Kimyasalların üretimi, taşınması, depolanması ve kontrolü

Transkript

1 Kimyasalların üretimi, taşınması, depolanması ve kontrolü Kimyasalların üretimi ve kullanılması, ülkelerin ekonomik gelişmelerinde ana unsurlar olduğu gibi, günlük hayatımızın bir parçası haline de gelmiştir. Bir başka ifade ile kimyasallar insanların hayat kalitesini artırmaktadır. Bunun yanı sıra tarım ilaçları ve suni gübreler tarımsal üretimi büyük ölçüde artırmakta, tarımın gelişmesine sebep olmaktadır. İnsan neye, nereye baksa kimyasallarla karşılaşmaktadır. Evinin boyası, yalıtımı, aracının yakıtı, tırnağının ojesi, giysileri, yediklerinin tadı, ilacı, vücudunun varlığı... Kimyasallar faydaları yanında üretim, işleme ve depolamada büyük riskler taşımaktadır. Kimyasallar yalnız kimya sanayii değil, diğer sanayi alanlarındaki çalışanlar için de risk oluşturmaktadır. Hatta bazen çevre olumsuz etkilenmekte, doğal denge bozulmaktadır.

2 Üretimden kullanımına, depolanmasından taşınmasına, Kontrol altında tutulması ve yok edilmesine ilişkin süreçlerin etkin olabilmesi için, öncelikle kimyasalların özelliklerinin bilinmesi gerekmektedir. Kimyasalların özellikleri, çevreye, insanlara olan zararları ve etkileri bilinmeden, kimyasallardan oluşacak risklerin kontrol altında tutulabilmesi çok zordur. Dolayısıyla her işletme, kuruluş öncelikle işyerlerinde kullanılan, işlenilen ve işyerindeki faaliyetler sonrasında ortaya çıkan ve çıkması muhtemel kimyasallar hakkında yeterli bilgiye ulaşmak zorundadır. Kimyasalların güvenli kullanımı için Uluslar arası Çalışma Örgütünün önerdiği genel prensipler şunlardır.

3 Yetkili Makamın Sorumlulukları Ülkede İş Sağlığı ve Güvenliği nden sorumlu yetkili makam, ülke şartlarını ve kanunlarını göz önüne alarak işveren ve işçi kuruluşları ile istişarede bulunup KİMYASALLARIN GÜVENLİ KULLANIMI konusunda bir politika oluşturmalıdır. Mevzuat periyodik olarak gözden geçirilmelidir.

4 Kimyasalı Temin Edenin Sorumluluğu Kimyasalı temin edenler, (üretici,ithalatçı, dağıtıcı vb.) sınıflandırma, işaretleme, etiketleme, güvenlik veri belgelerini temin edip kullanıcıya vermelidir.

5 Kimyasalı İhraç Eden Ülkenin Sorumlulukları Kimyasal maddenin, kendi ülkelerinde kullanımı sağlık ve güvenlik gerekçesiyle yasaklanmışsa, ithal eden ülkeye buna ilişkin bilgileri vermelidir.

6 İşverenin Sorumluluğu İşveren, kullanılan tüm kimyasallar ile ilgili güvenlik bilgilerini eksiksiz temin edip işçiler veya temsilcilerinin bu bilgilere ulaşmasını sağlamalıdır. Ayrıca, işveren, işyerinde kimyasalların kullanımından doğabilecek risklerin değerlendirmesini yapmalı ve uygun yöntemlerle çalışanları korumalıdır.

7 Çalışanların Sorumluluğu ve Hakları Çalışanlar, işyerinde kimyasal maddelerin kullanımından doğacak ani ve ciddi bir tehlikenin varlığına inanırlarsa hemen İş Sağlığı ve Güvenliği kuruluna,işveren veya vekiline haber vererek oradan uzaklaşma hakkına sahiptir,.(iş Kanunu Madde:83) Bunun yanı sıra çalışanlar, bu uzaklaşma hakkını kullanmaları nedeniyle haksız işlemlere maruz bırakılamazlar. Çalışanlar ve onların temsilcileri çalıştıkları kimyasalla ilgili her türlü güvenlik ve sağlık bilgilerini alma ve öğrenme hakkına sahiptir.

8 İnsanların çalışma hayatında can kayıpları ile işgücü kaybı ve maddi zararlara uğramamaları amacıyla bir takım faaliyetlerin ortaya konulması gerekmektedir. En önemli yaklaşım, bütüne yönelik, yani riskin önlenmesi yani risk yönetimi politikalarına öncelik vermek olmalıdır. Bunun sağlamak için bazı tedbirler alınmalıdır. -Kuruluş Öncesinde -Kuruluş Sırasında -Kuruluş Sonrasında 71

9 Kimyasalların Depolanma Sınıfları Kimyasalların depolanmaları: kimyasal maddenin depolanma özelliklerine göre sınıflandırılmalıdır. Depolanma işleminin güvenle gerçekleştirilebilmesi için, Kimyasallar toplam "on üç depolanma sınıfına» ayrılmıştır.

