Effects of Some Pesticides on Predator Chilocorus bipustulatus (L.) (Coleoptera: Coccinellidae) in Peach and Nectarine Orchards

Transkript

1 ŞEFTALİ ve NEKTARİN BAHÇELERİNDE KULLANILAN BAZI TARIMSAL SAVAŞ İLAÇLARININ AVCI BÖCEK Chilocorus ipustultus (L.) (COLEOPTERA: COCCINELLIDAE) ÜZERİNE ETKİSİ * Effects of Some Pesticides on Predtor Chilocorus ipustultus (L.) (Coleopter: Coccinellide) in Pech nd Nectrine Orchrds Adlet HAZIR Bitki Korum Anilim Dlı M.Rift ULUSOY Bitki Korum Anilim Dlı ÖZET Bu çlışmd Doğu Akdeniz Bölgesi şeftli ve nektrin hçelerinde değişik hstlık, zrrlı ve yncı otlr krşı kullnıln zı trımsl svş ilçlrının, kukluitlerin önemli ir doğl düşmnı oln vcı öcek, Chilocorus ipustultus (L.) (Coleopter : Coccinellide) üzerindeki etkileri rştırılmıştır. Bu mçl, chlorpyrifos-ethyl, pyriproxyfen, fenuttin-oxide, thirm ve glyphoste isopropilmin etkili mddeli ilçlrın C. ipustultus ergin ve lrvlrın etkisi, dldırm, püskürtme ve kuru film yöntemleri ile denenmiştir. Elde edilen sonuçlr göre, C. ipustultus ergin ve lrvlrın, chlorpyrifos- ethyl in toksik (zehirli) etkisi her üç yöntemde de diğer ilçlr göre çok yüksek ulunmuştur. Pyriproxyfen etkili mddeli ilç, C. ipustultus erginlerine z zrrlı vey zrrsız ulunmuş, nck u erginlerin ırktığı yumurtlr çılmmıştır. Aynı ilç, vcı lrvlrının deri değiştirmelerini engelleyerek ölümlerine yol çmıştır. Diğer ilçlrın erginler üzerine z zrrlı y d zrrsız olduklrı, lrvlr üzerine ise ort derecede zrrlı olduklrı elirlenmiştir. Anhtr kelimeler: Avcı, Chilocorus ipustultus, ilç, etki ABSTRACT In this study, the effects of some pesticides commonly used ginst some pests, diseses nd weeds in pech nd nectrine orchrds in the Estern Mediterrnen Region were studied on n importnt scle insect predtor, Chilocorus ipustultus (L.) were investigted. Recommended dosge of chlorpyrifos-ethyl, pyriproxyfen, fenuttin-oxide, thirm nd glyphoste isopropilmin were pplied on the dult nd lrv of the predtor y three different methods consisting of dipping, pulveriztion nd resudil film. According to the results, the toxic effect of chlorpyrifos-ethyl ws found the highest mong ll pesticides tested y ll methods. Pyriproxyfen ws found non toxic to dults of C ipustultus ut the eggs of this dults filed to htch. The sme pesticides prevented the lrv to molt which cused them to die. *Doktor Tezi-Phd.Thesis 61

2 The other pesticides consisting of fenuttin-oxide, thirm nd glyphoste isopropilmin were found non toxic to dults nd modertely toxic to lrv of the predtor. Key words: Predtor, Chilocorus ipustultus, effects of pesticides Giriş Şeftli ve nektrin, ölgemizde kyısıdn sonr en fzl üretilen sert çekirdekli meyve türüdür (Anonim, 2007). Polifg zrrlılrdn oln Dut kukluiti, ölgemizde şeftli ve nektrin yetiştiriciliğinde önemli ir sorun olrk krşımız çıkmktdır. Bu zrrlı, itki özsuyunu emmek sureti ile zrr ypmkt ve mücdele edilmediğinde itkiyi kurutilmektedir. Dut kukluiti nin