2010 KÜRESEL YOLSUZLUK BAROMETRESİ

Transkript

1 9 ARALIK DÜNYA YOLSUZLUKLA MÜCADELE GÜNÜ 2010 KÜRESEL YOLSUZLUK BAROMETRESİ E. Oya Özarslan Şeffaflık Derneği Yönetim Kurulu Başkanı 9 Aralık 2010, İstanbul Bilgi Üniversitesi

2 KÜRESEL YOLSUZLUK BAROMETRESİ NEDİR? Uluslararası Şeffaflık Örgütü nün Küresel Yolsuzluk Barometre si (Barometre) yolsuzluk görüşleri ve deneyimleri üzerine dünya çapındaki tek kamuoyu araştırması Barometre ülke analistleri ve iş dünyasının Uluslararası Şeffaflık Örgütü nün Yolsuzluk Algı Endeksi ve Rüşvet Verenler Endeksi nde temsil edilen görüşlerini tamamlar; Genel kamuoyunun hangi anahtar kurumların yolsuzluktan etkilendiğine dair görüşlerini derler Yolsuzluk üzerine kamuoyunun görüşleri kritik önem taşır. Dünya çapında yolsuzluğun yaşamları nasıl etkilediğine dair çarpıcı bilgiler sunar.

3 2010 KÜRESEL YOLSUZLUK BAROMETRESİ Bu yılın Barometre edisyonu ilk kez, kamuoyunun yolsuzlukla mücadelenin bir parçası olma isteğini ölçen sorular içeriyor Barometresi, insanların ülkelerinde yolsuzlukla mücadele konusunda en çok kime güvendiğini araştırıyor. Barometre için 2010 da 86 ülkede 91,500 kişi ile görüşüldü. Barometre genel kamuoyunun kendi ülkelerindeki yolsuzluk düzeyleri hakkında görüşlerini ve hükümetlerinin yolsuzlukla mücadele çabaları hakkındaki görüşlerini araştırıyor Barometresi aynı zamanda rüşvetin sıklığını, geçtiğimiz sene içinde rüşvet ödeme nedenlerini ve yolsuzluk olaylarını rapor etme/bildirme konusundaki tavırları araştırıyor. Barometrenin bulguları ülkeler bazında detaylı araştırmalara tabi tutularak yolsuzluk konusunda en acil olarak harekete geçilmesini gerektiren hedef alanları belirlemekte kullanılmalıdır.

4 % of respondents reporting corruption increased in the past three years SON 3 YILDA YOLSUZLUK ARTTI, 10 KİŞİDEN ALTISI ARTTIĞINI DÜŞÜNÜYOR Bölgelere göre son üç yılda yolsuzluk düzeyindeki artış 80% 73% 70% 67% 62% 60% 57% 57% 50% 40% 30% 20% 10% 51% 47% 45% 56% 2010 Barometresinde görüşülen kişilere göre son üç yılda yolsuzluk artış gösterdi. Yarıdan biraz daha fazla bir kesim yolsuzluğun arttığını, 10 kişiden üçü aynı kaldığını kaydetti. Her 7 kişiden yalnızca biri azaldığını düşündüğünü belirtti. Son üç yılda kadınlar, erkeklerden daha fazla oranda yolsuzluğun arttığı yönünde algıya sahip (%60 vs %52) 0% EU+ North America Sub-Saharan Africa Middle East and North Africa Western Balkans+Turkey Latin America Asia Pacific NIS+ Total

5 DÜNYA ÇAPINDA İNSANLAR EN ÇOK YOZLAŞAN KURUMLARINSİYASİ PARTİLER OLDUĞU GÖRÜŞÜNDE Dünya çapında temel kurumlarda algılanan yolsuzluk düzeyleri Political parties Public officials/civil servants 62% Parliament/legislature 60% Police 58% Business/private sector 51% Religious bodies 50% Judiciary 43% Media 40% Education system 38% 79% Siyasi partileri; Kamu görevlileri Parlamento, Polis, Özel sektör, Dini kurumlar, Yargı, Medya, Eğitim sistemi, Sivil Toplum Kuruluşları, Askeri kurumlar İzliyor. NGOs (non governmental organisations) 30% Military 30% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% % of respondents reporting the sector/institution to be corrupt or extremely corrupt Sektör/kurumda yolsuzlukla karşılaşıldığını ya da yolsuzlukla fazlasıyla karşılaşıldığını bildiren kişilerin yüzdesi