10 Kimyasalların Depolanma Sınıfları Sınıf Madde 1 2 Patlayıcılar Basınçlı gazlar 3A Parlama noktası 'in altında alev alıcı sıvılar 3B AHİ Sınıfı alev alıcı sıvılar 4.1A Alev alıcı katı maddeler 4.1 B Alev alıcı maddeler 4.2 Kendiliğinden alev alıcı maddeler 4.3 Su ile temas edince, alev alıcı gaz oluşturucular 5.1 Yükseltgenler 5.2 Organik peroksitler Sınıf Madde 6.1A Alev alıcı toksit maddeler 6.1B Alev almayan toksit maddeler 6.2 Bulaşıcı hastalıklara neden olucular Radyoaktif maddeler Aşındırıcı maddeler Boş 3A ve 3B Sınıflarına dahil olmayan alev alıcı sıvılar A Sınıfına dahil olmayan alev alıcı katılar 12 Alev almayan paketler içindeki alev almayan sıvılar ve paketler 13 Alev almayan paketler içindeki alev almayan katılar

11 Endüstriyel tesislerde kullanılan kimyasallar çeşitli biçimlerde depolanmaktadırlar: Açıkta depolama Kapalı bina ve yapılarda depolama Yer üstü tank depolanması Yer altı tank depolanması Basınçlı kaplarda depolanma

12 Tehlike sınıfında bulunup da birbirleri ile temas etmemesi gereken kimyasallar da bulunmaktadır. Bu kimyasallar birbirinden ayrı depolanmalıdır. Aşağıdaki tabloda birbirleriyle temas etmemesi gereken kimyasalların isimleri yer almaktadır. Depolama işlemi bu tablonun yardımı ile ayrıntılı olarak kontrol edilmiş olur: KİMYASAL ADI Asetik asit Asetilen Asteon Aktif kömür Alkali metaller Amonyak (gaz) TEMAS ETMEMESİ GEREKEN MADDELER Krom(IV) oksit, nitrik asit, alkoller, etilen glikol, perklorik asit, peroksitler, permanganatlar Kolor, brom, flor, bakır, gümüş, civa Konsantre nitrik asit ve sülfürik asit karışımları Kalsiyum hipoklorür, oksitleyici maddeler Su, karbon tetraklorür, halojenli alkanlar, karbondioksit, halojenler Civa (örneğin manometredeki civa), klor, kalsiyum hipoklorür, iyot, brom, nidrojen sülfür

13 Amonyum nitrat Anilin Arsenikli maddeler Brom Bakır Civa Fosfor Gümüş Hidrojen florür Hidrojen sülfür Hidrojen peroksit Asitler, metal tozları, yanıcı sıvılar, klorat bileşikleri, nitratlar, kükürt, ince tanecikli organik veya yanıcı maddeler Nitrik asit, hidrojen peroksit Tüm indirgen maddeler Amonyak, asetilen, bütadien, bütan, metan, propan, hidrojen, petrol benzini, benzen, metal tozlar Asetilen, hidrojen peroksit Asetilen amonyak Kükürt, kloratlar gibi oksijenli bileşikler Asetilen, oksalik asit, tartarik asit, amonyum bileşikleri Amonyak (gaz veya çözelti) Dumanlı nitrik asit, oksitleyici gazlar Bakır, krom, demir, metaller, ve metal tuzları, alkoller, aseton, organik bileşikler, anilin, nitrometan, katı ve sıvı yanıcı maddeler

14 Hidrokarbonlar (bütan, propan, benzen) İyot Karbon tetraklorür Klor Kloratlar Krom (VI) oksit Nitrik asit (derişik) Nitritler Okzalit asit Potasyum permanganat Flor, klor, brom, krom (IV) oksit, sodyum Asetilen, amonyak (gaz veya çözelti) Sodyum Amonyak, asetilen, bütadien, bütan, metan, propan, hidrojen, petrol benzini, benzen, metal tolzarı Amonyum tuzları, asitler, metal tozları, kükürt, ince tanecikli organik veya başka yanıcı maddeler Asetik asit, naftalin, kamfer, gliserin, petrol benzini, alkoller, yanıcı sıvılar Asetik asit, anilin, krom(iv) oksit, hidrojen siyanür, hidrojen disülfür, yanıcı sıvı ve gazlar Asitler Gümüş, civa Gliserin, etilen glikol, benzaldehit, sülfürik asit

15 Perklorik asit Peroksitler Sodyum nitrit sodyum peroksit Sülfürik asit Sülfitler Yanıcı sıvılar Asetik asit anhidriti, bizmut ve alaşımları, alkoller, kağıt, odun Asitler (organik ya da mineral) Amonyum nitrat ve diğer amonyum tuzları Metanol, etanol, asetik asit anhidriti, buzlu asetik asit, benzaldehit, karbonsülfür, gliserin, etilen glikol, etik asetat, metil asetat, furfurol Potasyum klorat, potasyum perklorat, potasyum permanganat Asitler Amonyum nitrat, kromik asit, hidrojen peroksit, nitrik asit, sodyum peroksit, halojenler