mücdelesinde kimysl uygulmlrın ynısır, doğl düşmnlr ve unlrın rsınd d özellikle Coccinellide türleri önemli ir yere shiptir. Bu türlerden irisi oln Chilocorus ipustultus L. (Coleopter: Coccinellide), dünynın pek çok ölgesinde kültür itkileri üzerinde zrrlı oln kukluitlerin önemli ir vcısıdır ve u zrrlılrın popülsyonlrını kontrol ltınd tutmd önemli ir rol oynmktdır (Yinon 1969, Eronç 1971, Knsu ve Uygun 1980, Öncüer 1991, Kılıç ve rk., 2001). Şeftli ve nektrin hçelerinde hstlık, zrrlı ve yncı otlr krşı irçok trımsl ilç kullnılmkt olup doğl düşmnlr u ilçlrdn doğrudn y d dolylı olrk etkilenmekte ve popülsyonlrını koruymmktdırlr. Bunun sonucu olrk u lnlrd, üzerlerindeki vcı öcek skısı ortdn klkn kukluitler şırı şekilde çoğlrk önemli zrrlr neden olmktdır. Bu nedenle, Doğu Akdeniz Bölgesi şeftli ve nektrin hçelerinde yygın olrk kullnıln zı trımsl svş ilçlrının, vcı öcek C. ipustultus un lrv ve erginlerine krşı, dldırm, püskürtme ve kuru film yöntemleri ile etkinlikleri rştırılmış ve u sonuçlr göre C. ipustultus üzerine toksik etkisi yüksek oln ilçlrın sptnrk üreticilerin trımsl svş ilçlrın krşı ilinçlendirilmesi mçlnmıştır. Mteryl ve Metot Mteryl Çlışmnın mterylini vcı öcek C. ipustultus, v olrk kullnıln Aspidiotus nerii Bouche (Homopter : Dispidide), pttes ve lkğı, üretim kfesleri, kontrollü üretim odsı, zı trımsl ilçlr, ilçlm kulesi (potter tower), spirtör v. oluşturmktdır. Metot Av Olrk Kullnıln A. nerii nin Üretimi A. nerii nin frklı dönemleri ile ulşık pttesler, Adn Ziri Mücdele Arştırm Enstitüsünde yürütülmekte oln şk ir projenin üretim mterylinden temin edilmiştir. A. nerii nin ktif lrvlrı ir fırç yrdımı ile temiz pttesler üzerine ktrılmış ve lrvlrın temiz pttes üzerine yerleşmesiyle ilk üretim 62

3 şltılmıştır. İlk üretim u şekilde sğlndıktn sonr, üretime ktif lrvlrın ışığ yönelme dvrnışındn yrrlnılrk devm edilmiştir. Bunun için, kuklu itin her ktif lrv verdiği dönemde (yklşık 55 günde ir) flüoresn lm ile ydınltıln kfesler içinde ulunn kukluitli ptteslerin üzerine temiz pttesler konulmuş, A. nerii ktif lrvlrının ulşık ptteslerden temiz ptteslere ulşmsı sğlnmıştır (Tekeli, 1995). Üretim, 25 ± 1ºC sıcklık ve % 60 ± 10 orntılı nem ve 12/12 st ydınlık/krnlık ışık periyodun yrlı iklim odsınd üretim kfesleri içinde gerçekleştirilmiştir. Üretim esnsınd çürüyen pttesler yenileri ile değiştirilmiştir. Avcı Böcek, C. ipustultus un Üretimi Pttes üzerinde ulşık yeterli miktrd A. nerii elde edilince doğdn toplnn C. ipustultus erginleri u ptteslerin ulunduğu kfesler içine ırkılmışlrdır. Avcı öcek, pttes üzerinde ulunn A. nerii ile eslenmeye şlnmıştır. Besin zldığınd, sürekli olrk v ile ulşık yeni pttesler, eskileri ile değiştirilmiştir. C. ipustultus erginlerinin yumurtlmsı için kfeslere tülent prçlrı konulmuş, dh sonr üzerinde yumurt ulunn u tülentler yrı kfeslere ktrılrk ynı yştki ireylerin ynı kfeste toplnmsı sğlnmıştır (Tekeli, 1995). Avcı Böcek, C. ipustultus Üzerine Bzı