TEKNOLOJİ PERAKENDECİLİĞİ

Transkript

1 T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2890 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1847 TEKNOLOJİ PERAKENDECİLİĞİ Yazarlar Doç.Dr. Selçuk Burak HAŞILOĞLU (Ünite 1, 2, 4) Öğr.Gör.Dr. Zeynep ÖZATA (Ünite 3) Begüm ARŞ TÜRK-Bihter KOÇAK (Ünite 5) Ayla ÖRENGİL-Anıl TANRIVERDİ (Ünite 6) Editör Yrd.Doç.Dr. Elif EROĞLU ANADOLU ÜNİVERSİTESİ i

2 Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Anadolu Üniversitesine aittir. Uzaktan Öğretim tekniğine uygun olarak hazırlanan bu kitabın bütün hakları saklıdır. İlgili kuruluştan izin almadan kitabın tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Copyright 2013 by Anadolu University All rights reserved No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without permission in writing from the University. UZAKTAN ÖĞRETİM TASARIM BİRİMİ Genel Koordinatör Doç.Dr. Müjgan Bozkaya Genel Koordinatör Yardımcısı Doç.Dr. Hasan Çalışkan Öğretim Tasarımcıları Yrd.Doç.Dr. Seçil Banar Öğr.Gör.Dr. Mediha Tezcan Grafik Tasarım Yönetmenleri Prof. Tevfik Fikret Uçar Öğr.Gör. Cemalettin Yıldız Öğr.Gör. Nilgün Salur Kitap Koordinasyon Birimi Uzm. Nermin Özgür Kapak Düzeni Prof. Tevfik Fikret Uçar Öğr.Gör. Cemalettin Yıldız Grafikerler Gülşah Karabulut Özlem Ceylan Dizgi Açıköğretim Fakültesi Dizgi Ekibi Teknoloji Perakendeciliği ISBN Baskı Bu kitap ANADOLU ÜNİVERSİTESİ Web-Ofset Tesislerinde adet basılmıştır. ESKİŞEHİR, Ocak 2013 ii

3 İçindekiler Önsöz... iv 1. Teknolojik Ürünler ve Özellikleri 2 2. Teknolojik Ürün Pazarına Genel Bakış Teknolojik Ürünlerde Tüketici Davranışı Teknolojik Ürünlerin Pazarlanması Teknoloji Mağazacılığı Teknoloji Perakendeciliğinde Süreç Yönetimi iii

4 Önsöz İletişim, bilişim, askeri, tıp ve pek çok alanda meydana gelen değişimler, günümüzde önemli boyutlara ulaşmıştır. Gündelik yaşamın hemen her alanında görülen bu değişimlerin temel dayanağı, teknoloji ve bilişim alanlarında meydana gelen gelişimlerdir. Bilgisayarlardan televizyonlara, cep telefonlarından ev teknolojisine kadar çok geniş bir yelpazede teknoloji sürekli yenilenmektedir. Bu ortamda teknoloji perakendeciliği oldukça hızlı büyüyen ve gelişen sektörlerin başında gelmektedir. Sektörde görülen gelişmeler yerli yabancı birçok yatırımcının dikkatini çekmekte ve bu durum rekabetin artmasına neden olmaktadır. Bunun yanı sıra teknoloji bireylerin tüketim davranışlarını da değiştirmekte ayrıca teknoloji perakendeciliği de değişen tüketici profili, satın alma davranışı ve alışkanlıklarından fazlasıyla etkilenmektedir. Bu noktada sektörde yer alan perakendecilerin rekabet edebilmelerinde özellikle tüketicilere uygun pazarlama stratejileri geliştirebilmeleri önem kazanmaktadır. Bu nedenle hem sektörün hem de teknolojik ürünlere yönelik tüketici davranışlarının doğru anlaşılması rekabet için uygun stratejilerin geliştirilmesinde gereklidir. Kitapta bu bakış açısıyla ilk bölümde teknolojik ürünler ve özellikleri incelenerek, genel olarak teknolojik ürün ve hizmetler anlatılmış; izleyen bölümlerde; teknolojik ürün pazarı, teknolojik ürünlerde tüketici davranışı, teknolojik ürünlerin pazarlanması, teknoloji mağazacılığı ve teknoloji perakendeciliğinde süreçlerin yönetimi ele alınmıştır. Bu konularla ilgili teorik bilgilerin yanı sıra güncel örneklerle konular zenginleştirilmiştir. Ayrıca ünitelerde yer alan internet ve kitap kaynakları da okuyuculara ilgi duydukları konulara erişim için yarar sağlayacaktır. Ünitelerde bulunan sıra sizde ve kendimizi sınayalım sorularıyla okuyucuların konuları daha iyi anlaması hedeflenmiştir. Ortak bir çalışma sonucu olan bu kitabın yararlı olmasını diler, başta yazarlarımız olmak üzere emeği geçen herkese teşekkür ederim. Editör Yrd.Doç.Dr. Elif EROĞLU iv

