4. HAYAT PINARI BİLGİ YARIŞMASI

Transkript

1 1

2 2

3 4. HAYAT PINARI BİLGİ YARIŞMASI

4 Eserin Adı: 4. Hayat Pınarı Bilgi Yarışması Mizampaj: Osman YAVUZ Editör: Ş. Musa AYAZTEKİN Ocak / 2014 Adres: el-mustafa Üniversitesi Türkiye Temsilciliği Merkez Efendi mah. Mevlana cad. Aktaş Apt. No:108 Zeytinburnu / İSTANBUL - Tel: (0212) CABİR Merkez Mah. Zeynebiye Cd. Pembegül Sk. Halkalı/İSTANBUL Tel: (212)

5 İÇİNDEKİLER Giriş...7 Birinci Bölüm: Tefsir...11 İkinci Bölüm: Neh cul Belaga Hutbe Üçüncü Bölüm: Sahife-i Seccadiye...89

6 6

7 Hayat Pınarı 7 HİDAYET NESİMİ ÖNSÖZ Bismih-i Teâlâ İyilikte ve takvada yardımlaşın, günah işlemek ve aşırı gitmekte yardımlaşmayın. 1 Dünya, bilim ve teknolojide varılan son gelişmelerle artık çok daha hızlı dönmekte. Öyle ki çoğu zaman meydana gelen gelişmeler insanın başını döndürmektedir. Dünyanın herhangi bir yerinde meydana gelen bir hadise bazen hemen aynı anda bazen de neredeyse canlı olarak dünyanın en ücra köşesindeki insanların bile paylaşımına sunulmaktadır. Bir taraftan bu inanılmaz ve baş döndürücü teknolojik gelişmeler bir taraftan dünyayı kasıp kavuran kapitalizm ve maddi açlık-doyumsuzluk çoğu vakit insanları benlik ve fıtratından uzaklaştırarak tamamen maddi bir varlığa dönüştürebiliyor. Bunun örneklerini görmek için ne kıtalar aşmaya ne de çok gerilere gidip mütalaa etmeye ihtiyaç var. Şöyle bir etrafınıza baktığınızda yahut yazılı ve görsel basını az da olsa takip ettiğinizde istemediğiniz kadar çok örnek görebilirsiniz. İnsanı, insan yapan değerler artık neredeyse büyüteçle aranacak hale gelmiş vaziyette. İnsan hayatının tüm safhalarını oluşturan bütün aşamalarını büyük bir kokuşmuşluk sarmış ve neredeyse bu kokudan dolayı insanın 1- Maide/2

8 8 Hayat Pınarı burnunun direği kırılmaktadır. Her gün yeni bir takım kanun ve yasa yürürlüğe girmekte, dün yeni ve çok iyi diye lanse edilenler tedavülden kaldırılmakta ve arşivdeki unutulmuşlar safına katılmaktadır. Belki yarın, bu günün en mükemmelleri veya en güzelleri bir öncekiler gibi arşivdeki tozlu dosyalar arasındaki yerini alacaktır. Evet, dünya çok hızlı dönmekte ve bu hız insanlığın başını döndürmekte onu kendinden alarak uzaklara en uzaklara götürmektedir. İnsanlık her gün yeni bir şeyler tasvip ederken aslında belki de bilinçaltında saklı olan bir güzel ve mükemmelin arayışındadır. Ancak unutulan şey şu ki bu güzel kimdir veya nedir? İnsan kendisinden uzaklaştığı oranda hayret ve şaşkınlığı da artmaktadır. Beşeriyetin bu şaşkınlık ve uyuşmuşluk durumundan çıkması ve yeniden insanlık onur ve haysiyetini elde edebilmesi için Hz. Ali (Aleyhisselam) ın tabiriyle önce kendini tanıması gerekir. Bu çok önemli bir aşamadır. Zira kendisini tanıdığında onu yoktan var eden Allah'ı da tanıyacak ve bu durumda hem dünyası hem de ebedi hayatı güzellik ve saadetle dolacaktır. Bunun tahakkuk bulmasında bir nebze de olsa etkimiz olursa bu bizi bahtiyar kılacaktır. Buna vesile olmak ümidiyle; insanı yoktan var eden yaratıcı onun neye veya nelere ihtiyacı olduğunu en iyi bilendir ilkesinden hareketle yüce yaratıcının insanlığa bahşettiği son kitap Kuran-ı Kerim den Tahrim suresinin tefsiri, Allah'ın yeryüzündeki hücceti Müminlerin Emiri Hz. Ali (Aleyhisselam) ın hutbeleri, mektupları ve hikmetli sözlerinden oluşan Nehc ul Belaga dan yüz altmışıncı (160) hutbe ve şerhi ve İmam Seccad (Aleyhisselam) ın münacatlarından oluşan Sahife-i Seccadiye den ilk dokuz duayı bu yılki 4. Hayat Pınarı Bilgi Yarışmasının konusu olarak seçtik. Artık geleneksel hale gelen Hayat Pınarı Bilgi Yarışması geçen yıllarda olduğu gibi bu yıl da Kuran, Nehc ul Belaga ve Dua eksenli olmak üzere üç bölümden oluşacaktır. Ancak dördüncü hayat pınarı

9 Hayat Pınarı 9 bilgi yarışmasının geçen yıllardaki yarışmalardan büyük bir farkı var. Geçen yıllarda her üç bölüme ayrı ayrı katılıp yahut üç bölümün tamamına katılma durumu söz konusu iken bu yıl hem kitabın hacminin küçük olması hem de verilecek ödülün hava yolu ile Umre, Kerbela ve Meşhed ziyareti olması hasebiyle sadece kitabın tamamının sınavına katılanlar ve bu sınavda ilk üçe girenler ödül alabileceklerdir. Yarışma geçen yıl olduğu gibi bu yıl da Türkiye çapında aynı gün ve saatte şu illerde yapılacaktır: İstanbul, Kars, Iğdır, Aralık, Tuzluca, Gaziler, İzmir, Bursa, Ankara, Malatya, Manisa, Turgutlu, Ağrı, Kayseri, Çorum, Hatay ve Çorlu. Son olarak bu yarışmanın düzenlenmesinde hiçbir fedakârlıktan çekinmeyen Uluslararası el-mustafa Üniversitesi Türkiye Temsilciliğine sonsuz şükranlarımızı sunar, emeği geçen herkese özellikle de çok kıymetli âlimlerimize teşekkür eder ve yarışmaya katılacak arkadaşlara başarılar dileriz. Ş. Musa AYAZTEKİN Dünya Caferi Âlimler Birliği Sekreteri

10 10

11 11 Birinci Bölüm TEFSİR

12 12

13 Hayat Pınarı 13 Tahrim Suresi Bu sure Medine de nazil olmuş ve on iki ayettir. Tahrim Suresinin Muhtevası Bu sure aşağıda anlatılacağı üzere dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm: Bu bölüm birinci ayetten itibaren beşinci ayete kadar devam etmektedir. Bu ayetler Hz. Peygamber in eşlerinden bazılarıyla ilgili konuları içermektedir. Hz. Peygamber helal olan bazı yemekleri kendisine yasaklamıştı. Bu ayetler nazil olarak peygamber eşlerine serzenişte bulunmaktadır. İkinci bölüm: Altıncı ayetten itibaren sekizinci ayete kadar olan kısımdır. Bu bölümde tüm müminlere aile talim ve terbiyesi ile birlikte tövbenin gerekliliği vurgulanmaktadır. Üçüncü bölüm: Bu bölüm sadece bir ayetten ibarettir. Hz. Peygambere hitap ederek kâfir ve münafıklarla cihadı dile getirmektedir. Dördüncü bölüm: Surenin son bölümüdür. Onuncu ayetten itibaren on ikinci ayete kadar olan kısımdan oluşur. Allah (c.c) bu bölümde önceki bölümlerin iyice anlaşılabilir olabilmesi için iki salih bayanın (Hz. Meryem ve Firavun un eşi) hayatı ile iki salih olmayan bayanın (Hz. Nuh un eşi ve Hz. Lut un eşini) hayatını örnek olarak vermektedir. Gerçekte tüm Müslüman kadınlara ve özellikle de Hz. Peygamberimizin eşlerini uyararak kendilerini ikinci gruba değil birinci gruba benzetmeleri ihtarını vermektedir.

