1. BÖLÜM GİRİŞ 1.1. KONUNUN ÖNEMİ

Transkript

1 1. BÖLÜM GİRİŞ 1.1. KONUNUN ÖNEMİ Üniversite kütüphaneleri, bağlı bulundukları üniversite içindeki geniş kapsamlı bir kullanıcı grubuna hizmet verir. Bu kullanıcı grubunun büyük bir çoğunluğunu akademik personel ve öğrenciler oluşturur. Bu grup ilgilendiği konular bakımından kütüphaneyi değişik amaçlarla yoğun bir şekilde kullanır. Üniversitede bulunan idari personel de üniversite kütüphanesinin kullanıcı grupları içinde yer almaktadır. Ancak bu grup genellikle kütüphaneyi arzu edilen yoğunlukta kullanmamaktadır. Amaçları içinde, insanlara okuma alışkanlığı kazandırmak ve boş vakitlerini değerlendirmelerini sağlamak da olan üniversite kütüphaneleri için bu durum olumsuz bir tablo yaratmaktadır. Çünkü bir kütüphane ne kadar fazla sayıda ve çeşitli kesimlerden kullanıcıya hitap edebiliyorsa o derece başarılı bir hizmet veriyor demektir. Bu durum, kütüphanenin hizmetlerini her kesime başarıyla duyurabildiğinin, değişik beklentilere ve ihtiyaçlara sahip olan kullanıcı isteklerinin karşılanabildiğinin bir göstergesidir. İdari personelin üniversite kütüphanelerini çok rahatlıkla kullanabilecekken böyle bir davranış içine girmemesi bir çok konuda soruyu akla getirmektedir; Kütüphane herkesin beklentilerini karşılayamıyor mu? Kütüphane verdiği hizmetleri duyuramıyor mu? Kütüphane amaçlarını tam olarak gerçekleştiremiyor mu? İdari personel kütüphane kullanmayı bir ihtiyaç olarak görmüyor mu? İdari personelin kendisi dışında birtakım etmenler (zaman faktörü gibi) devreye giriyor mu? Bütün bunlar göz önüne alındığında bu grubun kütüphane kullanımını engelleyen faktörler belirlenebilir. Bu faktörlerin ortadan kaldırılmasıyla, idari personelin kütüphane kullanımına yönelik olarak, kullanımın beklenen seviyeye çıkarılmasına yardımcı olunabilir.

2 1.2. ARAŞTIRMA PROBLEMİ H.Ü. Beytepe Kampusü nde görev yapmakta olan idari personelin H.Ü. Beytepe Merkez Kütüphanesi ni kullanmasını olumsuz yönde etkileyen faktörler nelerdir? H.Ü. Beytepe Merkez Kütüphaenesi nin kullanıcı istatistiklerine bakıldığında idari personelin kullanım oranının toplam idari personel oranına göre düşük olduğu gözlenmiştir. Bu durum araştırmamıza konu olmuştur ARAŞTIRMANIN AMACI Bir üniversite kütüphanesinin potansiyel kullanıcı grupları arasında lisans ve lisansüstü öğrencileri, akademik personel ile idari personel yer almaktadır. Fakat olayın idari personel boyutu genellikle gözden uzak tutulmaktadır. Bu çalışmanın amacı idari personelin kütüphaneye olan ilgisini araştırmaya yönelik olmakla beraber, mevcut durumdaki kullanımın üzerine nasıl çıkılabileceğinin araştırması yapılarak öneriler sunmaktır ARAŞTIRMA HİPOTEZİ H.Ü. Beytepe Kampusü nde görev yapmakta olan idari personelin işinden dolayı kütüphaneye zaman ayıramaması, kütüphanenin vermiş olduğu hizmetleri duyuramaması, kütüphanenin idari personelin ilgilendiği materyalleri bünyesinde bulundurmaması ve idari personelde yerleşmiş bir kütüphane kullanma alışkanlığı ile bu alışkanlığın ortaya çıkmasına zemin hazırlayan okuma alışkanlığının olmaması durumları Beytepe Merkez Kütüphanesi nin, Beytepe Kampusü nde görev yapan idari personel tarafından kullanımını olumsuz yönde etkileyen faktörler olarak görülmektedir. 2

