Milletlerarası Özel Hukukta Medenî Olmayan Evliliklerin ve Adlî Olmayan Boşanmaların Tanınması

Transkript

1 I Milletlerarası Özel Hukukta Medenî Olmayan Evliliklerin ve Adlî Olmayan Boşanmaların Tanınması Prof. Dr. Nuray EKfi stanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletleraras Özel Hukuk Anabilim Dal Baflkan

2 II İÇİNDEKİLER Yay n No : 2638 Hukuk Dizisi : Baskı Ocak İSTANBUL ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye ait tir. Her hak k sak l d r. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra f k s men ve ya ta ma men ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.fi. Bask - Cilt : Net K rtasiye Tan. ve Matbaa San. Tic. Ltd. fiti. Taksim Cad. Yo urtçu Faik Sok. No: 3 Taksim Beyo lu/ ST. (Sertifika No ) (0-212) Kapak Tasar m : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Narl bahçe Sokak Damga Binas No: 11 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 ÖNSÖZ Kitabımız, Viyana Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Mukayeseli Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Disiplinlerarası Derneği (IACPIL Interdisiplinary Association of Comparative Law and Private International Law) tarafından düzenlenen ve 13 Kasım 2011 tarihinde gerçekleştirilen konferansta sunulan tebliğin geliştirilmiş metnidir. Konferansa davet ederek bu çalışmanın hazırlanmasını ve gün ışığına çıkmasını sağlayan Viyana Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Martin Schauer e ve IACPIL başkanı Prof. Dr. Bea Verschraegen e şükranlarımı sunarım. Kitabın basımının kısa sürede gerçekleşmesini sağlayan Beta Yayınevinin değerli yöneticisi Sayın Seyhan Satar a ve Kitabın dizgisini özenle yerine getiren Sayın Veysel Coşkan a teşekkür ederim. Prof. Dr. Nuray EKŞİ Ocak 2012, Çekmeköy

4

5 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... III KISALTMALAR... IX GİRİŞ...1 Birinci Bölüm MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKTA MEDENÎ OLMAYAN EVLİLİKLERİN TANINMASI I. Medenî Olmayan Evlilikler...7 A. Medenî Olmayan Evlilik Türü Olarak Dinî Evlilikler Katolik, Ortodoks ve Musevî Dinine Göre Yapılan Evlilikler...7 a. Genel Olarak...7 b. Ekümenik Evlilikler/Karma Evlilikler (Ecumenical or Mixed Marriages) İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlilik...10 B. Medenî Olmayan Evliliklerin Özel Şekilleri Telefonla, Telgrafla veya Radyoyla Yapılan Evlilikler (Telephonic Marriages/Marriage by Telephone/ Marriage by Cable/Marriage by Raido) Vekil Vasıtasıyla Yapılan Evlilikler (Proxy Marriages) Görücü Usulüyle ve Zorla Yaptırılan Evlilikler (Arranged or Forced Marriages) Çok Eşle Yapılan Evlilikler (Polygamous Marriages) Geçici Evlilik (Mut a Marriage/Sigh ĕ Marriage/Temporary Marriage)...22 II. Milletlerarası Özel Hukukta Dinî Evliliklerin Tanınması...23 A. Dinî Evliliklerin İngiltere de Tanınması...23 B. Dinî Evliliklerin Türkiye de Tanınması...25

6 VI 1. Türk Hukukunda Evliliğin Şekli ve Dinî Evliliklere Bakış Açısı Yabancı Ülkelerde Yapılan Dinî Evliliklerin Türkiye de Tanınması...29 C. Konvansiyonlara Göre Dinî Evliliklerin Tanınması...30 III. Medenî Nikâh Şekilde Yapılmalarına Rağmen Milletlerarası Özel Hukukta Tanınmaları Sorun Yaratan Evlilikler...31 A. Kişinin Ölümünden Sonra Yapılan Evlilikler (Posthumous Marriages) ve Bu Evliliklerin Tanınması...31 B. Rızai Evlilikler (Informal Marriages/Common Law Marriages) ve Bu Evliliklerin Tanınması...33 C. Roma Evlilikleri (Roma Marriages) ve Bu Evliliklerin Tanınması...35 İkinci Bölüm MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKTA ADLÎ OLMAYAN BOŞANMALARIN TANINMASI I. Boşanmanın Adlî Yargı Dışına Taşınması ve Özellikle İdarî Boşanmaya İlişkin Düzenlemeler...39 A. Genel Olarak...39 B. Dinî ve İdarî Boşanmaya İlişkin Yasal Düzenlemeler...41 II. Dinî Boşanma Türleri...46 A. Musevî Dinine Göre Yapılan Boşanma: Get / Geth...46 B. İslam Hukukuna Göre Boşanma: Talak ve Khul...54 III. Mukayeseli Hukukta Adlî Olmayan (İdarî ve Dinî) Boşanmaların Tanınması...58 A. Milletlerarası Antlaşmalarda Adlî Olmayan (İdarî ve Dinî) Boşanmaların Tanınması...58 B. Avrupa Birliği Brüksel IIbis Tüzüğü Uyarınca Adlî Olmayan Boşanmaların Tanınması...62 C. Hollanda, İngiliz ve Türk Milletlerarası Özel Hukukunda Adlî Olmayan (İdarî ve Dinî) Boşanmaların Tanınması Hollanda Hukukunda Adlî Olmayan Boşanmaların Tanınması İngiliz Hukukunda Adlî Olmayan Boşanmaların Tanınması...64 a. İngiliz Hukukunda Kyogi Rikon un Tanınması...64 b. İngiliz Hukukunda Dinî Boşanmaların Tanınması...67

