Kırsalda Yer Alan Meslek Yüksekokullarına Bakış: Keles Örneği

Transkript

1 Kırsalda Yer Alan Meslek Yüksekokullarına Bakış: Keles Örneği C. Başdar 1, H. Karahan, İ. Bülent Gürbüz 1 Öğr. Gör., Uludağ Üni. Keles Meslek Yüksekokulu İşletme Yönetimi Bölümü, Bursa, Türkiye E-posta: cbasdar@uludag.edu.tr ÖZET Bu araştırmanın konusu, meslek yüksekokullarının tarihsel gelişimi ve günümüzde bulunduğu nokta ile kırsal yörelerin kalkınmasına olan etkisini ve yöre halkının meslek yüksekokullarından beklentilerini ortaya koymaktır. Bu amaçla, meslek yüksekokullarının gelişimiyle beraber yörelerin kalkınmasındaki rollerinin neler olduğu saptanmaya çalışılmıştır. Sonuç olarak, çalışmamızda kırsal bölge halkının, meslek yüksek okulları ile ihtiyaç duyulan ara eleman eğitimine diğer gelişmiş bölgelerde olduğu gibi kolay bir şekilde erişebilme imkanına kavuşmaları açısından olumlu değerlendirdikleri görülmüştür. Bununla birlikte çalışmamızın ana hedefini oluşturan, kırsal bölgelerin kalkınması için meslek yüksek okullarının ekonomik işlevinin hem doğrudan hem de dolaylı olarak gerçekleşmekte olduğu açıklanmıştır. Anahtar Kelimeler: Kırsal alan, Meslek yüksekokulu, Sosyo-ekonomik gelişme. ABS TRACT The issue of this study is to explain the impact of vocational schools on the development of the rural areas by the historical development of vocational schools and the current point of them. For this purpose, the role of vocational schools in the development of the region with the development of vocational schools have sought to determine. Consequently, in our study, the people in the rural areas have positive view about vocational schools because they can get the opportunity of having intermediate staff training is needed, as in other developed regions. However, development of the rural areas which is the main goal of our study can be achieved by both direct and indirect economic functions of vocational schools. Key Words: Rural areas, Vocational schools, Socio-economic development. 1.GİRİŞ 1950 li yıllardan itibaren, yükseköğretime her ile üniversite, her ilçeye meslek yüksekokulu düşüncesiyle kırsal olarak nitelendirilebilecek küçük yerleşim yerlerinde yüksekokullar kurulmaya başlanmıştır li yıllardan itibaren ise, üniversite sınavında başarılı olamayan öğrencilerin yığılması sonucunda bu öğrencilerin liseden sonra eğitimlerine devam edebilmeleri için il merkezlerine yarım saatlik uzaklıkta bulunan küçük ilçelerde de yüksekokullar kurulmaya devam edilmiştir. Bu yatırımlarla birlikte ülkedeki bölgesel eşitsizlikleri ortadan kaldırmak meslek yüksekokullarının yurt içinde eşit yayılmasının sağlanması amaçlardan birini oluşturmuştur. Buradaki ana hedef ise bir yandan hemen her bölgede eğitim olanaklarının bulunması, diğer yandan ekonomik, sosyal ve kültürel açıdan bölgenin hareketlenmesini sağlamak ve böylece ülkedeki bölgesel eşitsizlikleri mümkün olduğunca en aza indirmektir. Bununla birlikte çalışmamızın amacını oluşturan, kırsal bölgelerin kalkınması için meslek yüksek- okullarının açılması ile, okulların