3 1.5. ÇALIŞMA ALANI VE KAPSAMI Araştırma Hacettepe Üniversitesi Beytepe Kampusü nde görev yapmakta olan idari personeli kapsamaktadır. Bununla beraber Hacettepe Üniversitesi nin tarihçesi, Hacettepe Tıp Merkez Kütüphanesi ile Beytepe Merkez Kütüphanesi nin kısa bir tanıtımı yapılmış ve hizmetleri üzerinde durulmuştur. Ayrıca çalışmada Hacettepe Üniversitesi personel yapısı hakkında da bilgiler yer almaktadır ARAŞTIRMA YÖNTEMİ VE TEKNİĞİ kullanılmıştır. Araştırmada yöntem olarak betimleme yöntemi, veri toplama tekniği olarak da anket Betimleme; olayların, varlıkların, kurumların, grupların ve çeşitli alanların ne olduğunu betimlemeye, açıklamaya çalışan incelemelerdir. Bununla mevcut durumlar, koşullar, özellikler aynen ortaya konmaya çalışılır. Betimleme araştırmaları, mevcut olayların daha önceki olaylar ve koşullarla ilişkilerini de dikkate alarak durumlar arasındaki etkileşimi açıklamayı hedef alır. (Kaptan, 1991: 59) Araştırma tekniği olarak anket kullanılmıştır. İdari personele kapalı ve açık tipte anket soruları hazırlanmış ve uygulanmıştır. Elde edilen veriler el ile değerlendirilerek istatistik yüzdeleri hesaplanmıştır. Anket idari personele uygulanmadan önce 8 kişilik bir gruba ön test uygulanmıştır ve anket üzerinde gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Örneklem olarak seçilen grup lise ve yüksekokul mezunu olan idari personelden oluşmaktadır. Örnekleme yöntemi olarak basit-rastgele örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırma kapsamındaki idari personel sayısı 661 kişidir. Anketin uygulandığı idari personel sayısı 95 tir. Örneklemin evreni temsil etme oranı %14,4 tür; örneklem evreni temsil etmektedir. 3

4 1.7. DÜZEN Araştırmamız 5 bölümden oluşmaktadır. 1. Bölüm: Konunun önemi, araştırma problemi, araştırmanın amacı, araştırma hipotezi, çalışma alanı, kapsamı, araştırma yöntemi ve tekniği, düzen ile yararlanılan kaynaklar hakkında bilgi verilmiştir. 2. Bölüm: Hacettepe Üniversitesi ve üniversiteye bağlı bulunan kütüphaneler hakkında bilgiler verilmiştir. 3. Bölüm: Hacettepe Üniversitesi nin personel yapısı ele alınmış, idari ve akademik personel kavramlarına yönelik olarak bilgiler verilmiştir. 4. Bölüm: Anket sonuçlarına ilişkin bulgular verilmiştir. 5. Bölüm: Sonuçlar ve önerilere yer verilmiştir KAYNAKLAR Araştırma konusu ile ilgili bilgilere ulaşabilmek için yayın taraması yapılmıştır. Library and Information Science Abstract ( ) Library Literature ( ) Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni Türk Kütüphaneciliği Dizini ( ) Hacettepe Üniversitesi Beytepe Kütüphanesi Tez Kataloğu Araştırma raporunun yazılmasında Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü tarafından hazırlanan Yüksek Lisans Tezi, Sanat Eseri Raporu Doktora / Sanatta Yeterlik 4

