Evaluation of Teaching Practice Course According to Opinions of Teacher Candidates

Transkript

1 Evaluation of Teaching Practice Course According to Opinions of Teacher Candidates Rüçhan Özkılıç * Asude Bilgin ** Hülya Kartal *** ABSTRACT: The purpose of this study was to specify the opinions of teacher candidates who are in the department of Primary School Teaching about the course of teaching practice. Around this general purpose it was asked the opinions of teacher candidates about the evaluation of themselves, practice teachers and the instructors in terms of instructional process in teaching practice course. The sample of the study was totally 146 fourth grade teacher candidates from the department of primary school teaching. The data was obtained by means of an instrument that was developed by the researchers. The analysis of the data was actualized with percentile and frequency calculations. The most important result of the study pointed out that the teacher candidates were perceived themselves as sufficient and well in many aspects of instructional process. Similarly, it was determined that the scoring of teacher candidates as under achievers were very low by the instructors and practice teachers. According to another finding, teacher candidates found themselves as not sufficient in dealing with individual differences of the students and using mother language efficiently. Key words: Teaching practice, teacher candidates, primary school teaching SUMMARY Purpose and Significance: In every field of life it is possible to talk about the importance of practice for increasing the efficiency of what is learned. During their education teacher candidates study on three main fields: field knowledge, professional teaching knowledge and general culture. Through this education they improve their knowledge, skills, attitudes and values about teaching. In the teaching practice course they combine these and use them for getting a more qualified level. For this purpose of the Project of YOK/World Bank for Improving National Education; teaching practice course is accommodated as revised and defined in the programs of all departments of educational faculties in the 8th. term. The aim of this study was to specify the opinions of teacher candidates who are in the department of primary school teaching about the course of teaching practice. Around this general purpose it was asked the opinions of teacher candidates about the evaluation of themselves, practice teachers and the instructors in terms of instructional process in teaching practice course. By means of this it was targeted to determine the breakdowns related to the course of teaching practice. It was thought that the results can be used either for improvement of the course or for improvement of the relations of parties who carry this course together as the faculty and the school. Methods: The research group of this descriptive study was totally 146 teacher candidates from the department of primary school teaching. The data was obtained by means of an instrument that was developed by the researchers in the reference of the related literature and the problems related to the teaching practice. The application of the instrument was realized by the researchers themselves in the last week of spring semester by paper and pencil. Chronbach Alpha reliability coefficient of the instrument was calculated as.76. The analysis of the data was actualized by using percentile and frequency calculations. * Yard. Doç. Dr. Uluda Üniversitesi Eitim Fakültesi, ruchan@uludag.edu.tr ** Doç. Dr. Uluda Üniversitesi Eitim Fakültesi, asudebilgin@uludag.edu.tr *** Ör.Gör.Dr. Uluda Üniversitesi Eitim Fakültesi, hkartal@uludag.edu.tr 726

2 Results: According to the opinions of teacher candidates, they perceived themselves as sufficient about giving clear and understandable instructions (82.2 %), giving feedback (78.1 %) and sensitivity to the academic and learning needs of the students (78.1 %). Among the participants of the study nobody found themselves as insufficient about the approval of the content, sensitivity to the academic and learning needs of the students, knowledge and skills about the usage of instructional methods, previous learning in the courses School Practice I and II, organization of group activities, ability to guide the students toward thinking, ability to motivate students toward learning, ability to give clear and understandable instructions and ability to organize activities that the students interact with each other students and teacher. On the other hand, it was determined that teacher candidates find themselves as insufficient related to deal with individual differences of the students and to use mother language efficiently. Most of the participant teacher candidates (63 %) perceived themselves as sufficient in terms of instructional duties. Also, 65.8 % of teacher candidates stated that they use most of the time for the instruction and 31.5 % of the divide the time equally between providing discipline and instruction. Additionally, teacher candidates pointed out that they are evaluated as successful by the instructors and practice teachers. According to the opinions of teacher candidates, they are supported by the instructors (69.9 %) and practice teachers (54.8 %). Also, 