14 14 Tahrim Suresi nin Tefsiri Bu Sureyi Okumanın Fazileti Bir hadiste Hz. Peygamber den şöyle nakledilmiştir: Kim bu sureyi okursa Allah ona saf ve halis bir tövbe etmeyi nasip eder. 2 Hz. İmam Sadık tan nakledilen bir hadiste ise şöyle okuyoruz: Kim Talak ve Tahrim suresini farz namazda okursa Allah (c.c) kıyamet günü onu korku ve kederden korur. Cehennem ateşinden kurtarır. Bu sureyi okuduğu ve bunu sürekli yaptığı için cennete sokar. Çünkü bu iki sure Hz. Peygambere aittir Mecme ul Beyan c. 10 s Sevab ul Amal Nur us Sakaleyn tefsiri nakline göre. C. 5 s. 368

15 Hayat Pınarı 15

16 16 Tahrim Suresi nin Tefsiri Tercüme Bağışlayan ve esirgeyen Allah ın adıyla. 1- Ey peygamber! Eşlerinin rızasını arayarak, Allah ın sana helâl kıldığı şeyi niçin sen kendine haram ediyorsun? Allah çok bağışlayandır, çok merhamet edendir. 2- Allah, (bu gibi durumlarda) yeminlerinizi bozmanızı size meşru kılmıştır. Sizin mevlanız Allah'tır. O, bilendir, hikmet sahibidir. 3- Hani peygamber eşlerinden birine, bir sır vermişti. Fakat eşi o sırrı açıklamış Allah da bunu peygambere bildirince, peygamber bunun bir kısmını bildirmiş, bir kısmından da vazgeçmişti. Peygamber, bunu ona haber verince o, Bunu sana kim bildirdi? dedi. Peygamber, Bunu bana, hakkıyla bilen ve hakkıyla haberdar olan Allah haber verdi dedi. 4- Eğer ikiniz de Allah'a tövbe ederseniz (bu sizin yararınıza olur.) Çünkü kalbiniz kaymıştır. Eğer eşinizin aleyhinde yardımlaşarak bir şey yapmaya kalkarsanız (hiçbir şey yapamazsınız.) Bilin ki Allah Onun dostu, bundan başka Cebrail, salih müminler ve melekler de yardımcısıdır. 5- Eğer o sizi boşarsa, Rabbi ona sizden daha hayırlı, Müslüman, mümin, gönülden itaat eden, tövbe eden, ibadet eden, oruç tutan, dul ve bakire eşler verir.

17 Hayat Pınarı 17 Nüzul Sebebi Yukarıdaki ayetlerin nüzul sebebi hakkında Ehl-i Sünnet ve Şia tefsir, hadis ve tarih kitaplarında birçok hadis nakledilmiştir. Biz onlar arasından en meşhur ve münasip olarak göze çarpanları seçtik. Hz. Peygamber bazen (eşlerinden biri olan) Zeynep binti Cahş ın yanına giderdi ve Zeynep de Onu biraz alıkoyarak hazırladığı baldan Hz. Peygambere ikram ederdi. Bu durum Ayşe ye ulaşınca epey içerledi ve şöyle dedi: Ben Hafsa (Hz. Peygamberin bir diğer eşi) ile Peygamber ne zaman bizim yanımıza gelse meğafir somağı mı yedin diye sormak üzere anlaştık. Meğafir Hicaz yöresine has bir ağaç olan Urfut ağacından elde ediliyordu ve güzel bir kokusu da yoktu. Hz. Peygamber ağzından veya elbisesinden hoş olmayan bir kokunun gelmemesine özel bir itina gösteriyordu. Hatta sürekli güzel koku sürmeye özen gösterirdi. Bu tertip üzere bir gün Hz. Peygamber Hafsa nın yanına geldi. O kararlaştırdıkları gibi Hz. Peygambere kötü koktuğunu söyledi. Hz. Peygamber meğafir yemediğini bilakis Zeynep binti Cahş ın yanında bal şerbeti içtiğini söyledi. Yemin ederim ki bundan sonra bal şerbeti içmeyeceğim. (Olur ya bal arısı kötü kokulu bir çiçekten ya da muhtemelen meğafirden bal özü almış olur. Olur ya halk peygamber neden helal olan bir yiyeceği kendine haram etti derler yahut bu konuda ya da buna benzer konularda bana uymaya kalkarlar ya da bu söz Zeyneb in kulağına ulaşır ve o da kırılır.) Bu nedenle söylediği bu sözü başkasına söylememesini tembihledi. Ancak netice itibariyle o bu sırrı ifşa etti. Daha sonra bu hadisenin bir oyun olduğu ortaya çıktı. Peygamber bu durumdan oldukça rahatsız oldu ve yukarıdaki ayetler nazil olarak bir daha peygamber evinde bu tür oyunlara mahal bırakmamak üzerek hadiseyi sonlandırdı. 4 Bazı rivayetlerde ise şöyle nakledilir. Bu hadiseden sonra peygamber bir ay süreyle eşlerinden uzak durdu. Hatta peygamberin onları boşayacağı söylentisi bile ortaya atıldı. Öyle ki şiddetle dehşete düşerek yaptıklarından pişman oldular. 4- Bu hadisenin aslı Sahih-i Buhari c. 6 s. 194 nakletmiştir. Parantez içinde nakledilenler ise diğer kitaplardan iktibas edilmiştir.

18 18 Tahrim Suresi nin Tefsiri Tefsir Peygamber eşlerinden bazılarının şiddetle serzeniş edilmesi Hiç şüphesiz Hz. Peygamber gibi büyük bir şahsiyet sadece kendisine ait değildir. Bilakis bütün İslam camiasına ve tüm insanlık âlemine aittir. Bu esasa göre eğer evin içinde Onun aleyhine küçücük sayılsa bile böyle bir olay cereyan ederse o kadar kolay ve basitçe üstünden geçilmemelidir. Onun haysiyeti, onun bunun elinde oyuncak olmamalıdır. Eğer böyle bir hadise vuku bulacak olursa tam bir kararlılık ile tepki verilmelidir. Yukarıdaki ayetler gerçekte bu hadise karşısında kendi elçisinin haysiyetini korumak için Allah'ın tam bir kararlılık ile ortaya koyduğu tepkidir. Öncelikle Hz. Peygambere hitap ederek şöyle buyuruyor: Ey peygamber! Eşlerinin rızasını arayarak, Allah ın sana helâl kıldığı şeyi niçin sen kendine haram ediyorsun? Elbette bu haram kılmadan maksat şeri boyutta bir haram kılma olmadığı açık bir şekilde ortadadır. Bilakis daha sonraki ayetlerden de anlaşılacağı üzere Hz. Peygamber bir yemin etmişti. Herkesin de bildiği gibi bazı mubah şeyleri terk etmek üzere yemin etmenin herhangi bir günahı yoktur. Bu nedenle Allah ın sana helâl kıldığı şeyi niçin sen kendine haram ediyorsun? cümlesi bir azar yahut itap cümlesi değildir. Hatta tam tersine bir nevi şefkat ve muhabbet ifade eder. Örneklendirecek olursak nafakasını kazanmak için çok fazla çalışan ancak aynı derecede ondan yararlanamayan bir adama neden bu kadar zahmet çekiyorsun? Neden bunca zahmete karşılık gerektiği kadar yararlanmıyorsun? Dememizin bir benzeridir. Daha sonra ayetin sonunda ise şöyle ekliyor: Allah çok bağışlayandır, çok merhamet edendir. 5- Tefsir-i Kurtubi ve diğer tefsirler. 6- Fi Zilal-i Kuran c. 8 s. 163

19 Hayat Pınarı 19 Bu af ve merhamet bu hadisenin müsebbipleri olan Hz. Peygamberin eşlerine yöneliktir. Eğer gerçekten tövbe ederlerse bu hitap onlara da şamil olur. Yahut şuna işarettir: Evla olan peygamberin böyle bir yemin etmemesi idi. Zira bu, peygamber eşlerinden bazılarının cüretkâr olması ihtimalini meydana getirebilirdi. Daha sonraki ayette şöyle ekliyor: Allah, (bu gibi durumlarda) yeminlerinizi bozmanızı size meşru kılmıştır. Yani yeminlerinizin kefaretini vererek kendinizi kurtarın. Elbette şunu da unutmamak gerekir ki eğer terki evla olan bir şey için yemin edilmişse yemine amel edilmelidir ve böyle bir yeminin bozulması günahtır. Ancak eğer durum (bahsimizde olduğu gibi) bunun aksi ise bu durumda yemini bozmak caizdir. Buna rağmen yeminin hürmetini korumak adına kefaret de verilmelidir. 7 Daha sonra şöyle ekliyor: Sizin mevlanız Allah'tır. O, bilendir, hikmet sahibidir. 7- Yeminin kefareti Maide/89 dan istifade edildiği gibi on fakire yemek vermek veya on kişiyi giydirmek yahut bir köle azat etmektir. Bunların hiç birisini yapmaya gücü yetmezse üç gün oruç tutmalıdır. Tefsir-i Numune c. 61 s. 61