5 Tezi, Sanatta Yeterlik Eseri Çalışması Raporu Yazım ve Basım Yönergesi (1998) kullanılmıştır. 5

6 2. BÖLÜM HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ 2.1. TARİHÇE Hacettepe Tıp Fakültesi'nin başlangıcı sayılan Çocuk Sağlığı Kürsüsü 2 Şubat 1954 tarihinde Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi'ne bağlı olarak kurulmuştur. Hacettepe Üniversitesi, Çocuk Sağlığı Enstitüsü ve Hastanesi olarak 1957 yılında Hacettepe'de çalışmaya başlamış ve 1958 yılında da eğitim, öğretim, araştırma çalışmalarına ve kamu hizmetine geçmiştir yılında Hacettepe'de Hemşirelik, Tıbbi Teknoloji, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon alanlarında eğitim yapan Sağlık Bilimleri Yüksekokulu; 1962'de Ev Ekonomisi Yüksekokulu açılmıştır yılında ise Hacettepe Sağlık Bilimleri Yüksekokulu, Tıp ve Sağlık Bilimleri Fakültesi haline getirilerek Temel Bilimler, Hemşirelik, Fizyoterapi- Rehabilitasyon, Tıbbi Teknoloji Yüksekokulları ile Ev Ekonomisi Yüksekokulu bu Fakülteye bağlı olarak yeniden örgütlenmiş ve ayrıca yine Tıp ve Sağlık Bilimleri Fakültesi'ne bağlı Diş Hekimliği Yüksekokulu kurulmuştur yılında Hacettepe Üniversitesi eğitim kurumlarının koordinasyonunu sağlamak amacıyla Hacettepe Bilim Merkezi ve 1966'da Hacettepe Tıp Merkezi kurulmuş, aynı yıl Hacettepe Tıp Merkezi Hastanesi de hizmete girmiştir. Bu şekilde örgütlenen ve gelişen çekirdek kuruluşlar, 8 Temmuz 1967 tarih ve 892 sayılı kanunla Hacettepe Üniversitesi haline getirilmiş ve Tıp, Sağlık Bilimleri, Fen ve Sosyal Bilimler Fakülteleri ile eğitime başlamıştır yılında yüksekokul olarak kurulan Eczacılık ve Dişhekimliği 1971 yılında fakülte haline getirilmişlerdir. Daha sonraki yıllarda kurulan yeni bölümler ve fakültelerle büyüyen Hacettepe Üniversitesi, ikinci Kampusunu Ankara'ya 17 km uzaklıkta Beytepe Mevkiinde 1500 hektarlık alanda kurmuştur yılında 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu'nun yürürlüğe girmesi sonucu Hacettepe Üniversitesi bugün 9 Fakülte, 14 Yüksekokul 1 Konservatuar, 12 Enstitü 24 adet Araştırma ve Uygulama Merkezi ile eğitimini sürdürmektedir. 6

7 Bu şekilde kurulan ve gelişen Hacettepe Üniversitesi, Türk toplumunun hızla kalkınması ve çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı ve seçkin bir ortağı haline gelebilmesi için, bilim, sanat, kültür ve teknoloji alanlarında ileri düzeyde eğitim ve öğretimin temel faktör olduğu görüşünden hareketle; değişik bilim ve meslek alanlarında yüksek kalitede elemanların yetiştirilmesini, araştırmalar yapılmasını, bilim verilerinin yayınlanmasını, ülkenin ekonomik ve sosyal sorunlarının çözülmesine katkıda bulunacak bilgi ve teknolojilerin üretilmesini amaç edinmiştir. Uluslararası SCI ve SSCI kapsamında yapılan Türk orijinli yayınlar arasında Hacettepe Üniversitesi son beş yıldır açık bir farkla liderdir. Bu sonuç Üniversitenin amacını gerçekleştirmekte olduğunun kanıtıdır. ( Hacettepe Üniversitesi Kütüphaneleri nin Tarihçesi Hacettepe Üniversitesi Kütüphanesi, 1958 yılında Hacettepe Çocuk Hastanesi Kütüphanesi olarak kurulmuştur yılında Hacettepe Tıp Fakültesinin kurulması ile Tıp Fakültesi Kütüphanesi, 1967 yılında ise Hacettepe Üniversitesi'nin oluşması ile birlikte üniversite kütüphanesi haline gelmiştir yılında sağlık bilimleri dışında kalan fakültelerin Beytepe'de kurulan yeni kampuse taşınmasıyla birlikte, bu konulardaki koleksiyon da Beytepe'ye taşınarak Beytepe Merkez Kütüphanesi hizmet vermeye başlamıştır. Bugün, Hacettepe Üniversitesi Kütüphaneleri, Tıp Merkezi Kütüphanesi, Beytepe Merkez Kütüphanesi, ve 1983 yılında üniversitemize bağlanan Ankara Devlet Konservatuvarı Kütüphanesi ve Sosyal Hizmetler Yüksek Okulu Kütüphanesi ile birlikte dört kütüphane olarak hizmet vermektedir. ( HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ KÜTÜPHANELERİ Beytepe Merkez, Tıp Merkezi, Ankara Devlet Konservatuvarı ile Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Kütüphaneleri, Hacettepe Üniversitesi Kütüphane Sistemini oluşturur. Hacettepe Üniversitesi Kütüphaneleri, yaklaşık cilt kitap. slayt, film. video, 7