6 UFAK ÇAPLI RÜŞVET OLAYLARI: HER 4 KİŞİDEN BİRİ ÖDEDİM DİYOR 9 temel hizmetin* 77,000 den fazla kullanıcısına bu hizmetlerle ilgili işlerinde rüşvet ödemek zorunda kalıp kalmadıkları soruldu. (Hizmetlerle teması olmayanlara sorulmadı.) Daha önceki edisyonlarda olduğu gibi 2010 yılı Barometresinde de gümrük, eğitim, yargı, tapu hizmetleri, sağlık hizmetleri, polis, ruhsat ve izin veren kurumlar, vergi yönetimi ve altyapı hizmetler ile temaslardaki rüşvet verme durumuna bakıldı. Bu hizmetlerle temasta olan her 4 kullanıcıdan biri son bir yılda rüşvet verdiğini beyan etti. *Araştırmada ele alınan hizmetler: gümrük, eğitim, yargı, tapu hizmetleri, sağlık hizmetleri, polis, ruhsat ve izin veren kurumlar, vergi yönetimi ve altyapı hizmetleri Bu ufak çaplı rüşvet durumlarının en yüksek düzeyde kaydedildiği ülkeler: Afganistan, Bangladeş, Kamboçya, Kamerun, Hindistan, Irak, Liberya, Malezya, Nijerya, Filistin, Senegal, Sierra Leone ve Uganda yı kapsıyor.

7 Daha önce de olduğu gibi 2010 Barometresi de daha genç kişilerin daha yaşlı kişilerden daha fazla rüşvet ödemekte olduğunu gösteriyor. Geçtiğimiz sene rüşvet verdiğini belirtenlerin %35 i 30 yaşın altında iken 65 ve daha fazla yaşta olanlardan rüşvet verdiğini belirtenlerin oranı %21. Toplumsal cinsiyet dağılımına bakıldığında daha önceki Barometre edisyonlarında kadınların rüşvet verdiğini belirtme oranı daha düşükken 2010 yılı ölçümünde kayda değer bir fark görülmedi. Yaş grubu Yüzde Toplam örneklem %25 30 yaş altı % % % %21

8 UFAK ÇAPLI RÜŞVET OLAYLARI: DÜNYA ÇAPINDA EN ÇOK POLİS İLE YAŞANIYOR Dünyada en çok sıklıkla rüşvet verildiği belirtilen kurumlar arasında polis en üst sırada. Polis ile temasta olan her 10 kişiden neredeyse üçü rüşvet verdiğini belirtiyor. Police Registry and Permit Services Judiciary 14% 20% 29% Son 12 ayda rüşvet verenlerin hizmetlere göre yüzdeleri Customs 10% Utilities 8% Medical Services 8% Education System 6% Land Services 6% Tax Revenue 4% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% % of respondents who reported paying a bribe in the previous 12 months

9 Dünya çapında ufak çaplı rüşvet sıralamasında polisin ardından kayıt ve izin işlemleri ile yargı geliyor. Listenin en sonunda ise vergi yönetimiyle temasta olan kullanıcılardan yalnızca %4 ü rüşvet olayı bildiriyor. Kurumlar/hizmetler ve bölgelere göre son 12 ayda rüşvet verenlerin oranı Service provider Asia Pacific EU+ Middle East and North Africa Sub- Saharan Africa Latin America North America NIS+ Western Balkans+ Turkey Police 9% 4% 37% 44% 19% 4% 38% 15% 29% Registry and Permit Services 7% 3% 30% 41% 12% 5% 20% 9% 20% Judiciary 14% 3% 30% 20% 23% 6% 26% 14% 14% Customs 8% 7% 23% 13% 17% 5% 27% 14% 10% Utilities 9% 2% 23% 15% 9% 3% 5% 5% 8% Medical Services 8% 2% 21% 13% 11% 3% 28% 15% 8% Education System 5% 3% 23% 8% 9% 4% 20% 10% 6% Land Services 12% 4% 29% 4% 11% 8% 25% 12% 6% Tax Revenue 9% 2% 15% 4% 8% 3% 10% 7% 4% Total