ekonomik işlevlerinin hem doğrudan hem de dolaylı olarak gerçekleşmekte olduğu üzerinde durulmuştur. Doğrudan katkılara meslek yüksekokullarının istihdam yaratması örnek gösterilebileceği gibi dolaylı katkısına ise meslek yüksekokul çalışanlar ile öğrencilerinin kırsal bölgelerin ekonomisini oluşturan mal ve hizmet talebinde bulunmaları gösterilebilir. Bu nedenler meslek yüksekokullarının benimsenmesini ve desteklenmesini sağlamaktadır. Ayrıca öğrenci, kırsalda sosyal hayatı hareketlendirerek büyükşehirlerle kırsal bölge arasında kültürel anlamda bir köprü görevi görmektedir. 2.MATERYAL VE METOT Meslek yüksekokullarının tarihsel gelişimi ve günümüzde bulunduğu nokta ile kırsal yörelerin kalkınmasına olan etkisini ve yöre halkının meslek yüksekokullarından beklentilerinin gerek ekonomik gerekse toplumsal etkilerini incelerken ilçe yerel işletmeleri, esnaf ve girişimciler ile konu ile ilgili daha önce yapılmış çalışmalardan yararlanılmıştır. Meslek yüksekokullarının kırsal bölgelerinin gelişimine katkısını ortaya koymak için okuldaki öğrencilerden, öğretim elemanlarından, ilçedeki yerel nüfustan ve yönetimlerden konu ile ilgili görüşler ve bilgiler alınmıştır. 3.ARAŞTIRMA BULGULARI 3.1.Meslek Yüksekokullarının Tarihçesi Türkiye de tekniker yetiştirmek üzere açılan ilk kurum Nafia Fen Mektebi dir yılında Bayındırlık Müdürlükleri tarafından fen memuru gereksinimini karşılamak amacıyla kurulan Kondüktör Mektebi, 1922 yılında adı değiştirilerek Nafia Fen Mektebi olarak öğretimine devam etmiştir. Başlangıçta iki yıl olan süresi 1926 da iki buçuk yıla, 1930 da üç yıla çıkmıştır yılından itibaren, kalitenin yükseltilmesi amacıyla erkek sanat ve yapı enstitüsü mezunları bu okulların teknikerlik bölümüne sınavla alınmaya başlanmıştır. Türkiye de tekniker eğitimine planlı ve düzenli sekilde 1956 yılında başlanmış, 1962 yılına gelindiğinde 22 akşam, 4 gündüz eğitimi olmak üzere 26 tekniker okulunda 3700 öğrenci eğitim görmüştür. Çeşitli nedenlerden 322

2 XI. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi 3-5 Eylül 2014, Samsun dolayı 1967 yılında Tekniker eğitimine, 1972 yılında ise Yüksek Tekniker eğitimine son verilmiştir li yılların başında üniversite eğitimine olan talebin giderek arttığı gözlenmiştir. Mevcut yükseköğretim kurumları ile talebin karşılanması mümkün olmamıştır yılında YAY-KUR a bağlı olarak 45 Yüksekokul açılmışt ır (Gürbüz, 2001). Talebin karşılanamamasına paralel olarak üniversite, akademi ve yüksekokullar önünde yığılmalar gittikçe artmıştır. Yükseköğretim önündeki yığılmayı önlemek için 1975 yılında 2-3 yıllık ön lisans okulları açılmışt ır. İlk uygulamaların ise Ege Üniversitesine bağlı Balıkesir ve Denizli ön lisans okullarının olduğu görülmektedir. Bu uygulamayı daha sonra Boğaziçi ve Hacettepe Üniversitelerinin uygulamaları takip etmiştir. Üniversitelerde bu uygulama devam ederken Milli Eğitim Bakanlığı, Yükseköğretim önündeki yığılmaya çözüm yolu bulmak amacıyla kendi bünyesinde kurduğu Yaygın Yüksek Öğretim Kurumu (YAY-KUR) Örgün Yükseköğretim Dairesi ne bağlı olarak