20 20 Tahrim Suresi nin Tefsiri Zira O, bu tür yeminlerden kurtulma yolunu size göstermiştir. İlmi ve hikmeti gereği zorlukları size kolaylaştırmıştır. Bir takım rivayetlerden anlaşıldığı üzere Hz. Peygamber bu ayetin nazil olmasından sonra bir köle azat ederek yemin yoluyla kendisine haram kıldığı şeyi helal etti. Bir sonraki ayette bu hadise hakkında daha çok açıklama yaparak şöyle buyurmaktadır: Hani peygamber eşlerinden birine, bir sır vermişti. Fakat eşi o sırrı açıklamış Allah da bunu peygambere bildirince, peygamber bunun bir kısmını bildirmiş, bir kısmından da vazgeçmişti. Peki, diğerlerine söylememesini tembihlediği bu sır neydi? Nüzul sebebinde de açıkladığımız üzere bu sır iki konuya şamil olmakta idi: Birincisi eşi Zeynep binti Cahş ın evinde bal şerbeti içmesi ikincisi de gelecekte bir daha bal şerbeti içmemeye yemin etmesi. Bu ayette peygamberin sırrını ifşa eden Hafsa idi. Bu sırrı peygamberden duymuş ve Ayşe ye anlatmıştı. Hz. Peygamber vahiy yoluyla bu ifşadan haberdar olmuş bunun bir kısmını Hafsa ya anlatmış bir diğer kısmını ise anlatmamıştı. (Birinci kısmın bal şerbeti içmesi ikinci kısmın ise bir daha içmemek üzere yemin etmesinin olması mümkündür.) Her halükarda Peygamber, bunu ona haber verince o, Bunu sana kim bildirdi? dedi.

21 Hayat Pınarı 21 Peygamber, Bunu bana, hakkıyla bilen ve hakkıyla haberdar olan Allah haber verdi dedi. Bu ayetin genelinden anlaşıldığı kadarıyla peygamberin eşlerinden bazıları sözleriyle peygamberi incitmekte idiler ve hatta vefalı bir eşin şartlarından sayılan sırdaşlık bile onlarda yoktu. Ama buna karşılık Hz. Peygamber in onlara karşı olan davranışı bütün bu sıfatlarına rağmen öylesine kerem dolu idi ki ifşa ettiği sırrın tamamını yüzüne vurmayarak sadece bir kısmını dile getirdi. Hz. Ali (a.s) bir hadisinde şöyle buyurmaktadır: Kerem sahibi yüce insanlar, kendilerine yönelik bir hakkı usulü dairesinde yerine getirirken işi son merhaleye kadar taşımazlar. Bu nedenle ayette şöyle buyurmaktadır: Peygamber bunun bir kısmını bildirmiş, bir kısmından da vazgeçmişti. Daha sonra yukarıdaki oyuna alet olan peygamberin iki eşini muhatap alarak şöyle buyuruyor: Eğer ikiniz de Allah'a tövbe ederseniz (bu sizin yararınıza olur.) Çünkü kalbiniz haktan kaymış ve günaha düşmüş durumdasınız. Peygamberin bu iki eşi Ehl-i Sünnet ve Şia müfessirlerin ittifakıyla Ömer ve Ebu Bekir in kızları Hafsa ve Ayşe dir. Sağat sağv mastarından türetilmiş olup bir şeye yönelmek ve kaymak anlamı taşır. Örneğin Sağat un Nucum denildiği vakit yıldızların batıya doğru kaydıkları ve yöneldikleri anlamını ifade eder. Bu nedenle Esğa kelimesi bir başkasının sözüne bakmak, dinlemek ve yönelmek anlamı taşır. Ayette geçen cümlesinden kasıt onların kalbinin haktan ayrılıp günaha yönelmesi anlamına gelmektedir. Daha sonra ise şöyle ekliyor: Eğer eşinizin aleyhinde yardımlaşarak bir şey yapmaya kalkarsanız (hiçbir şey yapamazsınız.) Bilin ki Allah Onun dostu, bundan başka Cebrail, salih müminler ve melekler de yardımcısıdır.

22 22 Tahrim Suresi nin Tefsiri Bu cümleden Hz. Peygamberin yukarıdaki hadiseden dolayı ne kadar etkilendiği ve üzüldüğü açık ve net bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Bu o kadar büyük bir hadise ki Allah (c.c) peygamberini savunmaya başlıyor, kendi gücü her şeye yetmesine rağmen Cebrail, salih müminler ve diğer melekleri de yardımcısı olarak tanıtmaktadır. Şuna dikkat edilmelidir ki Sahih-i Buhari İbn-i Abbas tan şöyle naklediyor: Peygamber in aleyhine işbirliği yapan eşlerinin isimlerinin kimler olduğunu Ömer den sordum. Ömer bana şöyle cevap verdi: Hafsa ve Ayşe idi. Daha sonra şöyle ekledi: Ant olsun Allah a bizler cahiliyet döneminde kadınlara daha sonraları Allah onlar hakkında bir takım ayetler nazil etti ve onlara bir takım haklar tanıdı. (Onlar da cesaretlendiler.) 8 Durr ul Mensur tefsirinde aynı içerik uzunca bir hadisin içinde İbni Abbas tan nakledilmiştir. Bu hadiste şöyle nakledilir: Ömer şöyle dedi: Bu hadiseden sonra Peygamberin tüm eşlerinden uzaklaştığından ve Meşrebe-i Ümmü İbrahim adı verilen bir yerde kaldığından haberdar oldum. Bunun üzerine huzuruna giderek şöyle arz ettim: Ey Allah ın Resulü! Eşlerini boşadın mı? Hz. Peygamber hayır diye cevap verince şöyle dedim: Allahu Ekber! Biz Kureyşliler daima kadınlarımıza hâkimdik. Ama Medine ye geldikten sonra bir gruba kadınların hâkim olduğunu gördük. Bizim kadınlarımız da onlardan öğrendi. Bir gün eşim benimle bir konuda tartışmaya başladı. Bu benim için oldukça yadırganacak bir şeydi. Şöyle dedi: Neden şaşırıyorsun ki Allah a yemin olsun ki Peygamberin eşleri de Onunla aynı şeyleri yaşıyorlar! Hatta bazen Ona küsüyorlar. Ben kızım Hafsa ya asla böyle bir şey yapmamasını tembihledim. Eğer komşun (Ayşe yi kastediyor) böyle bir şey yapsa bile sen yapma. Zira onun içinde bulunduğu şartlar seninkinden farklıdır Sahih-i Buhari c. 6 s Durr ul Mensur c. 6 s. 243

23 Hayat Pınarı 23 Salih müminler hakkında nükteler bölümünde inşallah birkaç konuya değinmeye çalışacağız. İşlediğimiz ayetlerin sonuncusunda Allah (c.c) peygamberin tüm eşlerini muhatap alarak biraz da tehdit edici bir üslup şöyle buyurmaktadır: Eğer o sizi boşarsa, Rabbi ona sizden daha hayırlı, Müslüman, mümin, gönülden itaat eden, tövbe eden, ibadet eden, oruç tutan, dul ve bakire eşler verir. Böylece onları peygamber asla onları boşamayacaktır tasavvuruna kapılmamaları hususunda uyarmaktadır. Yine eğer onları boşarsa onların yerine daha iyi eşler bulamayacağı vehmine kapılmamaları, muhalefet etmekten, oyun oynamaktan ve peygambere eziyet etmekten vazgeçmeleri hususunda onları ikaz etmektedir. Aksi halde peygambere eş olma iftiharından ebedi olarak mahrum olacak ve onların yerine daha üstün ve daha iyi eşler alacaktır.