5

6 1 Amaçlarımız Bu üniteyi tamamladıktan sonra; Sektörlere göre teknolojik ürün sınıflandırmasını açıklayabilecek, Teknolojik malların neler olduğunu örneklerle anlatabilecek, Teknolojik hizmetlerin neler olduğunu örneklerle anlatabilecek, Teknolojik hizmetleri tanımlayabilecek bilgi ve becerilere sahip olabilirsiniz. Anahtar Kavramlar Teknolojik Mallar Teknolojik Hizmetler Görüntüleme Sistemleri Beyaz Eşya Küçük Ev Aletleri Bilişim Teknolojilerine Dayalı Mallar İletişim Teknolojilerine Dayalı Mallar Elektronik İnternet GSM İçindekiler Giriş Teknolojik Ürünlere Genel Bakış Teknolojik Mallar Teknolojik Hizmetler 2

7 Teknolojik Ürünler ve Özellikleri GİRİŞ Teknoloji Kulağımıza yabancı gelmeyen bir kavram. Konuşma dilimizde sürekli kullanır olduğumuz bir kavram, Teknoloji. Ya şu teknoloji olmasaydı Ne olurdu halimiz? şeklindeki ifadeler, teknoloji ile ilgili cümle kurarken ilk aklımıza gelenler arasında. Bunun yanında, Köroğlu na ait olduğu tahmin edilen ve halk dilinde yayılan, Tüfek icat oldu, mertlik bozuldu. sözü, artık Teknoloji çıktı, mertlik bozuldu. haline dönüşmüş durumdadır. Teknoloji ile ilgili olarak sürekli kullandığımız bu iki söz, aynı zamanda teknolojinin ne anlama geldiğinin de birer göstergesidir. Teknoloji, kolaylıktır. Teknoloji, bir işin ya da bir eylemin daha hızlı, daha pratik ve daha az emek ile yerine getirilmesini sağlayan bir araçtır. Yaşantımıza öyle yerleşmiştir ki sanki o olmazsa, hayatın bir zindan gibi olacağını dahi düşündüğümüz durumlar olmuştur. Teknoloji sayesinde daktilolar, fotoğraf makinesi filmleri, fotoğraf albümleri, teksir makineleri, kaset ve kasetçalarlar, teleks makineleri gibi çok sayıda ürün hayatımızdan çıkmıştır. Yakın gelecekte ise yine teknoloji sayesinde hâlihazırda sürekli kullandığımız birçok ürün, ya yok olacak ya da değişmiş hali ile karşımıza çıkacaktır. Çünkü en baştan da söylendiği üzere, teknoloji, rahatlık getirmektedir. Getirdiği rahatlık sayesinde de teknolojiden önce ihtiyaç duyduğumuz üründen anında vazgeçtiğimizden, o ürünler de kısa sürede piyasadan yok olup gidebilmektedir. Hatta sadece ilgili ürün değil, o ürünü tamamlayan mal ve hizmetlerin de mamul yaşamları sona erebilmektedir. Diğer yandan da işler, teknoloji ile o kadar basit leşebilmektedir ki uzmanlaşmaya ya da zanaatkârlığa gerek kalmayan durumlar ortaya çıkabilmektedir. Burada sözü edilen basitlik kavramının iki temel anlamı var, tabii ki; kolaylık ve kıymetsizlik. Teknoloji, basitliği çağrıştıran bu iki anlamı da barındırmaktadır. Bu nedenle teknoloji bir taraftan kolaylık ve rahatlık getirirken, diğer taraftan da kıymetsizlik ve bayağılık da getirebilmektedir. Buraya kadar anlatılanlar, içerisine film takarak kullandığımız fotoğraf makineleri örneğiyle daha da pekiştirmiş olacağız. Onları elimizden düşürmediğimiz, gereksiz bir çekim ihtimali yüzünden deklanşöre her basışımızda bir kez daha düşündüğümüz zamanlar, dün gibi aklımızda. Filmin temini, takılması, sarılması, kullanılması, baskıda beklenmesi, basılması, saklanması; her biri ayrı uğraş ve zahmet gerektiren bir süreç. Ya şimdi? Her şey o kadar kolay ki. Artık ne filme, ne tab ettirmek için fotoğrafçıya, ne de bastırdığımız resimleri saklayacağımız fotoğraf albümüne ihtiyacımız var. Bu nedenle, hem bu tür makineler, hem de film, tab işlemi ve albüm gibi, bu makinelerin tamamlayıcı mal ya da hizmetleri piyasadan çekilmiş durumdadır. Öyle ki artık albümler dahi dijital hale dönüşmüştür. Ancak, çektiğimiz fotoğrafların tab edilmesini beklerken duyduğumuz heyecan, sonra onları fotoğraf albümüne özenle yerleştirdiğimiz an; her biri duygu dolu günlerdi. Benzer durum bilgi teknolojileriyle birlikte gelen muhteşem bilgisayar oyunları için de geçerli. Onlar, oyun dünyasına yeni bir boyut kazandırırken, diğer yandan da sokak oyunlarının yok olup gitmesine aracılık etmiştir. Kısacası, yazımızın başında da ifade ettiğimiz üzere, bir taraftan teknolojinin olmadığı bir yaşamı düşünemezken, diğer taraftan da teknolojinin birçok gelenekselliğe de son verdiğini aklımızdan çıkartamıyoruz. Tahmin edeceğiniz üzere, teknolojinin olumlu ve olumsuz yanlarını tartışmak kolay bitecek konu değildir. Ancak şu var ki ister olumlu, isterse olumsuz yönleri fazla olsun, teknolojiye yönelik Ar-Ge çalışmaları sürekli devam etmekte ve teknolojik ürünler her geçen gün yaşantımızda daha fazla yer 3

