Đyonik Bağ Kovalent Bağ Elementlerin Bağ Yapma Özellikleri Hibritleşme. Elementlerin Oluşturdu. Etkileşimleri

Transkript

1 KONU: KĐMYASAL BAĞLAR Kimyasal Bağlar Ve TürleriT Đyonik Bağ Kovalent Bağ Đkinci Sıra S Elementlerin Bağ Yapma Özellikleri Hibritleşme Đkili Ve Üçlü Bağlar Đkinci Sıra S Elementlerin Oluşturdu turduğu u Bileşikler ikler Katı Ve SıvıS Bağlar Van Der Waals Bağlar ları Dipol-dipol Etkileşimleri imleri Hidrojen Bağı Katılarda AğA Örgüsü Metalik Bağ DERS SAATĐ: : 16 SAAT

2 HEDEF VE DAVRANIŞLAR HEDEF 1: Bağ oluşumunu umunu ve çeşitlerini kavrayabilme. DAVRANIŞLAR: Bağ oluşumunu umunu açıklara Bağ çeşitlerini örneklerle açıklara Moleküller ller arası bağlar ları örneklerle açıklara Bağı ğın özelliklerini açıklar. a

3 HEDEF 2: Periyodik Çizelgenin Đkinci Sıra S Elemetlerinin Bağ Yapma GüçG üçlerini Kavrayabilme DAVRANIŞLAR: Đkinci sıra s elemetlerinin her birinin değerlik erlik elektronlarını gösterir Hibritleşmeyi açıklar Atomlar arası ikili ve üçlü bağı ğın n yapısını örneklerle açıklar Đkinci sıra s elemetlerinin bağ sayı ve çeşitlerini hibritleşme ile açıklara Đkinci sıra s elementlerinin oluşturduklar turdukları moleküllerinin llerinin şeklini ve polarlığı ığını örneklerle açıklara

4 HEDEF 3: Katı ve sıvıs maddelerdeki bağlar ları kavraya bilme DAVRANIŞLAR: Moleküller ller arası van der waals bağlar larını örneklerle açıklara Dipol-dipol etkileşimlerini imlerini açıklar a Hidrojen bağı ğını açıklar Đyonik bağı örneklerle açıklara Kovalent bağı ğın n oluşturdu turduğu u ağa örgüsünü açıklar Metal atomları arasındaki bağı açıklar

5 HEDEF 4: Kimyasal bağlarla ilgili bilgileri uygulayabilme DAVRANIŞLAR: Atom numarası verilen bir elementin yapacağı bağ sayısını tahmin eder Atom numarası verilen bir elementin yapacağı bağı ğın türünü belirtir. Molekül l formülü verilen bir bileşiğin in molekül biçimini imini belirtir. Molekül l formülü verilen bir bileşiğin, in, molekülünün polarlık-apolarl apolarlığını belirtir.

6 ÖN TEST 1) Aşağıdaki maddelerden hangisi saf maddedir? I.süt II. şeker III. toprak IV. demir a) I, III b) II, IV c) I, II d) II, III e)i,ii, III 2) Aynı tür atomlardan oluşan madde aşağıdakilerden hangisidir? a) Element b) bileşik c) karışım d) alaşım e) çözelti

7 3) I.arı madde II. karışım III. çözelti Yukarıda verilenlerden hangileri bir cins atom veya molekülden (birinden )oluşmuştur? a) yalnız I b) yalnız II c) yalnız III d) II ve III e) I,II ve III 4) Atomun yapısı ile ilgili olarak : I. proton ve nötronlar atomun çekirdeğindedir. II. atomun kütle numarası proton sayısı ile nötron sayısının toplamına eşittir. III. atom numarası, proton, nötron ve elektron sayılarının toplamına eşittir. Đfadelerinden hangileri doğrudu rudur? a) yalnız I b) yalnız II c) yalnız III d) I ve II e) II ve III

8 5) Çekirdek yükü 21 olan X elementinin +3 yüklü iyonunun elektron dizilişini yazınız.. 6) Aşağıdakilerden hangisini yanlıştır? I 7N in 2p orbitalleri yarı doludur. II 24 Cr nin 3d orbitalleri yarı doludur. III 34 Se nin 4p orbitalleri yarı doludur. a) yalnız I b) yalnız II c) yalnız III d) I ve II e) I ve III 7) Elektron dağılımı verilen elementlerden hangisinin ikinci iyonlaşma enerjisi en büyüktür? a)1s 2 2s 2 b) 1s 2 2s 2 2p 6 c) 1s 2 2s 2 2p 6 3s 1 d) 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 e) 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 4s 1

9 8)aşağıdaki taneciklerden hangisinden elektron koparmak en kolaydır? a) 17 X -1 b) 17 X +3 c) 17 X d) 17 X +1 e) 17 X +7 9) X: Halojen Y: Geçiş metali Z: Toprak alkali metal K: Soygaz L: Yarı metal Bu metaller aynı periyotta bulunduklarına göre atom numaralarını küçükten büyüğe doğru sıralayınız..