53.5 % and 45.2 % of them stated that they got sufficient knowledge from the instructors and practice teachers respectively. Lastly, 54.8 % of the participant teacher candidates found the practice courses that are actualized by instructors as sufficient, 42.5 % of them evaluate the communication with practice teachers as sufficient and 21.9 % of them found the guidance of the school administrator as sufficient. Discussion and Conclusions: As a conclusion, it is possible to say spending more time in practice schools does not mean the experiences in these schools are always positive for teacher candidates. Therefore, the important thing is to provide them opportunities that make contributions to their professional development. The most important result of the study pointed out that the teacher students perceived themselves as sufficient and well in many aspects of instructional process. Similarly, it was determined that the scoring of teacher candidates as under achievers were very low by the instructors and practice teachers. According to another finding, teacher candidates find themselves as not sufficient related to deal with individual differences of the students and to use mother language efficiently. In the light of these results, it was thought that the opinions of teacher candidates related to themselves, instructors and practice teachers show similarities. And also, prerequisite courses of teaching practice course that take place in the teacher education programs must be reconsidered. 727

3 Öretmenlik Uygulamalası Dersinin Öretmen Adaylarının Görülerine Göre Deerlendirilmesi Rüçhan Özkılıç * Asude Bilgin ** Hülya Kartal *** ÖZ: Bu aratırmanın amacı, sınıf öretmenlii anabilim dalında örenim gören son sınıftaki öretmen adaylarının öretmenlik uygulaması dersine ilikin görülerinin belirlenmesidir. Bu amaç dorultusunda öretmen adaylarının öretmenlik uygulaması dersinde yer alan öretim süreçleri açısından kendilerini ve öretmenlik uygulaması dersinden sorumlu öretim elemanları ile uygulama öretmenlerini nasıl deerlendirdiklerine ilikin görüleri saptanmıtır. Çalımanın aratırma grubunu sınıf öretmenlii anabilim dalının son sınıfında örenim gören 146 öretmen adayı oluturmaktadır. Veriler aratırmacılar tarafından gelitirilen bir bilgi toplama formu aracılııyla elde edilmitir. Verilerin analizinde maddelerin her biri için yüzde ve frekans hesaplanmıtır. Bulguların iaret ettii en önemli sonuç, öretmen adaylarının öretim ile ilgili birçok durumda kendilerini yeterli olarak deerlendirmeleridir. Benzer ekilde, uygulama öretmenleri ve öretim elemanlarının öretmen adaylarını bu dersle ilgili olarak baarısız bulma oranının oldukça düük olduu belirlenmitir. Ayrıca öretmen adayları örencilerin bireysel farklılıkları ile ilgilenme ve ana dillerini etkin kullanma konularında kendilerini yetersiz bulmaktadırlar. Anahtar Sözcükler: Öretmenlik uygulaması, öretmen adayları, sınıf öretmenlii. GR Eitimin her alanında olduu gibi öretmen eitimi programları da Kaliteyi nasıl yükseltebiliriz? sorusuyla karı karıyadır. nsanın geliiminde birinci dereceden yardımcı olacak bireyleri yetitirmekle yükümlü bu programların nitelii kukusuz toplumsal beklentileri de karılayacak biçimde sürekli gözden geçirilmek ve iyiletirilmek zorundadır. yi bir öretmenin öretim yöntemlerini etkili kullanma, olumlu kiilik özellikleri ile model olma, alanında yeterli olma, iyi bir sınıf ortamı oluturma ve doru kararlar verebilme becerilerini kazanabilmesi nitelikli bir eitimden geçmesine balıdır (Akyıldız, 1995:40). Öretmen eitimi, alan bilgisi, genel kültür ve öretmenlik meslek bilgisi olmak üzere üç boyutta ele alınmaktadır. Öretmen adayı elde ettii genel kültür ile çaa ayak uyduracak, olayları yorumlama ve problemleri çözmede daha etkin davranılar sergileyecek; alan bilgisi ile öretimini yaptıı alana ilikin bilgi, beceri, tutum ve deerleri örencilerine benimsetecek; öretmenlik meslek bilgisi ile de sorumlu olduu alanın öretimini en iyi biçimde gerçekletirecektir (Küçükahmet, 2002: 9). Küçükahmet e göre (2002:6) öretmen olacak kii kime, niçin, nerede ve nasıl öretecektir sorularının yanıtını öretmenlik meslek bilgisi dersleri ile edinecektir. Bu dersler içerisinde yer alan öretmenlik uygulaması dersi öretmen adaylarının edindii teorik bilgileri kullanabilme becerisini sergileyebilecei derslerden birisidir. King (2006) nitelikli öretmenlik uygulamasının iyi bir öretmenlik uygulamasının fakülte-okul ibirliini güçlendireceini, örenciler arasındaki ibirliini arttıracaını, etkin örenmeyi gelitireceini, geribildirim salayacaını, zamanında i yapma becerisi kazandıracaını, beklentileri yükselteceini ve örencilerin farklı örenme yollarını görmelerini salayacaını öne sürmütür. Bunun yanı sıra, Clift ve Warner (1986) öretmen yetitirme programlarında yer alan uygulamaların saladıkları yararları söyle sıralamaktadır: * Yard. Doç. Dr. Uluda Üniversitesi Eitim Fakültesi, ruchan@uludag.edu.tr ** Doç. Dr. Uluda Üniversitesi Eitim Fakültesi, asudebilgin@uludag.edu.tr *** Ör.Gör.Dr. Uluda Üniversitesi Eitim Fakültesi, hkartal@uludag.edu.tr 728

