III. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumu 4-6 Ekim 2016 Spice Hotel, Belek - Antalya

Transkript

1

2 4-6 Ekim 2016 Spice Hotel, Belek - Antalya ISBN: Eser Adı: 3. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumu Yazar: Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Yayımcının Adı: Batı Akdeniz Tarımsal Araştırmalar Enstitüsü / Antalya Konu: Akademik Yayımlar / Teknoloji, Mühendislik, Tarım Konu Başlığı: Bitkiler / Tıbbi Yayının Tarihi: 2016 Sayfa Sayısı: 160

3 KURULLAR SEMPOZYUM BAŞKANI Dr. Abdullah ÜNLÜ Müdürü Dr. Fatma UYSAL Haluk TOKGÖZ Dr. Muharrem GÖLÜKCÜ Nurtaç ÇINAR Orçun ÇINAR Dr. Arzu BAYIR YEĞİN Fırat AYAS Dr. Fatih Alpay VURAN Kadriye DEMİRAY YÜKSEL Esra ALIM Fulya YÜCEOL Dr. Ahu ÇINAR Dr. Özgül KARAGÜZEL Ayşe KAYA Dr. Selma KÖSA Aytekin AKTAŞ Dr. Seyla TEPE Dr. Betül SAYIN Mustafa SOYSAL Dr. Yusuf ARSLAN Dilaver ARSLAN Mehmet ALTUNKAYA Sabahat GÜLLÜOĞLU Şevket TEKİN Dr. Mehmet HASDEMİR Prof. Dr. Kenan TURGUT Begüm TÜTÜNCÜ DÜZENLEME KURULU Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü TIBBİ ve AROMATİK BİTKİLER III

4 Prof. Dr. Adil GÜNER Prof. Dr. Ahmet AKSOY KURULLAR BİLİM KURULU Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Akdeniz Ünv. Fen Fak. Biyoloji Bölümü Prof. Dr. Ayhan CEYLAN Prof. Dr. Ayhan TOPUZ Prof. Dr. Ekrem SEZİK Prof. Dr. Emine BAYRAM Prof. Dr. Fatih DEMİRCİ Prof. Dr. Gülaçtı TOPÇU Prof. Dr. Güngör YILMAZ Prof. Dr. Hasan BAYDAR Prof. Dr. Hasan ÖZÇELİK Prof. Dr. Hüseyin BASIM Prof. Dr. Hüsnü Can BAŞER Prof. Dr. İsa TELCİ Prof. Dr. Kenan TURGUT Prof. Dr. Kudret KEVSEROĞLU Prof. Dr. Mehmet ARSLAN Prof. Dr. Menşure ÖZGÜVEN Prof. Dr. Murat KARTAL Prof. Dr. Mustafa KARHAN Prof. Dr. Nedime AZKAN Prof. Dr. Neşet ARSLAN Prof. Dr. Olcay ARABACI Prof. Dr. Ramazan GÖKTÜRK Prof. Dr. Saliha KIRICI Prof. Dr. Temel ÖZEK Doç. Dr. Cesarettin ALAŞALVAR Dr. A. Osman SARI Dr. Betül SAYIN Dr. Fetullah TEKİN Dr. Muharrem GÖLÜKCÜ Dr. Ünal KARİK Emekli Öğretim Üyesi Akdeniz Ünv. Zir. Fak. Gıda Mühendisliği Bölümü Yeditepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Ege Ünv. Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü Anadolu Ünv. Eczacılık Fakültesi Bezmi Alem Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Gaziosmanpaşa Ünv. Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü Süleyman Demirel Ünv. Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü Süleyman Demirel Ünv. Fen Fak. Biyoloji Bölümü Akdeniz Ünv. Zir. Fak. Bitki Koruma Bölümü Yakın Doğu Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi Süleyman Demirel Ünv. Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü Akdeniz Ünv. Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü Ondokuzmayıs Ünv. Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü Erciyes Ünv. Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü Konya Gıda ve Tarım Ünv. Müh. Doğa Bil. Fak. Bezmi Alem Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Akdeniz Ünv. Zir. Fak. Gıda Mühendisliği Bölümü Uludağ Ünv. Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü Ankara Ünv. Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü Adnan Menderes Ünv. Zir. Fak.Tarla Bitkileri Bölümü Akdeniz Ünv. Fen Fak. Biyoloji Bölümü Çukurova Ünv. Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü Anadolu Ünv. Eczacılık Fak. TÜBİTAK - MAM Gıda Enstitüsü Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü IV TIBBİ ve AROMATİK BİTKİLER