16 Bazı kimyasallar depolanırken laboratuvarda bekleme sürelerine göre ayrılırlar. Aşağıdaki tabloda bazı kimyasalların bekleme süreleri verilmiştir. Bunlar bekleme sürelerini aştıkları zaman peroksit oluşturarak özelliklerini yitirirler Peroksit oluşturma özelliğindeki kimyasallar: 3 ay kullanım süresi olanlar 6 ay kullanım süresi olanlar 1 yıl kullanım süresi olanlar Bütadien (sıvı) Asetal Bütadien (gaz) Kloropren (sıvı) Akrolein Vinil asetilen Divinil asetilen Akrilonitril Koloropren (gaz) Isopropil eterler Primer alkoller Vinil asetat Potasyum metal Sekonder alkoller Stiren Viniliden klorür Bütün eterler Vinil klorür Bütadien Siklohekzan Siklohekzen Dietil eter Ketonlar Metilen asetilen Metil bütil keton olefinler

17 Laboratuvarda ya da işletmelerde bulunan kimyasalların hangilerinin birlikte depolanabileceğini belirlemek için aşağıdaki gibi bir tablo yapılması gerekmektedir. Bu tablo kimyasalların uyumlu bir şekilde depolanabileceğini ortaya çıkaracaktır: Örnek kimyasal madde depolama tablosu: bu tablodan sadece isopropanol ve etil alkolün aynı depo dolabı içinde depolanabileceği görülmektedir. Kimyasal Tehlike sınıfı ph İnorganik/orga nik Katı/sıvı Amonyum hidroksit Aşındırıcı Bazik İnorganik Sıvı Sülfürik asit Aşındırıcı Asidik İnorganik Sıvı İsopropanol Yanıcı Nötral Organik Sıvı Asetik asit Aşındırıcı Asidik Organik Sıvı Nitrik asit Aşındırıcı/oksitl eyici Asidik İnorganik Sıvı Etil alkol Yanıcı Nötral Organik Sıvı Formalin Toksik Nötral Organik sıvı

18 Depolamada Alınacak Güvenlik Önlemleri Depolar özellikleri itibariyle; -Kimyasal madde deposu işyerinin diğer bölümlerinden ayrı bağımsız bir bölüm halinde, -Taban, tavan ve duvarları yanmaz malzemeden yapılmış (yangına dayanıklı), -Tavan ve pencereler herhangi bir basınçta kolay dışarı açılacak şekilde hafif malzemeden

19 Depolamada Alınacak Güvenlik Önlemleri Bütün kapı ve pencereler dışa açılır nitelikte, sürgülü kapılarda ayrıca dışa açılır kanatlı kapılı, Tabanı, içine konulacak kimyasal maddelerden etkilenmeyecek nitelikte, Tabanı, herhangi bir yangın halinde kullanılabilecek su ve benzeri söndürücüleri akıtacak özellikte drenaja sahip,

20 Depolamada Alınacak Güvenlik Önlemleri Tabanında, depolanan farklı özellikte maddelerin birbiri ile karşılaşmamaları için, farklı drenaj yolları ile ayrılmış bölümlere konulmuş olmalı, Kimyasal madde depoları içinde elektrik tesisatı bulunmaması tercih edilmeli, aydınlatma ise ışık dışarıdan yansıtılarak yapılmalı, İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu olan hallerde ise tesisat exproof (alev sızdırmaz, patlamaz) ve kapalı sistem olmalı,

21 Depolamada Alınacak Güvenlik Önlemleri Havalandırma hem alttan hem üstten karşılıklı olmalı, Cebri çekişli havalandırma sistemi bulunan depoların elektrik motorları exproof olmalı, Depo dışında ve uygun bir uzaklıkta, depo içinde nelerin bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva eden bir uyarı levhası konulmalı, Depoların drenaj hattı çevre kirliliğine sebep olmaması için, yağmur kanalı veya şehir pis su kanalına doğrudan bağlanmamalı,

22 Depolamada Alınacak Güvenlik Önlemleri Drenaj hattı toplama çukurlarına bağlanmalı, burada toplanan atıklar usulüne uygun olarak bertaraf edilmeli, Bazı kimyasal maddeler bir araya geldikleri zaman birbirleriyle çok şiddetli reaksiyona girerler. Dolayısıyla sızıntı, yangın, kaza vb. durumlarda ambalajları, taşma kapları hasara uğrayabilir ve böyle durumlarda birbirleriyle reaksiyona girebilirler. Şayet belli bir miktardan fazla iseler, bunların beraberce depolanmasına izin verilmemelidir. Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde depolanmalıdır.

23 Depolamada Alınacak Güvenlik Önlemleri Yanabilir maddeler ile oksitleyici maddelerin birlikte depolanmasına izin verilmez. Yanıcı maddeler ile oksitleyici maddeler reaksiyona girebilir ve yangını başlatabilirler

24 DEPOLAMADA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ Zehirli ve Çok Zehirli Maddeler Oksitleyici Maddelerle saklanmamalıdır. hidrojen peroksit, perklorik asit, sodyumpotasyum nitratlar, bu metallerin peroksitleri, permanganatları, kloratlar, perkloratlar, kalsiyum karbonat, kromik asit, amonyum Nitrat) Peroksitler, suyla temas edince parlayıcı gaz çıkaran maddeler, basınçlı Gazlar, Dondurulmuş Sıvı Gazlar, Amonyumnitrat ve Gübrelerle bir arada depolanması sakıncalıdır.

