Sermaye piyasası, orta, uzun ve sonsuz

Transkript

1 Önsöz Yıl:48 Sayı:564 MAYIS 2009 Sahibi Türk Standardları Enstitüsü Adına Tahir BÜYÜKHELVACIGİL Genel Yayın Yönetmeni Dr. Zekeriya MIZIRAK Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Y. Selim ÇELEBİ Yayına Hazırlayanlar O. Murat PERÇİN A. Sabit YÖNEY Türkay BİRBEN Aslıhan KÖKER Canan DOĞAN Ebru CEM Yönetim Yeri TSE Pazarlama ve Tanıtım Dairesi Başkanlığı Necatibey Cad. No:112, Bakanlıklar / ANKARA Tel: Faks : standarddergi@tse.org.tr Reklam ve Abone Ayşe Nedret GÜNEŞ Tel: pazarlama@tse.org.tr 2009 Yılı Abone Bedeli Aylık : 7 TL (KDV dahil) Yıllık : 70 TL (KDV dahil) (Bir yıllık aboneliklerde Öğretim Görevlileri, Öğrenciler ve Enstitümüzden belgeli firma, kurum ve kuruluşlara % 50 indirim uygulanır.) 2009 Yılı Reklam Tarifesi Arka Kapak : 2000 TL + KDV Kapak İçleri : 1500 TL + KDV Son Sayfa : 1500 TL + KDV İç Tam Sayfa: 1300 TL + KDV Grafik Tasarım Erhan KOÇ Tasarım, Baskı, Dağıtım KOZAN OFSET Matbacılık San. ve Tic. Ltd. Şti. Büyük San. 1. Cadde 95/11 İskitler-Ankara Tel: Fax: Yayın Türü: Yerel Süreli Basım Tarihi: Standard hakemli bir dergidir. Dergimize gönderilen makaleler ihtiyaç duyulduğunda uzmanlık alanına göre, konusunda uzmanlaşmış kişilere incelettirildikten sonra yayınlanır. Dergide yayınlanan yazılardaki görüşler yazarına ait olup Derginin ve yazarın adı alınarak iktibas edilebilir. Dergimize gönderilen yazılar yayınlansın veya yayınlanmasın iade edilmez. Sermaye piyasası, orta, uzun ve sonsuz vadeli fonların arz ve talebinin aracı kuruluşlar aracılığıyla ve menkul kıymetlere bağlı olarak karşılaştığı piyasa şeklinde tanımlanıyor. Tek başına ekonomiye yararlı olamayan küçük yatırımların büyük yatırımlara dönüşmesini, az gelişmiş ülkelerde yurt içi tasarruf açığının kapanmasını, küçük yatırımcı için ek gelir imkânını sağlayan sermaye piyasası bu ayki konumuz. Konuğumuz ise İMKB Başkan Yardımcılarından İbrahim Kurban. Sermaye piyasası üzerine yaptığımız röportajda İMKB nin bilhassa küresel krizdeki rolü ve yatırımcılara önerileri üzerine söyleştik. Sermaye piyasasının güven, açıklık ve kararlılık içinde çalışmasını ve tasarruf sahiplerinin hak ve yararlarının korunmasını sağlayan Sermaye Piyasası Kurulu nun büyük katkıları ile hazırladığımız sayımızda Türkiye de sermaye piyasalarının tarihini, Kurumun kurumsal yönetim ilkeleri ve uygulamaları alanındaki gelişmeleri, sermaye piyasası araçları, vergilendirme, ülkemiz sermaye piyasalarında finansal raporlama, sermaye piyasası suçları, özel sektör borçlanma araçlarının gelişimi ve son düzenlemelere getirilen yenilikler, Kurulun uzman ve yetkilileri tarafından ele alındı. Eko Analiz köşesinde Cahit Uyanık, oldukça karmaşık bir yapıya sahip olan bu piyasa için şeffaflığın önemine değiniyor, ortaya konulmuş bilgilerin aracı kurumlar tarafından doğru yorumlanarak müşterilere aktarılmasının önemini vurguluyor. Doç. Dr. Yalçın Karatepe, küresel krize değindiği yazısında Nereden Nereye? diye soruyor. Krizin etkilerini özetleyerek ülkemizde bundan sonraki süreçte krizin etkilerini azaltacak önlemlerle birlikte Türkiye nin yapısal sorunlarına çözüm getirecek, ekonomik kalkınmayı hedefleyen, istihdam sağlayacak, sanayi stratejilerine uygun uzun vadeli diğer önlemlerin de alınması, daha müreffeh bir Türkiye için büyük önem taşımaktadır diyor. Doç. Dr. Güray Küçükkocaoğlu ve Dr. Cemal Küçüközen açılış seansı uygulamasını inceledikleri yazılarında bu uygulamayla İMKB nin dünyadaki birçok borsa tarafından kullanılan standardları belirlenmiş bir işlem yöntemine kavuştuğunu, ancak bu uygulamanın kapanış fiyatını belirlemek için acilen hayata geçirilmesi gerektiğini belirtiyorlar. Şamil Demirkan, değişik ürünlerin işlem gördüğü, yüksek teknolojiyi kullanan ve işlem hızının yüksek olduğu finansal ürün süpermarketi niteliğinde bir işlem platformu oluşturmak misyonu ile çalışan Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VOB) nı tanıtıyor. Yakup Ergincan bazı ülke piyasalarında fiziki menkul kıymetlerin fazlalığı nedeniyle ortaya çıkan kağıt krizleri sonucu başlatılan kaydileştirme konusunu; Dr. Ali Küçükçolak, faaliyetlerine başladığı 1986 yılından bu yana hem Türkiye ekonomisinin gelişimine verdiği katkı hem de ülkemiz sermaye piyasalarının gelişimi açısından oynadığı rol itibarıyla önemli bir performans gösteren İMKB yi anlatıyorlar. TSE; İzmir Ambalaj Laboratuvarı Müdürü Nezahat Gündüz, ambalaj ve ambalaj yarışması üzerine yaptığımız söyleşide Sesimizi mümkün olduğu kadar çok firmaya duyurmak ve yarışma katılımını artırmak istiyoruz. Çünkü hedefimiz ambalajda Türkiye Markasını oluşturmak ve bu sektörde dünyada söz sahibi olabilmek diyor. Saygılarımla. Dr. Zekeriya MIZIRAK Genel Yayın Yönetmeni

2 içinde içindekiler Ayın Konuğu: Kriz ve Bilişim İMKB Başkan Yardımcısı İbrahim KURBAN İle Sermaye Piyasası Üzerine Türkiye de Sermaye Piyasalarının Kısa Tarihi Küresel Kriz: Nereden Nereye? Özel Sektör Borçlanma Araçlarının Gelişimi ve Son Düzenlemelerle Getirilen Yenilikler Bilgi ve Bilginin Yönetimi 78 AçıIış Seansı Uygulamasının İstanbul Menkul Kıymetler Borsası nın Mikro Yapısı Üzerine Etkileri 84 VOB un Kuruluşu ve Hukuki Statüsü 88 Narin Kanatlar

3 kiler Başkan'dan: Küresel Kriz ve Türkiye Haberler Yatırımcılar İle Kamuyu Aydınlatmanın Önemi ve 'KAP' Türkiye Sermaye Piyasasının Kurumsal Yapısı SPK Kurumsal Yönetim İlkeleri ve Uygulamaları Alanındaki Gelişmeler Türkiye Sermaye Piyasası ve İMKB Sermaye Piyasası Araçları Söyleşi TSE Ambalaj Labaratuvarı Müdürü Nezahat GÜNDÜZ Kaydileştirme (Dematerialization) Menkul Kıymetlerden 2008 Yılında Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi Sermaye Piyasası Suçları (Manipülasyon ve İçerden Öğrenenlerin Ticareti) Ülkemiz Sermaye Piyasalarında Finansal Raporlama