8 almaktadır. Bunun farkında olan ve mal ya da hizmetleri teknolojiye uyarlayabilen işletmeler, teknolojik ürün pazarında rekabet edebilmek için bir dizi stratejiler geliştirmektedir. Doğal olarak, teknolojik ürün pazarının kendine özgü özellikleri vardır. Bu ortamda işletmelerin, stratejik hareket edebilmeleri için, teknolojik ürün pazarı konusuna hakim olmaları gerekmektedir. Teknolojik ürün pazarı konusuna hakim olmanın yolu ise, öncelikli olarak teknolojik ürünleri ve onların özelliklerini tanımaktan geçmektedir. Teknolojik ürün ve özelliklerini içeren ve aynı zamanda elinizdeki kitabın girişi niteliğindeki bu bölümün ilk ana başlığında teknolojik ürünler genel bir bakış çerçevesinde ve farklı görüşler dikkate alınarak değerlendirilmiştir. İkinci ana başlıkta teknolojik mallar, üçüncü ana başlıkta ise teknolojik hizmetler ve özellikleri incelenmiştir. TEKNOLOJİK ÜRÜNLERE GENEL BAKIŞ Perakendecilik sektöründeki teknolojik ürünler, cep telefonundan, bulaşık makinesine, GSM operatörü tarifesinden, İnternet hizmetlerine kadar geniş bir yelpazeyi içine almaktadır. Dahası, bir ürünün teknolojik sayılmasında sadece ürünün özellikleri değil, aynı zamanda üretim sisteminde teknolojinin kullanıp kullanılmadığı ya da kullanılma düzeyi de dikkate alınmaktadır. Ana hatlarıyla ve sektörlere göre teknolojik ürün grupları ve bu gruplar için teknolojik olarak kabul edilebilecek temel ürünler aşağıdaki şekilde sınıflandırmıştır. Ana hatlarıyla ve sektörlere göre teknolojik ürün grupları hakkında detaylı bilgiye sahip olmak için iki farklı yayını incelemenizi tavsiye ediyoruz. Birincisi yazarlığını Murat Erdal ın yaptığı ve 2003 yılında İstanbul Filiz Kitabevi tarafından baskıya giren Yüksek Teknoloji Yönetimi ve Bilişim Pazarlaması adlı kitabı. İkincisi, yazarlığını Elif Aslan ın yaptığı ve 2009 yılında Eskişehir Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı nda doktora tezi olarak kabul edilen Tersine Toplumsallaşma Teorisinin Oluşturulması Açısından Bir Model Kurgusu: Ana Babanın Satın Alma Kararlarına Ergen Etkisi Üzerine Bir Uygulama başlıklı çalışması. Bilgisayar: Boyut, bellek, kapasite, hız, performans, donanım ve yazılım ürünleridir. Dizüstü, masaüstü, netbook gibi farklı ölçek ve özelliklerde çeşitleri vardır. İletişim: Uydu telefonları, cep telefonları, telsiz ve telsiz telefonlar ile ses, görüntü, metin transferleri, sabit ya da kablosuz telefonlardır. Ayrıca iletişim hizmetleri de bu kapsamdadır. Hem teknolojik mal hem de teknolojik hizmet sektörleri bulunmaktadır. Ofis Sistemleri: Veri aktarımı, depolanması, yazıcı, faks cihazları, çok fonksiyonlu aygıtlar, kopyalama üniteleri, özellikli telefon, santral telefon ve bilgisayar sistem uygulamalarıdır. Eğlence Ürünleri: Yüksek çözünürlüklü TV (resim içinde resim, düz kare vb. özellikler), projeksiyon sistemleri, İnternet TV, radyo, müzik seti, VCD, DVD, MP3/MP4 çalar, blu-ray disk ve aygıtları, ipod, elektronik oyuncaklar ve dijital kameralardır. Tasarım ve mühendislik: Bilgisayar destekli tasarım (CAD), bilgisayar destekli mühendislik donanım ve yazılımlarıdır. İmalat: Ölçme ve test ekipmanları, proses gözlem ve denetim cihazları, bilgisayar destekli imalat (CAM) donanımlarıdır. Eğitim: Uzaktan öğrenme, İnternet tabanlı eğitim, sanal üniversiteler, e-öğrenme. Sağlık sistemleri: Sağlık denetim ekipmanları, ameliyat cihazları, elektronik yardımlı görme, duyma, konuşma aygıtları, hastane donanımları, hasta ya da personel takip sistemleri ve yazılımlarıdır. Bankacılık: Otomatik para çekme, elektronik fon transferleri, İnternet bankacılığı vb. hizmetler bütünü. 4