10 10) Periyodik cetvelde bir grupta yukarıdan aşağıya doğru, verilen özelliklerden hangisindeki değişim yanlıştır? a) atom çapı büyür b) metal özeliği artar c) iyonlaşma enerjisi azalır d) değerlik elektron sayısı değişmez e) elektron ilgileri artar 11) 11 Na, 8 O, 17 Cl elementlerinin oluşturdukları NaCl,O 2 ve OCl 2 deki bağlar hangi seçenekte doğru verilmiştir. NaCl O 2 OCl 2 a) iyonik bağ apolar kovalent polar kovalent b) polar kovalent apolar kovalent iyonik bağ c) iyonik bağ polar kovalent iyonik bağ d) polar kovalent iyonik bağ apolar kovalent e) apolar kovalent iyonik bağ polar kovalent

11 Elektronegatiftik: Elektronegatifliği elektronları kendine çekebilme gücüg ya da isteği olarak düşünsek d yanlış olmaz. Elektronegatifliğe e etki eden üç faktörden söz s edebiliriz: 1) Çekirdekteki proton sayısı: : Proton sayısı (pozitif yük) y ne kadar fazla olursa, çekirdeğin in elektronları (negatif yük) y çekebilme gücüg artacaktır. r. 2) Elektronların çekirdeğe e olan uzaklığı ığı: Çekirdeğin in en dışd seviyedeki elektronlara olan uzaklığı arttıkça, a, onlara olan çekim etkisi azalır. 3) Perdeleme etkisi olarak bilinen durum: Çekirdeğin in çevresi bildiğiniz iniz gibi elektron kabukları ile çevrilidir. Elementlerin elektron dağı ğılımı hatırlay rlayın 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 Burada s, p, d, f elektron kabuklarının önüne ne gelen numaraları bir çeşit halka gibi düşünebiliriz. d Baş kuvantum sayısı denilen bu sayılar ların n büyümesi, b çekirdeğin in etrafını saran elektron halkalarının çoğalması anlamına na gelir. Her bir halka oluşumunda umunda çekirdeğin in en dışd kabuktaki elektronlara olan uzaklığı artar. Đç halkalarda bulunan elektronlar perdeleme etkisi yapar. Böylece B çekirdekteki protonun, en dışd kabuktaki elektronlara olan etkisi perdelenir.

12 Periyodik tabloda aynı periyotta, soldan sağa a gidildikçe elementlerin baş kuvantum sayısı değişmeyecektir. Yani eğer e er ikinci periyotta ilerliyorsak, elektron dağı ğılımı 2s 1 ile biten lityum atomundan başlay layıp, elektron dağı ğılımı 2p 6 ile biten neon atomuna kadar geleceğiz demektir. Bu demek oluyor ki, aynı periyotta soldan sağa a giderken yeni bir elektron halkası eklenmeyecek. O zaman üçünc ncü maddeyi dikkate almamıza gerek yok çünk nkü önemli bir etkisi olmayacak. Soldan sağa gidildikçe e aynı halka üzerine 1 elektron eklenirken, çekirdeğe e de 1 proton eklenecektir. Kolayca tahmin edebileceğiniz iniz gibi çekirdeğe eklenen 1 protonun, atomun elektronları çekme kuvvetini arttırmas rması; halkaya eklenen 1 elektronun çekim kuvvetini azaltmasından daha büyük k olur. Böylece B aynı periyotta soldan sağa a gidildikçe elektronegatiflik artar.

13 Gruptan aşağıya a doğru inildikçe e baş kuvantum sayısı artacaktır. r. Başka bir deyişle aynı grupta aşağıa inildikçe çekirdeğin in etrafına bir elektron halkası daha eklenecektir. Bu durumda belirleyici faktör perdeleme etkisi olacaktır. Örneğin 9 protona sahip flor atomunun çekirdeğinin inin çevresi sadece 2 halka ile çevrilidir (1s 2 2s 2 2p 5 ). DışD kabuktaki 7 elektrona, içi kısımda perdeleme yapan 1s2 halkasına ait 2 elektron vardır. r. Ancak bir alt guruba indiğimizde imizde 17 protona sahip klor atomu 3 halka ile çevrilidir (1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 5 ). DışD kabuktaki 7 elektrona perdeleme yapan 2 içi halka ve bu halkalar üzerinde 10 elektron bulunur. Böylece B aynı gurupta aşağıa doğru inildikçe e elektron ilgisi (elektronegatiflik) azalır.