4 Eitim konularının yansıması için zaman ve kaynak salar. Örenme ve öretme sürecine çoklu bakı açısı salar. Okulun yapısı ve amaçlarının anlaılması için zemin oluturur. Örenme ve öretme ile ilgili aratırmalar yapılmasını salar. Ülkemizde öretmen yetitirme programlarındaki uygulamalara ilikin yetersizlikler Milli Eitim Bakanlıınca Haziran 1995 tarihinde yapılan Öretmen Yetitirme Koordinasyon ve birlii Toplantısı nda dile getirilmi ve uygulama okulu öretmenleri ile fakülte öretim elemanlarının öretmenlik uygulaması konusunda gerekli hizmet içi eitimden geçmediine dikkat çekilerek bunun gereklilii vurgulanmıtır (Sıdal, 1996). Bu gereklilikten hareketle, Yüksek Öretim Kurulu tarafından yılları arasında yürütülen YÖK/Dünya Bankası Milli Eitimi Gelitirme Projesi çerçevesinde öretmen yetitirme programlarında yapılan bir düzenleme ile öretim yılından itibaren eitim fakültelerinde yeterlie dayalı öretmen eitimi modeli uygulamaya konulmutur (YÖK, 1999). Yeni öretmen yetitirme programında kuram ve uygulama aırlıklı dersler dengeli biçimde daıtılmı, buna balı olarak öretmen adaylarının ilk ve ortaöretim düzeyinde yaptıkları okul uygulamalarının süresi uzatılmı ve içerii açıkça tanımlanmıtır (Topkaya & Yalın, 2006). Fakülte-okul ibirlii ile gerçeklemesi öngörülen öretmenlik meslei ile ilgili uygulamaların genel amacı; öretmen adaylarına alan kültürü, genel kültür ve meslek bilgisi derslerinde kazandıkları bilgi, beceri, tutum, deer ve alıkanlıkları mesleki ortamda etkili ve verimli olarak kullanma olanaı salayarak, onların bireysel ve mesleki geliimlerine katkıda bulunmaktır (Hacıolu & Alkan, 1995). Gökçe ve Demirhan a göre (2005) öretmen yetitirme programlarındaki okul uygulamalarının en önemli ilevi, öretmenlik mesleinin tanıtılması ve bu dorultuda katılımcı ibirlii ile okullarda görevli olan uygulama öretmenlerinin öretmen adaylarının mesleki geliimine katkıda bulunabilmesidir. Yeniden yapılandırılan öretmen eitimi programında sekizinci yarıyılda yer alan Öretmenlik Uygulaması dersi kuramsal bilgilerin uygulamaya dönümesini salayan önemli bir derstir. Bu ders öretmen adayının uygulama okulunda deiik sınıflarda öretmenlik yaparak öretmenlik yeterliliklerini gelitirebilme, alanının ders programını anlayabilme, ders kitaplarını deerlendirebilme, ölçme ve deerlendirme yapabilme, uygulama sırasında kazanmı olduu deneyimleri arkadaları ve uygulama öretim elemanı ile paylamasını amaçlamaktadır (YÖK, 1998). Bu derste öretmen adaylarının uygulama okullarında uygulamadan sorumlu öretmenlerin gözetiminde altı saatlik okul gününün en az üç saatinde uygulama yapması, dier zamanlarda ise gözlem yapması beklenmektedir. Fakültedeki iki saatlik derste de uygulama okullarındaki ders sunumları ile ilgili tartıma ve deerlendirmelerin yapıldıı bir örenme ortamı oluturulması öngörülmektedir. Bu ders ile ilgili olarak ülkemizde ve yurt dıında yapılan aratırmalar incelendiinde bunların bir kısmında öretmen adayı, uygulama öretmeni ve uygulama öretim elemanı arasındaki ibirliine dikkat çekilirken dier bir kısmında ise dersin öretmen adayına kazandırdıkları üzerine odaklandıı görülmütür. Örnein; Kiraz (2002) ın gerçekletirdii aratırmada, öretmen adaylarının öretmenlik uygulaması sırasında derslerinin planlanması, sınıf yönetimi, öretim modeli ve materyal seçimi konularında uygulama öretmenlerinden yeterince rehberlik alamadıklarına iaret edilmektedir. Özbek ve Aytekin (2003) tarafından yapılan ve benzer bulguların elde edildii bir baka çalımada, öretmen adaylarının uygulama okulu öretmenleri ile daha etkili iletiim kurmak istedikleri, daha çok yardım talep ettikleri ve dersleri birlikte yürütmek gibi beklentilerinin olduu belirtilmitir. Azar (2003) ın gerçekletirdii aratırmanın bulguları, tarafların (fakülte öretim elemanı, uygulama öretmenleri ve öretmen adayları) tümünün okul deneyimi ve öretmenlik uygulaması derslerinin yararlılıına katılmakta olduklarını ortaya koymaktadır. Ancak bu derslerin daha salıklı yapılması için tarafların daha fazla egüdümlü çalımalarının zorunlu olduu ve bunun için bu konularla ilgili bir hizmet içi eitim ya da seminer düzenlenmesinin yararlı olacaı elde edilen bulgular arasındadır. Çalımaya katılan öretmen adayları, fakülte öretim elemanlarından yeterli ilgi görmediklerini ve onlar tarafından yeterince gözlemlenip deerlendirilmediklerini bildirmilerdir. Yine öretmen adayları, öretim elemanlarının hazırladıkları dosyayı incelemede gerekli özeni göstermediklerini 729

5 vurgulamaktadır. Bunların yanı sıra adaylar uygulama öretmenlerinin özenli seçilmediini, daha çok okul müdürüne yakın kiilerin görev aldıklarını belirtmilerdir. Uygulama öretmenleri de fakültedeki öretim elemanları tarafından yeterince aydınlatılmadıklarını ifade etmilerdir. Gökçe ve Demirhan (2005) ın gerçekletirdikleri aratırmanın bulgularına göre; öretmen adayı, uygulama öretmeni ve öretim elemanı arasındaki ibirliinin yeterli düzeyde olmadıı, uygulama öretmenlerinin ders materyalleri gelitirilmesi sürecinde yeterince destek olmadıkları ve uygulama öretmenleri ile öretmen adaylarının görüleri arasında uygulama öretmenleri lehine anlamlı bir farklılık olduu saptanmıtır. Uygulama öretmenlerinin üstelendikleri görev ve sorumluluklar açısından kendilerini daha olumlu deerlendirdikleri gözlenmitir Dallmer (2004) de, öretmen eitiminde yer alan uygulamaların baarılı olmasının taraflar arasında öngörüldüü gibi gerçek bir ibirlii salanmasına balı olduuna dikkat çekmitir. Ona göre, uygulama öretmenleri, öretim elemanları ve örenciler arasında paylaılan deneyimler ve yapılan eletiriler deiimi