9 Kişisel faaliyetler: Saatler, hesap makineleri, data bankaları, bilgisayarlardır. Ev ürünleri: Mikrodalga fırın, buzdolabı, fırın, bulaşık makinesi denetim panelleri, mutfak ve ev aletleri, termostatlar, alarm sistemleri vb. gibi akıllı ev teknolojileri. Yayıncılık: Masaüstü yayıncılık ve İnternet kullanımıdır. Ev ürünleri: Mikrodalga fırın, buzdolabı, fırın, bulaşık makinesi denetim panelleri, mutfak ve ev aletleri, termostatlar, alarm sistemleri, kişisel bakım ürünleridir. Alışveriş: İnternet alışveriş ortamı, e-pazarlamadır. Gıda ve beslenme: Gıda üretiminde ileri teknoloji kullanımı, paketlemedir. OECD raporuna göre, teknoloji dünyası düşük, orta ve yüksek olmak üzere üç sınıfa ayrılmıştır. Sağlık, kimya ve biyolojik çalışmalarda kullanılan özel teknolojik araçlar, nano teknolojik ürünler, medya ve iletişimde kullanılan sistemler, üretimde kullanılan otomasyonlar, bilgisayar destekli sistemler, özel yazılım ve donanımlar ile bilgi teknolojileri ile ilgili mal ve hizmetler, yüksek teknoloji sınıfına girmektedir. Büyük yapıların inşasında ya da onarımında kullanılan araçlar, kaliteli doğal kaynaklar, pvc ürünleri, motorlu araçlar ve elektrikli araçlar ise orta teknolojiye ait örneklerdendir. Son olarak, tekstil ürünleri, gıda ürünleri, mantar ürünleri, kâğıt ve kâğıt ürünleri, düşük teknolojiye verilebilecek birer örnektir. Teknolojik ürün sınıflandırmaları ve teknolojik ürünlerin özellikleri hakkında detaylı bilgiye sahip olmak için yazarlığını Erkan Özdemir in yaptığı ve 2011 yılında Bursa Ekin Basım Yayın Dağıtım tarafından baskıya giren Teknolojik Ürün ve Hizmet Pazarlaması adlı kitabı inceleyebilirsiniz. Teknolojik ürünlerde hem tüketici hem de işletme açısından sıklıkla karşılaşılan nitelikleri ise onbir gruba ayırabiliriz: 1. Teknolojik ürünlerin ürün yaşam dönemleri kısadır. 2. Ürünlerde güncelleme ihtiyacı süreklidir. 3. Teknolojik ürünler araştırma ve geliştirme odaklıdır. 4. Karmaşık bir yapıya sahiptir. 5. İnovasyon temellidir ve inovatif düşünceye ihtiyaç duyar. 6. Ürün özellik yelpazesi geniştir. 7. Teknolojik ürünler için yatırım ve desteklere ihtiyaç duyulur. 8. Satış sonrası hizmetler fazladır. 9. Teknolojik ürünler kolaylık ve fayda sağlar. 10. Teknolojik ürünlerde tamamlayıcı ürün yoğunluğu vardır. 11. Teknolojik ürün kullanımında uyum süreci yaşanır. OECD raporuna göre teknolojik ürün sınıflandırılmasını açıklayarak her biri için üçer örnek veriniz. TEKNOLOJİK MALLAR Perakendecilik pazarında teknolojik mallar genel olarak; görüntüleme sistemleri, beyaz eşya, küçük ev aletleri, bilişim ve iletişim teknolojilerine dayalı mallar ve elektronik şeklinde beş grupta değerlendirilmektedir. 5