5 KURULLAR BİLİMSEL SEKRETERYA Fatma UYSAL Nurtaç ÇINAR Dr. Muharrem GÖLÜKCÜ Dr. Arzu BAYIR YEĞİN Orçun ÇINAR Begüm TÜTÜNCÜ Akdeniz Ünv. Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü SEMPOZYUM KONULARI Çoğaltma ve Yetiştirme Teknikleri Biyoçeşitlilik ve Koruma Genetik, Islah ve Biyoteknoloji Hasat Sonrası İşlemler İşlenmesi ve Ticareti Fonksiyonel Gıda Olarak Kullanımı Peyzaj Alanında Kullanım Analitik Çalışmalar Biyolojik Aktiviteler Uçucu Yağlar Etnobotanik TIBBİ ve AROMATİK BİTKİLER V

6 Çağrılı Bildiriler BİLDİRİ ÖZETLERİ İçindekiler Türkiye nin Önemli Aromatik Bitkileri ve Uçucu Yağları K. Hüsnü Can Başer... 2 Tıbbi Bitkilerin Dünü, Bugünü ve Yarını Neşet Arslan... 3 Şekerotu (Stevia rebaudiana Bertoni): Kalorisiz Doğal Tatlandırıcı Kenan Turgut, Begüm Tütüncü... 4 Türkiye de Kekik Tarımı, Ticareti ve Karşılaşılan Sorunlar Tayfur Akın... 5 Sözlü Bildiriler Doğu Akdeniz Bölgesinde Bulunan Bazı Origanum Türü Kekiklerin Kahramanmaraş Ovası Koşullarına Adaptasyonlarının ve Bazı Kalite Kriterlerinin Belirlenmesi Muzaffer Özdemir, Kerim Karataş, Şengül Karaman, Emel Dıraz, Filiz Ayanoğlu... 8 Tuzluluk Stresi Koşullarında Askorbik Asidin Ekimden Önce Semiz Otu (Portulacaoleracea) Tohumuna Uygulanmasının Çimlenme ve Fide Büyümesi Üzerine Etkisi Reza Amirnia... 9 Kekik Üretim Merkezi Olan Denizli de Tıbbi ve Aromatik Bitkileri Yaygınlaştırma Çalışmaları Şahin Şentürk, Sezgin Kutlu, Nejdet Demir, Yılmaz Erkaya, Ali Yılmaz, Hüseyin Oytun İzmir Lokasyonundan Toplanan Nane Bitkisinin (Mentha spicata) Uçucu Yağ Bileşimi ve Sitotoksisitesi Erman Duman, Alper Can Distilasyon Süresinin Defne (Laurus nobilis) Yaprak Uçucu Yağ Bileşimi Üzerine Etkisi Muharrem Gölükcü, Ramazan Toker, Haluk Tokgöz Kekik (Origanum onites L.) te Damıtma Yöntemi, Süresi ve Fraksiyon Dilimlerinin Uçucu Yağ Oranı ve Bileşenleri Üzerine Etkisi Ümmü Tuğlu, Hasan Baydar, Sabri Erbaş Tıbbi ve Aromatik Bitki Yağlarında Güncel Problemler: Tağşiş Temel Özek Kantaron Çayının Fenolik Bileşiklerinin LC-DAD-ESI-MS/MS ile Karakterizasyonu ve Antioksidan Potansiyeli Haşim Kelebek, Onur Sevindik, Serkan Selli Ülkemizde Yetiştirilen Stevia Bitkisinin Toplam Steviol Glikozit (TSG) İçerikleri ve Steviol Glikozit Dağılımı Osman Kola, Murat Reis Akkaya, Haşim Kelebek, Nurten Kurt Çörek Otunda (Nigella sativa L.) Tane Verimi ve Bazı Verim Komponentleri Üzerine Sulama ve Hasat Zamanının Etkisi Reza Amirnia TIBBİ ve AROMATİK BİTKİLER XIII