10 UFAK ÇAPLI RÜŞVET OLAYLARINDA SON 5 YILDA AZALMA GÖRÜLMEDİ Ufak çaplı rüşvet olayları konusunda da bölgesel farklılıklar bulunuyor. Batı Balkanlar ile Türkiye nin bulunduğu bölgede ve Sahra Altı Afrika ülkelerinde soruları cevaplayanlar bu bölgelerde rüşvetin arttığını gösteriyor. Sub-Saharan Africa countries 43% 56% Latin America Asia Pacific 19% 23% 14% 9% Rüşvet verdiğini söyleyenlerin bölgelere göre zaman içindeki karşılaştırılması Western Balkans+Turkey 7% 18% EU+ 5% 4% North America 2% 4% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% % of respondents reporting paying a bribe to any of 7 service providers

11 DÜŞÜK GELİRLİLER YOLSUZLUĞA DAHA ÇOK MARUZ KALIYOR Gelir düzeyi ve hizmetlere göre rüşvet verdiğini belirtenlerin yüzdesi Police Registry & Permit Services Judiciary Customs Utilities 8% 6% 4% 12% 12% 15% 18% 27% 28% 34% 9 hizmet grubundan sekizinde daha düşük gelirli kesimlerdeki insanların daha yüksek kesimdekilere göre daha sık rüşvet vermek zorunda kaldığı görülüyor. Medical Services Education System Land Services Tax Revenue 3% 3% 5% 9% 10% 12% 9% 7% Lower income quintile Higher income quintile 2010 Barometresi bir kez daha dünyada daha yoksul kesimin rüşvete daha sık maruz kaldığını ortaya koyuyor. 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% % of respondents who reported paying a bribe in the past 12 months

12 RÜŞVET ÖDEME NEDENLERİ Rüşvet ödeme nedenlerine bakıldığında yetkili makamlarla olası bir sorundan kaçınma cevabı öne çıkıyor. Örnekleme en son hangi nedenle rüşvet verdikleri sorulduğunda neredeyse yarısı bu cevabı veriyor. Yaklaşık dörtte biri işleri hızlandırmak için rüşvet verdiğini söylerken Bunu almaya hakkı olduğu bir hizmeti alabilmek için cevabı takip ediyor. Bölgelere göre insanların en son ödedikleri rüşvetin nedenleri Asia Pacific EU+ Latin Americ a Middle East and North Africa North America NIS+ Sub- Saharan Africa Western Balkans +Turkey Avoid a problem with the authorities 12% 6% 10% 9% 16% 12% 67% 6% 44% Speed things up 28% 15% 44% 48% 9% 28% 20% 21% 22% Receive a service entitled to 35% 8% 34% 14% 6% 21% 11% 15% 17% Don't know 20% 59% 8% 20% 59% 33% 1% 53% 14% Don't remember 5% 12% 5% 10% 10% 6% 0% 5% 3% Total