7 VII 3. Türkiye de Adlî Olmayan Boşanmaların Tanınması...76 a. Yabancı İdarî Boşanma Kararlarının Türkiye de Tanınması...76 aa. Danimarka da Belediyeden veya Valiliklerden Alınan Boşanma Kararlarının Türkiye de Tanınması...77 bb. Japonya da Verilen Kyogi Rikon un Türkiye de Tanınması...79 b. Yabancı Ülkede Yapılan Talakın Türkiye de Tanınması...80 c. Yabancı Ülkede Yapılan Khul un Türkiye de Tanınması...85 Üçüncü Bölüm İNSAN HAKLARI BAĞLAMINDA MEDENÎ OLMAYAN EVLİLİKLER VE ADLÎ OLMAYAN (İDARÎ VE DİNÎ) BOŞANMALAR I. Ulusal Mahkemelerin İnsan Hakları Bağlamında Medenî Olmayan Evliliklere ve Adlî Olmayan Boşanmalara Bakış Açısı...89 II. Medenî Olmayan Evliliklere ve Adlî Olmayan Boşanmalara İlişkin Avrupa İnsan Hakları Komisyonu Kararları...93 III. Medenî Olmayan Evliliklere ve Adlî Olmayan Boşanmalara İlişkin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları...96 SONUÇ YARARLANILAN KAYNAKLAR...105

8

9 AİHM AİHS ALR All ER Anglo-Am. L. Rev. Arab L.Q. Ariz. J. Int l & Comp. L. B.C. Third World L.J. Bkz. (bkz.) Can. CLJ Clev. St. L. Rev. KISALTMALAR : Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi : Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi : Ankara Law Review : The All England Law Reports : Anglo-American Law Review : Arab Law Quarterly : Arizona Journal of International and Comparative Law : Boston College Third World Law Journal : Bakınız : Canon E. : Esas ECHR EJLR Fordham L. Rev. Harv. L. Rev. HD HICLR ICCS ICLQ IJC Int. J. Law Fam. Int. J. Law Pol. Fam. Islamic L. & Soc y İBD : Cambridge Law Journal : Cleveland State Law Review : European Court of Human Rights : European Journal of Law Reform : Fordham Law Review : Harvard Law Review : Yargıtay Hukuk Dairesi : Hastings International and Comparative Law Review : International Commission on Civil Status : International and Comparative Law Quarterly : International Journal of Law in Context : International Journal of Law and the Family : International Journal of Law, Policy and the Family : Islamic Law and Society : İstanbul Barosu Dergisi

10 X İKÜHFD : İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi J. Am. Acad. Matrim. Law. : Journal of the American Academy of Matrimonial Lawyers JLA K. : Karar LLC : Jewish Law Annual : Lex Loci Ceremonies Loy. L.A. Int l & Comp. L.J. : Loyola of Los Angeles International and Comparative Law Review Loy. L. J. New Orleans md. Md. L. Rev. MLR MÖHUK NILR : Loyola Law Journal New Orleans : Madde : Maryland Law Review : Modern Law Review : Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun : Netherlands International Law Review N. Ir. Legal Q. : Northern Ireland Legal Quarterly NQHR N.Y.S. RG RHDI s. : Sayfa sec. St. Louis U.L.J. : Netherlands Quarterly of Human Rights : New York State : Resmi Gazete : Revue Hellenique de Droit International : Section T. : Tarih TCK : Saint Louis University Law Journal : Türk Ceza Kanunu U. Kan. City L. Rev. : University of Kansas City Law Review U. Miami L. Rev. : University of Miami Law Review ULR v. : Versus : Utrecht Law Review Y.B. Islamic & Middle E. L. : Yearbook of Islamic and Middle Eastern Law