10 Görüntüleme Sistemleri Analog ve dijital kameralar ve fotoğraf makineleri, su altı kameralar, video kameralar, basınca ve sıcaklığa dayanıklı kameralar, objektif ve lensler, dürbünler, filmler, flaşlar, değişebilir lens uygulamaları, multimedya kameralar ve sistemleri, slâyt projektörler, çeşitli fotoğraf baskıları ve fotoğraf baskı sistemleri ve dijital resim çerçeveleri ürünleri, görüntüleme sistemlerine verilecek teknolojik mal örnekleridir. Ayrıca dijital kamera / fotoğraf makinesi, tamamlayıcı mallar ve dijital resim çerçeveleri, bu başlık altında yer alan genel mal gruplarıdır. Dijital Kamera/Fotoğraf Makinesi Dijital fotoğraf makinelerinde tüketiciler tarafından en çok, mp (megapixel) olarak adlandırılan etkin çözünürlük ve elektronik perde enstantane hızı özellikleri takip edilmektedir. Bunların yanında; bataryanın Li-ion özelliğine sahip olması, arabirimin USB ile sağlanabilir olması, farklı özelliklerdeki hafıza kartlarının kullanılabilir olması, yine farklı özelliklerdeki resim formatlarının kullanılabilir olması, yüksek ISO hassasiyeti ve sensoruna sahip olması, tüketicilerin dijital fotoğraf makinelerinde aradığı genel özelliklerdir. Diğer yandan, günümüzün dijital fotoğraf makineleri sadece fotoğraf kareleri için değil, aynı zamanda hareketli görüntü kayıtları için de kullanılmaktadır. Bu nedenledir ki artık günümüzde dijital fotoğraf makinesi yerine dijital kamera ifadesi de kullanılabilmektedir. Bu başlık altında söz edilecek bir diğer ürün grubu ise video kameralardır. Ancak artık, dijital fotoğraf makinelerinin, video kameralarının sahip olduğu hemen hemen tüm özelliklere sahip olmasından dolayı, teknoloji perakendeciliğinde bu tür teknolojik ürünlere olan talep her geçen gün azalmaktadır. Birçok teknolojik üründe olduğu gibi, kamera ve yan ürünlerinde de gelişmeleri takip etmek neredeyse imkânsız hale gelmiştir. Bu pazardaki genel işleyiş tarzı, diğer teknolojik ürün pazarındaki işleyiş tarzı ile hemen hemen aynıdır. Örneğin son teknolojilerle donatılmış yeni çıkan bir dijital fotoğraf makinesi, öncelikle en yüksek fiyattan vitrinlerde ve raflarda yerini alır. Bir süre, son çıkan teknolojik ürün olarak ağızdan ağıza dolaşır. Bu süre pazarın kaymağını alma süresi olarak da kabul edilebilir. Sonrasında, yavaş yavaş rakipler de benzer ürünü pazara sunmaya başlar. Bunu fark eden ve yeterince doygunluğa ulaştığını düşünen teknolojik ürün işletmesi, öncekine göre daha fazla son teknolojilerle donatılmış ve daha yeni bir dijital fotoğraf makinesini pazara sunar. Bu arada, önceki ürünün fiyatı yavaş yavaş düşmeye başlar. İşletme, yeni dijital fotoğraf makinesi ile pazarın kaymağını almaya başlar. Bu süre, rakipler pazara girene kadar devam eder. Sonra yavaş yavaş fiyatı düşmeye başlar ve yine yeni bir dijital fotoğraf makinesi raflarda yerini almaya başlar. Bu döngü, hem çok kısa bir sürede gerçekleşir, hem de kesintisiz devam eder. Tamamlayıcı Mallar Dijital fotoğraf makinelerinin en önemli tamamlayıcı ürünü objektiflerdir. Objektifler makinenin gövdesine sabit olduğu gibi, ayrıca da satılabilmektedir. Profesyonel fotoğraf sanatçılar için son derece önemli olan bu tür tamamlayıcı mallar, sektörün bir niş pazarıdır. Özellikli mallar sınıfına giren bu tür teknolojik tamamlayıcı ürünlerin özel alıcıları vardır. Öyle ki bugün, bir otomobil fiyatına dahi dijital kameranın objektifini bulmak mümkündür. Kısacası görüntü sistemlerine ait teknolojik ürünler pazarının, başlı başına kendine özgü özellikleri olup; bu sektördeki teknolojik ürünlere ait tamamlayıcı malların değeri, asıl maldan daha yüksek olabilmekte ve hatta tamamlayıcı malların dahi tamamlayıcı malları (koruyucu ya da aksesuarları gibi) bulunabilmektedir. 6

11 Resim 1.1: Profesyonel Dijital Kamera Lensi Resim 1.1. deki dijital kamera lensi, Nikon un AF-S VR Zoom-NIKKOR serisinden olup, 400mm ye kadar zoom özelliğine sahiptir. Dijital fotoğraf makinesinin tamamlayıcısı olan bu ürün, çok sayıda fotoğraf makinesi gövdesinin fiyatından daha fazla değerdedir. Niş pazara hitap eden bu ürün, neredeyse 3300gr ağırlığında ve 124mm x 328mm boyutlarında olup; böyle bir tamamlayıcı malı satın alan bir tüketicinin beraberinde çok sayıda aksesuara da ihtiyacı vardır. Flaşları da yine bu bölüme ait ve tüketici tarafından en çok tercih edilen tamamlayıcı mal olarak değerlendirmek uygun olacaktır. Dijital fotoğraf makineleri ile bir bütün ya da ayrı olarak piyasada bulunan flaşlardaki güncel özellikler ise farklı açılara hareket edebilen reflektör, yüksek boyutlardaki otomatik zoom, geniş açılı difizör, LCD gösterge ve tam kontrol sistemleridir. Dijital fotoğraf makinesi ve flaşlarla bağlantılı olan bir diğer tamamlayıcı mal ise, ışık şiddeti ölçüm cihazlarıdır. Bu cihazlar, ışığı ve yansımasını ölçerek kullanıcıya yol gösterir. Böylelikle her türlü açıdan ve her türlü ışık altında istenilen görüntünün alınmasına yardımcı olur. Doğal olarak dijital kameralar için en önemli parça, hafıza kartlarıdır. Birkaç yıl öncesine kadar 1GB (gigabyte) boyutundaki hafıza kartı, yeni bir teknolojik ürün olarak kabul edilirken, çok yakın gelecekte onun bin katı kapasitede olan 1TB (terabyte) boyutundaki hafıza kartlarının dahi yeterli gelmeyeceği öngörülmektedir. Kısacası 1 birimlik bir ürüne olan talepten 1000 birimlik bir ürüne olan talebe geçiş sürecinin yaklaşık olarak 15 yıllık bir zaman olduğu tahmin edilmektedir. Dijital Resim Çerçeveleri Teknoloji perakendeciliği pazarına yeni girmiş olan bir üründür. Çağa ayak uydurmuş modern çerçeve ya da albümler şeklinde ifade etmek yanlış olmaz. Dahası bu tür ürünler, kâğıt baskı fotoğraflarının ve bu baskı sistemlerinin ürün yaşam dönemlerini daha da kısaltmış durumdadır. Dijital resim çerçeveleri, her ne kadar teknolojik ürün pazarına henüz girmiş bir ürün olsa dahi, büyümeleri hızla devam etmektedir. Bu ürünlerin bir diğer özelliği de dekoratif olmasıdır. Bu güne kadar dekoratif ürün pazarında teknolojik ürünlere çok az rastlanmıştır. Görüntüleme sistemlerinde yer alan mal gruplarını sayarak her biri için birer örnek veriniz. Beyaz Eşya Tarih içinde, teknolojinin geçirdiği evrelerle paralel olarak beyaz eşya ürünleri de değişim göstermiştir. Örneğin, ilk çamaşır makinesi II. Dünya Savaşı ndan önce üretilmiştir ve tamamen mekanik özellikler taşımaktadır. Bugün ise çamaşır makinelerinde, mekanik yapıdan daha çok elektronik ve bilgi teknolojileri özellikleri ön plandadır. 7