8 elektronik veri tabanları (CD-ROM) gibi çeşitli türde kaynakların yanı sıra 1080'in üzerinde devamlı gelen süreli yayınlar koleksiyonu ile araştırıcıların sıklıkla başvurduğa ülkemizin önde gelen bilgi/belge merkezleri arasındadır. Yılda yaklaşık kişinin yararlandığı sistem, kütüphaneler arası ödünç verme, kütüphaneler arası fotokopi, bilgisayarla bilgi tarama ve video etkinlikleri ile kullanıcılara çağdaş hizmetler sunmaktadır Beytepe Merkez ve Tıp Merkezi, üniversitenin en etkin kütüphaneleridir. Bu sebeple burada söz konusu iki kütüphane ele alınmıştır MERKEZ TIP KÜTÜPHANESİ Koleksiyon, tıp ve sağlık bilimleri konusunda yaklaşık cilt kitaptan oluşmaktadır. "National Library of Medicine" sınıflama sistemine göre sınıflandırılmış olan bu kaynaklar, açık raflarda kullanıma sunulmuştur. (Hacettepe Üniversitesi, 1999: 21) Yayın Tarama Gereksinim duyulan bilginin izini sürmede indeks ve özetler en önemli danışma kaynakları arasındadır. Biological Abstract, INSPECT, ERIC, Social Science Citation Index, MEDLINE ve Science Citation Index bu kaynaklara örnek gösterilebilir. Bu ve benzeri tür kaynaklar kütüphanenin girişinde danışma koleksiyonu içinde yer alır. Index ve özetler doğrudan kullanılabileceği gibi, gereken durumlarda danışma masasındaki görevlilere başvurulabilir. Ayrıca bilgisayar aracılığı ile yürütülen tarama hizmetlerinden yararlanmak için Danışma Bölümü'ne başvurulması yeterlidir. (Hacettepe Üniversitesi, 1999: 21) BEYTEPE MERKEZ KÜTÜPHANESİ Koleksiyonunda 80000'i aşkın kaynak (kitap, slayt, video. mikrofilm. vb) bulunan Beytepe Merkez Kütüphanesi, fen bilimleri, mühendislik, yabancı diller, güzel sanatlar, spor, sosyal ve beşeri bilimler ile ilgili konularda bilgi kaynaklarını toplayarak ve bilgiye erişerek kullanıcıların bilgi gereksinimlerini karşılamayı amaçlamaktadır. "Library of Congress" sınıflama sistemine göre sınıflandırılmış olan bu kaynaklar açık raflarda kullanıma 8

9 sunulmuştur. ( Kitaplar Koleksiyonda, fen bilimleri, mühendislik, yabancı diller, güzel sanatlar, sosyal ve beşeri bilimler ile ilgili konular ağırlıklı olmak üzere başlıktan fazla kitap bulunmaktadır. Kitaplar, "Library of Congress" sınıflandırma sistemine göre sınıflandırılmış olup, açık raflarda kullanıma sunulmuşlardır. Çevrim içi katalog için, koleksiyonun büyük kısmının bibliyografik kayıtları bilgisayara yüklenmiş ve akademik yılı başına bitirilmesi hedeflenmektedir. Tezler Beytepe Kampusunda yerleşik enstitülerde kabul edilmiş olan 4133 başlık yüksek lisans ve doktora tezi, kullanıcıların hizmetine sunulmaktadır. Tezler, yazar adı ve anabilim dallarına göre Tez Katalogundan aranabilmektedir. Tez kayıtları, elektronik ortama aktarılmış, yakın gelecekte çevrimiçi katalogla birlikte taranabilecektir. Süreli Yayınlar Kütüphanede, 470 başlığı aktif olmak üzere toplam 3000 başlık süreli yayın bulunmaktadır. Son sayılar, giriş katında Süreli Yayınlar Salonunda konularına göre, eski sayılar alt kattaki Süreli Yayınlar Salonunda alfabetik düzende açık raf sistemi ile yerleştirilmiştir. Herhangi bir süreli yayının kütüphanemizde olup olmadığı, Süreli Yayınlar Listelerinden, öğrenilebilir. Basılı süreli yayınlardan üniversitemiz için elektronik olarak erişilebilenler "Elektronik Dergi Listesi" içinde listelenmiştir. Gör-İşit Kaynakları adetten fazla mikrofilm, yabancı dil öğrenme ses bantları, sanatsal video kasetler Gör-İşit Bölümünde kullanıma sunulmaktadır. ( 9