24 24 Tahrim Suresi nin Tefsiri 1- Layık Eşlerin Vasıfları NÜKTELER Burada Kuran layık ve münasip eşler için altı tana güzel vasıf beyan etmektedir. Bu sıfatlar Müslümanların eş seçiminde örnek ve timsal olabilecek niteliktedir. Bunlardan ilki İslam sonra iman yani insanın kalbinin derinliklerine nüfuz eden bir inanç daha sonra tevazu yani mütevazı olmak ondan sonra eşine karşı itaatkâr olmak bunun akabinde tövbe yani yapmış olduğu her yanlış hareketten sonra yaptığı yanlışta ısrarcı olmayıp gerekiyorsa özür dilemesi sonra da insanın ruh ve canını tertemiz kılan Allah a ibadet eden sonrasında Allah ın emrine itaat eden ve her türlü günahlardan uzak duran gibi sıfatlar sıralanmaktadır. Dikkat edilmesi gerek bir diğer husus da şudur. Ayette geçen kelimesi kelimesinin çoğuludur. Birçok müfessir bu kelimeyi oruçlu diye tefsir etmiştir. Ancak Rağib Müfredat adlı eserinde şöyle söylüyor: Oruç iki kısımdır. Gerçek oruç ve bu yemek yemeği ve cinsel ilişkiyi terk etmek anlamındadır. Diğer anlamı ise Oruç hükmünde diye ifade edilir ve bedenin azalarının günahlardan uzak tutulması anlamındadır. Bu ayette ise oruçtan kasıt aslında ikinci anlamı ifade etmektedir. (Rağib in bu sözü hadise de göz önüne alındığında daha münasip ve uygun gelmektedir. Ama şunu da bilmek gerekir ki Allah a itaat eden kimseye de kullanılmaktadır.) İlgi çekici bir diğer konu ise nitelikleri sayılan kadınların bakire veya dul olması hususuna vurgu yapılmamış olmasıdır. Bu konuya ehemmiyet ve önem verilmemiştir. Zira bahsi geçen manevi sıfatlar göz önüne alındığında bu konunun pek de bir önemi yoktur. 10- Mecme ul Beyan c. 10 s. 316

25 Hayat Pınarı Salih Müminler Kimlerdir? Hiç şüphesiz salih müminler çok geniş bir kapsama sahiptir. Bütün salih, takvalı ve imanı kâmil müminleri bu kapsama almaktadır. Gerçi ayette salih kelimesi tekil olarak kullanılmıştır. Ancak cinsi ifade ettiğinden dolayı tekil de olsa çoğul anlaşılmaktadır. Ancak en bariz ve kâmil örneği kimdir sorusuna gelince birçok hadisten de anlaşılabildiği gibi bu sadece Müminlerin Emiri Hz. Ali dir. Hz. İmam Bakır dan nakledilen bir hadiste şöyle okuyoruz: Allah Resulü iki defa çok açık bir şekilde Hz. Ali yi kendi ashabına tanıttı. Birisi (Gadir-i Hum hadisesiydi. Orada) Ben kimin mevlası isem Ali de onun mevlasıdır dedi. 10 İkincisi ise bu ayet nazil olduğu zamandı. Bu ayet nazil olunca Hz. Peygamber İmam Ali nin elinden tutarak şöyle buyurdu: Ey insanlar! Bu Müminlerin salihidir dedi. Bu anlamı Ehl-i Sünnet ulemasının büyük bir kısmı da kendi kitaplarında nakletmiştir. Salebi ve Genci Kifayet ut Talib adlı eserde, Ebul Heyyan Endülüsi ve Sibt b. Cevzi verilebilecek örnekler arasında sayılabilir. Suyuti Durr ul Mensur adlı tefsirinde, Kurtubi kendi meşhur tefsirinde ve Alusi Ruh ul Meani adlı tefsirinde mevzumuz olan ayetin tefsirinde bu rivayeti nakletmişlerdir. Ruh ul Beyan adlı tefsirin yazarı bu rivayeti Mücahit ten naklettikten sonra şöyle söylüyor: Bu hadisi menzilet hadisi de teyit etmektedir. Menzilet hadisinde Hz. Peygamber İmam Ali ye şöyle buyurdu: Sen bana Harun un Musa ya olan nispetindesin. Zira salih Kuran da enbiyanın sıfatı olarak bahsedilmiştir. Örneğin Enbiya suresi 72. Ayette şöyle buyurmaktadır: Her birini salihler kıldık. Bir başka örnek ise Yusuf suresi 101. Ayet olarak verilebilir. Beni salihlere kat.

26 26 Tahrim Suresi nin Tefsiri Bu iki örneğin ilkinde salih peygamberlere atfedilerek çoğul kastedilmiş ve ikinci örnekte ise sadece bir kişi yani Hz. Yusuf kastedilmiştir. Menzilet hadisinde Hz. Ali Hz. Harun a benzetiliyorsa O da salih kelimesinin örneklerinden birisi olacaktır. Kısacası; bu konuda oldukça fazla hadis mevcuttur. Tanınmış müfessir Muhaddis Behrani el-burhan adlı eserinde Muhammed b. Abbas tan bir hadis naklederek bu konuda Şia ve Ehl-i Sünnet kaynaklarından elli iki hadis topladığından bahseder ve bunların bir kısmını da beyan eder. 3- Peygamberin Bazı Eşlerinden Razı Olmayışı Tarih boyunca birçok büyük şahsiyetin kendisine layık bir eşinin olmayışı hususunda örnekler oldukça fazladır. Bunlar birçok gerekli şartları taşımadıklarından dolayı sürekli ıstırap ve rahatsızlık içerisindeydiler. Kuran da da bir seri büyük peygamber hususunda aynı mevzunun bahsi geçmiştir. Yukarıdaki ayetlerden anlaşıldığı gibi Hz. Peygamber in de eşlerinin bazıları aynı durumda idiler. Onlar kendi aralarındaki rekabet ve hasetten dolayı Hz. Peygamberi rahatsız etmekteydiler. Bazen kendisine itiraz eder ve bazen de sırrını ifşa ederlerdi. Öyle ki Allah (c.c) onlara itap etti ve kendi peygamberini çok etkili bir vurgu ile savunarak hatta eşlerini boşamakla tehdit etmektedir. Az yukarıda okuduğunuz gibi bu hadiseden sonra Hz. Peygamber kendilerini düzeltmeleri için bir ay süreyle eşlerinden uzaklaştı. Hz. Peygamberin hayatını anlatan tarihleri okuduğumuzda şunu çok net bir şekilde görmekteyiz ki Onun eşlerinden bazıları nübüvvet makamına karşı gerekli marifete sahip olmadıkları gibi hatta bazen Onu normal bir insan gibi sorgulamaya bile yeltenmekteydiler. Hatta bazen bu peygambere hakaret haddine bile ulaşıyordu. Bu esasa göre ısrarla onların hepsinin çok layık ve kâmil bir eş olduğunu söylemek yukarıdaki ayetler dikkate alındığında asılsız ve mesnetsiz

27 Hayat Pınarı 27 bir iddia olacaktır. İslam tarihi Hz. Peygamberden sonra özellikle de Cemel savaşından sonra açıkça şunu ortaya koymaktadır ki bu hadise sadece Hz. Peygamber in dönemine mahsus değildir bilakis Hz. Peygamber'in vefatından sonra da onun akrabalarına yönelik olarak tekrarlanmıştır. Ne yazık ki burası bu hadiseleri iyice açıklamak için münasip değildir. Eğer o sizi boşarsa rabbi ona sizden daha hayırlı Müslüman, mümin, gönülden itaat eden, tövbe eden, ibadet eden, oruç tutan dul bakire eşler verir. Bu ayet açıkça şu gerçeği göstermektedir ki en azından Hz. Peygamber in eşlerinden bazıları bu şartlara haiz değillerdi. Ahzab suresinin Hz. Peygamber in eşleri hususundaki ayetlerine müracaat edilirse az önce belirttiğimiz manayı teyit edecektir. 4- Sırrın İfşası Bir sırrı korumak sadece gerçek müminlerin sıfatı değildir bilakis şahsiyet sahibi her insan kendisine emanet edilen sırrı korumalıdır. Bu gerçek özellikle yakın dostlar ve eş söz konusu olunca daha bir önemli olur. Yukarıdaki ayetlerde de gördüğümüz gibi Allah peygamberin bazı eşlerini sırrı ifşa ettikleri için nasıl da azarlamaktadır. Bir hadiste Hz. İmam Ali şöyle buyuruyor: Bütün dünya ve ahiret hayırları şu iki şekilde gizlidir; sırrı korumak ve iyi insanlar ile arkadaş olmak. Bütün kötü şeyler de şu iki şey ile toplanmıştır: Sırrı ifşa etmek ve kötü insanlarla dost olmak Allah'ın Helal Kıldığını Kendine Haram Kılmamak Gerekir Allah tarafından helal veya haram kılınan şeyler mutlak surette bir maslahat gereği yapılmıştır. 11- Sefinet ul Bihar c. 2 s. 469

28 28 Tahrim Suresi nin Tefsiri Bu münasebetle insan helal olan bir şeyi kendisine haram veya haram olan bir şeyi de kendisine helal kılmamalıdır. Yukarıdaki ayette de zikredildiği üzere eğer bu konuda yemin etmişse bile yemininden dönebilir. Ancak unutulmamalıdır ki eğer mubah olan bir mekruhu yahut herhangi bir cihetten terk edilmesi daha doğru olan bir şeyi yapmamak için yemin etmişse bu durumda yeminine amel etmelidir.