14

15 Sizce çevremizde gördg rdüğümüz z cisimleri birbirinden farklı kılan şey nedir? Renklerini, biçimlerini, imlerini, kokularını tatlarını birbirinden farklıla laştıran nedir?

16 Đki Tür T r Kimyasal Engel Eski çağlarda bile atomların varlığından kuşku duymayan pek çok bilim adamı bulunuyordu. Peki, bu atamlar madde içinde birbirirne nasıl bağlanırlar? Bu konuda felsefi düşünce ya sesiz kalıyor ya da düş denizinde batıp çıkıyordu. Örneğin, ünlü Fransız doğa bilimcisi Descartes bazı atomların izdüşümlerinin çengele, bazılarının da ilmeğe benzerliğine inanıyordu. Bir atomun çengelinin, diğerinin ilmeğine takılmasıyla iki atomun birleştiğini savunuyordu. Đnsanlar atom yapısı hakkında çok az şey ya da hiçbir şey bilmedikleri sürece, atomlar arası bağlanma yani kimyasal bağlar konusunda tüm düşünceleri temelsiz kalıyordu. Elektron, bilim adamlarının gerçeği bulmasına yardım etti. Ancak bu bir kerede olmadı. Elektron 1895 te bulundu, oysa kimyasal bağlanmanın incelenmesinde kullanılması için ilk girişimler yirmi yıl sonra,

17 elektronların atom çekirdeği etrafında düzenlenişi açıklık kazandıktan sonra yapıldı. Bir atomun elektronlarının tümü kimyasal bağlara katılmaz, yalnızca en dış ya da en fazla en dış ve dıştan ikinci kabuğunda yer alanlar katılabilir. Bir sodyum atomunun bir flor atomuyla karşılaştığını var sayalım. Đlkinin dış kabuğunda bir, ikincisinin yedi elektronu vardır. bu karşılaşma hızla, kararlı bir sodyum florür molekülünün oluşmasıyla sonuçlanır. Ama nasıl? Elektronların yeniden düzenlenmesiyle. Sodyum atomu dıştaki elektronunu kolayca verir. Böyle yapmakla artı yüklü bir iyon haline gelir ve ikinci dış elektron kabuğu açığa çıkar. Bu kabuk sekiz elektron içerir ve sekizli düzenin bulunması çok güçtür. Öte yandan, flor atomu dış kabuğuna kolaylıkla bir elektron alabilir; böylece o da sekiz elektron sahibi olur. Ardından da eksi yüklü flor iyonu ortaya çıkar.

18 Artı eksiyi çeker. Elektriksel kuvvetler zıt yüklü sodyum ve flor iyonlarını güçlü bir şekilde bir arada tutar. Aralarında kimyasal bir bağ oluşur. Bu bağ temel kimyasal bağ türlerinden biri olan iyonik bağdır. Đkincisi de şöyledir: Sözgelimi, flor molekülü F2 gibi bir bileşik nasıl oluşabilir? Flor atomları dış kabuklarından elektron veremezler. Bu durumda farklı yüklü iyonlar oluşamaz. Flor atomları arasında kimyasal bağlanma elektron çifti yardımıyla kurulur. Atomların her biri ortak kullanım için bir elektronu öne sürer. Sonuçta, her iki atomun dış kabuğunda sekiz elektron bulunur. Bunların altısı kendilerinindir, ikisi de ortak kullandıkları elektronlardır. Böyle bir bağa kovalent adı verilir. Bildiğimiz kimyasal bileşiklerin çoğu birinci ya da ikinci türden kimyasal bağlar yoluyla oluşur. 107 Kimya Öyküsü L.Vlasov,, D.Trifonov TÜBĐTAKTAK

19 KĐMYASAL BAĞLAR Kimyasal bağ,, moleküllerde llerde atomları bir arada tutan kuvvettir. Bir bağı ğın n oluşabilmesi için i in atomlar tek başı şına bulundukları zamankinden daha kararlı (az enerjiye sahip) olmalıdırlar. Genelleme yapmak gerekirse bağlar oluşurken urken dışarıya enerji verirler. Atomlar bağ yaparken, elektron dizilişlerini lerini soy gazlara benzetmeye çalışırlar. Bir atomun yapabileceği i bağ sayısı, sahip olduğu u veya az enerji ile sahip olabileceği i yarı dolu orbital sayısına eşittir. e