Trımsl İlçlrın Etkilerinin Belirlenmesi Şeftli ve nektrin hçelerinde değişik zrrlılr ve hstlıklr krşı yygın olrk kullnıln zı insektisit, fungusit ve herisitlerin, Dut kukluitinin doğl düşmnlrındn oln C. ipustultus üzerindeki yn etkileri lortur ortmınd rştırılmıştır. Denemede kullnıln C. ipustultus ireyleri, yukrıd çıklndığı gii lorturd 25 ±1 ºC sıcklık ve %60 ± 10 orntılı nem koşullrınd üretilmiş olup ilç uygulmlrınd şğıdki yöntemler kullnılmıştır. Dldırm yöntemi: Her tekerrür için 10 r det lrv ve ergin vcı öcek uygulm dozund hzırlnn ilc 3 sn. süre ile dldırılmıştır. Bu işlemden sonr öcekler kıs ir süre kurutm kğıdı üzerinde kurutulmuş, 9 cm çp ve 1.7 cm yüksekliğindeki cm petri kplrın üzeri kukluit ile yoğun ulşık ir prç pttes ile konulrk ğzı şifon örtü ile kptılmıştır (Colurn ve Asquith, 1970). Püskürtme yöntemi: Her tekerrür için 10 det vcı öcek ergini ve lrvsı 9 cm çp ve 1.7 cm yüksekliğindeki cm petri kplrın esin ile irlikte konulmuş, üzeri ince ir şifon ile örtüldükten sonr hsss terzide trtılmıştır. Dh sonr uygulm dozund hzırlnn ilçlr, el pülveriztörüyle petriye püskürtülmüştür. İlç püskürtülen petri kı tekrr hsss terzide trtılrk cm² de 2 mg ilç ulunup ulunmdığı elirlenmiştir. İstenen doz elde edilemediği durumd deneme yeni ireyler kullnılrk tekrrlnmıştır. Kuru film yöntemi: Denemede yer ln ilçlr uygulm dozund hzırlnmış 9 cm çp ve 1.7 cm yüksekliğindeki cm petri kplrının iç yüzeyine cm² de 2 mg ilçlı sıvı klck şekilde ilçlm kulesi (potter tower) kullnılrk uygulnmıştır. Aynı uygulm petri kplrını kptmk için kullnıln şifon örtülere de ypılmıştır. 63

4 Petri içindeki ve şifon örtüdeki ilcın kurumsındn sonr her petriye yine 10 r det vcı öcek ergini ile lrvsı, esin ile irlikte ırkılrk petrilerin ğzı önceden ilçlnmış şifon örtü ile kptılmıştır (Brun, 1985). Uygulmlrdn sonr petriler günlük olrk kontrol edilmiştir. Erginlerde cnlı-ölü syılrı, lrvlrd ise ölen ve ergin hle geçen lrv syılrının kyıtlrı yrı yrı tutulmuştur. Her üç yöntemde de kontrol prsellerinde su uygulmsı ypılmıştır. Petri kplrı günde iki kez kontrol edilmiş ve gerekli durumlrd esin ilvesi ypılmıştır. Denemelerde kullnıln ilçlr ile ilgili ilgiler Çizelge 1. de verilmiştir. Çizelge 1. C. ipustultus üzerine etkileri denenen trımsl ilçlr ve unlrın uygulm dozlrı Ticri dı Etkili mddesi İlç Formulsyonu Uygulm Dozu Tipi (100 lt suy) Dursn 4 Chlorpyrifos-ethyl İnsektisit EC 100 ml Admirl Pyriproxyfen BBD EC 50 ml Torque Fenuttin Oxide Akrisit SC 30 ml Pomrsol forte Thirm Fungusit WP 300 g *Roundup Glyphoste Herisit EC 1000 ml *Glyphoste etkili mddeli ilcın uygulm dozu, dekr doz olrk verilmiştir. Denenen ilçlrın vcı öcek üzerine oln etkilerinin ornı ve zehirlilik durumunun elirlenmesinde Boller ve rk. (2006) dn yrrlnılmıştır (Çizelge 2). Çizelge 2. Lorturd ilçlrın yn etki denemeleri için sınıflr ve ornlr Sınıf değeri Etki (%) Zrrlılık sınıfı 1 N (non toxic) < 30 Zrrsız ve z zrrlı 2 M (moderte) Ort derecede zrrlı 3 T (toxic) Çok zrrlı 4 T (toxic) > 99 Çok zrrlı Denemede, tesdüf prselleri deneme deseni kullnılmıştır. Bütün denemeler 3 tekerrürlü ypılmış ve her tekerrürde 10 det vcı öcek kullnılmıştır. Denemelerde C. ipustultus un 7-10 günlük ergin ireyleri ve dönem lrvlr kullnılmıştır. Ergin ve lrv denemelerinde ilçlmdn st sonr cnlı ve ölü ireyler syılrk sonuçlr % cnlı üzerinden Aott 64