destekleyecektir. Karamustafaolu ve Akdeniz (2002) ise öretmen adaylarının hizmet öncesi programda kazanması gereken davranıları uygulama okullarında ne kadar yansıtabildiklerini aratırmılardır. Bu amaçla fizik öretmenlii programındaki öretmenlik uygulaması dersini alan sekiz öretmen adayı ve üç uygulama öretmeni gözlemlenmi ve yarı-yapılandırılmı mülakat ile görü ve deerlendirmeleri tespit edilmitir. Verilere göre öretmen adaylarının model benzetme, laboratuardan yararlanma, basit araç gereç gelitirme, bir öretim dokümanı seçip deerlendirme gibi davranıları uygulama sürecine yansıtabilme olanaı yakalayamadıkları görülmütür. iman ve Acat (2003) tarafından gerçekletirilen bir baka aratırmada öretmenlik uygulaması çalımaları öretmen adaylarının öretmenlik meslei ile ilgili algılarını anlamlı ölçüde farklılatırdıı sonucuna ulaılmıtır. Hascher, Cocard ve Moser (2004) öretmen adaylarından ve uygulama öretmenlerinden adayların uygulama derslerindeki mesleki geliimlerini deerlendirmelerini istemitir. Taraflar deerlendirmeleri derse hazırlık, dersin planlanması, öretimi ve deerlendirilmesi boyutlarında gerçekletirmilerdir. Öretmen adaylarının ve uygulama öretmenlerinin deerlendirmelerine göre aday öretmenlerin örenmelerinde artı ve gelime kaydettikleri belirlenmitir. Ancak uygulama öretmenleri aratırmanın tüm boyutlarında öretmen adaylarının bildirdiinden anlamlı olarak daha fazla gelime olduunu belirtmilerdir. Ayrıca öretmen adaylarının uygulama dersinden önce ve sonra örencilere karı olan tutumları ölçüldüünde, uygulama dersinden sonra daha olumlu tutum sergiledikleri gözlenmitir. Bu bulguların adayların mesleki gelimelerini destekler nitelikte olduu belirtilmitir. Yukarıdaki paragraflarda öretmen yetitirme programlarında yer alan uygulama derslerinin ilevleri açıklanmaya çalıılmıtır. Görüldüü gibi eitim fakültelerinin yetitirdii tüm öretmen adayları için bu ders oldukça yararlı ve vazgeçilemeyecek kazanımlar salamaktadır. Fakültelerin en fazla örenci alınan ve atanma konusunda en çok açık bulunan alanın sınıf öretmenlii olduu bilinmektedir. Sınıf öretmenlii bölümünden mezun olanlar eitim fakültelerinde örenim gören dier öretmen adaylarına kıyasla meslek yaamları boyunca küçük sınıflardaki (1-5. sınıfa kadar) örenciler ile daha uzun süreli birlikte olmaktadırlar. Hem örencilerin ya özellikleri hem de uygulanmakta olan yeni ilköretim programlarının bir gerei olarak sınıf öretmenlerinin sahip oldukları bilgi birikiminden çok öretmenlik becerileri ön plana çıkmaktadır. Öretmen yetitirme programlarında yer alan öretmenlik meslek bilgisi dersleri ile teorik bilgiler edinen adaylar bu bilgileri ancak uygulama dersleri ile yaama geçirme fırsatı bulurlar. Yapılan bu aratırma ile de dersin gelitirilmesine ve ilgili taraflar arasındaki ibirliinin güçlendirilmesine olanak salayacaı düüncesiyle sınıf öretmenlii öretmen adaylarının öretmenlik uygulaması dersine yönelik görüleri belirlenmeye çalıılmıtır. Amaç Bu aratırmanın amacı sınıf öretmenlii anabilim dalının son sınıfında örenim gören öretmen adaylarının öretmenlik uygulaması dersinde kendilerini, öretim elemanını ve uygulama öretmenlerini nasıl deerlendirdiklerine ilikin görülerini belirlemektir. Bu amaç dorultusunda aaıdaki sorulara yanıt aranmıtır; 730

6 1. Öretmen adayları öretmenlik uygulaması dersinde yer alan öretim süreçleri açısından kendilerini nasıl deerlendirmektedirler? 2. Öretmen adayları öretmenlik uygulaması dersinden sorumlu öretim elemanlarını ve uygulama öretmenlerini nasıl deerlendirmektedirler? YÖNTEM Aratırmanın bu bölümünde, aratırma modeli, aratırma grubu, veri toplama aracı, verilerin toplanması ve verilerin analizine ilikin açıklamalara yer verilmitir. Aratırma Modeli: lköretim Bölümüne balı Sınıf Öretmenlii Anabilim dalında örenim gören son sınıftaki öretmen adaylarının öretmenlik uygulaması dersinde kendilerini, öretim elemanını ve uygulama öretmenlerini deerlendirmelerine ilikin görülerini belirlemek amacıyla yapılan bu çalıma betimsel türde bir aratırmadır. Aratırma Grubu: öretim yılında Uluda Üniversitesi Eitim Fakültesi lköretim Bölümü ne balı Sınıf Öretmenlii Anabilim Dalı nda son sınıfta örenim gören ve öretmenlik uygulaması dersini alan öretmen adaylarının sayısı 193 tür. Aratırmanın çalıma grubunu ise bu örenciler arasından gönüllü olarak aratırmaya katılan 146 örenci (106 kız ve 40 erkek) oluturmutur. Sınırlılıklar: Aratırma veri kaynaı açısından öretmen adaylarının görüleri ve bilgi toplama formundan elde edilen bilgiler ile sınırlıdır. Veri Toplama Aracı ve Verilerin Toplanması: Aratırma verileri, aratırmacılar tarafından ilgili alan yazın göz önünde bulundurularak ve uygulamalar sırasında gerçekletirilen etkinlikler düünülerek hazırlanan bilgi toplama formuyla elde edilmitir. Hazırlanan formun eitim bilimleri bölümünde görevli 3 öretim üyesi tarafından incelenmesi istenmi ve elde edilen dönütler dorultusunda düzeltildikten sonra uygulamaya konulmutur. Bilgi toplama formu öretmen adaylarına bahar yarıyılının son haftasında uygulanmıtır. Bilgi formu, adayların dersle ilgili öretim durumlarına, dersteki performanslarına, zamanı kullanmalarına, dersle ilgili desteklenmelerine ve bilgilendirilmelerine ilikin ifade ve soruları içermektedir. Bilgi formunda yer alan, öretim süreçleri açısından adayların kendilerini deerlendirmelerine ilikin Tablo 1 de yer alan 17 madde için Chronbach Alfa güvenirlik katsayısı.76 olarak hesaplanmıtır. Adaylar bu maddelere ilikin görülerini yeterli, kısmen yeterli ve yetersiz olarak belirtmilerdir. Verilerin Analizi: Veri girii sırasında tüm maddelerin iaretlendii formlar deerlendirilmeye alınmıtır. Öretmenlik uygulaması dersine ilikin öretmen adaylarından toplanan verilerin analizi maddelerin her biri için yüzde ve frekanslar hesaplanarak yapılmıtır. BULGULAR VE YORUM Çalımanın bu bölümünde, elde edilen bulgular, alt amaçlar dorultusunda iki balık altında sunulmutur. Öretmen Adaylarının Öretmenlik Uygulaması Dersine Yönelik Kendilerini Deerlendirmeleri Öretmen adayları öretmenlik uygulaması dersinde yer alan öretim süreçleri açısından kendilerini nasıl deerlendirdikleri Tablo 1 de verilmitir. 