25 Depolamada Alınacak Güvenlik Önlemleri -Aşındırıcı sıvılar; kuvvetli asitler ve bazlardır. Demir, alüminyum gibi bazı metalleri aşındırdıkları gibi canlıları dağlayıcı özellik gösterirler. Bunlara örnekler; -Asitler: hidroklorik asit (tuz ruhu), sülfürik asit (akü asiti), Nitrik asit (kezzap), -Bazlar: sodyum hidroksit (kostik), potasyum hidroksit, sodyum hipoklorit

26 Depolamada Alınacak Güvenlik Önlemleri Kullanımda ise; Kimyasal maddeler depodan ancak günlük ihtiyaç kadar alınmalı, Kullanım yerlerinde bir günlük ihtiyaçtan fazlası bulundurulmamalıdır. Eğer günlük kullanım miktarları çok fazla ise kullanım yeri yanında ikinci bir ara depo oluşturularak fazla malzeme burada depolanmalı ve saatlik kullanıma göre alınmalıdır.(koltukaltı depoları)

27 Depolamada Alınacak Güvenlik Önlemleri Boş olan kimyevi madde teneke ve kapları en az doluları kadar tehlikeli olduğu dikkatten uzak tutulmamalıdır. İçlerinde devamlı çözücü buharı bulunan boş kaplar, kullanım yerlerinde biriktirilmemeli işi bitenler derhal ortamdan uzaklaştırılmalıdır.

28 Gruplandırılan kimyasal maddelerin birbirleri ile etkileşime girip, tehlikeli reaksiyona sebep vermemeleri için hangi sınıfın birlikte depolanıp depolanmaması gerektiği Kimyasal Depolama Matrisi Tablo da belirtilmiştir. Kimyasal depolama matrisi: Aşındırıcılar + Parlayıcılar = Patlama/Yangın, Aşındırıcılar + Zehirleyiciler = Zehirleyici Gaz, Parlayıcılar + Oksitleyiciler = Patlama/Yangın, Asitler + Bazlar = Aşındırıcılar Duman/Isı reaksiyonlarının oluşabileceği dikkate alınarak hazırlanmıştır.

29 Kimyasal Depolama Matrisi

30 Aşağıda kimyasal madde depolamasında dikkat edilmesi gereken esaslar hakkında kısa hatırlatmalar yer almaktadır. Kimyasal maddeler tehlike sınıflarına uygun olarak depolanmalıdır. Alfabetik depolamadan kaçınılmalıdır. Toksik ve çok toksik kimyasallar ile patlayıcılar bağımsız bölüm veya kabinlerde depolanmalıdır. Özellikle yanıcı kimyasallar ısı kaynakları ve güneş ısınlarından korunacak biçimde depolanmalıdır. Tüm tehlikeli kimyasalların Güvenlik Bilgi Formları (MSDS) sağlanmalıdır. Ambalajlı kimyasalların etiketleri standartlara uygun olmalıdır. İşletmeler uluslararası normlara uygun ve kendi bünyelerinde kullandıkları bir etiketleme ve işaretleme sistemi geliştirebilirler. Depolama raflarının üzerine izin verilebilecek en fazla depolama miktarları açıkça görülecek şekilde yazılmalıdır. Depolama raflarından malzemenin düşmemesi için önlem alınmalıdır.

31 Cam türü, kolay kırılabilir kaplar genellikle göz hizasının altında depolanmalıdır. Depo binaların yıldırım koruması olmalıdır. Depo binalarının dökülme ve sızmaya karsı güvenli drenajları olmalıdır. Depo rafları ve kapıları topraklanmalıdır. Depo zemini kaymaz ve kolay temizlenebilir malzemeden yapılmış olmalıdır. Depo kapsında Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun işaretleme yapılmalıdır. Depoda yangın güvenliği önlemleri alınmış olmalıdır. Kimyasal maddenin özelliğine uygun bir havalandırma sistemi kurulmalıdır. Kimyasal madde dökülme ve sızmalarına karsı gerekli engelleyici malzeme ve uygun Kişisel Koruyucu Donanım (KKD) olmalıdır. Boy ve göz duşu bulunmalıdır. İlkyardım malzeme kiti bulundurulmalıdır. Özellikle yanıcı kimyasallar ısı kaynakları ve güneş ısınlarından korunacak biçimde depolanmalıdır.

32 Depolama Koşulları Aşağıdaki basit ana koşuların sağlanması tüm kimyasalların depolanmasında uygulanabilmektedir. Depolama Alanı Koşulları Kimyasal tipine ve tehlike sınıfına göre depolanma alanları etiketlenmelidir. Depo alanları sıklıkla / belli zamanlarda denetlenmelidir. Koridorlar, geçiş yerleri, yürüme alanları, kapı önleri, giriş ve çıkışlar temiz tutulmalıdır.