5 formülüne göre değerlendirilmiştir (Krmn, 1971). Ergin döneme geçen lrv syılrı üzerinden de yrıc isttistik nliz ypılmıştır. Yüzde değerlerinin isttistiksel nlizinde Açı Trnsformsyon değerleri kullnılmış ve gruplndırmlr Duncn testine göre ypılmıştır. Arştırm Bulgulrı ve Trtışm C. ipustultus Ergin Bireyleri Üzerine Bzı Trımsl İlçlrın Etkilerinin Belirlenmesi Dldırm yöntemi ile uygulnn chlorpyrifos-ethyl etkili mddeli ilcın C. ipustultus erginlerine 1. günden itiren yüksek düzeyde toksik olduğu görülmüş olup, IOBC sınıf değerleri sklsınd 4. gru girdiği ve çok zrrlı ktegorisinde yer ldığı elirlenmiştir. Yine ynı yöntem ile uygulnn diğer tüm ilçlrın kontrol ile ynı grupt yer ldığı ve C. ipustultus erginlerine zrrsız olduklrı görülmüştür. Denemeye lınn ergin ireylerin döl verimleri dikkte lındığınd u erginlerin yumurt verdiği de tespit edilmiştir. Anck, fenuttin oxide, thirm ve glyphoste isopropilmin preprtlrın mruz kln erginlerin ırktığı yumurtlrdn lrv çıkışı gerçekleştiği hlde ynı IOBC sınıf değerine ship pyriproxyfen uygulmsın mruz kln erginlerin ırktığı yumurtlrdn lrv çıkışı olmdığı görülmüştür (Çizelge 3). Püskürtme yöntemi ile ergin ireyler üzerine ilç uygulmlrı sonucu, en toksik etkiyi chlorpyrifos-ethyl etkili mddeli pestisitin gösterdiği, denemeye lınn tüm ergin ireylerin denemenin ilk gününde öldüğü elirlenmiştir. Uygulmnın 5. günündeki etki ornlrın kıldığınd, toksik etki yönünden chlorpyrifos-ethyl etkili mddeli preprtı, sırsıyl glyphoste isopropilmin, thirm, fenuttin oxide ve pyriproxyfen in tkip ettiği, pyriproxyfen etkili mddeli ilcın kontrol ile ynı grupt yer ldığı görülmektedir. Tüm ilç uygulmlrı sonucund cnlı kln erginlerin yumurt ırktığı, u uygulmlr içinde pyriproxyfen uygulmsın mruz kln erginlerin ırktığı yumurtlrın çılmdığı elirlenmiştir (çizelge 3 ). Kuru film yöntemi ile ilç uygulmlrı sonucund, toksik etki yönünden chlorpyrifos-ethyl etkili mddeli pestisit ilk sırd yer lmış, IOBC sınıf değeri 4 olrk ulunmuştur. Diğer pestisitlerin tmmı, kontrol ile ynı grupt yer lmış olup IOBC sınıf değerleri 1 olrk elirlenmiştir. Pyriproxyfen uygulmsın mruz kln erginler yumurt ırkmış nck ırkıln yumurtlr çılmmış lrv çıkışı olmmıştır. Diğer uygulmlrdn elde edilen yumurtlr çılmış ve lrv çıkışı gözlenmiştir (çizelge 3). Nitekim, Htting ve Tte (1995), ypmış olduklrı ir çlışmd, turunçgil hçelerinde kırmızı kukluit mücdelesi mcıyl pyriproxyfen kullnımı sonucu, Icery purchsi Msk. (Homopter : Mrgrodide) ın doğl düşmnlrındn Rodli crdinlis Muls. ve Chilocorus nigrit F. (Col.: Coccinellide) üzerinde olumsuz etkiler oluştuğunu kydetmişlerdir. Arştırıcılr, u çlışmd elde edilen sonuçlr enzer şekilde pyriproxyfen kullnımının doğl düşmnlrın yumurt verimini etkilemediğini nck ırkıln yumurtlrdn hiçirinin çılmdığını ildirmişlerdir. 65