29 Hayat Pınarı 29 Tahrim Suresi 6-8. Ayetler TERCÜME 6- Ey iman edenler! Kendinizi ve ailenizi, yakıtı insanlar ve taşlar olan ateşten koruyun. O ateşin başında gayet katı, çetin, Allah ın kendilerine verdiği emirlere karşı gelmeyen ve kendilerine emredilen şeyi yapan melekler vardır. 7- Ey inkâr edenler! Bugün özür dilemeyiniz. Size ancak yaptıklarınızın karşılığı verilecektir. 8- Ey iman edenler! Allah'a kesin bir tövbe ile tövbe edin. Belki Allah, böylece sizin kötülüklerinizi örter ve sizi altından ırmaklar akan cennetlere sokar. O gün Allah; peygamberi ve onunla birlikte iman etmekte olanları küçük düşürmeyecektir. Nurları, önlerinde ve sağ yanlarında koşuşturur. Derler ki: Rabbimiz nurumuzu tamamla, bizi bağışla. Şüphesiz sen her şeye güç yetirensin.

30 30 Tahrim Suresi nin Tefsiri TEFSİR Ailenizi cehennem ateşinden koruyun! Allah (c.c) ilk ayetlerde Hz. Peygamberin eşlerinden bazılarını azarlayıp ikaz ettikten sonra bu ayetlerde tüm müminleri muhatap alarak müminlere eş, evlat ve ailenin talim ve terbiyesi için bir takım desturlar vermektedir. Öncelikle şöyle buyuruyor: Ey iman edenler! Kendinizi ve ailenizi, yakıtı insanlar ve taşlar olan ateşten koruyun. İnsanın kendisini koruması ancak günahları terk etmek ve azgın şehvet bineğine teslim olmamaktır. Ailenin korunması ise talimterbiye, iyiliği emretmek, kötülükten sakındırmak ev ortamını her türlü kirliliğe karşı koruyacak şartları meydana getirmektir. Bu aile oluşturulurken yani daha evlilik hazırlıkları yapılırken ve daha sonra çocuğun doğduğu ilk anlarda uygulanması gereken bir programdır. Bu program hayatın tüm merhalelerinde titizlikle ve dikkatle uygulanmalıdır. Başka bir değişle eş ve evladın hakkı sadece onların nafakası ve başlarını sokacakları bir evi temin etmekle hâsıl olmaz. Bundan daha önemlisi onların ruhuna işleyecek olan talim ve terbiye esaslarını titizlikle ve dikkatle uygulamaktır. Dikkate şayan olan bir nokta da şudur: Koruyun kelimesi şuna işaret etmektedir ki eğer onları kendi başlarına bırakırsanız zamanla isteseler de istemeseler de cehennem ateşine doğru yol alacaklardır. Onları cehennem ateşinden koruyacak olan sizsiniz. Ayette geçen Yakıtı kelimesi daha önce de değindiğimiz gibi odun gibi tutuşabilen anlamındadır. Yani tutuşandır kibrit gibi tutuşturan değildir. Şöyle ki cehennem ateşi bu dünyanın ateşleri gibi değildir. Ateş insanın ve taşların içinden alev almaktadır. Bu taşlardan kasıt bazı müfessirlerin dediği gibi sadece kükürt taşları değildir. Ayette geçen lafız mutlak olduğu için tüm taşları kapsamaktadır. Günümüz

31 Hayat Pınarı 31 teknolojisi vasıtasıyla biliyoruz ki bir taşın her parçası milyarlarca atomdan meydana gelmektedir. Eğer bu atomlardaki enerji açığa çıkacak olursa insanı şaşkına çevirecek bir ateş ortaya çıkar. Bazı müfessirler ayette geçen taşlar kelimesi ile taştan yapılan ve müşriklerin taptıkları putların kastedildiğini dile getirmişlerdir. Daha sonra ise şöyle ekliyor: O ateşin başında gayet katı, çetin, Allah ın kendilerine verdiği emirlere karşı gelmeyen ve kendilerine emredilen şeyi yapan melekler vardır. Bu esasa göre ne kaçış yolu vardır ne ağlamak ne de rica ve minnet fayda edecektir. Açıktır ki bir memurun getirildiği iş ile münasip bir yapısının da olması gerekir. Azap görevlilerinin de doğal olarak katı olmaları gerekir. Zira cehennem rahmet yuvası değil bilakis ilahi hışım ve gazap yurdudur. Bununla birlikte bu memurlar adalet sınırını da asla aşmazlar. Allah'ın emirlerini gerektiği gibi yerine getirirler. Bir grup müfessir şöyle bir soru ortaya atmıştır. Kıyamette mükellefiyet olmamasına rağmen neden ayette Allah'ın emrine karşı gelmezler tabiri geçmektedir? Ancak dikkat edilmelidir ki meleklerin itaati ve karşı gelmemesi teşrii değil bir nevi tekvini itaattir. Tekvini itaat ise daima mevcuttur. Başka bir değişle onlar öylesine bir yaratılışla var olmuşlardır ki Allah'ın emirlerini iradeleri olmasına rağmen tam bir meyil, rağbet ve aşk ile yerine getirmektedirler. Bir sonraki ayette kâfirleri muhatap alarak, onların kıyamet günü düşecekleri durumdan bahsetmiş ve şöyle buyurmuştur: Ey inkâr edenler! Bugün özür dilemeyiniz. Size ancak yaptıklarınızın karşılığı verilecektir.

32 32 Tahrim Suresi nin Tefsiri Müminlere hitap eden ayetten sonra bu ayetin yer alması şu gerçeğe işaret etmektedir ki eğer eşinizin, evlatlarınızın ve ailenizin durumuna dikkat etmezseniz kıyamet günü bu hitapla çağrılmanız mümkündür. Size ancak yaptıklarınızın karşılığı verilecektir. Tabiri bir kez daha şu gerçeği vurgulamaktadır ki kıyamette günahkârların karşılaştıkları her şey aslında yaptıkları amellerin karşılığıdır. Bir önceki ayette insanların içinden alevlenen ateş tabiri de bu manayı teyit etmektedir. Şu nükte de dikkate şayandır ki özür dilemeyi kabul etmemesinin nedeni şudur: Özür dilemek bir nevi tövbedir. Tövbe ise sadece bu dünya için geçerlidir. Ne diğer dünyada ne de cehenneme girdikten sonra artık tövbe yoktur. Bir sonraki ayet gerçekte ateşten kurtulma yolunu göstererek şöyle buyurmaktadır: Ey iman edenler! Allah'a kesin bir tövbe ile tövbe edin. Evet, kurtuluş için ilk adım günahtan tövbe etmektir. Öyle bir tövbe ki her açıdan has ve halis olmalıdır. Öylesine bir tövbe ki tetikleyicisi toplumsal ve dünyevi yankılar değil Allah'ın emri ve günahtan korkmaktır. Öyle bir tövbe ki insanı sürekli olarak günahtan alıkoymalı ve bir daha o günaha dönmesine müsaade etmemeli. Biliyoruz ki tövbenin hakikati pişmanlıktır ve bunun gereği olarak da gelecekte bir daha o günahı işlememeye kesin olarak karar almaktır. Eğer telafisi mümkün olan bir şey ise mutlaka telafi edilmelidir. İstiğfar edilmesi de bunu beyan etmektedir. Buna göre tövbenin esaslarını şu beş şeyde özetlemek mümkündür: Günahı terk etmek, pişmanlık, gelecekte bir daha yapmamayı kararlaştırmak, geçmişi telafi etmek ve istiğfar. Ayette geçen nasuha kelimesi N-S-H kökünden türetilmiştir. Lügatte ihlas ile hayır dilemek anlamına gelir. Bu nedenle saf bala nasih denir. Gerçek hayır dileyen işi de sağlam tutmalıdır esasına