20 ĐYONĐK K BAĞLAR Đyonik bağlar, metaller ile ametaller arasında metallerin elektron vermesi ametallerin elektron almasıyla oluşan bağlanmad lanmadır. Metaller elektron vererek (+) değerlik, erlik, ametaller elektron alarak ( )) değerlik erlik alırlar. Bu şekilde oluşan (+) ve ( )( ) yükler y birbirini büyük b bir kuvvetle çekerler. Bu çekim iyonik bağı ğın n oluşumuna umuna sebep olur. Onun için in iyonik bağlı bileşikleri ikleri ayrış ıştırmak zordur. Elektron aktarımıyla oluşan bileşiklerde, iklerde, kaybedilen ve kazanılan elektron sayılar ları eşit olmalıdır. Đyonik katılar belirli bir kristal yapı oluştururlar. Đyonik bağlı bileşikler ikler oda sıcakls caklığında katı halde bulunurlar. Đyonik bileşikler ikler katı halde elektriği i iletmez. SıvıS halde ve çözeltileri elektriği i iletir. NaCl, MgS, MgF2,BaCl BaCl2 bileşikleri ikleri iyonik bağlı bileşiklere iklere örnek olarak verilebilir.

21

22 KOVALENT BAĞLAR Hidrojenin ametallerle ya da ametallerin kendi aralarında elektronlarını ortaklaşa a kullanarak oluşturulan bağa kovalent bağ denir. Apolar Kovalet Bağ Kutupsuz bağ,, yani (+), (-)) kutbu yoktur.đki ki hidrojen atomu elektronları ortaklaşa kullanarak bağ oluştururlar tururlar.. Aynı cins atomlar arasındaki bağ apolar kovalent bağdır.

23 Polar Kovalent Bağlar Farklı ametaller arasında oluşan bağa polar kovalent (kutuplu) bağ diyoruz. Elektronlar iki atom arasında eşit olarak paylaşılmadığından kutuplaşma oluşur ve buna polar kovalent bağ denir. Bu polarlığı H2O molekülü ile açıklamaya çalışalım:

24 Hidrojen ve Oksijen elektron ortaklığı ile bileşik ik oluşturmu turmuş durumdadır. r. Oksijenin elektron alması yani elektronu kendisine çekme gücüg hidrojenden daha fazla olduğundan undan elektron kısmen k de olsa Oksijen tarafındad ndadır. Dolayısıyl yla Oksijen kısmen (-),( Hidrojen ise kısmen k (+) yüklenmiy klenmiş olur. Bu olaya kutuplaşma, bu tür t r bağa polar kovalent bağ denir.

25 Elektron-Nokta Yapısı(Lewis Yapısı) Değerlik erlik elektronlarının,elementin n,elementin simgesi çevresinde noktalarla gösterilmesiyle g elektron-nokta nokta formülü ya da elektron-nokta nokta yapısı oluşur. ur. Lewis kuramı, kovalent moleküllerdeki llerdeki atomların n her birinin asal gaz yapısına ulaşaca acağını vurgulamaktadır. r.

26 BĐR R ATOMUN YAPABĐLECE LECEĞĐ BAĞ SAYISI Bir atomun yapabileceği i bağ sayısı; ; onun o sahip olduğu veya çok az enerji ile sahip olabileceği i yarı dolu orbital sayısı kadardır. r. Bir alt yörüngeden y bir üst yörüngeye y elektron uyarılarak yarı dolu orbital oluşturma çok enerji istediğinden inden bağ yapmaya elverişli li olamaz.

27 1 bağ yapabilir. Orbital tam dolu olduğundan bağ yapamaz. Bir tane yarı dolu orbitali vardır. 1 bağ yapabilir 2 bağ yapması gerekir. Ancak C'nun 4 bağ yaptığı biliniyor.

28 O halde uyarılmış durumda; 4 tane yarı dolu orbital olur. Dolayısıyla 4 bağ yapabilir Üç bağ yapabilir. Boş orbital olmadığından uyarma yapılamaz. 2 bağ yapabilir. Boş orbital olmadığından uyarma yapılamaz.

29 1 bağ yapabilir. Boş orbital olmadığından uyarma yapılamaz Yarıdolu orbital olmadığından bileşik yapamaz.

30 HĐBRĐTLEŞME Kovalent bağlar, orbitallerin örtüşmesi sonucunda gerçekle ekleşirler. Orbitallerinde örtüşebilmesi için, i in, örtüşmeye katılan orbitallerin birer elektron içermesi i gerekmektedir.her atom çiftleşmemiş elektron sayısı kadar bağ yapabilir. Đki veya daha fazla atom orbitallerini,, birbirleri ile hibritleşmeye uygun simetriye getiriler. Böylelikle B oluşan yeni orbitallere hibrit orbitalleri denir. Hibritleşmenin gerçekle ekleşebilmesi ebilmesi için i in orbitallerin enerjileri birbirine yakın olmalıdır.