10 3. BÖLÜM HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ NDEKİ PERSONEL YAPISI Hacettepe Üniversitesi personeli genel olarak; akademik personel ve idari personel olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Üniversitenin toplam personel sayısı yaklaşık olarak 7700 kişi civarındadır. Bunlardan 3500 ü akademik, 5200 ü ise idari personeldir. (1) 3.1. AKADEMİK PERSONEL Akademik personel idari personelden farklı olarak; 2547 sayılı Yükseköğretim Kurumu nun Kanununa tabi olarak çalışmakta, özlük hakları 2914 sayılı Yükseköğretim Personel Kanununa göre düzenlenmektedir. Bu kanunlarda hüküm bulunmayan durumlarda 657 sayılı Devlet Memurlerı Kanunu uygulanmaktadır. Akademik personel içine giren ünvanlar şunlardır: Profesör, doçent, yardımcı doçent, öğretim görevlisi, okutman, araştırma görevlisi, uzman İDARİ PERSONEL Hizmet yaptığı sınıf ve cinsiyete göre Beytepe Kampusü nde görev yapmakta olan idari personel sayıları: Sınıf Erkek Kadın Toplam Genel idare hizmetleri Teknik hizmetler Sağlık hizmetleri Eğitim/öğretim hizmetleri 5 5 Yardımcı hizmetler Toplam

11 Yukarıdaki 1013 kişiye ek olarak 6 kişi de sözleşmeli olarak görev yapmaktadır. 1 Beytepe Kampusü nde görev yapmakta olan idari personel sayıları eğitimleri göz önüne alınarak şu şekilde verilebilir: İlk öğretim 358 Lise 382 Yüksekokul 279 Toplam Beytepe Personel Müdürü Sevim Tümer ile 15 Aralık 1999 tarihinde yapılan görüşme 11

12 4. BÖLÜM İDARİ PERSONELİN KÜTÜPHANE KULLANIMINA YÖNELİK BULGULAR Bu bölümde kütüphaneyi kullanan idari personelin kütüphaneyi ne amaçla ve ne sıklıkla kullandığı, kütüphaneden kitap ödünç alıp almadıkları, kütüphaneyi kullanmayanların neden kullanmadıkları, nasıl kütüphane kullanır hale gelebilecekleri üzerinde durulmuştur. Ayrıca kütüphane ve okuma alışkanlığı arasındaki ilişkiyi test etmek için sorulan sorulara ilişkin bulgulara yer verilmiştir. Yukarıda bahsi edilen ilişkinin ortaya çıkarılmasına yönelik olarak, Bülent Yılmaz ın 1990 yılında hazırlamış olduğu yüksek lisans tezi ile Amerikan Kütüphaneciler Derneği nin yayınladığı bir kitap kaynak olarak ele alınmıştır. Söz konusu tezde okuma alışkanlığı ile ilgili tanıma yer verilmiştir. Bülent Yılmaz a göre; Okuma alışkanlığı: Kişinin bir gereksinim olarak algılaması sonucu, okuma eylemini yaşam boyu sürekli ve düzenli bir biçimde gerçekleştirmesine denir. (Yılmaz, 1990:5) Amerkan Kütüphaneciler Derneği nin kitabında okuyucu grupları yılda okudukları kitap sayısına göre şu şekilde sınıflandırılmıştır. Çok okuyan okuyucu: 1 yılda 21 ve daha fazla kitap okuyan kişi. Orta düzeyde okuyan okuyucu: 1 yılda 6-20 kitap okuyan kişi. Az okuyan okuyucu: 1 yılda 1-5 kitap okuyan kişi. (A.L.A., 1978 ) 4.1. KÜTÜPHANEYİ KULLANAN İDARİ PERSONELE YÖNELİK BULGULAR Anket katılan 95 kişiden Beytepe Merkez Kütüphanesi nin kullanıyorum diyenler 31, kullanmıyorum diyenler ise 64 kişidir. Yüzdelik olarak ifadesi ise % 33 kullananlar, %67 kullanmayanlar şeklinde verilebilir. 12

13 İDARİ PERSONELİN KÜTÜPHANEYİ KULLANIM AMAÇLARI şekildedir: Beytepe Merkez Kütüphanesi ni ne amaçla kullandıkları sorusuna verilen cevaplar şu Kullanım amacı Kitap ödünç almak için % 52 Aile bireylerinin ihtiyaçlarını karşılamak için % 42 Diğer % 6 Bu soruya ilişkin olarak cevap seçeneklerinde yer alan dergi okumak için şıkkını hiç kimsenin işaretlememiş olması dikkat çekicidir İDARİ PERSONELİN KÜTÜPHANEYİ KULLANIM SIKLIĞI Ankete katılan kişilere Beypete Merkez Kütüphanesi ne ne sıklıkla gittikleri sorulmuştur. Bu soruya verilen yanıtlar ve bunların oranları şu şekildedir: Sıklık Ayda birden daha uzun süreli aralıklarla % 55 Ayda bir % günde bir % 3 Bu soruya cevap veren 31 kişiden 17 si ayda birden daha uzun süreli aralıklarla kütüphaneye gittiğini belirtmiştir. Period olarak kütüphaneye gitme sıklığı azaldıkça, kütüphaneyi kullanma oranı da düşmektedir. 13