6 Çizelge 3. Denemeye lınn trımsl ilçlrın C. ipustultus erginlerine 5. günde etkileri ERGİN DALDIRMA PÜSKÜRTME KURU FİLM TARIMSAL İLAÇLAR Ort.ölü/ 10ergin Etki ornı (%) Ort.ölü/ 10ergin Etki ornı (%) Ort.ölü/ 10ergin Etki ornı (%) Chlorpyrifos-ethyl 10,0 100,0 10,0 100,0 10,0 100,0 Pyriproxyfen 0,3 3,3 0,3 c 3,3 c 0,3 3,3 Fenuttin-oxide 0,3 3,3 1,3 c 13,3 c 0,3 3,3 Thirm 1,7 16,7 2,0 20,0 c 0,3 3,3 Glyphoste isopropilmine 0,7 3,3 2,7 26,6 0,3 0,3 0,0 c 0,3 3,3 Kontrol(Sf su) LSD (p=0,05) 1,7 21,9 1,3 16,6 0,9 17,3 * Prntez içindeki rkmlr ilçlrın IOBC sınıf değerini elirtmektedir. C. ipustultus Lrvlrı Üzerine Bzı Trımsl İlçlrın Etkilerinin Belirlenmesi Denemeye lınn itki korum ilçlrının C. ipustultus lrvlrı üzerine dldırm yöntemi ile etkileri Çizelge 4 de gösterilmekte olup chlorpyrifos-ethyl etkili mddeli ilcın 24. stten itiren lrvlr yüksek düzeyde toksik etki gösterdiği tespit edilmiş ve IOBC sınıf değeri 4 (çok zrrlı) olrk elirlenmiştir. Denemede chlorpyrifos-ethyl etkili mddeli ilç dışındki tüm ilçlrın denemenin 5. gününde kontrol ile ynı grupt yer ldığı ve lrvlr zrrsız olduğu elirlenmiştir. Anck kontroldeki tüm lrvlr ergin döneme geçtiği zmn ilçlrın etkileri değerlendirildiğinde ilç uygulmlrı eş gru yrılmış, glyphoste isopropilmin etkili mddeli ilç uygulmsı, kontrolden sonrki sırd yer lmıştır. Bu ilcı, sırsıyl, thirm, fenuttin-oxide, pyriproxyfen ve chlorpyrifos-ethyl tkip etmiştir. Chlorpyrifos-ethyl ilcının uygulndığı lrvlr ilk gün ölmüş, pyriproxyfen uygulmsın mruz kln lrvlr ise deri değiştirememiş ve ergin olmdn önce ölmüşlerdir. Dolyısı ile u iki ilç son grupt yer lmış ve lrvlr üzerine en yüksek toksik etkiyi göstermişlerdir. Dldırm yönteminde lrvlrın ergin hle geçmesini engelleme yönünden fenuttin-oxide etkili mddeli ilç, chlorpyrifos ethyl ve pyriproxyfen den sonr gelmiş olup u preprtın lrvlr ort derecede zrrlı olduğu elirlenmiştir. 66

7 Thirm ve glyphoste isopropilmine etkili mddeli ilçlrın, lrvlrın ergin döneme geçmesi üzerine etkisi yönünden zrrsız ve z zrrlı olduklrı, IOBC sınıf değerlerinin 1 olduğu elirlenmiştir (çizelge 4). Püskürtme yönteminde denemeye lınn ilçlr, lrvlr üzerine 5. gündeki olumsuz etkileri yönüyle eş gru yrılmıştır. Chlorpyrifos-ethyl etken mddeli ilç ilk grupt yer lmış olup uygulndığı lrvlrın hepsinin denemenin ilk gününde öldüğü, ilcın IOBC değerinin 4 olduğu ve denemeye lınn ilçlr içerisinde lrvlr en yüksek düzeyde toksik etkiyi gösterdiği elirlenmiştir. Dh sonr sırsıyl glyphoste isopropilmine, thirm, fenuttin-oxide ve pyriproxyfen etken mddeli ilçlr gelmiştir. Bu ilçlrın tümünün IOBC sınıf değerinin 1 olduğu elirlenmiştir. Pyriproxyfen etken mddeli ilç kontrol uygulmsı ile ynı grupt yer