öğretim yılında, geniş çaplı bir ön lisans uygulaması başlatmıştır. Meslek yüksekokulları adı altında başlatılan bu uygulamada eğitim-öğretim süresi 2 yıl olarak belirlenmiş olup teknik, sosyal bilimler ve hayati bilimlerin çeşitli dallarını kapsamaktadır. Meslek yüksekokulları 1982 yılına kadar YAY-KUR bünyesinde faaliyet gösterirken 41 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 1982 yılında üniversitelere bağlanmıştır. Halen üniversitelere ve vakıflara bağlı olarak faaliyet göstermekte ve kurulabilmektedir (Gürbüz, 2001; Kavak, 1992; Henden, 2005) Üniversitelerin ve Meslek Yüksekokullarının Mevcut Durumu Türkiye de son on yılda devlet üniversiteleri sayısında %81, vakıf üniversiteleri sayısında ise %123 oranında artış olmuştur ve bu artışta vakıf üniversitelerinin büyük payı vardır. On yılda 27 vakıf üniversitesi kurulmuş olup, vakıf üniversitelerinin toplam üniversite içindeki payı %25 den, %32 ye yükselmiştir. Bu Türk yüksek öğretiminde kurumsal bir farklılaşmaya gidisi, başka bir değişle özel eğitim kurumlarına yönelmeyi göstermektedir yılında devlet üniversitelerindeki meslek yüksekokulu sayısı 383 iken bu sayı, 2010 yılında 585 olarak tespit edilmekte ve %52 lik bir artış gözlenmektedir (Güvemli, 2010). Türkiye de meslek yüksekokullarındaki programların mevcut durumlarına bakıldığında ise 476 adet devlet üniversitesi, 30 adet vakıf üniversitesine bağlı olmak üzere toplam 506 adet meslek yüksekokulu programı bulunmaktadır (Sağlık ve hukuk dışında). Türkiye İstatistik Kurumu nun güncel verilerine göre ise ÖSYS okul türü ve öğrenim durumuna göre başvuran ve yükseköğrenim programlarına yerleşen adaylar incelendiğinde toplam kişi içinden adayın meslek yüksekokullarına yerleştiği görülmektedir. Bu rakam, oran olarak %15 e eşit olup, birçok adayın liseden sonra eğitim alma şansını meslek yüksekokulları ile yakaladığı anlaşılmaktadır. Çizelge 3.1. ÖSYS okul türü ve öğrenim durumuna göre başvuran ve yükseköğrenim programlarına yerleşen adaylar TOPLAM Okul Türü 2012 YILI Başvuran Lisans % Ön lisans % Açık öğretim % %18, % %12 Yerleşemeyen %54,14 Şekil 3.1. ÖSYS okul türü ve öğrenim durumuna göre başvuran ve yükseköğrenim programlarına yerleşen adayların yüzde dağılımı eğitim-öğretim yılında, yükseköğretimde görevli öğretim elemanı sayısı, üniversitelerde toplam iken bu rakamın kişisi meslek yüksekokullarında, kişisi fakültelerde, kişisi 323

3 enstitülerde ve 484 kişisi araştırma merkezlerinde görev almaktadır. Ön lisans programlarında görev alan öğretim elemanlarının 184 ü Profesör, 213 ü Doçent, ı Yrd.Doçent, i Öğr. Gör, 631 i Okutman, 293 ü Uzman, 285 i Arş. Gör., 1 kişi ise çevirici olarak görev yapmaktadır. Çizelge Akademik yılı yükseköğretimde görevli öğretim elemanı sayıları Toplam Prof. Doç. Yrd. Doç. Öğr. Gör. Okutman Uzman Arş. Gör. Çevirici Planlayıcı Üniversiteler Ön lisans Lisans Enstitü Araştırma Merkezi Şekil Akademik yılı yükseköğretimde görevli öğretim elemanı sayılarının yüzde dağılımı Şekil Akademik yılı ön lisansta görevli öğretim elemanı sayılarının yüzde dağılımı 324