7 Sideritis pisidica Boiss. & Heldr. Bitkisinin Fitokimyasal Analizi Züleyha Özer Sağır, Sema Çarıkçı, Turgut Kılıç Antalya (Gazipaşa) da Şifalı Bitkiler ve Etnobotanik Anketi Mustafa Kargıoğlu, Hacer İrem Yıldırım, Süleyman Arı Türkiye de Yetişen Teucrium L. (Lamiaceae) Cinsinin Meyve ve Yaprak Mikromorfolojisi ve Taksonomik Önemi Gülay Ecevit-Genç, Taner Özcan, Tuncay Dirmenci Biberiye (Rosmarinus officinalis L.) Bitkisinde Morfogenetik Varyabilitenin Belirlenmesi Muzaffer Kırpık, Memet İnan Tıbbi ve Aromatik Bitkilerde Genetik Kaynakların Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi Çalışmaları Ünal Karık, Erdinç Oğur, Fatih Çiçek Armutlu Yarımadası Fıstık Çamı Plantasyon Açıklıklarında Bazı Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Organik Olarak Yetiştiriciliğinin Araştırılması A. BircanTınmaz, MükreminTemel, Mehmet Özdemir Çankırı İli Koşullarında Adaçayı (Salvia) Türlerinde Yapılan Çalışmalar Arif İpek, Gökhan İpek, Merve Demirci Bornova Ekolojik Koşullarında Achillea millefolium Grubuna Ait Türler Üzerinde Yürütülen Çalışmalar Çiğdem Sönmez, Emine Bayram, Özgür Tatar, Sıdıka Ekren, Aynur Gürel, Mithat Nuri Gevrek, Aglika Edreva,Antonina Vitkova Anadolu Adaçayının (Salvia triloba L.) Orman alanlarında Buror Teraslar Üzerinde Yetiştirilmesi ve Hasadı Mehmet Özdemir, Mesut Tandoğan, Ahmet Bircan Tınmaz Oral Patojenlere Karşı Lavandula angustifolia Mill. in in vitro Antibakteriyel Aktivitesi ve Antioksidan Aktivitesi Gülten Ökmen, Ali Arslan, Haldun Çakar, Mehebbet Memmedhanlı, Mustafa Vurkun Ayva (Cydonia oblonga Mill.) Yaprağının Fenolik Profilinin Belirlenmesi ve Yüksek Antioksidan Aktivite ve Fenolik İçeriğe Sahip Ekstrakt Elde Edilmesi Amacıyla Uygun Ekstraksiyon Koşullarının Araştırılması Dilek Demirbüker Kavak Mikania cordata Bitkisinden Elde Edilen Farklı Ekstrelerin Antioksidan ve Antiproliferatif Aktivitelerinin İncelenmesi ve Kimyasal Analizleri Feyza Öke Altuntaş, Mamun Al Rashid Tanacetum, Achillea ve Teucrium Cinslerine ait Uçucu Yağ ve Ekstrelerin Antioksidan, Antidiabetik ve Antimelanogenez Etkilerinin Araştırılması Gülmira Özek Manisa İli Kekik (Origanum spp.) Alanlarında Zararlı Pyrausta aurata Scopoli (Lepidoptera :Crambidae) Fatma Işık, Seher Tanyolaç Origanum majorana (L.) nın Mastitis Patojenlerine Karşı Antibakteriyel Aktivitesi ve Antioksidan Aktivitesi Gülten Ökmen, Haldun Çakar, Ali Arslan, Mustafa Vurkun, Mehebbet Memmedhanlı Tıbbi ve Aromatik Bitki Ekstraktlarının Zararlıların Kontrolünde Kullanımı Seher Tanyolaç1* Denizli İli Kekik Alanlarında Bulunan Yabancı Ot Türleri Yıldız Sokat Adıyaman İli Aktarlarında Satışı Yapılan Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Serdar Dolaşkan, Alper Uzun, Seyran Palabaş Uzun XIV TIBBİ ve AROMATİK BİTKİLER