33 Depo alanları iyi havalandırılmalı, depolarda sabit ve uygun sıcaklık korunmalıdır. Yangın kaynakları bertaraf edilmeli, ortamda açık alev, direk güneş ışını maruziyeti engellenmelidir. Acil yardım ekipmanları (yangın söndürücüler vb.) kolay ulaşılabilir yerlerde ve kullanıma hazır tutulmalıdır. Kimyasalların dökülmesi, dağılması, su kanallarına ulaşması engellenmelidir. Damlatan ya da akıtan yerler hemen temiz hale getirilmelidir.

34 Depolamada Yapılmaması Gerekenler Kimyasallar çeker ocaklarda muhafaza edilmemelidir, sadece çok tehlikeli gazlar gaz kabinlerinde ya da çeker ocaklarda muhafaza edilebilinir. Kimyasallar kirli yerlerde ya da açıkta, su kaynağı girişlerine yakın bölgelerde, çevreyle temas edebileceği alanlarda bırakılmamalıdır. Kimyasallar pencere pervazlarında ya da balkonlarda açıkta bırakılmamalıdır. Depolama Dolapları Kimyasal saklamada sadece uygun, onayı alınmış dolaplar kullanılmalı, dolaplar rastgele değiştirilmemelidir. Kimyasal dolapları içinde bulunan kimyasalların tehlike sınıflarına uygun etiketleri ile etkilenmelidir.

35 Saklama Rafları Raflar sabitlenmiş halde olmalıdır. (Dolap rafına ya da başka sabit bir yüzeye) Deprem gibi doğal afet hallerine karşı, kimyasalların düşmesini engellemek için rafların kenarları yükseltilmelidir (min. 2 inch). Raflara kimyasal bulaşması ya da dökülmesi engellenmelidir. Raflar direk güneş ışığından ve açık alev kaynağından uzak tutulmalıdır. Kimyasallar raf kenarlarından çıkıntı yapmayacak şekilde yerleştirilmelidir. Büyük kimyasal şişeleri yerden maksimum 2 fit yükseklikte tutulmalıdır. Korozif kimyasallar daha alçak raflarda tutulmalıdır.

36 Saklama Kapları Kaplar kapalı tutulmalıdır. Kapların havalandırma delikleri açık bırakılmamalıdır. Sıvılar için kapların içinde ikinci bir koruma kabı bulundurulmalıdır. Yanıcı solventler için onaylanmış kaplar kullanılmalıdır

37 Kimyasal Maddeleri Depolama Kuralları Kimyasal maddeleri standartlara uygun olarak depolamak, güvenlik kurallarının en önemlisidir. Laboratuvarda bulunması gerekli donanımlar şunlardır: Havalandırma ve çeker ocaklar Kimyasal depolar Laboratvuar muslukları Vücut ve göz duşları Yangın söndürme cihazları

38 Depolama Kuralları Depodaki tüm kimyasallar alfabetik olarak değil sınıf kodu ile etiketlenmelidir. Maddeler uygun bir sınıflandırma ile ayrılır. Kimyasalların yerleştirilmesinde birbirleri ile temas etmemesi gerekli maddeler dikkate alınarak yerleştirme yapılmalıdır. Kimyasal maddelerin yerleştirildiği rafların tahta olması tercih edilmelidir. Kimyasal maddelerin depolandığı raflar duvara sıkıca tutturulmalıdır. Tüm rafların ön kısımları koruma seti ile çevrelenmelidir. Kimyasal maddeler yer düzeyinde veya ulaşılamayacak kadar yüksekte olmamalıdır. Raf yüksekliği 2 m yi geçmemelidir. Depoda bulunan tüm kimyasalların kayıtlı olduğu bir envanter sistemi olmalıdır. Ciddi bir izleme gerçekleştirilmelidir. Depoda duman detektörü ve benzeri yangın uyarı sistemlerinden birisi bulunmalıdır. İhtiyaç kadar madde saklanmalıdır.

39 Maddelerin etiketleri okunacak şekilde bulunmalıdır. Depoda bulunan her kimyasal maddenin etiketlenmesi zorunludur. Etiket üzerinde kimyasal maddenin adı, tehlike sınıfı, zarar vereceği hedef organ, satın alma tarihi, kullanılmaya başlandığı tarih ve son kullanım süresi bulunmalıdır. Peroksit oluşturma özelliğinde olan kimyasal maddelerin etiketleri satın alınma tarihi ve kullanılmaya başladığı tarihi içermelidir. Bu kimyasal maddelerin etiketlerinde kullanılmaya başladığı tarihten itibaren aylık veya 1 yıllık bir sürede imha edilmelidir. açıklaması bulunmalıdır. Düzenli olarak son kullanım tarihleri izlenmeli ve günü geçen kimyasal maddeler atık depolamaya gönderilmelidir. Özellikle yanıcılar için özel olarak tasarlanmış buzdolapları kullanılmalıdır.

