulu Dergisi, 6/XV Uçar, A (2007). Eylemde çokanlamlılık ve sözlük girdisi olarak katkısız eylemler. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi. Yılmaz, F. ve Bircan, D. (2015). Türkçe Öğretim Merkezi nde okuyan yabancı öğrencilerin yazılı kompozisyonlarının Yanlış Çözümleme Yöntemi ne göre değerlendirilmesi. IJLA, 3(1)