12 Beyaz eşya sektörü, kullandığı güncel teknolojiler sayesinde teknolojik ürün özelliğini korumaktadır. Dayanıklı tüketim mallarının genel özelliklerini taşırlar. Yaygın yan sanayi, satış sonrası teknik hizmet ve bayi şeklindeki dağıtım kanalları, bu sektörün diğer ortak özelliklerindendir. Diğer birçok teknolojik ürüne kıyasla güncellenme sıklıkları da daha seyrektir. Böyle olmasına rağmen, hem Türkiye de hem de dünyada beyaz eşya sektörü hızla gelişmektedir. Bu hızlı gelişimde teknoloji dünyasında atılan büyük adımların katkısı göz ardı edilemez. Yine, rekabetin yoğunlaşması ve tüketicilerin beklentilerinin değişmesi gibi faktörler beyaz eşya teknolojisi pazarının gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Birçok teknolojik malda olduğu gibi beyaz eşya sektörüne ait ürünler, kullanıcıya kolaylık ve avantaj sağlamaktadır. Ancak olmazsa olmaz değildir. Bu nedenledir ki az gelişmiş ülkelerde beyaz eşya ürünlerinin kullanımı, gelişmiş ülkelere oranla daha azdır. Bu yaklaşımdan dolayı, günümüzde beyaz eşya ürünlerinin kullanımı, ülkelerin gelişmişlik göstergelerinden biri olarak kabul edilmektedir. Türkiye'de beyaz eşya sektöründe, hem sanayi anlamında hem de tüketicinin kullanımı anlamında olumlu bir gösterge hâkimdir. Genişleyen yan sanayi, satış sonrası destek hizmetleri, bayi ağları ve yaratılan istihdam imkânlarının ülke ekonomisine katkısı büyüktür. Tahmin edileceği üzere, tüketicinin beyaz eşyaya ilk talebi evlilikle birlikte başlar. Bu nedenle genç nüfusun bulunduğu ülkelerde beyaz eşya pazarı önemli bir paya sahiptir. Öte yandan, genç nüfusun az, yaşlı nüfusun fazla olduğu ülkelerde beyaz eşya pazarı daha doygun durumdadır. Böyle durumlarda tüketimi artırmak ve tüketicilerin ürünlerini yenilemeleri amacıyla pazara nüfuz etme stratejilerine başvurulur. Beyaz eşya sektöründe ürün yaşam dönemini uzatmak için, son yıllarda modanın etkisi kullanılmaktadır. Başlangıçta bu ürüne adını veren beyaz renkli ürünler, daha sonra metalik renk seçenekleri ile satışa sunulmuştur. Metalik renk yaygınlaşma aşamasına girdiğinde ise, yeni ürün olarak kırmızı ve siyah renkli ürünler piyasaya çıkarılarak beyaz eşya satışları canlandırılmak istenmiştir. Enterprese Europe Network ün Beyaz Eşya Sektör Raporu na göre, Türk tüketiciler her zaman en yeni ürünleri tercih etmektedirler. Bu nedenle ürünlerini yenileme eğilimleri daha fazladır. Ayrıca Türk tüketicilerinin menşei ülke tercihleri yerli ürünlerden yana olmaktadır. Gerçekten de, Türkiye de beyaz eşya pazarında rekabet yoğun ve pazarlama stratejileri son derece dinamiktir. Ülkede aynı zamanda beyaz eşya sektörü sıkı müşteri sadakatine sahip güçlü markalar yaratmıştır. Yerli üreticiler, iç pazarın yanında, Avrupa pazarında da önemli bir paya sahiptir ve başta Avrupa Birliği (AB) olmak üzere dış pazarlarda varlığını güçlendirmektedir. Enterprese Europe Network ün bu raporuna göre, yıllık 50 milyon adet beyaz eşya (buzdolabı, fırın, çamaşır makinesi ve bulaşık makinesi) satışı gerçekleşmekte, AB pazarının yaklaşık % 15 i Türk ürünlerinden oluşmaktadır. Beyaz eşya pazarı teknolojik ürünlerinin en önemli yeniliklerinden birisi de, çevreye duyarlılık üzerinedir. Toplumsal pazarlama anlayışının hâkim olduğu bu dönemde, beyaz eşya üreticileri de çevre konusuna özenle eğilmekte ve çevreyle ilgili mevzuat ve düzenlemeleri takip etmektedir. Bu doğrultuda geliştirilen teknolojik ürünlerde elektrik, su ve deterjan tüketimi azaltılmış, daha az enerji ve daha az kaynakla daha verimli sonuçlara ulaşılması hedeflenmiştir. Aspiratörler, ocaklar, fırınlar, pişiriciler, klimalar, buzdolapları, dondurucular, bulaşık makineleri, kurutma makineleri ve çamaşır makineleri, beyaz eşyaya verilecek örneklerdendir. Ayrıca pişirme, soğutma ve yıkama ve kurutma, bu başlık altında yer alan genel mal gruplarıdır ve bu başlık altında toplanan genel teknolojik mallardır. Pişirme Pişirme grubu genel olarak üçe ayrılmaktadır. Bunlar; aspiratörler, ocaklar ve fırınlardır. Bu gruba ait ürünler, diğer teknolojik ürünlere oranla tüketiciler tarafından daha seyrek yenilenir, satın alınır. Aspiratörlerin pazardaki çeşidi, ocak ve fırınlara oranla daha azdır. Genel olarak görünüşü üzerinde oynanmaktadır. Görüntü dışındaki güncellikler ise emiş gücü ve dokunmatik tuşlar üzerinde yapılan iyileştirmelerdir. Fırınlar ise kimisinde ocağa sabit, kimisinde ise ayrı şekilde tasarlanmıştır. Ocaklar, gazlı ve elektrikli olarak iki sınıfa ayrılır. Elektrikli ocaklarda son yıllardaki teknolojik yenilikler daha çok enerji ve pişirme gücü üzerinedir. Gazlı ocaklarda ise son yıllardaki teknolojik yenilikler daha çok gaz emniyeti, pişirme gücü ve ateşleme üzerinedir. Tüm bunların yanında, görüntü üzerine yapılan yenilikler de azımsanmayacak düzeyde değildir. 8