13 BAROMETRE SONUÇLARI İLE YOLSUZLUK ALGI ENDEKSİ UYUMLU NZL SGP FIN DNK CAN AUS NLD CHE ISLHKG LUX NOR IRL JPN DEUAUT GBR USA CHL FRA SVN ISRESP PRT TWN KOR POL LTU CZE HUN ZAF MYS LVA TUR GHA HRV MKD ITA BGR BRA GEO PER SLV ROU GRC COL SRB THA CHN VUT IND BIH LBR MAR MEX SENBOL ARG MDA ZMB MNG IDNSLB LWI ARM VNM UKRNGA LBN UGA BGD BLR AZE CMR PAK SLE PHL VEN KEN RUS PNG KHM IRQ AFG General public perceptions of corruption Yandaki şekil ortalama olarak iş dünyası, ülke analistleri ve uzmanlarının yolsuzluğun yaygın olarak görüldüğü şeklinde algıladıkları ülkelerde genel kamuoyunun da yolsuzluğu yaygın olarak algıladığını ortaya koyuyor Barometresinde genel kamuoyunun yolsuzluk algısı ile 2010 Yolsuzluk Algı Endeksi nde uzmanların yolsuzluk algısı karşılaştırması Halkın yolsuzluğa ilişkin algı ve deneyimlerinin 2010 yılı Yolsuzluk Algı Endeksi (CPI) da temsil edilen uzman algılarıyla uyumlu olduğu görünüyor. CPI, Barometrenin aksine uzmanların ve iş insanlarının yolsuzluk algısını değerlendiriyor. Uluslararası Şeffaflık Örgütü nün CPI çalışması, dünya çapındaki ülkelerde kamu sektöründe algılanan yolsuzluğu ölçüyor. CPI 2010 buna, 178 ülkede 10 dan (çok temiz) 0 a (yüksek oranda yolsuzlukla karşılaşılan) kadar değer verdi.

14 BULGULAR YOLSUZLUK DENEYİMLERİ İLE YOLSUZLUK ALGISININ YAKINDAN İLİŞKİLİ OLDUĞUNU GÖSTERİYOR DNK FIN NZL SGP CAN CHE AUS NLD NOR ISLHKG LUX DEU IRL AUT JPN GBR USA CHL FRA SVN PRT ISR ESP TWN KOR POL LTU CZE HUN MYS LVA TUR ZAF HRV MKD GHA GEO ITA BRABGR CHN VUT ROU SRB GRCPER THA COL SLV MAR BIH IND ARGLWI IDN ARMBLR BOL MEX MDAZMB SLB SEN VNMNG PHL LBN UKR AZE PAK RUS PNG KEN CMR VEN NGA IRQ AFG BGD SLE UGA KHM % of households paying bribes LBR Uzmanlarca kamu sektörü yolsuzluğunun yüksek algılandığı ülkelerde Barometre ye cevap verenlerden geçtiğimiz 12 ay içinde rüşvet vermek zorunda kaldığını belirtenlerin oranının daha yüksek olduğu ülkeler aynı ülkeler.

15 DÜNYADA HÜKÜMET POLİTİKALARI ETKİSİZ Dünyada hükümetlerin yolsuzlukla mücadele çabaları etkin görülmüyor, Ancak kamuoyu medya ve hükümetin yolsuzluğu durdurmak için en önemli aktörler olduğuna inanıyor. Dünya çapında Yolsuzlukla mücadele konusunda hükümet politikalarının değerlendirilmesi Hiçbiri; 21% Etkili; 29% Etkisiz ; 50%

16 % of respondents GÜVEN: MEDYA VE HÜKÜMET LİDERLERİ YOLSUZLUKLA MÜCADELE İÇİN EN ÖNEMLİ AKTÖRLER 30% Kamuoyu medya ve hükümet liderlerinin yolsuzluğu durdurmak için en önemli aktörler olduğuna inanıyor. 25% 25% 25% 22% 20% 15% 11% 10% 9% 8% 5% 0%...Media...Government leaders...business /private sector...ngos (Non governmental organisations)...international organisations [eg UN, World Bank, International Monetary Fund, etc]...nobody