14 İDARİ PERSONELİN KÜTÜPHANEYİ HANGİ ZAMANLARDA KULLANDIĞI Üniversitenin kütüphanesine hangi zamanlar gidiyorsunuz sorusuna verilen cevapların gruplandırılması biraz sorun olmuştur. Fakat en dikkat çekici nokta deneklerin % 29 u tarafından belirtilen çocuğumun ödevi olduğunda gidiyorum ifadesidir. Aşağıda idari personelin hangi zamanlar kütüphaneyi kullandığına ilişkin bulgular yer almaktadır: Hangi zaman gittikleri Çocuğum ödevi olduğunda % 29 Öğle saatlerinde % 26 Gerekli olduğunda % 16 Zaman ayrımı yapmayanlar % İDARİ PERSONELİN KÜTÜPHANEDEN ÖDÜNÇ KİTAP ALIP ALMADIĞI Üniversitenin kütüphanesinden kitap ödünç alıp almadıkları sorusuna yanıt verenlerin %94 ü kütüphaneden ödünç kitap aldıklarını belirtmişlerdir. Yukarıda kütüphaneyi ne amaçla kullandıkları sorusuna kitap ödünç almak için cevabının oranının %52 çıkmasının sebebi olarak ankete katılan kişilerin o soruda bir şıkkı işaretleme olanağına sahip olmaları ve aile bireylerinin ihtiyaçlarını karşılamalarını ön plana çıkardıkları düşüncesi akla gelmektedir. Kütüphaneyi kullananlar içinden sadece 2 personel kitap ödünç almadığını belirtmiştir. Fakat kitap ödünç almama nedenlerini belirtmemişlerdir. 14

15 ÖDÜNÇ ALINAN KİTAP TÜRLERİ Ödünç alınan kitap türlerinin oranları %81 roman, %35 fen kitapları, %10 şiir kitapları ve %10 biyografiler şeklinde verilebilir. Görülmektedir ki idari personele en çok hitap eden kitap türü romanlardır KÜTÜPHANEYİ KULLANAN İDARİ PERSONELİN BEYTEPE KÜTÜPHANESİ DIŞINDA BAŞKA KÜTÜPHANELERİ KULLANIP KULLANMADIĞI Beytepe Kampusü nde görev yapmakta olan idari personelden üniversite dışında başka bir kütüphaneyi kullanana rastlanmamıştır. Herkes konuyla ilişkili soruya başka bir kütüphaneyi kullanmıyorum yanıtını vermiştir KÜTÜPHANEYİ KULLANAN İDARİ PERSONELİN KİTAP OKUMA ALIŞKANLIĞI Kitap okuyup okumadıkları sorusuna %97 gibi büyük bir oranla kitap okudukları yanıtını vermişlerdir. Zaten geriye kalan %3 lük oran söz konusu soruya hayır yanıtını veren 1 adet deneğe karşılık gelmektedir. Hangi tür yayınları okudukları sorusuna verdikler cevaplar ve bunların oranları şu şekildedir: Okunulan yayın türü Gazete % 97 Roman % 73 Dergi % 40 Şiir kitapları % 37 Hikaye kitapları % 20 Biyografiler % 10 15

16 Kütüphaneyi kullanan personelin okuduğu yayın türlerinin başında gazete gelmektedir. Günlük bilgi gereksinimlerini bu yolla sağladıkları gözükmektedir. Kütüphaneyi kullanan idari personelin bir yılda okuduğu ortalama kitap sayısı ve bunların oranları şu şekildedir: Bir yılda okunulan kitap sayısı 5 den az % % % den fazla % 10 Az okuyan okuyucu kapsamına girenlerin oranı % 43, orta düzeyde okuyan okuyucu kapsamına girenlerin oranı %33, çok okuyan okuyucu kapsamına girenlerin oranı ise %24 şeklindedir KÜTÜPHANEYİ KULLANMAYAN İDARİ PERSONELE YÖNELİK BULGULAR Anketin bir tarafı kütüphaneyi kullananlara yönelik, diğer tarafı da kullanmayanlara yönelik olarak hazırlanmıştır. Bu kısımda kütüphaneyi kullanmayanlara ilişkin veriler sunulacaktır İDARİ PERSONELİN KÜTÜPHANEYİ KULLANMAMA NEDENLERİ İdari personel,kütüphaneyi kullanmama nedenleri arasında en başta zaman sorunlarının olduğunu belirtmiştir. Tek tek kütüphanenin kullanılmama nedenleri ve oranları aşağıda verilmektedir: 16