33 Hayat Pınarı 33 göre N-S-H kelimesi bazen bu anlamda da kullanılmıştır. Sağlam görüntüye de nisah denilmiştir. Terziye de nasih denilir. İşte bu iki mana da yani halis ve sağlam olmak nasuh tövbede bir arada bulunmalıdır. 12 Nasuh tövbesi nedir? Sorusunda birçok tefsir yapılmıştır. Öyle ki bazıları bu tefsirlerin sayısını yirmi üç olarak beyan etmiştir. 13 Ancak tüm bu tefsirler aslı itibariyle takriben bir tek asla dönmektedir. Tövbenin şartları ve detayları konu edilmektedir. Örneğin şöyle söylenmiştir: Nasuh tövbesi dört şarta sahip olmalıdır: Kalben pişmanlık, dil ile istiğfar, günahı terk etmek ve gelecekte o günahı işlememeye niyet etmek. Bazıları ise Nasuh tövbesi kabul edilmemesinden korkmak, kabul edilmesini ümit etmek ve Allah'a itaate devam etmek gibi üç şartı taşımalıdır demiştir. Bazıları da Nasuh tövbesi sürekli olarak işlediğin günahı gözünün önüne getirmek ve utanmaktır demiştir. Bazen de Nasuh tövbesi gasp edilenleri sahiplerine vermek, hak sahiplerinden helallik istemek ve Allah'a itaatte ısrarcı olmak olarak beyan etmişlerdir. Diğer bazıları ise şöyle demiştir: Nasuh tövbesi şu üç şartı taşımalıdır: Az konuşmak, az yemek ve az uyumak bazen de şöyle anlatılmıştır: Günahtan dolayı sürekli ağlamak ve kalben de rahatsız olmak tefsirini yapmıştır. Nakletmediğimiz diğer tefsirler de vardır. Görüldüğü gibi aslında bütün bunlar bir gerçeğe dönmektedir. İşte bu has ve kâmil tövbedir. Bir hadiste şöyle nakledilir: Muaz b. Cebel nasuh tövbesi hakkında Hz. Peygambere soru sorunca şöyle buyurdu: 12- Bazıları Nasuh un muayyen bir şahıs adı olduğunu sanıyor. Bu konuda uzunca bir hikâye de anlatılır. Ancak dikkat edilmelidir ki nasuh kişi ismi değil bir sıfattır. Gerçi mezkûr hikâyenin doğru olması da muhtemeldir. 13- Tefsir-i Kurtubi c. 10 s. 6766

34 34 Tahrim Suresi nin Tefsiri Süt nasıl memeye geri dönmüyorsa tövbe eden kimse asla o günaha geri dönmemelidir. 14 Bu ince tabir aslında şu gerçeği açıklamaktadır ki nasuh tövbesi insanın içinde öylesine bir devrim gerçekleştirir ki memeden çıkan süt nasıl geri dönmüyorsa tövbe eden kimse için de bir daha geri dönüş mümkün olmaz. Bu anlam diğer hadislerde de beyan edilmiştir. Gerçekte bu Nasuh tövbesinin en üst merhalesidir. Zira başlangıçta yani daha düşük merhalelerde tövbeden dönüş bazen vuku bulur bu da yavaş yavaş kalıcı tövbenin vuku bulmasına neden olur. Daha sonra Nasuh tövbesinin etkilerine işaret ederek şöyle ekliyor: Belki Allah, böylece sizin kötülüklerinizi örter ve sizi altından ırmaklar akan cennetlere sokar. O gün Allah; peygamberi ve onunla birlikte iman etmekte olanları küçük düşürmeyecektir. Nurları, önlerinde ve sağ yanlarında koşuşturur. Böylece mahşer sahnesini aydınlatır ve cennete giden yolu onlar için açar. İşte tam burada Allah ın yüce dergâhına yönelerek şöyle: Derler ki: Rabbimiz nurumuzu tamamla, bizi bağışla. Şüphesiz sen her şeye güç yetirensin. Gerçekte Nasuh tövbesinin beş tane önemli etkisi vardır. Bunlardan birincisi günah ve hataların bağışlanması. İkincisi ilahi nimetlerle dolu cennete girmek. Üçüncüsü perdelerin kenara çekilip hakikatlerin ortaya çıktığı gün küçük düşürülmemek. O gün yalancılar ve kötü amel sahipleri rezil edileceklerdir. Sadece peygamber ve müminlerin 14- Mecme ul Beyan c. 10 s. 318

35 Hayat Pınarı 35 saygınlığı korunacaktır. Dördüncüsü iman ve amel nurları onların önünden ve sağ taraflarından hareket eder. Cennete doğru giden yollarını aydınlatır. (Bazı müfessirler önlerinde hareket eden nuru amel olarak tefsir etmişlerdir. Bu konuda Tefsir-i Numune 23. Cildinde Hadid suresi 12. Ayetin tefsirinde de değinildiği gibi başka tefsirler de yapılmıştır.) Beşincisi Allah a olan teveccühleri daha fazla olur. Zira Allah ın yüce dergâhına yönelir ve Ondan nurlarını tamamlamasını ve tüm günahlarını bağışlamasını niyaz ederler.

36 36 Tahrim Suresi nin Tefsiri NÜKTELER 1- Ailenin Talim ve Terbiyesi İyiliği emredip kötülükten sakındırma vazifesi tüm Müslümanların birbirlerine karşı olan genel yükümlülüklerindendir. Ancak yukarıdaki ayetler ve evlatların hakları vb. gibi konuları açıklayan hadislerden şöyle anlaşılmaktadır ki insan, eşi ve evlatlarına karşı daha ağır bir vazife ve mesuliyete sahiptir. İmkân dairesinde onların talim ve terbiyesi için çaba göstermekle mükelleftir. Sadece onların nafakasını sağlamakla yetinmemeli bilakis günahtan alıkoymalı ve güzelliklere de davet etmelidir. Aslında büyük topluluklar küçük birimlerden oluşur. En küçük birime de aile adı verilir. Islahı daha kolay olan bu küçük birim yani aile ıslah olduğunda büyük bir camia da ıslah olmuş demektir. Bu sorumluluk birinci derecede anne ve babalara aittir. Özellikle bizim asrımızda fesat her tarafı kapsamış durumda ve hal böyle olunca ailenin talim ve terbiyesi için de özel bir program hazırlanmalı ve dikkatle uygulanmalıdır. Sadece ahiret ateşi değil bu dünyanın ateşi bile insanın içinden kaynaklanmaktadır. Herkes ailesini bu ateşten korumakla mükelleftir. Bir hadiste şöyle okuyoruz: Yukarıdaki ayet nazil olunca Hz. Peygamber in yarenlerinden birisi şöyle sordu: Ailemizi cehennem ateşinden nasıl koruyalım? Hz. Peygamber şöyle buyurdu: Onlara iyiliği emredip kötülükten sakındırın. Eğer bunu senden kabul ederlerse onları cehennem ateşinden korumuşsun demektir. Eğer kabul etmezlerse bu durumda da sen kendi vazifeni yerine getirmişsindir Nur us Sakaleyn c. 5 s. 372