lmıştır. Diğer ir değişle uygulmnın 5. gününde lrvlr üzerine öldürücü etkisi olmmıştır. Anck u ilcın uygulndığı lrvlrın hiçirinin deri değiştirip ergin olmyı şrmdığı, u nedenle kontroldeki tüm lrvlr ergin döneme geçtiğinde pyriproxyfen ilcın mruz kln lrvlrın hepsinin öldüğü, ilcın lrvlrın deri değiştirmesi üzerine yüksek düzeyde toksik etkili olup chlorpyrifosethyl ile ynı grupt yer ldığı tespit edilmiştir. Fenuttin-oxide ve glyphoste isopropilmin etkili mddeli ilçlr lrvlrın ergin döneme geçmesi üzerine ikinci sırd olumsuz etkide ulunmuşlrdır. En düşük etkiyi thirm göstermiş ve kontrol uygulmsın en ykın sonuç u uygulmdn elde edilmiştir. Kontroldeki tüm lrvlrın ergin döneme geçtiği zmn ilçlrın etkileri değerlendirildiğinde, tüm ilçlrın (fenuttin-oxide, glyphoste isopropilmin ve thirm) ikinci sırd etkili olup IOBC sınıf değerlerinin 2 olduğu tespit edilmiştir (Çizelge 4). Kuru film yönteminde de yine en toksik etkiyi denemenin ilk gününden itiren chlorpyrifos-ethyl etken mddeli ilcın gösterdiği elirlenmiştir (Çizelge 4). Denemenin 5. günündeki etkileri yönüyle diğer ilçlr kontrol uygulmsı ile ynı grupt yer lmış, lrvlr zrrsız olduklrı ve IOBC sınıf değerlerinin 1 olduğu tespit edilmiştir. Anck, pyriproxyfen etkili mddeli ilcın, denemeye lınn lrvlrın deri değiştirmelerini engelleyerek ölümlere yol çtığı, u nedenle chlorpyrifos-ethyl ile ynı grupt yer ldığı, IOBC sınıf değerinin 4 olduğu elirlenmiştir. Toksik etki yönüyle glyphoste isopropilmin etkili mddeli ilç ikinci sırd yer lmıştır. Thirm ve fenuttin oxide etkili mddeli ilçlr ynı grupt yer lmış ve lrvlrın dönem değiştirmeleri üzerine en düşük olumsuz etkiyi göstermişlerdir. Sırlmd kontrol uygulmsındn sonr gelen gruu oluşturmuşlrdır. Thirm ve glyphoste isopropilmin ise ynı grupt ve ikinci sırd yer lmış olup IOBC sınıf değerlerinin 2 olduğu, fenuttin oxide in ise son grupt yer ldığı ve IOBC sınıf değerinin 1 olduğu elirlenmiştir (çizelge 4). Şeftli ve nektrin hçelerinde Şeftli güvesi, Doğu meyvegüvesi, Erik unlu yprkiti, Şeftli virgül kukluiti, Dut kukluiti, Sn jose kukluiti, meyve ğcı dipkurtlrı ve yprk itleri gii pek çok zrrlının mücdelesinde kullnıln geniş etkili ir preprt oln chlorpyrifos-ethyl etkili mddeli ilcın, ypıln denemeler sonucund doğl düşmnlrdn C. ipustultus ergin ve lrvlrın yüksek düzeyde toksik etki gösterdiği, doğl denge üzerine u olumsuz etkisi nedeniyle kullnımının uygun olmdığı tespit edilmiştir. 67

8 Çizelge 4. Denemeye lınn trımsl ilçlrın C. ipustultus lrvlrın etkileri L A R V A DALDIRMA PÜSKÜRTME KURU FİLM TARIMSA L İLAÇLAR Uygulmnın 5. günü 6. günden itiren ergin oluncy kdr tkip edilen lrvlr (ergin/10 lrv) Uygulmnın 5. günü 6. günden itiren ergin oluncy kdr tkip edilen lrvlr (ergin/10 lrv) Uygulmnın 5. günü 6. günden itiren ergin oluncy kdr tkip edilen lrvlr (ergin/10 lrv) Chlorpyrif 10,0 100,0 0,0 e 100,0 10,0 100,0 0.0 d 100,0 10,0 100,0 0,0 c 100,0 os-ethyl Pyriproxyf 0,7 3,3 0,0 e 100,0 0,0 d 0,0 0,0 d 100,0 0,7 3,7 0,0 c 100,0 en c Fenutti n-oxide 0,3 0,0 4,0 d 56,6 1,0 cd 10,0 3,7 c 61,7 1,0 6,7 6,0 27,3 Thirm 0,3 3,3 6,7 c 28,5 2,0 20,7 6,3 34,4 1,0 7,4 6,0 31,9 c c c Glyphost e 1,0 6,7 8,0 13,7 c 2,7 26,7 4,3 c 55,2 1,3 10,7 4,3 48,1 isopropil min Kontrol 0,3 9,3 0,0 d 9,7 0,3 8,3 LSD (p=0,05) 1,1 17,5 1,2 15,2 1,1 13,0 0,8 5,0 1,8 21,4 2,7 29,3 * Prntez içindeki rkmlr, ilçlrın IOBC sınıf değerlerini göstermektedir. 