4 Başkan'dan Tahir BÜYÜKHELVACIGİL / TSE Başkanı Küresel Kriz ve Türkiye Dünyada yaşanan küresel kriz ülkemizde de etkisini olumsuz yönde göstermektedir. İki yıl önce ABD de mortgage sistemiyle başlayan ve BM nin yüzyılın krizi, IMF in 1930 lardan bugüne karşılaştığı en tehlikeli finansal şok olarak nitelediği kriz, dünya ülkelerini hızlı bir şekilde etkilemiş ve ekonomilerinde güven bunalımı yaratmıştır. Türkiye, bugün sorumlusu dış kaynaklı bir krizi yaşıyor. Krizi ülke sorunu olarak kabullenip, bunun ekonomik bir seferberlik olduğu bilinciyle ulusal çözüm aramalıyız. Yaşanan küresel krizlerin aşılabilmesi ancak ve ancak tüm toplumsal kesimlerin gösterecekleri ortak dayanışma ile mümkündür. Yaşanan süreci iyi şekilde yönetmek ve en az zararla atlatmak için gerek reel kesim, gerekse merkezi yönetimin birlikte hareket ederek yaşanan sürece göre pozisyon almaları gerekmektedir. Bilindiği üzere süreçte tüm aktörlerin ortak akıl ile çözüm araması ve adaletli bir fedakârlık anlayışı ile süreci yürütmesi beklenmektedir. Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de krize yönelik köklü tedbirlerin alınması gerektiği ise bir gerçektir. Ülkemizin zor bir süreçten geçtiği bugünlerde her zamankinden daha fazla ihtiyacımız olan en önemli şey, hükümetiyle, kurum ve kuruluşlarıyla, sanayicisiyle, esnafıyla birliktelik ve

5 iş birliğidir. İnanıyorum ki kurumlar arası iş birliğini istenilen düzeyde oluşturabilirsek, gerek bugün gerekse ileride karşılaşacağımız birçok sorunla baş edebilir, ülkemizin hedeflerini yakalama adına önemli mesafeler alabiliriz. Türk milleti birlik ve beraberlik kültürüne sahiptir. Bu zor günleri de ülke olarak en az zararla atlatacağımız inancındayız. Türkiye olarak son yıllarda dünyadaki küreselleşmeden hep pozitif olarak faydalandık. Ülke olarak 2001 den 2008 e 7 yılda yüzde 49 büyüdük, müthiş bir başarı hikâyesi yazdık. Dünya pazarlarındaki daralmaya rağmen değişmeyecek tek stratejimiz ihracattır. Krizi fırsata çevirmek zorundayız. Bu konuda çok büyük avantajları bulunan Türkiye, ihracatının yüzde 55'ini AB üyesi ülkelerine yapmaktadır. Önümüzdeki dönemde mal sattığımız bu pazarlarda daralma yaşanıyor ve bu büyümemizi etkileyecekse yeni bir bakış açısı geliştirebiliriz. Bu bakış açısıyla yeni pazarlara yelken açmalıyız. Ülke olarak ihmal ettiğimiz Ortadoğu, Uzakdoğu, Afrika ülkeleri başta olmak üzere Irak, İran, Suriye, Türki Cumhuriyetleri ile Balkan ülkelerine yönelmeliyiz. Türkiye ekonomisi ve özel sektörü, kendine yeni pazarlar oluşturma, daralan bir pazardaki kaybını başka bir pazarda genişleyerek telafi edebilme dinamiğine sahip. Ülke olarak 72 milyon insanımızla, genç nüfusumuzla dünyada büyük bir gücüz. Kullanılmayan güç, güç değildir. Onun için gücümüzü bilmeli ve kullanmalıyız. Krizle baş etmenin yollarından biri, yine yatırımdan geçmektedir. Türkiye hızla büyüyecekse yatırım yapmaya, üretmeye, istihdam sağlamaya, ihracat yapmaya mecburdur. Türkiye de her yıl 750 bin gencimiz istihdam nüfusuna katılmaktadır. İşsizlik rakamlarını düşündüğümüzde bizim ekonomik daralmayı kabul etmemiz mümkün değildir. Onun için bizim ekonomik sürdürülebilirliliğimizi korumamız gerekir. Küresel krizin yol açtığı bu daralma bir biçimde ortadan kalkacak ve bizler yeni bir yolda ilerlemeye devam edeceğiz. Bu yeni yolun aktörleri olarak sadece bölgesel değil, aynı zamanda küresel boyuttaki yeniden yapılanan pazarda da bizleri nasıl bir geleceğin beklediğini bilmek zorundayız. Ülkelerin güçleri, zenginliği ekonomisine bağlıdır. Ülkemizin rekabet gücünü ve refahını artırmak ve sürekli kılmak için toplumun her kesimi ve ilgili kurumlarla iş birliği içinde, ulusal önceliklerimiz doğrultusunda krizi iyi yönetebiliyor olmamız gerekmektedir. Ülkeyi zenginleştirmenin yolu, fert başına düşen geliri artırmaktan geçiyor. Bunun yolu da girişimci sayısını artırarak daha fazla istihdamı sağlamaktır. Dünyada bugün ülkelerin gelişmişliği özel sektörle sağlanmaktadır. Özel sektör ne kadar güçlüyse ülkeniz de o kadar güçlüdür. Ekonomik gelişmişliği ve kalkınmayı sağlayan özel sektöre de ülke olarak önem vermeli, önündeki engelleri kaldırmalıyız. Üretimi ve istihdamı sağlayan müteşebbislerdir. Ülkemiz kalkınacaksa yine bu müteşebbislerimiz ve girişimci ruhumuzla olacaktır. Var gücümüzle girişimcinin önünü açmalıyız. Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de krize yönelik köklü tedbirlerin alınması gerektiği bir gerçektir. Bu gerçeğin bilincinde olan Türkiye, gerek hükümetiyle, gerekse ilgili bakanlıklarıyla bu tedbirleri almaya çalışıyor. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı nın gerekli tedbirleri ise bize ümit vermektedir. Bakanlığı mızın KOSGEB, İhracat Kredisi, Cansuyu Kredisi destekleri başta olmak üzere küresel krize karşı önlemler içeren birçok yasal düzenlemede bulunmasını, ayrıca Girişimci Bilgi Sistemi verileri ışığında hazırlanan bölgesel-sektörel ve proje bazlı yeni teşvik sistemi uygulamasını özverili gayret olarak takdirle karşılıyoruz. Kriz senaryolarının yazıldığı son günlerde, Türkiye de felaket tellallığına ülke olarak ayıracak zamanımız olmadığı düşüncesindeyiz. Bugün ne kadar çok üretim yapar ve ileri teknoloji içeren katma değeri yüksek ürünlerimizi pazarlayabilirsek,