17 Kullanılmama nedeni İşten zaman bulup da kütüphaneye gidememe % 49 Kütüphanedeki materyallerin yetersiz kalışı % 5 Kütüphanede verilen hizmetlerle ilgili bilgi sahibi olmama % 22 Kütüphanedeki personelin olumsuz tutumu % 1 Kütüphaneyi kullanmayı bir ihtiyaç olarak görmeme % 25 Diğer % 5 Bu soruya verilen yanıtlardan anlaşılmaktadır ki personele kütüphanedeki hizmetlerin tanıtılması gerekmektedir. Kütüphanedeki materyallerin yetersiz kalışının oranının %5 olarak çıkması, soruya yanıt verenlerin zaten kütüphaneye gitmedikleri için koleksiyonu değerlendirme şanslarının da kulaktan dolma bilgi şeklinde olduğu gerçeğini yansıtmaktadır KÜTÜPHANEYİ KULLANMAYAN İDARİ PERSONELİN OKUDUĞU YAYIN TÜRLERİ Kütüphaneyi kullanmayan personele hangi tür yayınları okuduğu sorulmuş ve şu cevaplar alınmıştır: Gazete % 69 Kitap % 33 Dergi % 23 Hiçbirini okumam diyenlerin oranı ise % 16 dır İDARİ PERSONELİN KÜTÜPHANEYİ HANGİ TÜR MATERYAL SAYISINDA ARTIŞ OLURSA KULLANACAĞI Bu konuya ilişkin bulgular ve oranları şu şekilde sıralanabilir. 17

18 Okunulan yayın türü Yeni çıkan romanlar % 36 Gazeteler % 20 Dergi % 19 Mesleki kitaplar % 9 Ne gelirse gelsin kullanmayacağını belirtenler % KÜTÜPHANEYİ KULLANMAYAN İDARİ PERSONELİN KİTAP OKUMA ALIŞKANLIĞI Okuma alışkanlığına yönelik olarak sorulan, kitap okunulup okunulmadığı ile ilişkili soruya kütüphaneyi kullanmayan kişilerden %16 i kitap okuduğunu, %39 u ise kitap okumadığını ifade ederek cevap vermişlerdir. Kitap okuyan kişilerin hangi tür kitapları okuduğu sorusuna verdikleri cevaplar ve bu cevapların oranları ise şu şekildedir: Okunulan kitap türü Roman % 97 Hikaye kitapları % 3 Biyografiler % 8 Söz konusu kişilerin bir yılda okudukları ortalama kitap sayıları sorulmuş ve cevaplar şu şekilde sınıflandırılmıştır: Bir yılda okunulan kitap sayısı 5 den az % % % % 3 18

19 Alınan cevaplara göre kütüphaneyi kullanmayan idari personel içinde bir yılda 50 den fazla kitap okuyan kişiye rastlanmamıştır. Az okuyan okuyucu kapsamına girenlerin oranı % 41, orta düzeyde okuyan okuyucu kapsamına girenlerin oranı %56, çok okuyan okuyucu kapsamına girenlerin oranı ise %3 (1 idari personele karşılık geliyor) şeklindedir KÜTÜPHANEYİ KULLANMAYAN İDARİ PERSONELİN KÜTÜPHANENİN AKTİF BİR KULLANICISI HALİNE GELMESİ Kütüphaneyi kullanmayanlara ne olursa kütüphanenin aktif bir kullanıcısı haline gelecekleri sorulmuş ve şu cevaplar alınmıştır: Koleksiyona güncel kaynakların ilave edilmesi % 16 Kütüphanede verilen hizmetlerin günü gününe personele duyurulması % 20 Kütüphanenin idari personelin çalıştığı mekana hizmet götürmesi % 34 Aranılan kaynakları bulmak % 6 Diğer % 14 Zaman sorununa bağlı olarak kütüphanenin, idari personelin çalıştığı mekana hizmet götürmesi fikri en fazla belirtilen şıktır. 19