68

9 Şeftlide Dut kukluitine krşı ruhstlı olmmsın rğmen üreticiler trfındn u mçl yygın olrk kullnıln pyriproxyfen etkili mddeli ilç her ne kdr ergin ireylere zrrsız görünse de ırkıln yumurtlrın çılmsını önleyerek dölün devmını engellediği ve lrvlrın deri değiştirerek ergin olmsın olnk vermediği için kullnılmsının skınclı olduğu elirlenmiştir. Denemeye lınn diğer ilçlrın ergin ireyler üzerine tüm yöntemlerde etkilerinin çok düşük olup IOBC değerlerinin 1 olduğu tespit edilmiştir. Lrv denemelerinde, chlorpyrifos-ethyl ve pyriproxyfen etken mddeli preprtlrın lrvlr yüksek düzeyde toksik etki yptıklrı ve u nedenle kullnımlrının doğl düşmnlrın vrlığını sürdüreilmeleri çısındn uygun olmdığı tespit edilmiştir. Nitekim, Mendel ve rk. (1994), yptıklrı lortur çlışmsınd, öcek üyüme düzenleyicilerinden oln uprofezin, fenoxycr ve pyriproxyfen uygulmlrı sonrsınd Rodli crdinlis Mulsnt (Col.:Coccinellide) lrvlrının hiçirinin ergin olmdığını, yine uprofezin ve fenoxycr uygulmlrının, C. ipustultus L. yumurtlrının çılmsını önlediğini kydetmişlerdir. Benzer şekilde Smith ve rk. (1999), pyriproxyfen in, Coccinellide türlerinden Cryptolmus montrouzieri Mul. ve Chilocorus circumdtus Gyll. üzerine etkilerini çlışmışlr ve ilcın 10 ml / l dozunun 64 gün oyunc y lrvlrı öldürdüğü y d pup oluşumunu % 50 ornınd zlttığını elirlemişlerdir. Pyriproxyfen in 10 mg/l dozunun uygulndığı yprklr mruz kln C. montrouzieri erginlerinin 28 gün oyunc ve C. circumdtus erginlerinin 50 gün oyunc ırktığı yumurtlrın çılmdığı, ilç dozu 100 mg/l ye çıkrıldığınd etkinin sırsıyl 50 gün ve 478 gün sürdüğünü tespit etmişlerdir. Arştırıcılr, ilcın kukluitler üzerine potnsiyel etkisinden ötürü IPM uygulmlrınd önemli ir yeri olmsı nedeniyle 2 mg/l dozunu şmmk kydıyl tedirli olrk kullnılmsı önermişlerdir. Yine, Mggul ve Smwys (2000), Chilocorus nigritus F. un Afrik d ir turunçgil zrrlısı oln Aonidiell urnti Msk. in önemli ir predtörü olduğunu, u predtör üzerine uprofezin, tefluenzuron ve pyriproxyfen gii zı öcek üyüme düzenleyicilerinin (IGR) etkilerinin denendiği lortur çlışmlrınd lrvlrın hiçirinin pup olmdığını, rzi çlışmlrınd pup oluştuğunu nck puplrdn ergin çıkışı olmdığını, erginlerin yumurt veriminin etkilenmediği, nck ırkıln yumurtlrın çılmdığını, sonuç olrk gerek loruturd gerekse de rzide IGR uygulmsının C. nigritus popülsyon oluşumunu engellediğini elirlemişlerdir. Sonuç olrk, günümüzde çevre dostu olduğu ildirilen, doğl düşmnlr etkisi yok gii gösterilen u ilçlrın şt çevreye ve doğl