731

7 Tablo 1. Öretmen adaylarının Öretmenlik Uygulaması Dersinde Karılatıkları Öretim Durumları Açısından Kendilerini Deerlendirmeleri Maddeler (n=146) Yeterli Kısmen yeterli Yetersiz f % f % f % Öretmekle yükümlü olduunuz konu alanlarının içerii hakkındaki bilginiz Dersinizin içeriinin doruluu hakkında karar verme beceriniz Örettiiniz ders için uygun materyal ve kaynak seçme beceriniz Örencilerinizin akademik becerileri ve örenme ihtiyaçlarına yönelik duyarlılıınız Öretim teknikleri hakkındaki bilginiz ve onları derste kullanma düzeyiniz Dersleri öretim için uygun bir ekilde planlama beceriniz Önceki okul deneyimi I ve II uygulamalarında örendikleriniz Örenme için grup etkinliklerini organize etme beceriniz Etkinlikleri derse yayma beceriniz Örenme için uygun öretim amaçları gelitirme beceriniz Örenmede örenciyi düünmeye yönlendirme beceriniz Örencilerinizin örenmedeki ilerlemelerini deerlendirmek için test hazırlama beceriniz Örencilerinizin bireysel farklılıklarıyla ilgilenme beceriniz Öretimde anadilinizi kullanmadaki yeterliliiniz Örencileri örenmeye yönelik güdüleme beceriniz Örencilerin düzeylerine göre ödevler verme beceriniz Örencilerin sizinle ve arkadaları ile etkileimde bulunabilecekleri etkinlikler düzenleme beceriniz Tablo 1 de görüldüü gibi, öretmen adaylarının kendilerini en yeterli gördükleri ifadelerin baında güdüleme becerisi (%78,1), örencilerin akademik becerileri ve örenme ihtiyaçlarına duyarlık (%78,1) ifadeleri yer almaktadır. Bunların yanı sıra öretmen adaylarının hiçbirisi içerik hakkında karar verme, örencilerin ihtiyaçlarına duyarlılık, yöntem bilgisi ve bunları kullanma, okul deneyimi derslerinde örendikleri, grup etkinliklerini organize etme, örenciyi düünmeye yönlendirme, güdüleme ve sınıf içi etkileimi arttıran etkinlikler düzenleme konusunda kendisini yetersiz görmemektedir. Bu bulgulardan yola çıkarak örencilerin kendilerini uygulama dersinde karılatıkları öretim durumları açısından yeterli gördükleri ve olumlu yönde deerlendirdikleri söylenebilir. Ancak öretmen adaylarının, örencilerin bireysel farklılıkları ile ilgilenme (%57,5) ve anadilini kullanma konusunda kendilerini yeterli görmedikleri (%64,4) tespit edilmitir. Bu durum öretmen örenci iletiimi ve bir öretmenin sahip olması gereken özellikler açısından oldukça düündürücü bulunmutur. Bu konuda elde edilen verileri özetleyen bilgiler ayrıca Grafik 1 de verilmitir ,1 78,1 67,1 67,1 69,9 64,4 69,9 58,9 56,2 53,4 53,4 49,3 46,6 42,5 43,8 6,8 6, Yeterli Kısmen yeterli Yetersiz Grafik 1. Öretmen adaylarının Öretmenlik Uygulaması Dersinde Karılatıkları Öretim Durumları Açısından Kendilerini Deerlendirmelerine ilikin yüzdelerin gösterildii grafik 732

8 Tablo 2. Öretmen Adaylarının Öretimle lgili Görevlerde Kendilerini Yeterli Görme Düzeyleri f % Yeterli Kısmen yeterli Yetersiz Toplam Tablo 2 de görüldüü gibi öretmen adaylarının büyük bir kısmı (%63) kendilerini öretim ile ilgili görevleri yerine getirmede yeterli bulurken, %32,9 u kendilerini kısmen yeterli bulduunu ifade etmi, çok az bir bölümü ise (%4,1) yeterli bulmadıını belirtmitir. Her iki tablodan elde edilen bulgular karılatırıldıında öretmen adaylarının öretim ile ilgili kendilerini deerlendirmelerinin tutarlılık gösterdii gözlenmektedir. Öretmen adaylarından sınıfta zamanı kullanma biçimlerine ilikin olarak kendilerini deerlendirmeleri istenmi ve elde edilen bulgular Tablo 3 te özetlenmitir. Tablo 3. Öretmen Adaylarının Öretmenlik Uygulamasında Zamanı Kullanma Biçimleri f % Zamanın büyük bir kısmını öretim için kullandım 96 65,8 Zamanın büyük bir kısmını sınıf disiplinini salamaya ayırdım. 4 2,7 Her ikisine de eit oranda zaman ayırdım 46 31,5 Toplam Tablo 3 incelendiinde, öretmen adaylarının %65,8 nin uygulamalar sırasında zamanlarının büyük bir kısmını öretim amacı ile kullandıı söylenebilir. Öretmen adaylarının %31n ayırdıını belirtmitir. Zamanının büyük bir kısmını sınıf disiplinini salamaya ayırdıını belirten öretmen adaylarının yüzdesi ise oldukça düüktür (%2,7). Bu bulgular ııında öretmen adaylarının uygulama dersleri sırasında sınıfta çok fazla disiplin problemi ile karılamamı olabilecekleri düünülmütür. Öretmen adaylarına, Uygulama öretmeni ve öretim elemanı uygulama dersinde performansınızı nasıl deerlendirdi? sorusu yöneltilmi ve verdikleri yanıtlardan elde edilen veriler Tablo 4 te sunulmutur. Tablo 4. Öretmen Adaylarına Göre Uygulama Dersindeki Performanslarının Uygulama Öretmeni ve Öretim Elemanı Tarafından Deerlendirilmesi Öretmen adayının performansı Uygulama Okulu Uygulama