6 dünya markalarını ülke olarak çıkartabilirsek ekonomimiz o kadar büyür, bu süreci en kısa zamanda atlatabiliriz. Ekonomideki ivme istihdamdır, ekonominin hızlı gelişimi ve bu gelişimin istikrarlı bir ortam içinde devamlı olarak sağlanmasıdır. Türkiye nin bugün en önemli sorunlarının başında istihdam, işsizlik gelmektedir. Ancak, bu tabloya rağmen soğukkanlılık içinde değerlendirme yapmanın yerinde alınan kararların zamanında ve eksiksiz uygulanması ile çok şeyin değişebileceğine olan inancımızı da koruyoruz. Hepimizin de bildiği gibi, yöneticilik başarıları, rutin işlerin yönetiminden daha çok olağan dışı durumların yönetiminde ortaya çıkmaktadır. Nitekim yaşanan daralmaların bir taraftan işletmeleri yorarken, diğer taraftan öğretici niteliğe sahip olduğuna inanıyoruz. Krizin 2010 yılından itibaren etkisini yitireceği görüşünü benimsiyoruz ve arzuluyoruz. Zira, ülke olarak küresel krizi çok iyi yönetebiliyor olmamız gerekir. Onun için gündemimizin ana maddesi ekonomi olmalı ve yapılması gerekenlere odaklanmalıyız. Ülkemizin temel yapı taşı olan KOBİ lerimizin önemi büyüktür. Bu süreçte KOBİ lerimizin hayatta kalmak için yapması gereken ödevleri bulunmaktadır. Öncelikli olarak ortaklık kültürünü geliştirmesi gereken KOBİ lerimizden aynı sektörde olan firmalarımız bir araya gelmeli ve güç birliği oluşturmalıdır. Ortak akılda buluşmalılar, Küçük olsun benim olsun anlayışı yerine büyük olsun hepimizin olsun felsefesiyle hareket etmelidirler. Firmalarımız, kurumsallaşmaya, markalaşmaya büyük önem vermelidir. Yeniliğe açık olmalıdır. Bugün dünya ekonomik faaliyetlerin odağındaki merkezi gücün tüketiciler olduğu gerçeğini de göz ardı edemeyiz. Küresel ekonomik krizin bütün dünyayı etkilediği günümüzde, pek çok ülke krizin aşılmasında tüketicilerin önemli bir role sahip olduklarını belirtmekte ve tüketicilerin vatanperverlik bilinciyle alışveriş yapmasını istemektedir. Fransa, ekonomik vatanperverlik, İtalya, yerli malı kullan sloganlarıyla bu konuda öncü ülkeler arasında yer alırken, ülke içinde üretilen malların özellikle tüketilmesi konusunda dikkat çekici çabalar ve tüketiciler, ülkemizin size ihtiyacı var türündeki mesajlarla tüketiciler ikna edilmeye çalışılmaktadır. Güçlü ekonomi ve kaliteli üretim bir birinden ayrılmaz iki parçadır. "Ekonomim güçlü olsun, zengin olayım" diyorsanız; kaliteli üretecek, kaliteli tüketeceksiniz. Kaliteli üretim ise standardlara uygun üretimle olur. Üreticiler ürettikleri ürünleri insan sağlığı, can ve mal güvenliği, hayvan ve bitki yaşam ve sağlığı, çevre ve tüketicinin korunması açısından ilgili teknik düzenlemeye (standardına) uygun olarak üretmek ve piyasaya ancak güvenli ürünleri sunmak zorundadırlar. Standardlara uygun üretim, üreticilere güvenli ürün üretme fırsatı verirken, tüketicilere de aynı şekilde güvenli ürünü kullanma hakkını sağlamaktadır. Unutulmamalıdır ki, tüketiciler, tüm ekonomik faaliyetlerin odak noktasıdır. Küresel krizin bütün dünyayı etkilediği günümüzde, tüketicilerin sorumluluğu ayrı bir önem ve özellik arz etmektedir. Tüketicilerimizden, ekonomik kriz sebebi ile daralan iç piyasalarımızın genişletilmesi ve Kalite Yönetim Standardlarını uygulayarak Türk tüketicisine güvenilir mal ve hizmet sunmaya çalışan işletmelerimize destek olunması amacıyla kaliteli yerli ürünlerimizi tercih etmelerini bekliyoruz. Biliyoruz ki firmalarımız ve tüketicilerimiz el ele vererek kaliteli, standardlara uygun üretim ve tüketimle bu krizi de aşacak ve ülke ekonomisinin güçlenmesine yardımcı olacaktır. Unutmamak gerekir ki; kriz sonrası yapılacaklar, en az kriz sürecinde yapılacaklar kadar önemlidir.

7 TSE ile Filistin Standardlar Enstitüsü (PSI) Arasında İş Birliği Anlaşması İmzalandı Filistin Standardlar Enstitüsü (PSI) Başkanı Mazen Abu Shaia başkanlığındaki 3 kişilik bir heyet, TSE ile iş birliği anlaşması imzalamak ve incelemelerde bulunmak üzere 29 Mart-03 Nisan 2009 tarihleri arasında TSE yi ziyaret ettiler. PSI Heyeti resmi görüşmeleri yanında TSE nin Ankara Merkez, Gebze Kalite Kampüsü ve İstanbul daki teknik birim ve laboratuvarlarında incelemelerde bulundu. PSI Heyetinin ziyareti esnasında, iki kuruluş heyetleri arasında fikir alış verişinde bulunuldu, yeni iş birliği imkânları değerlendirildi. Tarihte sürekli yakın dostluklar yaşanan iki ülkenin standard kuruluşları arasında iş birliğinin başlatılmasından duyulan memnuniyet karşılıklı olarak ifade edildi. Görüşmelerde Teknik İş Birliği Mutabakat Zaptı taslağı müzakere edildi ve üzerinde mutabık kalınan metin, 31 Mart 2009 günü TSE ve PSI Başkanlarınca imzalandı. Bu anlaşma Enstitümüzün rutin yurt dışı faaliyetleri kapsamında olup, standardizasyon ve uygunluk değerlendirmesi alanlarında teknik iş birliği, uluslararası alanda karşılıklı destek sağlama, doküman teatisi, eğitim ve karşılıklı uzman değişimini içermektedir. TSE ve PSI başkanları bu anlaşmayla başlatılan yakın iş birliğinin ileride görev alanları kapsamında geliştirilmesinin ve ortak projeler üzerinde çalışılmasının, kardeş kuruluşların uluslararası arenadaki etkinliğini artıracağını vurguladılar. PSI Başkanı Abu Sharia, güçlü ve saygın bir standardizasyon kuruluşu olan TSE ile iş birliğinin geliştirilmesinin kuruluşları için oldukça büyük bir önem arz ettiğini, PSI nın güçlenmesi ve uluslararası arenada etkinliğin artması açısından TSE nin katkı ve desteğinin süreceğine yürekten inandığını ifade etti. TSE Başkanı Tahir Büyükhelvacıgil ise PSI Heyetini Türkiye de görmekten ve kendilerini ağırlamaktan duyduğu memnuniyeti ifade etti; atılan imzalar ile kuruluşlar arasındaki yakın iş birliğinin güçleneceğini ve TSE nin imkânları dahilinde PSI ya her türlü desteği vermeye hazır olduğunu vurguladı. STANDARD 7HABERLER MAYIS 2009

8 HABERLER TSE-ASO Bilgilendirme ve İstişare Toplantısı Yapıldı MAYIS STANDARD Türk Standardları Ensitüsü tarafından sanayicileri Enstitü faaliyetleri hakkında bilgilendirmek ve karşılıklı görüş alışverişinde bulunmak üzere düzenlenen toplantılardan ilki, 15 Nisan 2009 tarihinde Ankara Sanayi Odası Sincan I. Organize Sanayi Bölgesi Toplantı Salonunda yapıldı. Çok sayıda sanayicinin katılımıyla gerçekleşen toplantıda TSE Başkanı Tahir Büyükhelvacıgil bir konuşma yaptı. TSE Başkanı Büyükhelvacıgil konuşmasında; ülkenin varlığını sanayiye borçlu olduğunu, üretim varsa istihdamın olabileceğini, iş ve aş verilebildiği zaman huzur olduğunu, huzurun olduğu yerde ticaretin var olduğunu, ticaretin ise zenginlik getirdiğini, zenginliğin gelmesiyle ülkenin fert başına düşen milli gelirin arttığını, refahın çok yükseldiği zaman, demokratik gelişmelerde iyi bir seviyenin yakalanacağını, ülkemizin iyi bir seviyeye geleceğini belirterek, İşte şimdi bunu da yaşıyoruz, 750 milyar liralık gayrisafi milli hasıla. Bu Türk özel sektörünün başarısıdır. Bu yüzden hepinizi kutluyorum dedi. Büyükhelvacıgil; TSE nin stratejik önemini ve faaliyetlerini özetleyerek sözlerine şöyle devam etti. "TSE olarak sizin yanınızda olduğumuzun, sorunun bir parçası değil, çözümün bir parçası olduğumuzun bir kez daha altını çizmek istiyorum. 7 gün 24 saat size hizmet etmeye hazırız. TSE yönetimi ve çalışma arkadaşlarım adına herkese teşekkür ediyorum." ASO Başkanı Nurettin Özdebir de konuşmasında; Dünya ile birlikte Türkiye de çok hızlı bir değişim içerisindedir. Bu değişim içerisinde gerek Türkiye nin Dünya Ticaret Örgütü ile yapmış olduğu anlaşmalar, gerekse AB Katılım Belgesi ile beraber Türkiye nin mükellef olduğu ve bu müzakereler sürecinde yapmakla mükellef olduğu çeşitli görevler, ülkemizde sanayi ve ticaretin yapısında da bir takım değişiklikleri gerektirmektedir. Bunların bir kısmı hukuki düzenlemeler şeklinde yapılmakta, bir kısmı da bizim iç düzenlerimizi ve standardlarımızın yeniden düzenlenmesini gerektirmektedir. Ben özellikle Sayın Büyükhelvacıgil e göreve başladığı bu kısa