8 Doğu Azarbaycan nın Geleneksel Tıbbi Bitkileri Elnaz Latifian, Şahane Funda Arslanoğlu Çukurova Üniversitesi Ali Nihat Gökyiğit Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Bahçesi Saliha Kırıcı, Serpil Demirci, Halil Çakan, Tuncay Çalışkan, Salih Kavak Trabzon Kent Merkezindeki Açık Yeşil Alanlarda Kullanılan Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Elif Bayramoğlu, Sara Demir, Yasemin Cındık Akıncı Farklı Ekim Zamanı, Sıra Aralığı ve Ekim Sıklığının Çemende (Trigonella foenum-graceum L.) Verim ve Bazı Verim Unsurları Üzerine Etkisi Ahmet Harun Öz, Duran Katar Farklı Kişniş (Coriandrum sativum L.) Çeşitlerinde Değişik Ekim Mesafelerinin Verim ve Kalite Üzerine Etkisi Doğan Aydın, Duran Katar Bazı katmerli Süs Haşhaşları ve Süs Haşhaşı Olarak Kullanılabilecek Haşhaş (Papaver somniferum L.) Hatlarının Morfin ve Diğer Alkaloidler Yönünden Karşılaştırılması Yasin Özgen, Neşet Arslan Bursa Ekolojik Koşullarında Kudret Narı (Momordica charantia L.) Yetiştiriciliği Olanaklarının Belirlenmesi Oya Kaçar, Erdinç Göksu Ülkemizde Tıbbi Özelliğe Sahip Geofit Türleri ve Dünyada Çalışmalar Çağla Çolak, Aylin Güçlü Özdemir Isırgan Otunun (Urtica ssp.) Tamamlayıcı Tıpta Kullanımı Selim Aytaç, Ali Kemal Ayan, Çiğdem Yiğen Achillea spp. nin Karyotip Analizi Solmaz Najafi Tanacetum parthenium L. bitkisine Meja uygulamasının partenolit içeriğine etkisi Emel Dıraz, Şengül Karaman, Merve Aslan Gaziantep İli Tarhun (Artemisia dracunculus) Bitkisinin Aroma Profilinin Karakterizasyonu Ahmet Salih Sönmezdağ, Haşim Kelebek, Serkan Selli Batı Akdeniz Bölgesi Crataegus (Alıç) TaksonlarındaFenolik/ Flavonoid Madde Miktarları, Antioksidan ve Antimikrobiyal Aktivite Değerleri Nurtaç Çınar, Fırat Ayas, Arzu Yeğin, Ramazan Toker, Fatma Uysal Farklı Zamanda Toplanan Origanum bargyli Türünün Uçucu Yağ ve Fenolik İçeriklerinin Karşılaştırılması Sema Çarıkçı, Tuncay Dirmenci, Turgut Kılıç Karabuğdayın (Fagopyrum esculentum Moench.) İkinci Ürün Olarak Yetiştirilme İmkanları Ahmet Güneş, Hasan Koç, Oğuz Gündüz, Şeref Aksoyak, Şaban Işık, Aysun Göçmen Akçacık Trüf Mantarı Yetiştiriciliği Özge Ergüler Fosfor Dozlarının Çörek Otunun (Nigella sativa L.) Verim ve Kalitesine Etkisi Yeşim Sıla Tekin, Nurdilek Gülmezoğlu, Zehra Aytaç Choman İlçesinin (Erbil/Irak) Tıbbi ve Aromatik Bitkileri Darwesh T. Darwesh, Alper Uzun, Ali Mala Galalaey Türkiye de Defne Yaprağı Üretimi ve Pazarlaması Mustafa Öztürk, Mükremin Temel, Ahmet Bircan Tınmaz Model Orman Ağı Anlayışıyla Yangın Sonrası Bazı Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Yetiştiriciliğinin Ekonomik Yönden İncelenmesi Mükremin Temel, A. Bircan Tinmaz, Mustafa Öztürk TIBBİ ve AROMATİK BİTKİLER XV