Öretim Öretmeni Elemanı f % f % Mükemmel Çok baarılı Baarılı Baarısız Toplam Öretmen adaylarına göre, öretim elemanları ve uygulama öretmenlerinin aday öretmenleri deerlendirmeleri birbiriyle örtümekte ve öretmen adaylarının birçou hem uygulama öretmeni hem de öretim elemanı tarafından baarılı bulunduklarını belirtmektedirler. Bu sonuç tarafların etkili öretmen anlayılarının birbiri ile örtütüü ya da benzerlik gösterdii biçiminde yorumlanabilir. Bununla birlikte tabloda yer alan uygulama öretmeni ve öretim elemanı tarafından baarısız bulunan örencilerin oranının ise oldukça düük olduu gözlenmektedir. Bilindii gibi öretim elemanı ve uygulama okulu öretmenlerinin her birine düen öretmen adayı sayısı fazladır. Baarısız örenci oranının düük olması tarafların öretmen adaylarını ayrıntılı olarak deerlendirilememesinden ve bu nedenle adayları olduundan daha iyi notlandırmalarından kaynaklanmı olabilir. Öretmen Adaylarının Öretmenlik Uygulaması Dersindeki Uygulama Öretmeni ile Öretim Elemanını Deerlendirmeleri Adayların, Uygulama dersinde öretim elemanı ve uygulama öretmeni tarafından ne kadar desteklendiniz? sorusuna verdikleri yanıtlar aaıda tablo halinde sunulmutur. 733

9 Tablo 5. Öretmen Adaylarının Öretmenlik Uygulaması Dersinde Aldıkları Destek ile lgili Görüleri Uygulama Öretim Elemanı Uygulama Okulu Öretmeni f % f % Desteklendim Kısmen desteklendim Hiç desteklenmedim Toplam Tablo 5 incelendiinde adayların %69,9 unun öretim elemanı tarafından desteklendiini, %19,2 sinin kısmen desteklendiini, %11 inin ise hiç desteklenmediini ifade ettii görülmektedir. Öretmen adaylarının %54,8 i uygulama okulu öretmeni tarafından desteklendiini belirtirken %26 sı kısmen desteklendiini, %19,2 si ise hiç desteklenmediini belirtmitir. Bu derslerdeki ileyiin ve öretmen adayının mesleki becerilerinin geliiminin uygulama öretmeni ve öretim elemanı tarafından verilecek destee balı olduu düünüldüünde, örencilerin yaklaık olarak %30 unun bu destekten tam anlamıyla yararlanamadıı söylenebilir. Uygulama öretmenleri ve öretim elemanlarının haftalık ders yüklerinin oldukça fazla olduu bilinen bir durumdur. Bu nedenle uygulama öretmenleri ve öretim elemanları her örenci ile bire bir ilgilenerek destek verecek yeterli zamanı bulamamı olabilir. Aratırmanın bu kısmında öretmen adaylarına, uygulama okulu öretmeni ve öretim elemanları tarafından kendilerine yönelik performans beklentileri açısından açıkça bilgilendirilip bilgilendirilmedikleri sorulmu ve elde edilen yanıtlar Tablo 6 da sunulmutur. Tablo 6. Öretmen Adaylarının Öretmenlik Uygulaması Dersindeki Performanslarına Yönelik Bilgilendirilmeleri ile lgili Görüleri Uygulama Öretim Elemanı Uygulama Okulu Öretmeni f % f % Yeterince bilgilendirildim Kısmen bilgilendirildim Hiçbir ekilde bilgilendirilmedim Toplam Öretmen adaylarının %53,5 i öretim elemanının, %45,2 si ise uygulama öretmenlerinin kendilerini performans beklentileri konusunda yeterince bilgilendirildiini belirtmitir. Hiçbir ekilde bilgilendirilmediini belirten adayların oranı her iki taraf için de yaklaık olarak %11-12 civarındadır. Bu oranın yüksek olmadıı düünülse bile uygulama öretmeninin ve öretim elemanının öretmen adayını uygulama süresince izlemek, bilgilendirmek, geribildirim vermek, deerlendirme yapmak gibi görevlerinin olduu unutulmamalıdır. Buna ramen taraflar arasında ulaım problemleri, mali problemler, i yükü fazlalıı ve zaman yetersizlii gibi faktörlerin kopuklua neden olmu olabilecei de düünülebilir. Ayrıca taraflar birbirlerinin iine müdahale etmemek için ya da ii dierinin yapmasını tercih ettikleri için öretmen adaylarına beklentilerini ifade etmekten kaçınıyor da olabilirler. Öretmen adaylarından tarafların uygulamalar sırasında yerine getirdikleri görevler ile ilgili bilgi edinilmeye çalıılmı ve elde edilen bulgular Tablo 7 de özetlenmitir. Tablo 7. Öretmen Adaylarının Öretmenlik Uygulaması Dersinde Görev Alan Taraflar le lgili Görüleri Maddeler (n=146) Yeterli Kısmen yeterli Yetersiz f % f % f % Fakültedeki uygulamadan sorumlu öretim elemanı tarafından uygulamaya yönelik yapılan derslerin katkısı Uygulama okulundaki uygulama öretmenleriniz ile iletiiminiz Uygulama okulundaki müdür ve müdür yardımcılarının yaptıı rehberlik Öretim elemanının verdii derslerin katkısını adayların %54,8 i yeterli, %15,1 i ise yetersiz bulduunu ifade etmitir. Öretmen adaylarının %42,5 i uygulama öretmenleri ile aralarındaki iletiimi yeterli bulurken, %21,9 u ise yetersiz bulmutur. Okuldaki müdür ve müdür yardımcıları ise 734

10 yaptıkları rehberlik açısından adayların yalnızca %21,9 u tarafından yeterli, bulunurken, %30,1 i tarafından ise yetersiz bulunmutur. Bu bulgulara dayanarak adayların önemli bir bölümünün uygulama öretim elemanından aldıkları teorik derslerden yararlandıkları, adayların yarısından fazlasının uygulama öretmenleri ile yeterli iletiim kuramadıı, önemli bir bölümünün ise okul yönetiminden istenen düzeyde rehberlik alamadıklarını söylemek mümkündür. TARTIMA VE SONUÇ Günümüzde öretmen adaylarının uygulama okullarında giderek daha fazla zaman geçirmeleri gerektii yönünde bir eilim olduu bilinmektedir (Hawley, 1993). Çünkü uygulama dersleri, kuram ile uygulama arasında ba kurarak örencilerin edindikleri bilgileri kullanma, gözlem yolu ile örenme ve öretme becerilerini gelitirmesi için uygun ortam sunar. Ancak öretmen