9 süre içerisinde göstermiş oldukları performanstan ve değişimden, sanayicinin daha çok yanında olmasından ötürü teşekkür etmek istiyorum. dedi. Şimdi bizim her şeyden önce kendi milli kuruluşumuza sahip çıkmamız gerekir. Milli kuruluşumuzun da şimdi başkanımızın yaptığı gibi bizlere sahip çıkması, bizim önümüzü açması gerekir. diye konuşan ASO Başkanı Özdebir sözlerini şöyle tamamladı. Tarihte belki de ilk defa standardları kanunla belirleyen bir milletin torunları olarak bizim bu işte liderliğimizi sürdürmemiz ve bu milli kuruluşumuza sahip çıkmamız lazım. Daha sonra TSE Ürün Belgelendirme Başkanı Mehmet Evci, Personel ve Sistem Belgelendirme Dairesi Başkanı Mehmet Bozdemir, Gözetim ve Muayene Dairesi Başkanı Metin Şentürk, Deney Laboratuvarları Merkez Başkanı Fedai Çetin ve Ankara Kalibrasyon Müdürü Ayhan Türkel birimlerinin çalışmaları hakkında Ankaralı sanayicilere bilgi verdiler ve soruları cevaplandırdılar. STANDARD 9HABERLER MAYIS 2009 rün Belgelendirme Merkezi Başkanlığı nın yıllık eğitim faaliyetleri kapsamında Nisan ve Nisan 2009 tarihlerinde TSE merkez ve taşra personelinin katıldığı bir dizi eğitim gerçekleştirildi. Eğitimlere TSE merkez ve taşra personeli iştirak etti. Enstitümüzün Ürün Belgelendirme faaliyetlerine uzmanlık alanları dikkate alınarak mümkün olduğunca çok personelin etkin katılımının sağlanabilmesi ve bu sayede geniş uzman kadrosuyla belgelendirme işlemlerinin daha hızlı sonuçlandırılması, daha kaliteli belgelendirme hizmeti yürütülebilmesi hedefi ile düzenlenen eğitim programı, TSE Genel Sekreteri Dr. Zekeriya Mızırak ın başarı dileklerini ilettiği açış konuşmasıyla başladı. Söz konusu eğitimler; Nisan 2009 tarihleri arasında TS EN Ürün Belgelendirmesi Yapan Belgelendirme Kuruluşları İçin Genel Şartlar, TS EN ISO/IEC Çeşitli Tipteki Muayene Kuruluşlarının Çalıştırılmaları İçin Genel Kriterler, TS EN ISO/IEC Deney ve Kalibrasyon Laboratuvarlarının Yeterliliği İçin Genel Şartlar konularında verildi Nisan 2009 tarihleri arasında ise Asansör Direktifi, Gaz Yakan Cihazlar Direktifi, Basınçlı Ekipmanlar Direktifi, Kişisel Koruyucu Donanımlar Direktifi, Oyuncakların Emniyeti Direktifi ve Yapı Malzemeleri Direktifi konularında eğitimler verildi.

10 STANDARD EKO-ANALİZ MAYIS

11 Yatırımcılar İle Kamuyu Aydınlatmanın Önemi ve 'KAP' Cahit UYANIK Referans Gazetesi Ankara Haber Müdürü Dünyada tarihi geçmişi 1400 lü yılların sonuna kadar götürülebilen borsaların Türkiye deki kökleri 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar uzanıyor. İlk menkul kıymetler piyasası Kırım Savaşı nı takiben 1866 yılında Osmanlı İmparatorluğu zamanında kurulmuş olan Dersaadet Tahvilat Borsası idi. Türkiye Cumhuriyeti nin kuruluşunu takiben 1929 yılında çıkartılan 1447 sayılı Menkul Kıymetler ve Kambiyo Borsaları Kanunu ile sermaye piyasalarının, yeni ismiyle İstanbul Menkul Kıymetler ve Kambiyo Borsası adı altında organize olması sağlandı. Borsa kısa sürede, gelişerek yurt çapında girişimcilerin fon ihtiyaçlarının karşılanmasına katkılarda bulundu. Ancak 1929 Krizi, 2. Dünya Savaşı nın patlak vermesi, Türk iş dünyasını olumsuz etkiledi ve borsanın önemi azaldı yılında ise Sermaye Piyasası Kanunu çıkartıldı. Bir sene sonra 1982 yılında menkul kıymetler piyasasının idaresinden, kontrolünden ve mevzuatının düzenlenmesinden sorumlu resmi kurum olan Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Ankara da kuruldu. Ekim 1983 te Türkiye de menkul kıymet borsalarının kuruluşunu öngören bir kararname çıktı. Ekim 1984 te ise Menkul Kıymet Borsalarının Kuruluşu ve Çalışma Esasları Resmi Gazete de yayınlandı. Çalışma esaslarına ilişkin mevzuat Olağanüstü Genel Kurul toplantılarında kabul edildi ve 26 Aralık 1985 tarihinde İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) resmen çalışmaya başladı. Yani Türkiye de modern anlamda sermaye piyasalarının oluşumu, henüz 28 yıllık bir geçmişe sahip. STANDARD MAYIS Peki nedir bu sermaye piyasaları? Sermaye piyasaları, orta, uzun ve sonsuz vadeli fonların arz ve talebinin aracı kuruluşlar aracılığıyla ve menkul kıymetlere bağlı olarak karşılaştığı piyasalar olarak tanımlanabiliyor. Tanımdan da görüldüğü gibi sermaye piyasaları, oldukça karmaşık bir yapıya sahip. Çünkü sermaye piyasasında arz ve talep, bazı araçlar yardımı ile karşılaşıyor. Bu araçlara sermaye piyasası araçları ve menkul kıymetler deniliyor. Hisse senetleri, yatırım fonları, hazine kağıtları, akla ilk gelen sermaye piyasası araçları. Bu karmaşık sistemde, özellikle fon talep edenlere (halka açılan şirketler, hisseleri borsada işlem gören şirketler, yatırım fonları gibi) ilişkin bilgilerin şeffaf olarak açıklanması, ortaya konulmuş bilgilerin aracı kurumlar tarafından doğru yorumlanarak müşterilerine aktarılması önem kazanıyor. Bir bankaya mevduatını yatıran kişinin, sadece vade sonunda sağlayacağı gelir hakkında bilgi sahibi olması yeterli iken, sermaye piyasası ve özellikle hisse senedi yatırımcılarının iş dünyası ve piyasaların gündelik nabız atışlarını yakından izlemesi veya bu işin müşterisi adına bir aracı kurum