31 σ (Sigma bağı) π (pi Bağı)

32 molekülünde 5 tane sigma bir tane p bağı vardır. H C C H molekülünde 3 tane d, 2 tane p bağı vardır. molekülünde 11 tane δ, 1 tane π bağı vardır.

33 sp Hibritleşmesi BeF 2 örneği verilerek sp hibritleşmesi açıklanabilir. Öncelikle atomların elektron dizilimleri yazılır. 4 Be 1s2 2s 2 9 F 1s2 2s 2 2p 5 Be nin 2 tane bağ yapabilmesi için 2 tane yarı dolu orbitalinin olması gerekiyor. Bu nedenle 2s 2 deki 2 elektronundan birini bir sonraki kabuğa uyarır. Aşağıdaki gibi bağ yapmaya hazır 2 tane yarı dolu orbital oluşturur

34 2 tane F atomunun 2pz deki elektronları bu orbitallere yerleşerek erek sp hibritleşmesi gerçekle ekleştirirler. BeCl 2 bağ açıları 180 olan doğrusal sp hibriti yapar

35

36 sp 2 Hibritleşmesi BH 3 örneği i verilerek sp 2 hibritleşmesi Öncelikle atomların n elektron dizilimleri yazılır açıklanabilir. 5 B 1s2 2s 2 2p 1 1 H 1s1 B nin 3 tane bağ yapabilmesi için i in 3 tane yarı dolu orbitalinin olması gerekiyor. Bu nedenle 2s 2 deki 2 elektronundan birini bir sonraki kabuğa a uyarır. r. AşağıA ğıdaki gibi bağ yapmaya hazır r 3 tane yarı dolu orbital oluşturur.

37 3 tane H atomunun da 1s 1 deki elektronları bu orbitallere yerleşerek erek sp 2 hibritleşmesini gerçekle ekleştirirler. BH 3 molekülü bağ açıları 120 olan üçgen düzlem d yapıya sahip sp 2 hibritini oluştururlar.

38

39 sp 3 Hibritleşmesi H atomunu elektron dağı ğılımı 1 H 1s1 Karbon atomunun elektron dağı ğılımı C 1s 2 2s 2 2p 2 şeklindedir. Bu durumda karbon atomunun bağ yapabilecek 2 tane eşleşmemiş elektronu gözüküyor. g Fakat 4 hidrojen atomu ile bağ yapması bekleniyor. Bu durumda 2s 2 deki iki elektrondan biri 2p z orbitaline uyarılır. r. Böylece B karbon atomunu 4 tane bağ yapabilecek yarı dolu orbitali oluşur. ur.

40 Böylelikle hidrojen atomu 4 tane yarı dolu orbitale birer elektronunu vererek bağlanma yapar. C bir tane s ve 3 tane p orbitalini kullanarak bağ açıları olan tetrahedral sp 3 hibritleşmesini gerçekle ekleştirdi.

41 Bu örnekle karbon atomunun her zaman 4 bağ yaptığı ığını gördük. Diğer bir gösterig steriş şekliyle C değerlik erlik bağ elektron sayısı 4 tür t r (2s 2 2p 2 ) Buradaki 4 tane elektron C atomu üzerine tek tek yerleştirilir. H atomunun değerlik erlik elektron sayısı 1 (1s 1 ) olduğundan undan ve 4 tane H atomu bulunduğu u için i in her bir H atomunun elektronu C atomunun elektronu ile eşlee leşir.

42 Ortaklanmamış elektronlarda sigma bağı gibi düşünülür. d Buna da örnek olarak NH 3 (amonyak) verebiliriz. 7N N 1s 2 2s 2 2p 3 Normalde N (azot) H (hidrojen) ile 3 bağ yapıyor yor gibi gözüküyor ama eğer e er lewis yapısını çizecek olursak, 7 N 1s 2 2s 2 2p 3 N un 3 tane bağ yapabilecek elektronu bulunmaktadır. Buda H atomunun 1 s 1 orbitalindeki bir elektron ile 3 tane bağ yapabileceğini ini gösteriyor. g

43

44

45 MOLEKÜLLER LLER ARASI ETKĐLE LEŞĐM Dipol-Dipol Etkileşimi Bu etkileşimde imde polar iki molekülün n zıt z t kutupları birbirini çekerler. Ortamdaki moleküllerin llerin polarlığı ığının artması dipol- dipol etkileşimin imin kuvvetinin artmasına neden olur. Đyon-dipol etkileşiminden iminden daha kuvvetli bir etkileşimdir. imdir. Polar moleküllerden llerden oluşan sıvılars ların n birbiri içerisinde i çözünmesi dipol-dipol etkileşim im ile açıklanabilir. a Etanol ve suyun her oranda karış ışabilmesi bu olaya örnektir.