adaylarının uygulama okullarında daha uzun süre bulunmaları onların edindikleri deneyimlerin her zaman olumlu olacaı anlamına gelmemektedir. Bununla birlikte bu deneyimlerin adayların ileriki meslek yaamlarına yansıyacaı düünüldüünde, öretmen adaylarına uygulama okullarında mesleki geliimlerine katkıda bulunacak deneyim olanaklarının sunulması ayrı bir önem taımaktadır.. Bu aratırmadan elde edilen sonuçların iaret ettii en önemli nokta, aday öretmenlerin öretim ile ilgili birçok durumda kendilerini yeterli gördüklerinin baka bir deile oldukça iyi algıladıklarının belirlenmi olmasıdır. Aynı ekilde adayların görülerine göre, uygulama öretmeni ve öretim elemanlarının, adayları bu derste baarısız bulma oranlarının da oldukça düük olduu belirlenmitir. Dolayısıyla hem öretim elemanı ve uygulama öretmeninin hem de adayların kendilerini deerlendirmelerinin birbiriyle örtütüü söylenebilir. Adayların öretim ile ilgili birçok durumda kendilerini yeterli bulması söz konusu iken örencilerin bireysel farklılıkları ile ilgilenme ve anadilini etkili kullanma konularında ise kendilerini yeterli bulmamaları adaylarının özellikle de mesleki yaamları açısından düünülmesi gereken bir konudur. Her eyden önce kendini ana dilinde yeterli görmeyen bir öretmenin sınıf ortamında da kendini ifade etmekte güçlük yaayacaı ve örencilerinin dil geliimlerinde olumlu bir model olamayacaı gibi durumlar düünüldüünde, adayların hem yazılı hem de sözlü dilde (Türkçe Sözlü ve Yazılı Anlatım dersleri gibi) kendilerini gelitirebilmeleri için daha fazla desteklenmeleri gerei ortaya çıkmaktadır. Bunun yanı sıra, pek çok yönden farklı özellikler taıyan çocukların bir arada olduu sınıflarda görev yapacak adayların eksikliklerini hissettikleri bireysel farklılıklar konusunda da programda yer alan derslerin (Geliim ve Örenme ve Rehberlik gibi) konu ile ilgili olarak gözden geçirilmesi gerektiini iaret etmektedir. Aslında bu sonuçlar, öretmen yetitirme programlarında yer alan derslerin bir biri ile ne kadar balantılı olduunu da göstermesi açısından önem taımaktadır. Öretmen adaylarının büyük çounluu zamanının çounu öretime ayırdıını belirtmilerdir. Aratırmanın bu bulgusu, adayların sınıf yönetiminin en stratejik öelerinden biri olan zaman yönetimi konusunda (Aydın, 2000:95) kendilerini yeterli gördükleri eklinde de yorumlanabilir. Erkılıç (2007:130) da sınıf yönetiminde etkili zaman kullanımının en kritik ve baat boyutunun derste zaman kullanımı olduunu belirtmektedir. Çünkü ders öncesi ve sonrası hazırlıkların da amacı dersin etkili ve verimli kılınmasıdır. Etkili ve verimli ders, istendik davranıların istendik sürede kazandırılmasıdır. Bu balamda en önemli sorunlardan biri olan sınıfta zamanın etkili kullanımı konusunda adayların sorun yaamadıklarını belirtmeleri adayların mesleki becerileri açısından da olumlu bir durum olarak görülmektedir. Ayrıca elde edilen bulgular, öretmen adaylarının uygulama öretmeni ve öretim elemanından destek salama ve bilgilendirme konularında az da olsa sorun yaandıını vurgulamaktadır. Aratırmanın bu bulgularıyla Gökçe ve Demirhan ın (2005) seksen uygulama öretmeni ve 341 öretmen adayı ile yaptıı aratırma sonuçları örtümektedir. Aratırmaya katılan öretmen adayları uygulama öretmenlerinin haftada bir gün bilgilendirme toplantıları yapmasını, öretim elemanlarının öretmen adayları ile ibirlii içinde olmasını, uygulamadan sorumlu öretim elemanı ile uygulama öretmeni arasındaki ibirlii ve etkileimin gelitirilmesi gerektiini ve özellikle de okul yöneticileri ve uygulama öretmenlerinin kendilerine karı ilgisiz davrandıklarını belirtmilerdir. Konuyla ilgili olarak yapılan dier aratırmalarda da uygulama öretmenlerinin yapıcı ve olumlu geri bildirimde 735

11 bulunmalarının ve adaylara yeterince zaman ayırmalarının onlarda bulunması gereken en önemli özellikler olduu belirtilmitir (Adey 1997; Azar, 2003; Leask 1995; Maynard 2000; Zanting ve dier., 2001). Benzer ekilde öretmen adaylarının uygulama dersinde görev yapan taraflar arasında özellikle okul müdürü ve müdür yardımcılarının yaptıkları rehberlii düük yüzdelerle de olsa yetersiz bulmaları bu konuda bazı sorunlar yaandıını göstermektedir. Azar (2003) ın yaptıı aratırmada da, uygulama öretmenlerinin, yaptıkları ii kendilerine artı bir yük olarak gördüü, bu i için verilen ücretin düüklüü nedeniyle programların aksadıı ve bu nedenle de görev almak istemedikleri belirlenmitir. Ayrıca öretmen adayları, öretim elemanlarının kendileriyle yeterince ilgilenmediklerini bildirmilerdir. Bununla birlikte uygulama öretmeni, öretim elemanı, örenciler ve hatta müdür ve müdür yardımcıları arasında yaananlara tarafların i yükü, ulaım ve zamanla ilgili sınırlılıklar ile açıklama getirmek mümkündür. Ancak bunlar öretmen adaylarının uygulama derslerinden daha fazla pozitif deneyimler elde edememelerine yol açmaktadır. Kiraz (2002) ın yaptıı aratırmada öretmen adayları, uygulama öretmenlerinin kendilerine özellikle ders planları ve materyallerle ilgili olarak rehber olmalarında ve uygulama öretmenleriyle iletiim kurmakta sorun yaadıklarını bildirmitir. Elde edilen bu sonuçlar, öretmenlik uygulaması dersi ile ilgili yapılan dier aratırma sonuçlarıyla da paralellik göstermektedir (Azar, 2003; Gökçe ve Demirhan, 2005; Tezel- Özbek ve Aytekin, 2003). ÖNERLER Aratırmadan elde edilen sonuçlar dorultusunda; Öretmen