12 MAYIS STANDARD Sermaye piyasalarında bilgilendirmeye ilişkin bütün işleyişe 'kamuyu aydınlatma ilkesi' deniliyor. Bu ilke; sermaye piyasası araçlarının değerini, yatırımcıların yatırım kararlarını etkileyecek her türlü bilginin, piyasa katılımcıları olan tasarrufçulara eşanlı, tam ve standard nitelikte açıklanması olarak tanımlanıyor. Kamunun sürekli aydınlatılması için 'Özel Durumların Kamuya Açıklanmasına İlişkin Esaslar Tebliği' kapsamında, menkul kıymetleri borsada işlem gören şirketler ile ilgili ortaya çıkan önemli olay ve gelişmeler, bu şirketler tarafından kamunun aydınlatılmasından hareketle, SPK ya ve borsaya iletiliyor. tarafından yapılması gerekiyor. Çünkü hisse senedi yatırımı, aynı zamanda bir şirkete ortak olmak demek. İşin ucunda garanti edilmiş bir kazanç yok, bazen şirketler zarar da edebiliyor. Yatırımcı gerek şirket paylarını satın alırken ödediği fiyattan daha düşük bir fiyata iniş sebebiyle, gerekse şirketin faaliyetleri sonucundaki zararı sebebiyle hisse senedi yatırımından dolayı zarar görebiliyor. O nedenle sermaye piyasalarında şeffaflık, periyodik ve doğru bilgilendirme ile iletişim politikaları, müşteri güveninin sağlanması ve sürdürülmesi açısından büyük önem taşıyor. Bilgilendirme konularının belli bir sistematiğe bağlanması, yasal güvenceler getirilmesi, bu sisteme uymayanların cezalandırılması gerekiyor. Bu konuları ise SPK izleyip, gözleyip, denetliyor, gerekirse cezalar kesiyor. Bilgilendirmeye ilişkin bütün bu işleyişe sermaye piyasalarında kamuyu aydınlatma ilkesi deniliyor. Bu ilke; sermaye piyasası araçlarının değerini, yatırımcıların yatırım kararlarını etkileyecek her türlü bilginin, piyasa katılımcıları olan tasarrufçulara eşanlı, tam ve standard nitelikte açıklanması olarak tanımlanıyor. Kamunun sürekli aydınlatılması için Özel Durumların Kamuya Açıklanmasına İlişkin Esaslar Tebliği kapsamında, menkul kıymetleri borsada işlem gören şirketler ile ilgili ortaya çıkan önemli olay ve gelişmeler, bu şirketler tarafından kamunun aydınlatılmasından hareketle, SPK ya ve borsaya iletiliyor. Gün içerisinde borsaya ulaşan şirket duyuruları ise teletekst yayınları, veri şirketleri kanalı ile; seans sonrasında borsaya ulaşan duyurular, gün içerisinde gelen tüm bilgiler ise borsa bültenleri, veri kuruluşları ve internet sitesi aracılığı ile yatırımcılara duyuruluyor. Öte yandan şirketlerin mali gidişatı ile ilgili bilgilerin de düzenli olarak kamuoyuna açıklanması gerekiyor. Ara dönem mali tablolar (3, 6 ve 9 aylık) hesap dönemlerinin bitimini izleyen 10 hafta içinde, yıllık mali tablolar (12 aylık) ise hesap döneminin bitimini izleyen 10 hafta içinde SPK ve borsaya gönderilmek zorunda. Sonuçta sermaye piyasası yatırımcılarının günlük gelişmelerden haberdar olması ve 3 er aylık periyotlarda yatırım yaptığı şirketlerinin gidişatına bakarak kararlarını şekillendirmesi, günümüzde en kritik konulardan birini oluşturuyor. Tabii bilginin açıklanması kadar ona hızlı, kolay ve eksiksiz biçimde erişebilmek de çok önemli. Bu noktada size internet teknolojisi ve kullanımındaki yaygınlığa bağlı olarak önümüzdeki dönemde ismini daha sık duyacağımız bir projeden ve hazırlıktan bahsetmek istiyorum. Türkiye de yaklaşık 10 yıldır; sermaye piyasalarında işlem gören halka açık şirketlerin ve tüm aracı kuruluşların finansal tablolarının, özel durum açıklamalarının ve diğer bildirimlerinin bilgisayar ağları üzerinden elektronik imza teknolojisi kullanılarak güvenli bir şekilde iletilmesini hedefleyen Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP) kurulmaya çalışılıyor. Bu projede artık son aşamaya gelindi. KAP ı, SPK ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) ortaklaşa gerçekleştirdi. KAP bu haliyle e-devlet uygulamasında olması gereken tüm unsurları (Devlet: SPK, Şirket: KAP şirketleri, Vatandaş: Sermaye Piyasası Yatırımcısı) içermesi sebebiyle, tam bir e-devlet uygulaması olarak biliniyor. KAP aynı zamanda, Türkiye nin ilk resmi elektronik imza projesi. KAP, uygulama yaygınlığı açısından, borsada işlem gören tüm şirketler, tüm aracı kurumlar ve SPK listesine kayıtlı tüm bağımsız denetim şirketleri olmak üzere coğrafi olarak tüm Türkiye ye yayılmış 550 yi aşkın şirketi ve ü aşkın kullanıcıyı kapsıyor. KAP kapsamında geliştirilen ve şirketlerin kullanımı için hazırlanan uygulama yazılımı aracılığıyla bildi-

13 rimler dolduruluyor ve belirli bir hiyerarşide imza yetkisini haiz kişilerce, elektronik imza ile imzalanarak internet üzerinden SPK da bulunan sisteme gönderiliyor. Gönderilen bildirimler veri tabanına kaydediliyor ve anında kamuoyu ile paylaşılıyor. Yani sermaye piyasası yatırımcıları, ilgili siteye girerek son bilgileri, geçmiş bilgileri kolayca bulabiliyor. İnternet kullanıcıları gerek finansal tablo ve dipnot bilgilerine, gerekse özel durum açıklamalarına anında erişebiliyor, bazı basit sorgu ve analizleri de yapabiliyorlar. Sözgelimi bu yazının yazıldığı günün gece yarısından öğle saatlerine kadar, test yayını aşamasındaki KAP a şirketler tarafından 50 yi aşkın bildirim iletilmiş ve bunlar da internet sitesine konulmuştu. İMKB de işlem gören 332 şirket ile 145 aracı kuruluş, sermaye piyasası mevzuatında belirlenen finansal tabloları, tanımlanan aralıklar içinde kamuya açıklamak zorunda. Finansal tablolar, disketle ve mutlaka basılı bir biçimde kağıt çıktılarla SPK ve İMKB ye gönderiliyor. Bu uygulamada, bilgilerin sisteme ulaşması ve işlenmek üzere veri tabanına kaydedilmesi süreçleri, zaman ve işgücü kaybına yol açıyor; hata ve tekrarlardan doğan maliyet artışları ortaya çıkıyor. Benzer bir durum Özel Durum Açıklamaları için de geçerli. Mevcut işleyiş içerisinde özel durum açıklamaları kağıt ortamında ve faks aracılığı ile borsaya iletiliyor. Bu durum finansal tablolarda olduğu gibi zaman ve işgücü kaybına yol açıyor. KAP ile söz konusu kayıpların en aza indirilmesi için, şirket bildirimlerinin internet üzerinden güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak elektronik imza teknolojilerine dayalı bir altyapı kuruldu. KAP ana olarak 2 aşamada gerçekleştirildi. İlk aşamada KAP kapsamındaki SPK-İMKB-TÜBİTAK UZAY (eski ismiyle TÜBİ- TAK BİLTEN) ortak çalışmalarına Kasım 1999 tarihinde başladı. Projenin bu aşamasında uygulama için 18 şirket seçildi ve elektronik imza teknolojisinin işleyişini görmek amaçlandı. Birinci aşama olarak adlandırılan pilot uygulama Ağustos 2001 tarihinde başarıyla tamamlandı. İkinci aşamada ise ilk aşamada yapılan uygulamanın tüm ilgili şirketlere yaygınlaştırılması ve içerik olarak dipnot ve özel durum açıklamalarının eklenmesi için, SPK-İMKB-TÜBİTAK UZAY yetkililerince Eylül 2002 tarihinde yeni bir sözleşme imzalandı. Şirketlerin mali gidişatı ile ilgili bilgilerin de düzenli olarak kamuoyuna açıklanması gerekiyor. Ara dönem mali tablolar (3, 6 ve 9 aylık) hesap dönemlerinin bitimini izleyen 10 hafta içinde, yıllık mali tablolar (12 aylık) ise hesap döneminin bitimini izleyen 10 hafta içinde SPK ve borsaya gönderilmek zorunda. Sonuçta sermaye piyasası yatırımcılarının günlük gelişmelerden haberdar olması ve 3'er aylık periyotlarda şirketlerinin gidişatına bakarak kararlarını buna göre şekillendirmesi, günümüzde en kritik konulardan birini oluşturuyor. KAP ın kullanım alışkanlığının kazanılması için belli bir süre öngörülmüştü. Bu süre içerisinde bildirimler doğrudan kamuoyuna sunulmamakla birlikte sisteme ilişkin gözlem, iyileştirme ve ayar konularında değerlendirmeler yapıldı. Ayrıca KAP kapsamında yürütülen sertifika hizmetlerine ve şirketlere destek hizmeti kapsamında TÜBİTAK UZAY tarafından yardım hizmetleri yoğun olarak devam etti. Sistemi kullanacak tüm borsa şirketleri, bağımsız denetim şirketleri ve aracı kuruluşlara (KAP dış kullanıcıları) Ocak 2004 te 4 büyük ilde (İstanbul, Ankara, İzmir ve Adana) geliştirilen uygulama yazılımı ve kullanılan teknolojiler hakkında (elektronik imza, açık anahtarlı altyapılar vb.) eğitim verildi. Söz konusu eğitimin tekrarı Ocak 2005 tarihinde İstanbul da gerçekleştirildi. Ayrıca, Kasım 2003 ile Şubat 2004 tarihleri arasında KAP kapsamındaki tüm şirketler ziyaret edilerek yerinde yazılım ve ilgili donanım kurulumları gerçekleştirildi. Yerinde yapılan ilk kurulumların ardından gerekli uygulama yazılımı güncellemelerinin internet üzerinden yapılması sağlandı. KAP kapsamında duyuru yapabilecek diğer kurumlar olan İMKB Takas ve Saklama Bankası AŞ (TAKASBANK), Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşlar Birliği (TSPAKB) ve Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) da yer alıyor. Bu kurumlar da proje hakkında bilgilendirildi ve uygulama kapsamında elektronik sertifikaları dağıtıldı. Diğer taraftan KAP ın asıl amacı olan kamunun aydınlatılması fonksiyonunun daha etkin gerçekleştirilmesi amacıyla yayınlanmakta olan bilgilerin veri yayın kuruluşlarınca paylaşılması ve böylelikle daha geniş kitlelere eş anlı bilgilerin ulaşması öngörüldü. Bu kapsamda İMKB den veri alan veri yayın kuruluşlarının hepsine, -bunların içerisine televizyon kanalları da dahil- KAP hakkında bilgiler aktarıldı ve yayımlanacak verilerin neler olduğu ve nasıl paylaşılacağı konusunda ilgili taraflar bilgilendirildi. SPK içerisinde STANDARD MAYIS