düşmnlr olmk üzere, insn sğlığın d etkili olduğu ve söz konusu u kimysllrın msum olmdığı, kullnımınd d çok dikktli olunmsı gerektiği kntine vrılmıştır. Akrlrl mücdelede kullnıln fenuttin-oxide dldırm ve püskürtme yöntemlerinde ort düzeyde zrrlı, Kuru film yönteminde zrrsız ulunurken, yprk delen ve monilyy krşı kullnıln thirm ile meyve hçelerinde yncı ot mücdelesinde kullnıln glyphoste isopropilmin etkili mddeli ilçlrın dldırm yöntemi ile zrrsız ve diğer yöntemlerde ort düzeyde zrrlı olduğu 69

10 tespit edilmiştir. Bu sonuçlr ışığınd, fydlılrın doğd tkip edilerek lrv dönemlerinde u ilçlrın kullnılmmsı gerektiği kntine vrılmıştır.. Kynklr ANONİM., Türkiye İsttistik Kurumu. BOLLER, E. F., VOGT, H., TERNES, P. nd. MALAVOLTA, C., Working document on selectivity of pesticides profile. Internl newsletter issued y the puliction commission for the IOBC/wprs council nd executive committee issue, Nr. 40. Ferury BRUN, J., Stndrt methods to test the side effects of pesticides on nturl enemies of ınsects nd mites. Coccinell semptempunctt L. Bulletin OEPP/EPPO Bulletin, 15: COLBURN, R. nd ASQUITH, D., Contct nd residul toxicity of selected cricides nd insecticides to ldyird eetle, Stethorus punctum. J. Econ. Entomol., 63 (5), KANSU, İ. A. ve UYGUN, N., Doğu Akdeniz Bölgesinde Turunçgil Zrrlılrı ile Tüm Svş Olnklrının Arştırılmsı. Ç. Ü. Zirt Fkültesi Yyınlrı 141, Bil. Arşt. ve İnc., 33,63 s. KARMAN, M., Bitki korum rştırmlrınd genel ilgiler, denemelerin kuruluşu ve değerlendirme esslrı. T. C. Trım Bk. Ziri Müc. ve Krntin Gn. Müd. Yyınlrı, Bölge Zir. Müc. Arş. Ens. İzmir / Bornov. KILIÇ, M., ÇAKIR, O., ERGÜDEN, T. M., DEMİR, T., ZEKİ, C., ERKILIÇ, L., GÜNAYDIN,T. ve ZÜMREOĞLU, A Şeftli hçelerinde entegre mücdele teknik tlimtı. Trım ve Köyişleri Bknlığı Trımsl Arş. Genel Müdürlüğü, Bitki Sğlığı Arştırmlrı Dire Bşk. Ankr. MAGAGULA, C. N. nd SAMWAYS, M. J., Effects of insect growth regultors on Chilocorus nigritus (Fricius) (Coleopter:Coccinellide), non-trget nturl enemy of citrus red scle, Aonidiell urntii (Mskell) (Homopter: Dispidide) in South Afric: evidence from lortory nd field trils. Africn Entomology, 8, MENDEL, Z., BLUMBERG, D. nd ISHAAYA, I Effects of some insect growth regultors on nturl enemies of scle insects. Biocontrol, 39. ÖNCÜER, C., Türkiye Bitki Zrrlısı Böceklerin Przit ve Predtor Ktloğu. Ege Üniversitesi, Zirt Fkültesi Ofset Bsımevi, 947 s. SMITH, K. M.,SMITH, D. nd LISLE, A. T Effects of field-wethered residues of pyriproxyfen on the predtory cocinellids Chilocorus circumsdtus Gyllenhl nd Cryptolemus montrouzieri Mulsnt. Austrlin Journl of Experimentl Agriculture, 39 (8), p. TEKELİ, N.Z., Değişik vlrın vcı öcek Chilocorus ipustultus (Linneus) (Coleopter : Coccinellide) un gelişme ve üreme gücüne etkileri. Ç.Ü.Fen Bilimleri Enst. Yük. Lisns Tezi. YINON, U., Food Consumption of Armoured Scle Ldy Beetle Chilocorus ipustultus (L.) (Coccinellide). Ent.Exp.nd Appl. 12,