46 Moleküllerin llerin bu ek düzenlilid zenliliği i maddenin beklenenden daha yüksek y sıcakls caklıklarda klarda sıvıs ve katı halde kalmasına neden olur. Dipollerin birbirinden uzaklığı ve dipol momentlerinin büyüklüğü dipol-dipol etkileşiminin iminin enerjisini etkiler. Bu etkileşim im sıcaklıktandaktanda etkilenir.

47 METALĐK K BAĞ Metaller son yörüngelerindeki y elektronları verme eğilimi e içindedirler. indedirler. Bu nedenle metal atomları kendi aralarında metalik bağ denilen bir bağ oluştururlar. Bu bağ içinde inde elektronlar, serbest halde dolaşabilir. abilir. Bir çeşit elektron denizi olarak da düşünülebilir. Elektronların n fazla olduğu u yerler negatif potansiyele, eksikliğinin inin bulunduğu u yerler ise pozitif potansiyele sahiptir. Periyodik cetvelde;. Bir grupta yukarıdan aşağıa ğıya doğru atom çapı büyüdükçe genel olarak metal bağı zayıflar, dolayısıyla yla erime noktası düşer.. Bir sırada s soldan sağa a doğru atom çapı küçülüp, değerlik erlik elektron sayısı arttıkça a metal bağı kuvvetlenir, erime noktası yükselir.

48 Kovalent bağ ve örgüsü Bazı katılarda katıyı oluşturan tüm t m atomlar kovalent bağ ile birbirine bağlanarak kovalent kristalleri( ağa örgülü katılar ları) ) oluşturur. Bunun tipik örnekleri 4A grubu elementlerinde görünür.karbon r.karbon 4 kovalent bağ yapabilir. Elmas ve grafit, karbonun iki önemli ağa örgülü katısıdır.

49 ELMAS Her karbon atomu,bir düzgün dörtyüzlünün köşelerinde yer alır sp 3 hibritleşmesi görülür Çok sayıda karbon atomunun zincirleme bağlanışından doğan dev bir molekül vardır. En sert doğal maddedir Erime noktası çok yüksektir(3600 C 0 ) Elektrik akımını iletmez. GRAFĐT Düzlemlerin arasındaki bağlar Van der Waals bağlarıdır.bu bağların zayıf olması nedeniyle düzlemler birbiri üzerinde kolayca kayarlar. Yumuşak olmasının nedeni de van der waals bağlarıdır. sp 2 hibritleşmesi görülür Elektrik akımını iletir.

50 Van Der Waals Apolar moleküllerde llerde dipol dipol kuvvetlerinden söz edemeyiz.ancak London kuvveti ( 1930da Fritz London isimli bilim adamı tarafından bulunmuştur ) apolar olan moleküllerdeki llerdeki atomların n kısak bir süre içinin hatta anlık olarak polarize olması ile oluşur.atom ur.atom çekirdeği i etrafında dönen d elektronlar bir anlık k ta olsa, çekirdeğin in belirli bir bölümünde daha fazla bulunur. Böylece atom kendi içinde i inde kısmen polarize olur. Bu atoma komşu olan atomun ise, bu durumdan dolayı kendi elektronlarının dağı ğılımı değişir ir ve o da polarize olur.bu durum zincirleme halinde bütün b n molekülü etkiler. Böylece atomlar arsındaki etkileşmeden doğan bir çekim kuvveti meydana gelir. Đşte moleküller ller arasında, atomların elektronlarının anlık pozisyon değişimlerine imlerine bağlı olarak oluşan çekime London kuvveti diyoruz. London kuvveti, moleküler ler ağıa ğırlığı fazla olan moleküllerde llerde daha fazla hissedilir. Çünk nkü bu moleküller ller daha fazla elektrona sahiptir. Fazla elektron da, olası pozisyon değişiklikleri iklikleri ihtimalini artırır. r.