14 MAYIS STANDARD Tabii bilginin açıklanması kadar ona hızlı, kolay ve eksiksiz biçimde erişebilmek de çok önemli. Bu noktada size internet teknolojisi ve kullanımındaki yaygınlığa bağlı olarak önümüzdeki dönemde ismini daha sık duyacağımız bir projeden ve hazırlıktan bahsetmek istiyorum. Türkiye'de yaklaşık 10 yıldır; sermaye piyasalarında işlem gören halka açık şirketlerin ve tüm aracı kuruluşların finansal tablolarının, özel durum açıklamalarının ve diğer bildirimlerinin bilgisayar ağları üzerinden elektronik imza teknolojisi kullanılarak güvenli bir şekilde iletilmesini hedefleyen Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP) kurulmaya çalışılıyor. KAP dış kullanıcılarının sorunlarını ve önerilerini iletebilecekleri e-posta grupları ve telefon-bilgi hattı oluşturularak söz konusu destek hizmetleri ilgililere duyuruldu. Borsada işlem gören şirketleri ve aracı kuruluşları ilgilendiren tüm bildirimlerin kağıtsız bir ortamda, aracısız ve elektronik imzayla güvenli bir yolla internet üzerinden toplanmasını ve anında kamuyla paylaşılmasını amaçlayan KAP, kağıt tüketiminin azaltılmasının yanında bürokratik işlemlerden doğacak zaman kaybının azaltılmasını sağladı. Örneğin; bir bildirim imzalanmadan önce birkaç nüsha olarak çoğaltılıp, imzalatıldıktan sonra ilgili birimin evrak numarasının alınması için birim evrakına gönderiliyor, buradan yeni numara alınması için kurum genel evrakına iletiliyordu. Bildirim buradan da yayımlanacağı yere iletiliyor ve yayımlanacağı formata dönüştürülerek gönderiliyordu. KAP la birlikte bu adımların tümü ortadan kaldırıldı, bildirimler bilgisayar ortamında hazırlandıktan sonra yetkili elektronik imza sahibi kişi tarafından tek bir tuşla sisteme iletilebiliyor. Eskiden şirketlerden ve aracı kuruluşlardan gelen bildirimi kamuya duyuracak olan yönetim birimi, kağıt ortamında gelen bildirimleri çoğunlukla yayımlanacak formata dönüştürmek için tekrar yazıyordu. Bu sırada hata yapma riski mevcuttu ve kamuya yanlış bir bilginin açıklanması ve yönetimin de bundan sorumlu tutulması olasılığı bulunuyordu. KAP sistemiyle bildirimler aracısız olarak yayımlanmaya başlandığında mevcut risklerin önüne geçildi. Ayrıca şirketlerde ve aracı kuruluşlardan gelen bildirimlerin ilgili yönetim birimi tarafından alınıp işlenerek kamuya duyurulmasına kadar belirli bir süre geçiyor, bu nedenle bildirim tüm taraflarca aynı anda görülemiyordu. Fiyatların şirketlerden gelen bilgilere göre oluştuğu sermaye piyasasında bu durum, yönetim birimindeki yetkililerin zan altında kalması tehlikesini beraberinde getiriyordu. Buna ek olarak, bilginin geç açıklanması, bilginin kamuya açıklanmadan önce belirli kişilere sızma tehlikesi, yani asimetrik bilgi sorununu da her zaman taşımaktaydı. KAP, bilginin hızla kamuya açıklanmasına ve bilginin tüm taraflarca aynı anda görülmesine olanak sağladığı için bu olumsuzlukları ortadan kaldırıyor. KAP kapsamında bilgiler türlerine, gönderen kişilere, konularına göre sınıflandırılıyor ve anahtar kelimeyle arama yapılabiliyor. KAP, bildirimlerin tümü için mükemmel bir elektronik arşiv. Bu da yönetim birimlerinin daha etkin ve hızlı çalışmalarına (inceleme ve denetim) olanak sağlıyor. KAP ın gelecekte sağlayacağı ortamın ayrıntıları şu şekilde analiz edilebiliyor: * Güvenilirlik: Faks veya posta yoluyla gelip yayınlanan bilgilerin elektronik imza ile gönderilmesi suretiyle verilerin güvenilirliği sağlanıyor. * Bilgiye Ulaşma: Yapılan açıklamaların bekletilmeksizin, sisteme gönderildiği anda kamuya açıklanması suretiyle kullanıcılar eş zamanlı, güvenli ve hızlı bir şekilde bilgiye ulaşıyor. Bu durum içeriden öğrenenlerin ticareti (insider trading) uygulamalarını da azaltacak. * Bilgide Etkinlik : Kullanıcılar bilgiye daha hızlı ulaşmalarının yanında, finansal tablo karşılaştırma, finansal tablo kalemlerinin karşılaştırılması ve özel durum açıklamalarını konularına göre karşılaştırma olanaklarını kullanarak bilgiye daha kullanılabilir ve etkin şekilde ulaşmış olacaklar. Sorgulamalar ve mali analiz için gerekli alt yapı da kurulmuş olacak.