40 Katıları ve Sıvıların Depolanması Katı ve sıvı maddeler birbirlerinden ayrılarak alfabetik sınıflandırma yöntemi kesinlikle tercih edilmeden (sadece zararlı olmayan tuzlar, şekerler ve diğer bazı organik kimyasallar kendi içlerinde alfabetik olarak) sıralanabilirler. Katı ve sıvı kimyasallar özelliklerine göre sınıflandırılarak depolanır. Reaktif / toksik madde depolama dolabı (havalandırmalı / havalandırmasız)

41 Gaz Tüplerinin Depolanması Gaz tüpleri düşürülme veya çarpma sonucunda patlayabilirler. Bu nedenle sıkıca bulundukları zemin veya duvara sabitlenmelidirler

42 Gaz tüpleri su veya solvent buharlarının yoğun olduğu, korozif maddelerin bulunduğu yerlerde depolanmamalıdır. Tüplerin depolandığı yer daima havalandırılmalıdır. Tüp depoları doğrudan güneş ışığına maruz kalmamalıdır. Dolu ve boş tüpler karışmalarını önlemek amacı ile ayrı bölümlerde depolanmalıdır. Yanıcı gaz içeren tüpler oksijen ve azot oksit tüpleri ile aynı ortamda depolanmamalıdır. Gaz tüpleri açık aleve ve yüksek sıcaklıklara (50 0 C) maruz bırakılmamalıdır. Gaz tüpleri devrilmelerini önleyecek şekilde zincir ile sabitlenmelidir. Gaz tüpleri tüp taşımak amacı ile özel olarak tasarlanmış taşıyıcılar ile taşınmalıdır. Gaz tüpleri taşıma esnasında veya kullanılmadıklarında kapaklar kapalı tutulmalıdır. Gaz tüplerinin bağlantıları laboratuar teknik elemanlarınca yapılmalıdır. Boş gaz tüpleri işaretlenmeli, laboratuar ve depo yönetimine bilgi verilmelidir. Bağlantı hortumları, regülatör günlük olarak kontrol edilmelidir.

43 Sıvılaştırılmış Gaz Tanklarının Depolanması Tankın bulunduğu bölge ve mekânlar açık bir şekilde sıvı gazın adı, tehlike işareti ve sembolü ile işaretlenmelidir. Sıvılaştırılmış gaz tankları şu şekilde yerleştirilebilir veya depo edilir: Toprak üzerine Toprak altına açıkta Yarı toprak içinde açıkta Kapalı bir mekân içinde

44 Tesis ve terminallerdeki sıvılaştırılmış gaz (ör. LPG) depolama tankları genellikle basınçlı yatay silindirik veya küresel biçimli tanklardır. Bu tanklar çoğu zaman yerden yükseltilmekle beraber, bazı hâllerde zemin üzerine yerleştirilmiş ve üstleri kum veya toprak ile örtülmüş olarak da saklanmaktadır. 500 tondan daha büyük kapasiteler için küresel tanklar kullanılmaktadır. Çok büyük tesisler soğutma sistemleri veya mağara şeklinde depolama sistemlerini içerir

45 Depolama tanklarında yangının önlenmesi ve yangının çıkması halinde de çevre tanklara sıçramasını engelleyecek bir takım tasarım kuralları standart ve yönetmeliklerce ortaya konulmaktadır. Genel olarak incelendiğinde, bu standart ve yönetmelikler beş ana başlık altında toplanmaktadır; Tank yerleşim kuralları, Tank sahalarında yangın güvenlik önlemleri, Tankların, boru hatlarının, pompa ve kompresörlerin, basınç regülatörlerinin mühendislik tasarım kuralları, Elektrik ve elektrostatik tehlike önlemleri, Tank inşası ve tankların operasyonu esnasında uyulması gerekli kurallar.

46 KİMYASALLARIN TAŞINMA KURALLARI Tehlikeli Maddelerin Karayolu ile Taşınmasına İlişkin Yönetmelik 24 Ekim 2013 tarihinde Resmi Gazete de yayınlanmıştır. Yönetmelik tarihinde yürürlülüğe girmiştir. Bu yönetmelikte tehlikeli madde ve atıkların taşımalarında istihdam edilen sürücüler Tehlikeli Mal Taşımacılığı Sürücü Eğitim Sertifikası (SCR5)/ADR Şoför Eğitim Sertifikasına sahip olmaları zorunludur. B u tür kimyasal maddelerin uluslar arası alım/satım işlemleri ve taşınmaları ikili anlaşmalar ve uluslar arası kural ve yönetmelikler çerçevesinde yürütülmelidir.

47 Madde ve müstahzarların taşımacılığına ilişkin olarak belirlenen mevzuatlar : Karayolu taşımacılığında: Karayolu için ADR (Tehlikeli yükün Karayolu ile uluslar arası Taşımacılığına ilişkin mevzuat) Demiryolu için RID (Tehlikeli yükün Demiryolu ile uluslar arası Taşımacılığına ilişkin mevzuat) Kıta içi su yolları taşımacılığına ADNR (Nehirlerde tehlikeli yük taşınmasına ilişkin düzenleme) Denizyolu taşımacılığında IMDG ( denizlerde Tehlikeli yük taşınmasına ilişkin düzenleme) Hava Yolu Taşımacılığında ICAO-TI (uluslar arası Sivil Havacılık Organizasyon teknik İmalatları) IATA-DGR (Uluslar arası hava taşımacılığı birliği tehlikeli yük mevzuatı) Taşıma İşleminin güvenle yürütülmesi amacı ile tüm kimyasallar toplam Dokuz Taşıma Sınıfı na ayrılmıştır.