51 HĐDROJENĐN N BAĞLARI Hidrojen atomu, elektronları kuvvetli çeken N, O ve F atomları ile kimyasal bağ oluşturdu turduğunda, unda, elektronunu büyük b ölçüde yitirir ve diğer polar moleküllerdekine llerdekine göre g daha etkin ir artı yük k kazanır. Bu yük y k nedeniyle hidrojen komşu u moleküllerin llerin eksi ucuyla moleküller ller arası bir bağ oluşur. ur. Bu bağa a hidrojen bağı denir. Hidrojen bağı ğı,, diğer polar moleküllerdeki llerdeki dipol dipol etkileşiminden iminden farklı ve güçg üçlüdür. Hidrojen bağlar larını koparmak için i in gereken enerji, 5 ile 10 kkal/mol dolaylarındad ndadır. Hidrojen bağlar ları kovalent bağlara göre çok zayıft ftır. Bu nedenle su ısıtılınca öncelikle hidrojen bağlar ları kopar, gaz haline gelir. H 2 ile O 2 ye ayrış ışmaz. Hidrojen bağlar ları,, polar etkileşiminden iminden çok daha güçg üçlüdür. Moleküller ller arası yalnız van der Walls kuvvetlerine sahip olduğundan undan kaynama noktası çok düşüktd ktür.

52 Suda Çözünme: Hidrojen bağı oluşturabilen iki farklı molekül birbirleriyle de hidrojen bağı oluştururlar. Bu durum hidrojen bağı oluşturabilen maddelerin suda iyi çözünmelerini sağlar. Hangi tür t r kuvvetle bağlan lanırsa bağlans lansın n oluşan katılara moleküll llü katı denir. Genelde moleküll llü katılar ların n erime noktaları,, katılara göre g daha düşüktür.

53 4A ve 6A grup elementlerinin oluşturdukları Hidrojenle bileşiklerin kaynama noktaları gösterilmektedir.4a ile yaptığı bileşiklerin moleküller arası çekim kuvvetlerinin yalnızca van der Waals kuvvetleri olduğu bileşikler gibi davranır. Molekül büyüklüğü arttıkça van der waals kuvvetlerinin yanında dipol-dipol kuvvetleride bulunur.

54

55 DEĞERLENDĐRME 1) Atomlar neden bağ yaparlar? 2) X, Y ve Z elementlerinin yaptıkları XZ, Z ve YZ ün gaz fazındaki moleküllerin bağları için aşağıdakilerden hangisi doğrudur? XZ Z 2 YZ 3 a) iyonik bağ kovalent bağ kovalen bağ b) kovalent bağ iyonik bağ iyonik bağ c) iyonik bağ iyonik bağ kovalent bağ d) kovalent bağ kovalent bağ kovalent bağ e) iyonik bağ iyonik bağ iyonik bağ

56 3) aşağıdakilerden hangisi kovalent bağ değildir? a) CsF b) H 2 O c) CCI 4 d) NH 3 e) PCI 3 4) 7 N ve 1 H arasında oluşan NH 3 deki molekül içi ve moleküller arası bağ aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir. Moleküller içi Moleküller arası a) iyonik bağ van der waals b) kovalent bağ hidrojen bağ c) kovalent bağ kovalent bağ d) iyonik bağ hidrojen bağ e) metalik bağ van der waals

57 5) NaCI, CO 2 ve H 2 O bileşikleri için moleküller arası bağların türü sağlamlık sırasına göre hangi şıkta doğru olarak verilmiştir. a) NaCI: iyonik bağ b) NaCI: iyonik bağ c) CO 2 : van der waals H O 2 : hidrojen bağı H 2 O : hidrojen bağı CO 2 : van der waals NaCI: metallik bağ d) CO 2 : kovalent bağ H2O : kovalent bağ H 2 O : kovalent bağ e) CO 2 : kovalent bağ NaCI: iyonik bağ H 2 O : hidrojen bağ NaCI: metallik bağ CO 2 : van der waals

58 6) ikinci sıra elementlerinin elektron dizilişlerini ve değerlik elektronlarını gösterim.... 7) hibritlrşme ve hibrit orbitali ne demektir tanımlayınız.... 8) B elementi ile 5 6F atomunun yapacağı bileşiğin geometrik şekli ve hibrit türü hakkında bilgi veriniz.... 9) aşağıdakilerden hangisi sp 3 hibrit bağı içerir: a) OCI b) BCI 2 3 c) NF 3 d) CI 2 e) CH 4 10) Aşağıdaki bileşiklerden hangisinde p bağı yoktur? a) C 2 H 2 b) C 2 H 2 Br 2 c) C 2 H 4 d) CCI 4 e) CO 2

59 11) 8 tane sigma (s), bir tane pi (p) bağı içeren bileşik hangisidir. a) C 2 H 2 b) C 3 H 8 c) C 3 H 4 d) C 3 H 6 e) C 4 H 6 12) london kuvvetleriyle dipol-dipol kuvvetleri arasındaki farkı belirtiniz. Bunların her biri hangi tür molleküller maddede vardır. her ikisinin de bulunduğu moleküller maddenin çoğunda hangi tür daha kuvvetlidir ) H 2, F 2, CI 2,Br 2, I 2 elementleri molekül yapıdadır. Bu elemntleri kaynama noktası büyüklüğüne göre sıralayınız....