15 * Güncellik: Her bir şirket bazında, ilgili şirket hakkında yatırımcılar için önem taşıyan genel bilgileri içeren Şirket Genel Bilgi Formu adı altında bir form oluşturuldu. Bu formun büyük bir kısmı şirketler tarafından yapılan özel durum açıklamalarıyla otomatik olarak güncelleniyor. Bu şekilde hem kullanıcılar ilgili şirket hakkındaki bilgilerin sürekli olarak son şeklini görebiliyor, hem de ilgili şirketler kendi bilgilerini güncellemek için ekstra bir çaba harcamıyorlar. Birçok şirket kullanmaya başlasa da KAP, 2007 yılından bu yana 'test yayını' aşamasında bulunuyor. Ancak bilgi, belge ve açıklamaların elektronik ortamda imzalanarak KAP'a gönderilme zorunluluğuna ilişkin bir tebliğ taslağı hazırlandı ve bu konudaki görüşmeler halen sürüyor. Bu tebliğ yayınlandığında KAP'ın ismini daha çok duyacağız. KAP, sermaye piyasalarına ve özellikle hisse senedi yatırımcılarının eli-ayağı ve gözü görevini görecek. Bugün itibarıyla, elektronik imzaya sahip ve platforma alınan ilgili şirket ve kuruluşlar ise bildirim göndermeye devam ediyorlar. * Tam ve Yeterli Bilgi: KAP kapsamında yapılacak her bir özel durum açıklaması için ayrı olmak üzere yaklaşık 250 adet özel durum şablonu oluşturuldu. Bu şablonlar, yatırımcılara belirli özel durumlarda hangi bilgileri açıklamaları gerektiği konusunda rehberlik ediyor, şirketlerin eksik bilgi ile kamuya açıklama yapmaları durumunda ilgili otoritelerin devreye girerek, eksik bilgileri tekrar istemesinden kaynaklanan zaman ve işgücü kayıplarını engelliyor. Ayrıca oluşturulan her bir şablonun her bir hücresi sorgulamaya müsait olarak dizayn edildi. * Maliyetlerde Azalma: Mevcut durumda kağıt ortamında SPK ve/veya İMKB ye gönderilen bilgilerin elektronik ortamda sisteme gönderilmesiyle zaman, kağıt ve işgücü tasarrufu sağlandı. Şirketler tarafındaki işgücü hesaba katılmadan, sadece kağıt tasarrufuyla yılda yaklaşık 300 bin TL lik bir kazanç sağlanmış olacak. KAP tüm unsurlarıyla tamamlandığında, Türkiye de elektronik imza teknolojisi kullanılan ilk platform hayata geçirilmiş olacak. Sermaye piyasası kurum ve kuruluşları ile şirketler elektronik imza teknolojisi hakkında bilgi sahibi olacak. Bir sertifika hizmet sağlayıcısı kurularak, kullanıcılara akıllı kartlar üzerinde elektronik sertifikaları dağıtılmış olacak (Bu hizmeti şu an TÜBİTAK UEKAE yürütmektedir). Finansal tablo bildirimlerinin ve özel durum açıklamalarının kamuya, tüm kesimlerinin erişebileceği noktalarda eş zamanlı açıklanması sağlanmış olacak. Bu sayede tüm dünya genelinde sermaye piyasalarının gelişiminde önemli engellerden biri olan asimetrik bilgi problemi sorununun minimum seviyeye indirilmesi sağlanacak. Sermaye Piyasası kurum, kuruluş ve şirketlerinden güvenli ortamda elektronik veri iletimine yönelik alt yapı kurulmuş olacak. Türkiye de ilk kez İMKB de işlem gören şirketler hakkında böylesine geniş bir yelpazede doğru, tam ve güvenilir verinin kamu ile paylaşılması ile bu konudaki akademik ve sektörel çalışmalarda kullanılacak istatistiki bilgi ihtiyacı karşılanmış olacak ve bilimsel çalışmalarda artış beklenebilecek. Bildirimlerin gerek şirket yetkilileri, gerekse bağımsız denetim şirketi tarafından imzalanmasında, aynı mekanda olma veya bildirimin imzalayacaklar arasında fiziki olarak dolaştırılması zorunluluğu ortadan kalkacak. Bildirimler, elektronik ortamda, imzalayacak şahıslara gönderilebilecek ve ilgili şahıs tarafından elektronik olarak imzalanacak. Bu da zaman, maliyet ve işgücü tasarrufu demek. Bilindiği kadarıyla dünyadaki ilk uygulama olan özel durum şablonları, bildirim göndermekle yükümlü olan şirketlere aynı zamanda bir rehber olacak, şirketler, belirli bir özel durum açıklamasında hangi bilgileri göndermeleri gerektiği konusunda artık sıkıntı yaşamayacak, aynı zamanda farklı şirketler tarafından gönderilen bilgilerin standardizasyonu da sağlanmış olacak. Birçok şirket kullanmaya başlasa da KAP, 2007 yılından bu yana test yayını aşamasında bulunuyor. Ancak bilgi, belge ve açıklamaların elektronik ortamda imzalanarak KAP a gönderilme zorunluluğuna ilişkin bir tebliğ taslağı hazırlandı ve bu konudaki görüşmeler halen sürüyor. Bu tebliğ yayınlandığında KAP ın ismini daha çok duyacağız. KAP, sermaye piyasalarına ve özellikle hisse senedi yatırımcılarının eli-ayağı ve gözü görevini görecek. Bugün itibarıyla, elektronik imzaya sahip ve platforma alınan ilgili şirket ve kuruluşlar ise bildirim göndermeye devam ediyorlar. STANDARD MAYIS

16 BİLİŞİM MAYIS STANDARD Kriz ve Bilişim

17 Memet ÖZKAN Yönetim Danışmanı Dünyanın ve Türkiye nin gündemi kriz ve kriz yönetimi. Ve uzun bir zaman daha böyle kalmaya devam edeceğe benziyor. Her sektör kendi alanında krize karşı savaşmaya, kriz sonrası için hazırlanmaya çalışıyor. Bilişim sektörü ise her sektöre verdiği özel hizmetler kapsamında, iş hacminin daralması nedeniyle doğal olarak bu krizden etkilenirken, öte yandan bilişimin krizlere karşı sunduğu avantajları da daha iyi ifade etmek için bir fırsat yakalamış durumda. İş dünyası öldürücü krizlerle savaşırken bilişim teknolojilerinden ciddi bir şekilde yararlanabilir. Örnekleri sizlerle paylaşıyorum: Birinci örnek Çin merkezli e-ticaret platformu Alibaba. com yılından bu yana faaliyet gösteriyor ve 240 ülkeden 36 milyon kayıtlı kullanıcıya sahip. En büyük pazarı yüzde 18 ile ABD, ikinci sırada yüzde 13 ile AB geliyor. Kayıtlı kullanıcı sayısının yıllık artış ortanı yüzde 40. Platformun kullanıcıları genellikle KOBI ler. Şirketin üst düzey yöneticisi Wong, Alibaba.com'un başarılı olmasını ve krizlere rağmen büyümeye devam etmesini şöyle açıklıyor: "E-ticaret sayesinde küçük şirketler küresel pazarlarda büyük şirketlerle rekabet edebilir hale geliyorlar. Daha önceden sadece Coca-Cola, Microsoft gibi şirketler küresel pazarlarda faaliyetlerde bulunabiliyorlardı. Çünkü küresel piyasalara ulaşabilmek için çok fazla seyahat etmeniz, pazar araştırması ve reklam çalışması yapmanız gerekli. Tüm bunlar çok pahalı. Oysa Alibaba.com sayesinde yılda sadece 600 Dolar ödüyorsunuz. Yani günde 2 Dolardan daha az bir maliyetle, küresel pazarlara ulaşıyor ve ürününüzü satabiliyorsunuz. Normalde dört ay boyunca arayacağınız bir ürünü, dört haftada buluyorsunuz. Farklı ülkeleri, ticaret fuarlarını dolaşmanız gerekmiyor. Bu da büyük bir kâr yaratıyor." İkinci örnek, bugünkü krizi anlatan Microsoft Türkiye nin üst düzey yöneticisi Arkan: Ben bizzat bu 7 ülkeden oluşan bölgenin liderliğini yapıyorum. Ülkelerin birbirinden öğrenmesi için çalışmalar yapılıyor. Örneğin şu anda dünya çapında eğitim sistemini bu bölgelerle yapıyoruz. Krizi de böyle yönetiyoruz. Mesela Brezilya ile Meksika'yı bir araya getirdik. Biraz önce Rusya Genel Müdürüyle konuşuyordum. Sanal ortamda kriz yönetimi yapıyoruz. Mesela Meksika'da doğru bir önlem alınmış krizle ilgili. Arjantin'in bundan haberi yok. Hemen onlara da bilgi veriyoruz. Ayrıca mesela biz iş ortağının daha çok kazanmasını sağlayan bir sistem geliştirmiştik ki bunu geçen hafta Rusya'ya öğrettik. Tek bir zorluğumuz var, o da saatleri denkleştirmek. Türkiye'de saat olduğunda Meksika'da saat 8 oluyor, Çin'de akşam saat oluyor. Üçüncü örnek, 2005 yılında metroda patlayan bombalarla sarsılan Londra finans piyasası. 11 Eylül ün izleri atlatılamadan 2005 yılında Londra'da yaşanan terörist saldırının piyasalar üzerinde yarattığı ani düşüşlerin ardından, piyasalarda görülen kısa süredeki toparlanmanın arkasında internet üzerinde kurulmuş olan sanal bir konuşma (chat) odası çıktığı haberlerini anımsayınız. Uluslararası finansal sistemin anahtar oyuncularından olan İngiltere'nin önde gelen bankalarıyla sanal ortamda bir araya gelen İngiltere Merkez Bankası-Bank of England, Hazine ve Mali Hizmetler Otoritesi acilen fikir alışverişinde bulundu. Chat odasında mali piyasaların saldırıdan nasıl yara almadan çıkacağını konuşan bankalar böylelikle aralarında koordinasyon sağladı. Basit bir chat sistemi ile beklenmedik bir terör krizinin daha da büyüyecek sonuçlarına engel oluyorsunuz. Dördüncü örnek, 2001 krizindeki Gateway firması. ABD de bulunan firma 785 satış mağazasındaki satışları saati saatine izlemek için yapmış olduğu yatırımların yararını krizde gördü. Satışların azalma eğilimini zamanında tespit ederek dünya üzerinde kendisine ürün sağlayan 275 şirkete olan siparişlerini, birkaç ay yerine, birkaç günde revize etti ve stoklarını minimumda tutmayı başardı. STANDARD MAYIS