20 5. BÖLÜM SONUÇLAR VE ÖNERİLER 5.1. SONUÇLAR Araştırma, Hacettepe Üniversitesi nde görev yapmakta olan idari personelin kütüphane kullanımını etkileyen faktörler olarak; zaman sorunlarının bulunduğunu, kütüphaneyi ve hizmetlerini tanımadıklarını, okuma ve kütüphane kullanma alışkanlıklarının istenen düzeyde olmadığını ortaya çıkarmaktadır. Beytepe Merkez Kütüphanesi nin dermesinde yer alan kaynaklar, idari personelin ihtiyacına cevap vermekte yetersiz kalmaktadır. Kütüphaneyi kullanmayanların ¼ i kütüphaneyi kullanmayı bir ihtiyaç olarak görmemektedir. Okuma olgusu açısından olaya bakıldığında kütüphaneyi kullanan personel ile kullanmayan personel arasında bir takım farklılıkların altını çizmek gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Kütüphaneyi kullananlar arasında çok okuyan okuyucu kapsamına girenlerin oranı ise %24 iken, kütüphaneyi kullanmayanlar arasında bu oran %3 seviyesinde kalmıştır. Kütüphaneyi kullananların %97 si kitap okuduğunu belirtirken, bu oran kütüphaneyi kullanmayanlarda %61 e düşmektedir. Kütüphaneyi kullanmayanlardan, kitap okumayanların %73 ü gazete okumaktadır. Araştırmaya katılan 95 idari personelden sadece bir tanesi üniversite dışındaki başka bir kütüphaneyi kullandığını belirtmiştir. Ankete katılanların kütüphaneden beklentileri birbirinden farklı olmakla beraber, şu 20

21 hususlar üzerinde yoğun bir biçimde durulmuştur: Aranılan kaynağın kolayca bulunulabilmesi, Her türlü yayından formalitesiz bir şekilde yararlanmak, Personelin davranışlarının iyi olması, Koleksiyonun çeşitli ve nicel olarak doyurucu olması, Ortaya çıkan bir başka nokta da, kütüphaneyi kullanan idari personelin aradığı kaynağı bulmasında yaşadığı zorluktur. 5.2 ÖNERİLER Araştırma idari personelin kütüphane kullanımını olumsuz yönde etkileyen faktörleri ortaya çıkarmıştır. Bu doğrultuda yapılabilecek öneriler şunlardır: Kütüphane hizmetlerinin yeniden gözden geçirilerek, verilen hizmetlerin idari personelin bulunduğu mekana götürülmesi. Örneğin; belli zamanlarda gezici kütüphane işlevine bürünen kütüphane personeli, kütüphane kaynaklarını ödünç vermek üzere idari personelin görev yaptığı yere götürerek hizmet verebilir. Bu olay idari personelin zaman sorununu bir nebze olsun azaltmaya yönelik bir girişim olarak açıklanabilir. Görülmektedir ki idari personelin en yoğun okuduğu yayın türleri roman ve gazetelerdir. Şu anda Beytepe Merkez Kütüphanesi nde gazeteye yönelik bir hizmet verilmemektedir. Belirli sayıda alınacak gazetelerin kullanıma sunulmasının idari personelin kütüphane kullanımını arttıracağı görülmektedir. Bir gazete okuma salonunun açılmasının faydalı olacağı belirtilmiştir. Aynı zamanda koleksiyona güncel romanların da ilave edilmesi ve bununla da yetinmeyip bunların idari personele duyurulması gerekmektedir. Örnek olarak vermek gerekirse idari personelin gittiği yemekhaneye, kütüphaneye yeni gelen yayınlarla ilgili duyurular koymak yoluna gidilebilir. Yukarıda idari personelin kütüphanede aradığı yayına ulaşmasında yaşadığı zorluğa 21

22 değinilmiştir. Bu sorun kütüphane tarafından idari personele verilecek olan oryantasyon programı ile çözüme ulaştırılabilir. İdari personel arasında bazıları, kütüphanenin idari personel tarafından kullanılamayacağı anlayışına sahiptir. Kütüphanenin bu konuda bilgilendirici olması gerekmektedir. 22

23 KAYNAKÇA The American Library Association 1978 Book Reading and Library Usage: A Study of Habits and Perceptions. New Jersey: Gallup. Hacettepe Üniversitesi 1999 Hacettepe Üniversitesi Tanıtım Kataloğu Ankara Hacettepe Üniversitesi Tanıtım (Web) Sayfası (çevrimiçi erişilebileceği yer KAPTAN, Saim 1991 Bilimsel Araştırma Teknikleri ve İstatistik Teknikleri Ankara: Rehber Yayınevi. YILMAZ, BÜLENT 1990 Okuma Alışkanlığı ve Yenimahalle İlçe Halk Kütüphanesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi) Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 23