4 XI. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi 3-5 Eylül 2014, Samsun 3.3.Keles ve Keles MYO Hakkında Bilgi Osmanlıların kuruluş devrinden itibaren Hüdavendigâr Sancağının Kite Kazası'na bağlı bir köy olan Keles; 1871 yılında yapılan idari taksimat değişikliğinden sonra Kite Kazası nın kaldırılmasıyla Bursa'ya bağlı bir köy haline getirilmiştir. İlk olarak 1931 yılında nahiye yapılan Keles, 1934 yılında Orhaneli ne bağlanmış, 1953 yılında ise 6068 s. kanunla ilçe yapılmıştır. Bu kanunla Keles'e 41 köy bağlanmış, daha sonra Büyükdeliler, Küçükdeliler, Seferışıklar ve Güneybudaklar köyleri ayrılmıştır. Ayrıca Küçükkavacık Köyü de 1993 yılında mahalle olarak Keles Belediyesi sınırları içine alınmıştır. İlçenin halen Cuma, Çukur, Sofular, Yenice, Ertuğrulgazi, Küçükkavacık adında 6 mahallesi ve 36 köyü mevcuttur. Güncel rakamlarla Keles ilçe merkezinin nüfusu 3570, toplam nüfus ise olarak tespit edilmiştir. Keles MYO ise Uludağ Üniversitesi bünyesinde, konum olarak Uludağ ın güney yamacında 2002 yılında kurulmuş olup, bu güne kadar yaklaşık 595 öğrenci mezun vermiştir. 5 farklı meslek dalında eğitim yapan yüksekokulda çeşitli sektörlerin ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde eğitim devam etmektedir. Programlar, İşletme Yönetimi, Bankacılık Sigortacılık, Gıda Teknolojisi, Organik Tarım ve Bilgisayar Programcılığı adı altında faaliyetlerini sürdürmektedirler. 4. SONUÇ Meslek yüksekokulları ekonomik, sosyal ve kültürel açıdan bölgenin hareketlenmesini sağlamaya ve böylece bölgenin kırsal diye nitelendirilen geri kalmış yerlerindeki ekonomik eşitsizlikleri ortadan kaldırmay a çalışmaktadır. Meslek yüksekokullarının yalnızca yükseköğrenime bağlı ara eleman yetiştiren kurum olduklarına ilişkin algı yerine artık ekonomik büyümenin ve kalkınmanın en önemli güçlerinden biri olduğu kabul edilmektedir. Meslek yüksekokullarının yalnızca kültür üretici bir kurum olmadığı, aynı zamanda bölge için gelir yaratan ve dağıtan bir kurum olduğu sıkça ifade edilmektedir. Meslek yüksek okulların kırsal alanlar için endüstriyel yatırımlarla aynı derecede öneme sahip olduğu kabul edilmektedir. Ayrıca kırsal alanlardaki ekonomiye istihdam yaratarak bölge halkına gelir kazandırdığı, yörelerin sosyal ve kültürel hareketliliğini sağlamakta ve yaşam kalitesine katkıda bulunarak genç nüfusun bölgeden göçünü önlemektedir. Özellikle küçük yerleşim birimlerinde yer alan meslek yüksekokulları çevresiyle, yöre halkıyla, toplumsal, sosyal, kültürel ve ekonomik kurum ve örgütlerle daha yakın ve sıkı ilişkiler içinde bulunmaktadırlar. Büyük gelişmiş yörelerden farklı olarak, kırsal alanlardaki meslek yüksek okullarının çevrelerini aydınlatma, çağdaşlaştırma konusunda özel ve önemli görevler düşmektedir. Gelişmiş yörelerde kendiliğinden var olan toplumsal ve kültürel canlılığı, kırsal bölgelere meslek yüksek okulları taşıyab ilmektedir (Uskul, 1990). Sonuç olarak meslek yüksekokullarının amaç ve hedefleri şöyle özetlenebilir: * Yörelerinin sanayi, tarım, turizm gibi önde sektörlerinin gelişmesine