18 AYIN KONUĞU İMKB Başkan Yardımcısı İbrahim KURBAN İle Sermaye Piyasası Üzerine MAYIS STANDARD

19 İBRAHİM KURBAN KİMDİR? 1959 yılında Denizli de doğan İbrahim KURBAN, Orta Doğu Teknik Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi mezunudur yılında İMKB ye katıldı. Teftiş ve Gözetim Kurulu Başkanlığının ardından 2008 yılından beri İMKB de Başkan Yardımcısı olarak görevini sürdürmektedir. Evli ve iki çocuk babasıdır. Tüm dünya ülkelerini etkileyen, kimi kavramların, teorilerin tekrar gözden geçirilmesi gereğini ortaya çıkaran küresel krizi ve sermaye piyasalarını İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Başkan yardımcılarından İbrahim Kurban a sorduk. Küresel krizde öz-düzenleyici kurum olduğunu vırguladığı İMKB nin piyasaların asgari seviyede etkilenmesini sağlamak için gerekli tedbirleri aldığını belirten Kurban, yatırımcılara da önerilerde bulundu. İbrahim Kurban, küçük yatırımcıya vade ve getiri olarak hedeflerini doğru belirlemelerini, anlık gelişmelerle paniğe kapılarak hedeflerinden çok farklı işlemlere yönelmemelerini, riski dağıtmak için portföylerini çeşitlendirmelerini, yatırımcılara aracı kuruluşu dikkatli seçmelerini öneriyor. Kurban a göre bir güvenlik önlemi olarak yatırımcılar portföylerindeki hisse senetlerini Takasbank a verecekleri bir talimatla bloke edebilir ve haberleri olmaksızın satılmasını, başka hesaplara aktarılmasını önleyebilirler. STANDARD- Söyleşimize çok genel bir soru ile başlayalım istedik. Sermaye piyasası nedir, Menkul Kıymetler Borsası hangi ihtiyaca binaen kurulmuştur? İ. KURBAN- Bildiğiniz gibi firmalar dışarıdan bir kaynak ihtiyacı duyduklarında ya bankalar gibi klasik kredi kurumlarına gidip kredi ararlar ya da kendileri mali bir enstrüman çıkararak yatırımcılardan doğrudan kaynak sağlarlar. Hisse senedi ihraç edip sattıklarında yatırımcıları ortak etmiş olurlar. Tahvil-bono gibi kıymet ihraç edip sattıklarında yatırımcılara borçlanmış olurlar. Şirketlerin çıkardığı bu çeşit menkul kıymetlere dayalı finansman sisteminin işlediği yapıya biz sermaye piyasası di- STANDARD MAYIS

20 MAYIS STANDARD yoruz. Bu sistemin işlemesi için şirketlerin çıkardığı menkul kıymetlerin fiyatlanması ve likidite edilebilmesi gerekir. Menkul kıymet borsalarının temel işlevi budur. İMKB açısından ele alırsak İMKB; - Yerli ve yabancı yatırımcılar ile toplumun Borsa yatırımı yapmayan kesimleri tarafından sürekli izlenmektedir. - Birçok işlevi bir arada yürütmektedir. (Tasarrufların mobilizasyonu, ekonominin barometresi, sermayenin taban yayılması vs.) - Ekonomiye kaynak yaratmaktadır. (Birincil ve ikincil halka arz ile sermaye artırımları vs.) - Kamu finansmanının sürdürülmesinde hayati öneme haiz likit piyasalar işletmektedir. (RepoTers Repo işlemleri, sabit getirili menkul kıymet pazarları vs.) - Sermaye piyasalarının gelişiminde en önemli işlevi görmektedir. (Likit ikincil pazarlar, kamuyu bilgilendirme, risk yönetim sistemlerinin oluşturulması vs.) STANDARD- Küresel kriz sermaye piyasalarını da aşağı doğru çekiyor. Bu etkileşim için ne gibi önlemler alıyorsunuz? İ. KURBAN- Yatırımcıların korunması, piyasaların şeffaf, düzenli ve etkin çalışması ve sistematik riskin azaltılması, sermaye piyasalarına yönelik düzenlemelerin temel hedefleridir. İMKB bir öz-düzenleyici kurum olarak aynı hedefleri göz önünde bulundurmakta olup, özellikle küresel kriz döneminde piyasalarının asgari seviyede etkilenmesini sağlamak için gerekli tedbirleri almaktadır. Alınan tedbir ve konan kurallar neticesinde, İMKB şeffaf ve düzenli piyasa ortamıyla sermaye piyasası araçlarının güven ve istikrar içinde işlem görmesini sağlama görevini kesintisiz yerine getirmiş, fiyat oluşumunu ve oluşan fiyat bilgisinin yatırımcılara ulaştırılmasını sağlamıştır. Bu bağlamda, İMKB piyasalarında işlem gören menkul kıymet fiyatları, küresel mali krizin etkisiyle düşmekle birlikte, düşme oranı Çin, Rusya, İtalya gibi gelişmiş ülkelerin veya Polonya, Arjantin, Tayvan gibi gelişmekte olan ülkelerin piyasalarından daha azdır. Keza İMKB de işlem gören hisse senetlerindeki yabancı mülkiyet oranı, küresel mali kriz ortamına rağmen sadece % 5 oranında düşüş göstererek % 72 den % 67 ye gerilemiştir (Aralık 2008). Piyasaların denetim ve düzenlenmesine yönelik bu faaliyetlerin yanı sıra Borsamızın misyonuna uygun olarak, fon arz edenlerle fon talep edenler arasındaki bağın geliştirilmesine yönelik adımlar da atılmaktadır. Firmaların likidite sıkışıklığı içerisine girdiği ve kredi maliyetlerinin yükseldiği mali kriz ortamında, özellikle küçük ve orta ölçekteki firmaların sermaye piyasaları yoluyla finansman kaynaklarına erişimini kolaylaştırmak amacıyla, Borsamız bünyesinde Gelişen İşletmeler Pazarı (GİP) adı altında yeni bir piyasa ihdas edilmiştir. STANDARD- Yatırımcıların hakları nelerdir ve İMKB bu hakları nasıl korumaktadır? İ. KURBAN- Dünyadaki diğer düzenli piyasalar gibi İstanbul Menkul Kıymetler Borsası nın da (İMKB) ana hedefi bünyesinde oluşturulan piyasalardaki alım satım işlemlerinin güven ve istikrar içinde, serbest rekabet şartları altında gerçekleşmesidir. Doğal olarak, bu hedef doğrultusunda İMKB nin tüm faaliyetlerinin temelinde yatırımcıların korunması ilkesi mevcuttur. Bu ilke gereği bugüne kadar gerçekleştirilen faaliyetlerimizin yanı sıra yeni açılan piyasalarımız, Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP) nun da yatırımcıların korunması açısından etkili olacağı beklenmektedir. İMKB nin aracı kuruluşlar ve menkul kıymet ihraç eden şirketler üzerinde düzenleme, denetleme yetkisi sermaye piyasasındaki serbestinin ve hukuki düzenlemelerin sınırlarında başlamakta iken, bilgi aktarma işlevi geniş çerçeveye yayılmaktadır. Sermaye piyasası mevzuatında mevcut organize pazarların bilgi yoğun içerikte olması birinci prensiptir. Çünkü, bu piyasada fırsat eşitliği sağlayarak yatırımcıların yararlarını korumanın, güveni sağlamanın ilk basamağı, hızlı ve eksiksiz bilgi akışının sağlanmasıdır. Yatırımcılar ile aracı kuruluşlar arasında Borsa İşlemi nden kaynaklanan ve adli yargıda oldukça uzun bir yargılama sürecini gerektiren ve her biri birer ticari dava niteliğindeki ihtilaflar, çok kısa bir sürede çözüme kavuşturulmaktadır. STANDARD- Türkiye de yatırım fonlarının durumunu değerlendirebilir misiniz? İ. KURBAN- Şubat 2009 sonu itibarıyla 26 milyar TL büyüklüğe sahip yatırım fonlarında 3 milyon civarında yatırımcı bulunmaktadır. Bu fon tutarının sadece % 1.27 si hisse senedine yatırılmış olup % 60 ı repo, % 33 ü kamu borçlanma araçlarında bulunmaktadır. Rakamlar açıkça göstermektedir ki, kurumsal yatırımcı olarak sermaye piyasasındaki yatırım fonu büyüklüğü son derece küçüktür. Bu durum sermaye piyasasının talep tarafında ciddi bir eksiklik olarak değerlendirilebilir. Bu bakımdan gelişmiş ülke örneklerinde görülen şekliyle özel emeklilik fonlarının teşviki, kurumsal yatırımcı tabanının geliştirilmesi açısından önemli görülmektedir.