60 BULMACA Yukardan aşağıa ğı: 1- bir atomun elektronlarını çekme yeteneğinin bir ölçüsü 2-periyodik cetvelin sağ tarafındaki elementler 3-bileşikleri oluşturan atomları bir arada tutan kuvvetler 4-negatif yüklü tanecik 5-aynı atomların yaptığı bağ Soldan sağa 1-7 N hangi grupta 2-periyodik cetvelin sol tarafında hangi elementler var 3-2Agrubunu diğer adı 4- CO 2 molekül şekli 5- elmasın allotropu 6- en elektronegatif element 7- melezleşmenin diğer adı 8- berilyumun değerliliği 9- metaller ve ametaller arasındaki bağ 10-suyun molekül şekli 11-kovalent bağ çeşidi

61 oyun Ne Metaller nerdedir? Ne tür elementler yalnızca iyonik bağ yaparlar H2 Bor iyonunun değerliliği +3 bileşikler Bütün atomlar ne yapar Hangisi atomdur? moleküller Periyodik cetvelin sol tarafı Đyonik bağların sonucunda oluşur metaller Kovalent bağların sonucunda oluşur Bu bir molekül Bağ yapmak

62 Ne Metaller nerdedir? Ne tür elementler yalnızca iyonik bağ yaparlar H2 Bor iyonunun değerliliği +3 bileşikler Bütün atomlar ne yapar Hangisi atomdur? moleküller Periyodik cetvelin sol tarafı Đyonik bağların sonucunda oluşur metaller Kovalent bağların sonucunda oluşur Bu bir molekül Bağ yapmak

63 Ne Metaller nerdedir? Ne tür elementler yalnızca iyonik bağ yaparlar H2 Bor iyonunun değerliliği +3 bileşikler Bütün atomlar ne yapar Hangisi atomdur? moleküller Periyodik cetvelin sol tarafı Đyonik bağların sonucunda oluşur metaller Kovalent bağların sonucunda oluşur Bu bir molekül Bağ yapmak

64 Ne Metaller nerdedir? Ne tür elementler yalnızca iyonik bağ yaparlar H2 Bor iyonunun değerliliği +3 bileşikler Bütün atomlar ne yapar Hangisi atomdur? moleküller Periyodik cetvelin sol tarafı Đyonik bağların sonucunda oluşur metaller Kovalent bağların sonucunda oluşur Bu bir molekül Bağ yapmak

65 Ne Metaller nerdedir? Ne tür elementler yalnızca iyonik bağ yaparlar H2 Bor iyonunun değerliliği +3 bileşikler Bütün atomlar ne yapar Hangisi atomdur? moleküller Periyodik cetvelin sol tarafı Đyonik bağların sonucunda oluşur metaller Kovalent bağların sonucunda oluşur Bu bir molekül Bağ yapmak

66 Ne Metaller nerdedir? Ne tür elementler yalnızca iyonik bağ yaparlar H2 Bor iyonunun değerliliği +3 bileşikler Bütün atomlar ne yapar Hangisi atomdur? moleküller Periyodik cetvelin sol tarafı Đyonik bağların sonucunda oluşur metaller Kovalent bağların sonucunda oluşur Bu bir molekül Bağ yapmak

67 Ne Metaller nerdedir? Ne tür elementler yalnızca iyonik bağ yaparlar H2 Bor iyonunun değerliliği +3 bileşikler Bütün atomlar ne yapar Hangisi atomdur? moleküller Periyodik cetvelin sol tarafı Đyonik bağların sonucunda oluşur metaller Kovalent bağların sonucunda oluşur Bu bir molekül Bağ yapmak

68 Ne Metaller nerdedir? Ne tür elementler yalnızca iyonik bağ yaparlar H2 Bor iyonunun değerliliği +3 bileşikler Bütün atomlar ne yapar Hangisi atomdur? moleküller Periyodik cetvelin sol tarafı Đyonik bağların sonucunda oluşur metaller Kovalent bağların sonucunda oluşur Bu bir molekül Bağ yapmak

69 Hazırlayanlar: Ezel TEKER Yasemin KONMAZ Şenol ŞEN