48 Sınıf 1:Patlayıcılar Sınıf 1.1: Kitle Halinde ve Birden Patlayanlar Kitlesel bir patlamaya neden olabilecek patlayıcıları içerir. Bir patlama anında neredeyse tüm yükleri etkiler. Sınıf 1.2: Parça Fırlatan Fakat Kitle Halinde Patlamayanlar Parça fırlatama riski olan ama kitlesel bir patlamaya sebep olmayacak patlayıcıları içerir. Sınıf 1.3: Alevli Patlayanlar Yangın çıkarma tehlikesi olan,patlama şiddeti hafif, az da olsa parça fırlatma tehlikesi mevcut, fakat kitle halinde patlamaya sebep olmayacak patlayıcıları içerir. Sınıf 1.4: Düşük Zarar Veren Patlayıcılar Hafif patlama riski olan, etkileri bulunduğu kabı aşmayacak,dışarıda bir patlamaya veya yangına sebebiyet vermeyecek patlayıcıları içerir.. Sınıf 1.5: Patlaması Zor Fakat Kitle Halinde Patlayabilenler Kitle halinde patlayabilecek ama çok zor patlayan hassaiyeti çok düşük patlayıcıları içerir. Sınıf 1.6: Patlaması Zor ve Kitle Halinde Patlama Tehlikesi Olmayanlar Hem çok zor patlayabilecek,hassasiyeti çok düşük olan ve aynı zamanda kitle halinde patlama tehlikesi olmayan patlayıcıları içerir.

49 İnsan sağlığına zararlı olduğu bilinen ve taşıma sırasında sağlık tehlikesi yaratan Zehirli gazlar 20 C ve altı sıcaklıkta, kpa basınçta bulunan (bu basınç altında kaynama noktaları 20 C veya altı olan) İnsan sağlığına zararları kesin olarak kanıtlanmış olmasa da, hayvanlar üzerinde yapılan testlerde LC50 değeri 5000 ml/m3 üzerinde olan maddelerdir Sınıf 2 :Gazlar Sınıf 2.1: Yanıcı Gazlar 454 kg (1001 lbs) olan ve at 20 C (68 F) altında gaz halinde bulunan maddelerdir. Bu maddelerin basınçları kpa (14.7 psi) dir ve bu basınç altında kaynama noktaları 20 C (68 F) veya altıdır kpa (14.7 psi) basınçta ve hava karışımları %13 altında parlayıcıdırlar. Veya alt limit gözetilmeksizin en az % 12 hava karışımında ve kpa (14.7 psi) basınçta yanıcıdırlar Sınıf 2.2: Yanıcı ve Zehirli Olmayan Gazlar Bu sınıfta basınçlı gazlar, sıvılaştırlmış gazlar, basınçlı kryojenik gazlar, bir çözelti inide bulunan sıkıştırlmış gazlar ve okside edici gazlar bulunmaktadır. Yanıcı ve zehirli olmayan gazlar 20 C (68 F) sıcaklıkta 280 kpa (40.6 psia) basınç muhteviyatı olan 2.1 ve 2.3 sınıfına dahil olmayan gazlardır. Sınıf 2.3: Zehirli Gazlar

50 Sınıf 3 :Yanıcı Sıvılar Yanıcı sıvılar parlama derecesi 60.5 C (141 F) den fazla olmayan, yada sıvı halde olup taşıma için ısıtılmış halde bulundurulan ve parlama derecesi 37.8 C (100 F) ve üzeri olan maddelerdir. Sınıf 4 :Yanıcı Katılar Sınıf 4.1: Yanıcı Katılar Olduğu haliyle yanıcı olan katılar. Bu maddeler sürtünme yoluyla ateş alabilirler ve yanma hızları saniyede 2.2 mm (0.087 inch)den hada fazladır. Tutuşabilen ve tamamı 10 dakika veya altı bir zamanda tepkimeye giren metal tozları da bu sınıfa dahildir. Termal olarak dengesiz olan, hava katılımı olmadan güçlü ekzotermik tepkimeye giren ve kendinden tutuşabilen maddeler de bu kategoridedirler. Sınıf 1 e dahil olan fakat etkinliği alınmış patlayıcılar veya üretici tarafından özellikle bu sınıfa dahil edilmiş maddelerdir. Sınıf 4.2: Kendiliğinden Yanabilen Katılar Kendiliğinden alev alan maddeler piroforik meddelerdir. Bunlar, hava ile temasın beşinci dakikasında ateş alan yada hava ile temas ettiklerinde ek bir enerji kaynağına ihtiyaç duymadan ısınan maddelerdir Sınıf 4.3: Suyla Temas Ettiğinde Tehlike Arz Edenler Bu maddeler suyla temas halinde yanıcı yada zehirli maddeler çıkaran maddelerdir. Tehlike ölçüsü 1 kg madde için saatte 1 Litreden fazla gaz çıkarmaktır.