37 Hayat Pınarı 37 Hz. Peygamberden nakledilen daha geniş ve kapsamlı bir hadiste şöyle buyuruyor: Bilin ki hepiniz bekçisiniz. Hepiniz korumakla görevli olduğunuz kimselere karşı sorumlusunuz. İslam hükümetinin reis ve emiri halkın bekçisidir. Onlara karşı sorumludur. Erkek de kendi ailesinin bekçisidir ve onlar karşısında sorumludur. Kadın da eşinin ve evlatlarının bekçisidir ve onlara karşı sorumludur. Bilin ki hepiniz bekçilersiniz ve hepiniz korumakla görevli olduğunuz kimselere karşı sorumlusunuz. 16 Bu geniş konuyu Hz. Ali nin bir hadisi ile sonlandırıyoruz. İmam Ali yukarıdaki ayetin tefsirinde şöyle buyuruyor: Ayette kastedilen kendinize ve ailenize iyiliği öğretmek ve edep sahibi yapmaktır Allah'ın Rahmetine Açılan Bir Kapı: Tövbe İnsanın, özellikle terbiye dönemi ve Allah'a yolculuğunun ilk başlarında hata yapması oldukça fazladır. Eğer dönüş yolları kapalı olursa bu durumda ümitsizliğe kapılır. Bir daha ileri doğru adım atacak takati kendisinde bulamaz. Bu nedenle İslam terbiye mektebinde tövbe adında çok önemli bir esas mevcuttur. Tüm günahkârları kendilerini ıslah etmek ve geçmişi telafi etmek adına bu esası kullanmaya davet etmektedir. İmam Ali b. Hüseyin Tövbe Edenler münacatında Allah'ın yüce dergâhına şöyle arz ediyor: Ey Rabbim! Sen öyle birisin ki kullarına senin affına sığınmaları için bir kapı açtın. Bunun adını tövbe koydun ve buyurdun ki Allah'a dönün ve tövbe edin. Halis ve nasuh tövbesi yapın. Böyle bir kapı açtıktan sonra bu kapıdan gaflet edenlerin özrü artık ne olabilir ki? Mecmue-i Verram c. 1 s Durr ul Mensur c. 6 s On beş münacaatın birincisi. (Bihar ul Envar c. 94 s. 142)

38 38 Tahrim Suresi nin Tefsiri Tövbe hakkında çok fazla tekit yapılmıştır. Bir hadiste İmam Bakır şöyle buyuruyor: Allah, bir kimse tövbe ettiğinde karanlık bir gecede çölde merkebini ve azığını kaybettikten sonra onu bulan kimseden daha çok sevinir. 19 Bu tabirler yücelik ifadeleriyle birlikte bu hayati öneme sahip konuya teşvik etmektir. Ancak dikkat edilmelidir ki tövbe sadece dil ile söylenen bir lafızdan ya da istiğfar ediyorum demekten ibaret değildir. Bilakis kendine has şart ve erkânı vardır. Nasuh tövbesinden bahsederken yukarıda bunlara işaret edildi. Eper bu şart ve erkâna göre tövbe edilirse bu durumda tövbe insana öylesine etki eder ki insanın can ve ruhundan günahın tüm etki ve tesirini silip atar. Bir hadiste İmam Bakır şöyle buyuruyor: İşlediği günahtan dolayı tövbe eden kimse o günahı hiç işlememiş gibidir. Günah işlemeye devam ettiği halde istiğfar eden kimse alay eden kimse gibidir Usul-u Kâfi c. 2 Tövbe babı hadis: Usul-u Kâfi c. 2 Tövbe babı hadis: 10

39 Hayat Pınarı 39 Tahrim Suresi Ayetler TERCÜME 9- Ey Peygamber! Kâfirlere ve münafıklara karşı cihat et, onlara karşı sert davran. Onların varacağı yer cehennemdir. Ne kötü varılacak yerdir orası! 10- Allah, inkâr edenlere, Nuh'un karısı ile Lut'un karısını misal verdi. Bu ikisi, kullarımızdan iki salih kişinin nikâhları altında iken onlara hainlik ettiler. Kocaları Allah'tan gelen hiçbir şeyi onlardan savamadı. Onlara: Haydi, ateşe girenlerle beraber siz de girin! denildi. 11- Allah, iman edenlere ise, Firavunun karısını örnek gösterdi. Hani o, Rabbim! Bana katında, cennette bir ev yap. Beni Firavundan ve onun yaptığı işlerden koru ve beni zalimler topluluğundan kurtar! demişti. 12- Allah, bir de iffetini sapasağlam koruyan ve bizim de kendisine ruhumuzdan üflediğimiz, Rabbinin kelimelerini ve kitaplarını doğrulayan İmran kızı Meryem i de örnek gösterdi. O itaat edenlerdendi.

40 40 Tahrim Suresi nin Tefsiri TEFSİR Mümin ve Kâfir Kadınlardan Örnekler Münafıklar peygamber evindeki sırların ifşa edilmesinden, yukarıdaki ayetlerde de işaret edilen peygamberin eşleri arasındaki çekişmeler ve ihtilaflardan dolayı oldukça mutlu idiler. Hatta yer yer bu konuyla ilgili olarak çeşitli söylentiler de çıkarmaktaydılar. Belki de bu münasebetten dolayı bahsimize konu ilk ayette onlara karşı sert davranmak emredilmektedir. Şöyle buyuruyor: Ey Peygamber! Kâfirlere ve münafıklara karşı cihat et, onlara karşı sert davran. Onların varacağı yer cehennemdir. Ne kötü varılacak yerdir orası! Kâfirler hakkında belirtilen bu cihadın silahlı yahut silahsız olması ihtimali mevcuttur. Ancak münafıklar hakkındaki cihat söylemi kesinlikle silahsız cihattır. Zira hiçbir tarih kaynağında peygamberin münafıklara karşı silahlı cihada giriştiği kaydedilmemiştir. Bu nedenle Hz. İmam Sadık tan nakledilen bir hadiste şöyle okuyoruz: Allah resulü asla hiçbir münafıkla savaşmadı. Bilakis sürekli olarak onların kalbini kazanmaya çalışıyordu. 21 Bu esasa göre onlara karşı cihat onları azarlamak, serzenişte bulunmak, tehdit etmek, korkutmak ve rezil etmekten ibarettir. Bazen de onların kalbini kazanmak da cihat sayılmaktadır. Zira cihat oldukça geniş kapsamlı bir anlama sahiptir. Her türlü çaba ve gayrete de cihat adı verilmektedir. Onlara karşı sert davran tabiri de sert konuşmak, onları ifşa etmek, tehdit vb. anlamlara işaret etmektedir. İslam ın en azılı düşmanları olmalarına rağmen münafıklara karşı takınılan bu özel durum onların görünüm itibariyle İslam ı kabul 21- Mecme ul Beyan c. 10 s. 319

41 Hayat Pınarı 41 etmiş olmaları ve Müslümanlarla iç içe yaşıyor olmalarından dolayı idi. Bu nedenle bir kâfire karşı takınılan tavrın aynısını onlara karşı takınmak mümkün değildi. Elbette bu, onların ellerine silah almamaları durumunda geçerlidir. Eğer ellerine silah almış olsalardı kesinlikle misliyle karşılık verilirdi. Zira bu durumda muharip yani düşman ve savaşan adını almış olurlardı. Gerçi bu durum Hz. Peygamberin döneminde vuku bulmadı ancak İmam Ali nin hilafeti döneminde ve O münafıklarla silahlı olarak mücadele etti. Bazıları yukarıdaki ayette onlara karşı cihat et emrinin şeri hukukun onlar hakkında icra edilmesi anlamını taşıdığını söylemişlerdir. Zira şeri haddin uygulandığı kimselerin çoğunluğunu münafıklar oluşturmaktaydılar. Ancak bu tefsiri ve şeri hadlerin çoğunlukla onlara uygulandığını teyit edecek hiçbir delil söz konusu değildir. Unutulmamalıdır ki aynı ayet hiçbir kelime eksik veya fazla olmadan Tövbe suresi yetmiş üçüncü ayette de geçmiştir. Daha sonra bir kez daha peygamberin eşlerinin hadisesine geri dönmektedir. Pratik ve ameli bir ders almaları için onlara iki büyük peygamberin eşleri olan iki takvasız kadını ve iki mümin ve fedakâr kadını örnek vermektedir. Onlardan biri tarihin en despot şahsın mümin eşi idi. Önce şöyle buyuruyor: Allah, inkâr edenlere, Nuh'un karısı ile Lut'un karısını misal verdi. Bu ikisi, kullarımızdan iki salih kişinin nikâhları altında iken onlara hainlik ettiler. Kocaları Allah'tan gelen hiçbir şeyi onlardan savamadı. Onlara: Haydi, ateşe girenlerle beraber siz de girin! denildi. Bu yolla peygamberin sırrını ifşa eden ve ona eziyet eden iki eşini ikaz etmektedir ki sadece peygambere eş olmak sizi azaptan kurta-