13 Soğutma Soğutma grubu genel olarak üçe ayrılmaktadır. Bunlar; klima ve benzeri iklimlendirme sistemleri, buzdolapları ve donduruculardır. Soğutucu sistemlerinde aranan en önemli özellik, enerji verimliliğidir. Enerji tasarrufu sağlayan bu teknolojik ürünlere genel olarak A sınıfı özellik adı verilmektedir. Klimalarda da akıllı enerji tasarrufu ve verimliliği özelliği, son yıllarda en çok tercih edilen bir teknolojik niteliktir. Bu ürün grubunda tüketicilerin aradığı teknolojik özellikler ise, anti bakteriyellik ve akıllı filtre sistemleridir. Kısacası klima pazarında, tüketici ihtiyaçları da değişmiş durumdadır. Bugünün tüketicisi, klimalarda soğutma ya da ısıtma dışında, enerji tasarrufu, çevreye duyarlılık ve kullanıcı dostu (özellikle sağlık açıdan) özelliklerini de aramaktadırlar. Daha önce de ifade edildiği üzere, bir teknolojik ürünün çok sayıda çeşidi olabilmektedir. Tüketicinin bu çeşitlerden hangisini satın alacağına yönelik karar sürecini birçok faktör etkilemektedir. Buzdolabında ise sosyal ve kültürel faktörler ile yaşam tarzı etkili olmaktadır. Örneğin Resim 1.2 deki dondurucunun alt rafında olduğu modeller, daha çok batı ülkelerinde tercih edilmektedir. Akıllı enerji tasarrufu ve verimliliği özelliği buzdolabı ve dondurucularda da aranmaktadır. Ancak buzdolabı pazarında aranan diğer teknolojik özellikler klimalardaki kadar kısıtlı değildir. Hibrid soğutma sistemi, iyon sistemi, nano teknolojik modüller, fuzzy modüller, ozon tabakasına zararsız gazların kullanılması, anti bakteriyel sistemler, hızlı donduruculuk ve sağlıklı koruyuculuk sistemleri, buzdolabı ve dondurucularda aranan güncel özelliklerdir. Yıkama ve Kurutma Resim 1.2: Farklı Tipte Bir Buzdolabı Örneği Beğenmeli mal grubuna giren bu ürünler, genel olarak, bulaşık makinesi, çamaşır makinesi ve kurutma makinesidir. Bu sektördeki ürünlerde, teknoloji kaynaklı çok büyük değişimler yaşanmamış olsa da gelecekte böyle davam edeceği söylenemez. Yakın dönemde çamaşır makinesi ve bulaşık makinesi gibi yıkama sistemlerinde kireçlenme probleminin ortadan kaldırılması, orta dönemde de deterjansız yıkama döneminin başlanması öngörülmektedir. Yine, yıkama makinelerinde, enerji tasarrufu ve akıllı yıkama programları güncel özellikleridir. Benzer akıllı sistemler, kurutma makinelerinde de vardır. Öyle ki, güncel teknolojik ürünler ile kırışıklığı azaltan özellikler dahi geliştirilmiştir. Beyaz eşya kapsamında yer alan mal gruplarını sayarak her biri için birer örnek veriniz. 9