51 Sınıf 5 : Oksitleyici Maddeler ve Organik Peroksitler Sınıf 5.1: Oksitleyici Ajanlar Bu tür maddele oksijen salgılayarak diğer maddelerin yanmasını sağlayan veya çabuklaştıran maddelerdir. Sınıf 5.2: Organik Peroksitler Organik peroksıtler (Sınıf 5.2) O-O halınde oksıjen bulunduran madelerdir. Bunlar hidrojen peroksidin bir türevi olarak düşünülebilirler, sudaki bir yada daha fazla hidrojen atomunun organik radikallerle yer degiştirmesi yoluyla üretilirler.

52 Sınıf 6:Toksik ve Mikrop Bulaştırıcı Maddeler Sınıf 6.1: Toksik (Zehirli) Maddeler Taşıma sırasında insanlara zarar verebileceği bilinen maddeler toksik maddeler olarak sınıflarndırlırlar. Ayrica hayvanlar üzerinde yapılan teslerde de zehirli olduğu belirlenen maddeler insanlar için de tehliklei sayılıp bu kategoriye dahil edilirler. Sınıf 6.2: Mikrop Bulaştırıcı Maddeler Bulaşıcı hastalık muhteviyatlı maddeler bir patojen taşıdığı bilinen yada şüphelenilen maddelerdir.patojenler hayvan yada insalarda hastalığa yol açan mikro organizmalar (bakteri, virüsler, mantarlar vs.) yada diğer etkenlerdir.

53 Sınıf 7: Radyoaktif Maddeler Radyoaktif Sarı RADYOAKTİF III (LSA-III) etiketini taşıyan maddeler. Bazı rodyoaktif maddelerde bu etiket kullanılmasa da radyoaktiviteyi gösterir afiş bulundurmaları gerekir. Sınıf 8: Aşındırıcı (Korozif) Maddeler Korozif Belirli bir süre temas halinde insan derisi üzerinde aşındırıcı, kalınlık azaltıcı etkisi olan maddelerdir. Çelik ve alüminyum üzeriden aşındırıcı etkisi olan maddeler de bu sınıfa girerler. Sınıf 9: Diğer Tehlikeli Maddeler Diğer Tehlikeli Maddeler Taşıma sırasında tehlike arzeden ama tanımlı sınıflardan herhangi birine uymayan maddeler bu sınıfa girer. Bu sınıfta aiağıdaki maddeler yer alır: - Anestezik yada diğer tür zararlı maddeler. Bunlar uçuş ekibi yada gemi personelinde görevlerini yerine getirmelerini engelleyecek derecede rahatsızlık yaratabilecek maddeler. - Sıcaklık derecesi arttırılmış maddeler, zararlı maddeler, insane sağlığına zararlı artıklar veya denizi kirletme riski olan maddeler.

54 Kimyasalların Taşınması Taşıma görevlisi kimyasalın riskleri hakkında bilgilendirilmelidir. Taşıma görevlisi kimyasalın risklerine göre kişisel koruyucu ekipman (KKE) giymelidir. Her kimyasal madde çalışanı, kendi kimyasalını uygun şekilde saklamalı ve/ya taşımalıdır. Kimyasallar taşınırken aşırı yüklemeden kaçınmalı azar azar taşınmalıdır. Farklı gruplar bir arada taşınmamalıdır. Kimyasallar; organik, inorganik, oksitleyici, indirgeyici, asit, baz ve parlayıcılar olarak ayrı ayrı taşınmalı ve saklanmalıdır. Kimyasal maddeler asansör ile taşınırken asansöre başka kişilerin binmesine izin verilmemelidir. Kimyasal maddeler kucakta, elde değil; tekerlekli ve kenarları destekli yük taşıma arabaları ile taşınmalıdır. Cam şişe ve jarları kırılmaktan korumak amacıyla etrafına destek malzemeler koyarak taşınmalıdır. Kimyasal madde içeren şişeler hiçbir şekilde boyun kısımlarından tutularak taşınmamalıdır Gaz tüplerinin ağzı sıkıca kapalı olmalıdır. Kimyasallar gelen yük arabalarından depoya taşınırken çalışanların olmadığı veya en az. olduğu bölümden) depoya taşınmalıdır.

55 Kimyasal Taşınması Sırasında Alınacak Güvenlik Önlemleri ASLA kimyasalların kutulanması, taşınması, depolanması gibi işleri sekreter ve benzeri eğitimsiz kişilere yaptırmayın! Kimyasalları ASLA genel drenaja (lavabo v.b.) boşaltmayın. Hiçbir kimyasalı ortada bırakmayın. Kimyasalı kaldırmadan ve/ya taşımadan önce çevresini temizleyin. Çalışmaya başlamadan önce kimyasalın MSDS'ini gözden geçirin ve uygun kişisel koruyucu ekipmanı giyin