yetitirme programlarında öretmen adaylarının anadilini kullanımını gelitirecek uygulamalı derslere yer verilmesi, Programda yer alan geliim, örenme ve rehberlik gibi konuların yer aldıı derslerde özellikle bireysel farklılıklar ve bunlarla ba etme yollarının daha kapsamlı ve uygulamalı olarak ilenmesi, Seminer, panel v.b etkinlikler yolu ile öretmenlik uygulamasında yer alan tarafların aralarındaki iletiimin gelitirilmesi, Okul müdür ve müdür yardımcılarının uygulamalı dersler için uygulama öretmenleri gibi hizmet içi eitime tabi tutulmaları, Uygulama öretmenlerinin öretmenlik uygulaması dersi ile ilgili olarak ilevsel hizmet içi eitim almaları, Konu ile ilgili uygulama öretmeni ve öretim elemanlarının görülerine de yer verecek aratırmaların düzenlenmesi gerektii düünülmektedir. KAYNAKÇA Adey, K. (1997). First impressions do count: mentoring student teachers. Teacher Development. 1(1): Akyıldız, H. (1995). The Evaluations of Teacher Candidates About Effective Teacher Features on The Ideal-Practical Level. Teacher Training for the Twenty First Century, World Conference on Teacher Education, Dokuz Eylül University Buca Faculty of Education, August 27- September 2, s.39-50, zmir-turkey. Aydın, A. (2000). Sınıf yönetimi. Anı Yayıncılık, Ankara. Azar, A. (1999). Öretmenlerin i baında geliimini Destekleyen Modeller. D.E.Ü. Buca Eitim Fakültesi Dergisi. Sayı:11: Azar, A. (2003). Okul Deneyimi ve Öretmenlik Uygulaması Derslerine likin Görülerinin Yansımaları, Milli Eitim Dergisi, Sayı:159, [Online]: adresinden tarihinde indirilmitir. Clift, R.T. & Warner, A.R. (1986). University Contributions to the Education of Teachers. Journal of Teacher Education. March-April: Dallmer, D. (2004). Collaborative relationships in teacher education: A personal narrative of conflicting roles. Curriculum Inquiry. 34(1), Erkılıç, T.A. (2007). Zaman yönetimi. (s ). Etkili sınıf yönetimi. Editör: Hüseyin Kıran 3.Baskı, Anı Yayıncılık, Ankara. 736

12 Goodman, J. (1988). University culture and the problem of reforming field experiences in teacher education. Journal of Teacher Education, 39(2): Gökçe, E. & Demirhan, C. (2005). Öretmen adaylarının ve ilköretim okullarında görev yapan uygulama öretmenlerinin öretmenlik uygulası etkinliklerine ilikin görüleri. Ankara Üniversitesi Eitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 38(1): Hasher, T., Cocard, Y. Ve Moser, P. (2004). Forget about theory-practice is all? Student teachers learning in practicum. Teachers and Teaching: Theory and Practice. 10(6): Hawley, D.W. (1993). New goals and changed roles: Re-visioning teacher education. Educational Record, 74(3): [Online]: adresinden tarihinde indirilmitir. Karamustafaolu, O. & Akdeniz, A. R. (2002). Fizik öretmen adaylarının kazanmaları beklenen davranıları uygulama okullarında yansıtabilme olanakları. V.Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eitimi Kongresi, Eylül, ODTÜ-Ankara. [Online]: Killen, R. (1995). Practicum problems: Turning students difficulties into positive learning experiences. Öretmen Eitimi Dünya Konferansı. 27 Austos-2 Eylül, zmir / Türkiye. Kiraz, E. (2002). Öretmen adaylarının hizmet öncesi mesleki geliiminde uygulama öretmenlerinin ilevi. Eitim Bilimleri ve Uygulama, 2(1), Küçükahmet, L. (1993). Öretmen Yetitirme (Programları ve Uygulamaları). Gazi Üniversitesi Basımevi, Ankara. Küçükahmet, L Öretmenlik Mesleine Giri. Nobel Yayınları 4. Baskı, Ankara. Leask, M. (1995). School-based teacher education in England and Wales: the unanswered questions. Paper presented at the Annual Conference of the A.T.E.A. Inc., Sydney, Australia, July. Maynard, T. (2000). Learning to teach or learning to manage mentors? Experiences of school-based teacher training. Mentoring & Tutoring: Partnership in Learning, 8(1): [Online]: adresinden tarihinde indirilmitir. Tezel-Özbek, Z., & Aytekin, F. (2003). Eitim fakültesi örencilerin öretmenlik mesleine bakı açıları ve öretmenlik uygulaması dersinde memnuniyet durumları üzerinde bir aratırma. Çada Eitim Dergisi, 284 (2), Topkaya, E.Z. & Yalın, M. (2006). Uygulama Öretmenliine likin Tutum Ölçei Gelitirilmesi. Eitimde Kuram ve Uygulama. 1(1-2): Sıdal, C. (1996). Öretmen eitiminde okul deneyiminin önemi ve bir yaklaım önerisi. Modern Öretmen Yetitirmede Gelime ve Yaklaımlar Sempozyumu, Ankara. Gökçe, E. & Demirhan, C. (2005). Öretmen Eitiminde Yenilikçi Bir Yaklaım mı Yoksa Geleneksel Bir Anlayı mı? Ankara Üniversitesi Eitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 38(2), iman, M. & Acat, B. (2003). Öretmenlik uygulaması çalımalarının öretmenlik mesleinin algılanmasındaki etkisi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1): Yapıcı,. & Yapıcı, M. (2004). Öretmen adaylarının Okul Deneyimi I dersine ilikin görüleri. lköretim Online. 3(2):54-59, [Online]: YÖK (Yüksek Öretim Kurulu) (1998). Fakülte-Okul birlii YÖK-Dünya Bankası Milli Eitimi Gelitrme Projesi Hizmet Öncesi Öretmen Eitimi, Ankara. (1999). Türkiye de Öretmen Eitiminde Standartlar ve Akreditasyon YÖK-Dünya Bankası Milli Eitimi Gelitirme Projesi Hizmet Öncesi Öretmen Eitimi, Ankara. Zanting, A., Verloop, N. & Vermunt, J.D. (2001). Student teachers beliefs about mentoring and learning to teach during teaching practice. British Journal of Educational Psychology. 71(1): [Online]: adresinden tarihinde indirilmitir. 737