42 42 Tahrim Suresi nin Tefsiri racaktır gibi bir zanna kapılmayın. Hz. Nuh ve Hz. Lut un eşlerinin yaptıkları ihanet neticesinde nübüvvet ve vahiy hanedanı ile olan ilişkileri kesildi ve ilahi azaba uğradılar. Üstü kapalı olarak da tüm müminlere bir ikazdır bu. Allah'ın velileri ile olan bağlantılarının günah ve isyan etmeleri durumunda onları kurtaracağı vehmine kapılmamalıdırlar. Bazı müfessirler Hz. Nuh un eşin adının Valihe ve Hz. Lut un eşinin isminin de Valie olduğunu söylemişlerdir. 22 Bazı müfessirler ise tam tersi olduğu kanaatindedir. Yani Hz. Nuh un eşin adının Valie ve Hz. Lut un eşinin isminin de Valihe yahut Vahile olduğunu söylemişlerdir. 23 Sonuç olarak bu iki kadın bu iki büyük peygambere ihanet ettiler. Ancak unutulmamalıdır ki bu ikisinin ihaneti iffet ile alakalı bir ihanet değildi. Zira hiçbir zaman hiçbir peygamberin eşi iffetsizlik etmemiştir. Nitekim Hz. Peygamberden bu konuyla ilgili olarak açık bir hadis nakledilmiştir şöyle ki: Hiçbir peygamber eşi iffete aykırı bir amel yapmamıştır. 24 Hz. Lut un eşinin ihaneti peygamberin düşmanları ile işbirliği yapmasıydı. Evin sırrını düşmanlara ulaştırıyordu. Hz. Nuh un eşi de aynı idi. Rağib Müfredat adlı eserinde şöyle söylüyor: İhanet ve nifak bir ve aynı şeydir. Bir tek fark vardır o da şu ki ihanet söz ve emanetin karşılığında ifade edilmektedir. Nifak ise dini konularda kullanılır. Peygamberin sırrının ifşa edilmesi hadisesi de göz önüne alınacak olursa bu ayette geçen ihanetin de aynı şey olması ihtimali daha münasiptir. 22- Tefsir-i Kurtubi c. 10 s Ruh ul Meani c. 28 s Durr ul Mensur c. 6 s. 245

43 Hayat Pınarı 43 Her halükarda Hz. Peygamber gibi bir şahsiyetle ilişkileri olması hasebiyle (kötü amel sahibi dahi olsalar) sadece ilişkileri nedeniyle kurtulacaklarını sanan ve buna ümit besleyenlerin hata yaptığını açıkça ifade etmektedir. Hiç kimse bu yolla kendisine bir dokunulmazlık varsaymamalıdır. Zira ayetin sonunda şöyle buyurmaktadır: Onlara: Haydi, ateşe girenlerle beraber siz de girin! denildi. Yani sizinle diğerleri arasında bu anlamda hiçbir fark yoktur. Daha sonra iman sahipleri için iki örnek daha zikrederek şöyle buyurmaktadır: Allah, iman edenlere ise, Firavunun karısını örnek gösterdi. Hani o, Rabbim! Bana katında, cennette bir ev yap. Beni Firavundan ve onun yaptığı işlerden koru ve beni zalimler topluluğundan kurtar! demişti. Meşhur olan görüşe göre Firavunun eşinin adı Asiye ve babasının adı da Mezahim dir. Dediklerine göre Hz. Musa nın sihirbazlar karşısındaki mucizesini görür görmez kalbinin derinliklerinde iman ışığı yandı ve o anda iman etti. Sürekli olarak imanını saklıyordu. Ancak Allah a olan iman ve aşk sürekli olarak gizlenebilecek bir şey değildir. Firavun onun bu imanından haberdar olunca defalarca bundan men etti. Israrla Musa nın dini ve Allah tan dönmesini istiyordu. Ancak bu kadın tam bir kararlılıkla hiçbir zaman Firavunun bu isteğine karşı koydu. Sonunda Firavun onun el ve ayaklarının çivilenmesini ve kızgın güneşin altında bekletilmesini emretti. Öyle de yaptılar. Sinesinin üzerine de büyükçe bir taş koydular. Ömrünün son anlarını yaşarken şöyle dua ediyordu: Rabbim! Bana katında, cennette bir ev yap. Beni Firavundan ve onun yaptığı işlerden koru ve beni zalimler topluluğundan kurtar! Allah da bu mümin, temiz ve fedakâr kadının

44 44 Tahrim Suresi nin Tefsiri duasına icabet etti. Onu cennet kadınlarının en üstünlerinden olan Hz. Meryem in yanına koydu. Nitekim mevzu bahis olan ayette onun yanına yerleştirilmiştir. Hz. Peygamberden nakledilen bir hadiste şöyle geçmektedir: Cennet kadınlarının en üstünleri dört bayandır. Huveyled kızı Hatice, Muhammed kızı Fatıma, İmran kızı Meryem ve Mezahim kızı Asiye. 25 Bundan daha ilginci ise Firavunun eşinin bu sözüyle Firavunun sarayını tahkir etmesidir. Onun sarayı Allah ın rahmet civarındaki bir evin yanında bir hiçtir. Musa gibi bir çobandan dolayı kraliçelikten doğan bu kadar imkân ve olanakları elinin tersiyle geri çevirme diye nasihatte bulunanlara şöyle söyledi: Beni Firavundan ve onun yaptığı işlerden koru. Bu sözüyle onlara karşı olan tavrını açık ve net bir şekilde ortaya koyarak hem Firavundan hem de onun işlediği cinayet ve zulümlerden duyduğu rahatsızlığı ilan etti. Beni zalimler topluluğundan kurtar! cümlesiyle bu zulüm ve haksızlıklara bir şekilde bulaşmış olan çevreyi de deşifre etmektedir. Bununla birlikte onlarla aynı renkte olmadığını de açıkça ifade etmiş oluyor. Marifet ve fedakârlık sahibi bu kadın ömrünün son anlarında söylediği bu üç cümle kadar da dakik ve hesaplı. Bu cümleler iman sahibi tüm bayan ve erkekler için ilham kaynağı olabilir. Öylesine cümlelerdir ki çevre baskısı, eş baskısı vb. gibi insanı Allah ın itaati ve takvadan uzaklaştıran bahaneleri bir çırpıda silip atmaktadır. Hiç şüphesiz Firavunun sahip olduğu yaşantı benzeri bir yaşantı kimsenin elinde yoktur. Bununla birlikte Firavunun yaptırdığı işkenceden de daha şiddetli bir işkence söz konusu olamaz. Ama ne bu lüks yaşantı ne de baskı ve işkenceler bu mümin kadını dize getiremedi. Allah yolunda her türlü işkence ve baskıya göğüs gerdi ve netice olarak habibine canını teslim etti. 25- Durr ul Mensur c. 6 s. 246

45 Hayat Pınarı 45 Allah'tan kendisi için kendi katında bir ev yapmasını istiyor. Burada dikkat edilmesi gereken husus ise şudur bu taleple cennetin cismani boyutunu da dile getirmektedir. Bunun yanı sıra Allah katında oluş ise ruhani boyuttur. Her iki boyutu da kısa bir cümlede dile getirmiştir. Daha sonra iman sahipleri için örnek olacak ikinci bayana işaret ederek şöyle buyuruyor: Allah, bir de iffetini sapasağlam koruyan ve bizim de kendisine ruhumuzdan üflediğimiz, Rabbinin kelimelerini ve kitaplarını doğrulayan İmran kızı Meryem i de örnek gösterdi. O itaat edenlerdendi. O, Allah'ın emriyle eşi olmadan Allah'ın ulul azim peygamberlerinden olan bir evlat dünyaya getirdi. İman açısından en üst seviyede idi. Bütün semavi kitaplara iman etmiş ve Allah'ın emir ve yasaklarına imanı vardı. Amel açısından ise sürekli olarak Allah'ın emrine itaat ederdi. Gözü kulağı Allah'ın emrinin ne olacağında idi ve bu yolda her türlü fedakârlığı yapmaya hazırdı. Ayette geçen Allah'ın kelimeleri ve kitapları tabirleri arasındaki fark şu olabilir: Kitaplardan kasıt nazil edilmiş tüm semavi kitaplardır. Kelimelerden kasıt ise Allah'ın vahiy olarak indirdiği ancak semavi kitap şeklinde olmayan sözlerdir. Hz. Meryem bu kelimeler ve kitaplara öylesine iman etmişti ki Maide suresi 75. Ayette kendisinden Sıddıka (çok tasdik eden) olarak bahsedilmiştir. Kuran ayetlerinin muhtelif yerlerinde bu iman sahibi, yüce makam sahibi bayanın şahsiyeti hususunda birçok konu dile getirilmiştir. Bunların büyük bir bölümü kendi ismi ile adlandırılan Meryem suresinde geçmektedir. Kuran bu tür tabirleriyle Hz. Meryem hakkında bir grup cani ve