17 EN ŞÜPHECİ ÜLKELER En şüpheci ülkeler yolsuzlukla mücadele konusunda hiçbir kuruma güvenmeyenler- Balkanlar+Türkiye, AB+, Yeni Bağımsızlaşan Ülkeler + ve Kuzey Amerika Asia Pacific EU+ Latin America Middle East and North Africa Bölgelere göre yolsuzlukla mücadelede adı geçen kurumlara güvendiğini belirtenlerin yüzdeleri NIS+ North America Sub- Saharan Africa Western Balkans+ Turkey Media 34% 18% 22% 21% 10% 22% 15% 11% 25% Nobody 26% 34% 30% 29% 39% 33% 13% 45% 25% Government leaders 17% 13% 29% 28% 35% 13% 40% 17% 22% Business /private sector 10% 9% 4% 3% 2% 8% 17% 2% 11% NGOs (Non governmental organisations) 10% 9% 8% 12% 5% 20% 7% 14% 9% International organisations [eg UN, World Bank, International Monetary Fund, etc] 3% 18% 8% 7% 8% 5% 7% 10% 8% Total

18 İNSANLAR YOLSUZLUKLA MÜCADELEYE KATILMAK İSTİYORLAR 2010 barometresi genel kamuoyunun yolsuzlukla mücadeleye katılma istekliliğini araştırıyor. Neredeyse her 10 kişiden yedisi halkın yolsuzlukla mücadelede bir fark yaratabileceğini ve bu konuda bir arkadaşını destekleyeceğini düşünüyor. Bir yolsuzluk olayını yetkililere bildireceğini/ mutlaka bildireceğini rapor edenlerin oranları Yüzde Toplam %71 Kuzey Amerika %91 Latin Amerika %90 AB+ %88 Batı Balkanlar+Türkiye %79 Orta Doğu ve Kuzey Afrika %73 Asya Pasifik %67 Sahra Altı Afrika %61 Yeni Bağımsızlaşan Devletler+ %52

19 % of respondents Kendilerinin birebir katılımlarıyla ilgili olduğunda ise bu istem bir oranda düşüyor: Cevap verenlerin yarısı kendilerini yolsuzlukla mücadele amacına katılırken tahayyül edebiliyor. 90% 80% 70% 84.0% Bir yolsuzluk olayını rapor etme konusundaki tavır ile rüşvet deneyimleri 60% 50% 50.4% 49.6% Agree/strongly agree 40% Disagree/strongly disagree 30% 20% 16.0%. with statement "I would report an incident of corruption" 10% 0% Paid a bribe Didn't pay a bribe

20 TÜRKİYE İLE İLGİLİ SONUÇLAR 2010 Küresel Yolsuzluk Barometresi araştırmasının Türkiye ayağında Soru yöneltilen örneklem 1000 kişi Örneklem tarafından temsil edilen 50,781,956 kişi Kullanılan mülakat yöntemi: CATI (Bilgisayar Destekli Telefon Mülakatları)

21 SON ÜÇ YILDA ÜLKEDE YOLSUZLUK ORANI NE YÖNDE DEĞİŞTİ? Arttı 57% Azaldı 26% Aynı düzeyde 17%

22 ADI GEÇEN KURUMLARDA YOLSUZLUĞUN NE KADAR YAYGIN OLDUĞUNU DÜŞÜNÜYORSUNUZ? (1:hiç yaygın değil, 5: çok yaygın) 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 % (Yüzdeler) Yolsuzluğun en az görüldüğü kurumlar, dini kurumlar

23 TÜRKİYE DE %33 RÜŞVET VERDİM DİYOR Son 12 ayda bu 9 kurumdan en az birine rüşvet verenlerin yüzdesi % (Yüzdeler)

24 HÜKÜMETİN YOLSUZLUKLA MÜCEDELE POLİTİKALARI: ETKİLİ Mİ? ETKİSİZ Mİ?... Hükümetin yolsuzlukla mücadele politikasını nasıl değerlendiriyorsunuz? Mücadele ediliyor 59% Hiçbiri 1% Mücadele edilmiyor 40%

25 9 ARALIK DÜNYA YOLSUZLUKLA MÜCADELE GÜNÜ TEŞEKKÜR EDERİZ