katkıda bulunmak; yeni iş olanakları yaratmak, hizmet alanlarını genişletmek; * Bu sektörlerin gereksinimlerine uygun meslek elemanlarının yetişmesine ve bilgilerinin gelişmesine katkıda bulunmak; * Okul toplum bütünleşmesini sağlamak, yerel hizmet istemlerini karşılamak * Yörenin temel dinamiklerini harekete geçirmek, sektörlerde çağdaş yöntem ve tekniklerin uygulanmasını ve üretim artışını sağlamak amacıyla araştırma, geliştirme ve uygulamaya yönelik projeler ve eylem planları hazırlamak, uygulamak; * Çevresel, kentsel ve yöresel sorunlara çözüm getirici önerilerde bulunmak ve projeler üretmek; * Yörenin sosyal, sanatsal, siyasal ve kültürel gelişimine katkıda bulunmak, bu amaçla kent halkı ile sürekli iletişim ve etkileşim içinde bulunmak, yerel, ulusal, uluslararası işbirlikleri yaparak çeşitli etkinlikler düzenlemek; * Yöre halkının eğitim düzeyinin yükselmesine katkıda bulunmak ve bu amaçla eğitim ve bilinçlendirme projeleri hazırlamak ve uygulamak * Bütün bu amaç ve hedefleri gerçekleştirmek için kamu, özel sektör kurumları ve sivil toplum kuruluşları ile işbirliği yapmak (Karasar, 1981). 5. KAYNAKLAR Akkoyunlu, B. (2002). Educational Technology in Turkey: Past, Present and Future. Educational Media International, 39 (2), Bahşi, N Meslek Yüksekokullarında Yöneticilerin Karşılaştığı Sorunlar. 1. Uluslararası 5. Ulusal Balcı, S. Kavak, Ş Meslek Yüksekokullarının Mevcut Durumu ve Yeniden Yapılanması Üzerine Bir Model Önerisi, 12 Kasım Erden, D. V Meslek Liselerinden Meslek Yüksekokullarına Sınavsız Geçişin Ankara Üniversitesi Gürbüz, R Meslek Yüksekokulları İçin Ödevler ve Fırsatlar Çankırı: Ankara Üniversitesi Yayınları Güvemli, O Son On Yılda Üniversitelerde ve İİBF lerinde Sayısal Gelişmeler. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 45:

5 Henden, R., Tunç, A Mesleki Teknik Öğretimde Sınavsız Geçiş Uygulamaları Milli Eğitim Dergisi, 165: Kalecik Meslek Yüksekokulu'ndaki Sonuçları. Ulusal Meslek Yüksekokulu Sempozyumu Bildiriler Karasar, N Önlisans Eğitimi ve Teknik Eğitimde Uygulanabilirliği-Tarama Modelinde Bir Araştırma. A.U. Eğitim Fak. Yay. No: 106, Ankara, s. 2. Kavak, Y Meslek Yüksekokulları İş Hayatı İlişkileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı:7, Kavi, H İş Dünyasının Mesleki Eğitimden Beklentileri ve İş Dünyası Açısından Mesleki Eğitimin Önemi, Uluslararası Mesleki ve Teknik Eğitim Konferansı, Ocak 2007, TC Yükseköğretim Kurulu, Ankara. Kitabı II (s ). İzmir: Ege Üniversitesi Meslek Yüksekokulları Sempozyumu. Konya. Uskul, Z Taşra Üniversitelerinin Kültürel Etkinlikleri ve Eskişehir Anadolu Üniversitesi Örneği. Yükseköğretimde Sorunlar ve Çözümler, Cem Yayınevi, İstanbul, s Yıldız, E., & Talih, D. (2011). Üniversitelerin Kalkınmadaki Rolü: Babaeski Meslek Yüksekokulu Örneği. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:2), Yücebaşı, E. Alkan, G. Atasağun, H.G. Egeli, H.A Ege Bölgesinde Bulunan Meslek Yüksekokullarının Durum Analizi:Sorun ve Çözüm Önerileri, Electronic Journal of Vocational Colleges - Aralık 2013 UMYOS Özel Sayı 326