9 Adıyaman İli Aktarlarında Satışı Yapılan Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Özet Serdar Dolaşkan 1, Alper Uzun 2*, Seyran Palabaş Uzun 2 1 Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Orman Mühendisliği Anabilim Dalı, Orman Fakültesi, 2 Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Orman Botaniği Anabilim Dalı, Orman Fakültesi auzun@ksu.edu.tr Bu çalışmada Adıyaman ilinde mevcut 17 aktarda yapılan survey çalışması neticesinde satışı yapıldığı tespit edilmiş 75 bitki taksonu irdelenmiştir. Merkez, Gölbaşı, Tut ve Besni de mevcut aktarlar ziyaret edilerek bitki parçaları temin edilmiş ve teşhisleri yapılmıştır.bu bitki taksonlarından 16 adeti egzotik, geriye kalan 49 adet bitki taksonu ise ülkemizde doğal olarak yayılış göstermektedir. Bu taksonlar; Achillea millefolium L.(Achillea millefolium L. subsp. Millefolium L.), Alceapallida (Willd.) Waldst. & Kit., Alchemilla sp., Alkanna tinctoria L., Anethum graveolens L., Artemisia absinthium L., Avena sativa L., Capparis spinosa L., Carum carvi L., Centaurea cyanus L., Ceratonia siliqua L., Ceterach officinarum DC., Crataegus orientalis L., Cydonia oblonga Mill., Echinacea purpurea L., Elaeagnus angustifolia L., Elytrigia repens L., Epilobium montanum L., Equisetum arvense L., Erica arborea L., Ferula communis L., Fumaria officinalis L., Hypericum perforatum L., Juglans regia L., Laurus nobilis L., Lepidium sativum L., Lycopodium clavatum L., Malva sylvestris L., Matricaria chamomilla L., Melissa officinalis L., Mentha longifolia L., Mentha piperita L., Myrtus communis L., Nigella sativa L., Olea europea L., Orchis mascula L., Pimpinella anisum L., Pistacia terebinthus L., Pistacia vera L., Plantago lanceolata L., Portulaca oleracea L., Prunus avium L., Punica granatum L., Rhus coriaria L., Rosa canina L., Rosmarinus officinalis L., Rubus canescens DC., Salvia officinalis L., Senna alexandria Mill., Sesamum orientale L., Sideritis syriaca L., Sinapis arvensis L., Taraxacum officinale L., Thymus sp., Tiliaplaty phyllos Scop., Tribulus terrestris L., Urtica dioica L., Viscum album L., Zeamays L., Anamirı ococculus L., Camellia sinensis L., Capsicum annuum L., Cinnamomum zeylaniccum L., Coffea sp., Glycyrrhiza glabra L., Hibiscus sp., Ilexpara guariensis A.St.-Hil., Lavandula spica L., Liquidam barorientalis Mill., Phlomis armeniaca Willd., Piper longum L., Piper nigrum L., Terminalia Chebula Retz, Teucrium polium L., Zingiber officinale Roscoe. Bu taksonlara ait familya adları, bilimsel ve yöresel bitki adları, kullanılan parçaları ve kullanım metodları belirtilmiştir. Anahtar kelimeler:tıbbi, Aromatik, Aktar, Etnobotanik, Adıyaman TIBBİ ve AROMATİK BİTKİLER

10