14 Küçük Ev Aletleri Küçük ev aletleri pazarı, beyaz eşya pazarı ile birlikte giden bir sektöre sahiptir. Hatta genellikle aynı dağıtım kanallarını kullanırlar. Çekirdek ya da mikro aile yapısına sahip ya da aile fertlerinin tüm bireylerinin çalıştığı hemen hemen her toplumda, küçük ev aletlerinin önemli bir yeri vardır. Beyaz eşya pazarında olduğu gibi, bu pazarın müşterileri genellikle yeni evlenenler olmaktadır. Ancak evlilik yaşam sürecinde küçük ev aletlerinin yenilenmesi, beyaz eşya pazarına göre daha sık yaşanmaktadır. Beyaz eşya pazarında olduğu gibi, küçük ev aletleri pazarında da; yaygın yan sanayi, satış sonrası teknik hizmet ve bayi şeklindeki dağıtım kanalları bulunmaktadır. Ancak beyaz eşya sektörüne kıyasla güncellenme daha sıktır. Bununla birlikte küçük ev aletleri sanayisi bir ya da birkaç ülkenin tekelinde değildir. Küçük ev aletleri sektöründe, gelişmiş ülkelerin teknolojisi ile gelişmekte olan ülkelerin teknolojisi çoğu açıdan aynıdır ve bu şekilde bir ayrım pek kullanılamaz. Çünkü, her geçen gün gelişmekte olan ülkelerin üreticileri de gelişmiş ülkelerin üreticilerinin ürettiği kalitede küçük ev aletleri üretebilir hale gelmişlerdir. Hatta bazı sahalarda daha da ucuza üretebilir durumdadırlar. Dünyada küçük ev aletlerini de içerisine alan beyaz eşya üreticisi şirketler genel olarak üçe ayrılmaktadır. Bunlardan ilki, uluslararası şirketlerdir. Bu şirketler tüm dünya pazarına girmiş ve hatta üretim tesislerini de tüm dünya geneline yaymışlardır. İkinci gruptaki işletmeler ise bölgesel olarak konumlanmaktadırlar. Bu gruptaki işletmeler, kendi ülkelerinin yanında yakın bölgede olan diğer ülkelerde de ürünlerini pazarlanmakta ve üretim yapmaktadırlar. Doğal olarak, üçüncü grupta ise yerel şirketler yer alır. Üçüncü ve son gruptaki işletmeler, sadece kendi ülkelerinde üretim yapmakta ve yine aynı pazarda faaliyette bulunmaktadırlar. Türkiye deki küçük ev aletleri işletmeleri, birinci gruba girme yolunda emin adımlarla ilerlemektedirler. Gerçekten de beyaz eşya sektöründe olduğu gibi, küçük ev aletleri sektöründe de Türkiye'de, hem modern üretim anlamında hem de tüketicinin güncel teknolojik ürünleri takip etme anlamında olumlu bir gösterge hâkimdir. Kahve makineleri, çay makineleri, su ısıtıcıları, pratik pişiriciler, mikser/blender, sıkacaklar, bakım aletleri, dermatolojik aletler, ısıtıcılar, ütüler ve süpürgeler küçük ev aletlerine verilebilecek örneklerdendir. Ayrıca, sıcak içecek makineleri, teknolojik mutfak aletleri, ev elektroniği ve teknolojik küçük aletler bu başlık altında toplanan genel teknolojik mallardır. Sıcak İçecek Makineleri Küçük ev aletlerinin ilki, evde ve iş yerlerinde kullanılan sıcak içecek makineleridir. Bu gruba giren ürünler, genel olarak, kahve makineleri, çay makineleri ve su ısıtıcılarıdır. Bu sektör öyle gelişmiştir ki, kahve makinesi ve tüketim mallarının pazarlandığı uluslararası perakende zincirleri dahi bulunmaktadır. Teknolojik Mutfak Aletleri Artık bilindiği üzere, teknoloji deyince ilk olarak akla kolaylık gelmektedir. Bugünün teknolojisi mutfağa kadar girmiş ve hemen hemen tüm mutfak uygulamalarına kolaylıklar getirmiştir. Genel olarak bu gruba dahil olan teknolojik ürünler; gıda hazırlayıcılar (robot, rondo, mikser, blender vb.), fritözler, ekmek yapma makineleri, griller, tost makineleri, ekmek kızartma makineleri, katı meyve sıkacakları, narenciye sıkacakları, et kıyma makineleri ve pratik pişiricilerdir. Ev Elektroniği Elektrikli süpürgeler, buharlı ütüler, presli ütüler ve termosifonlar, bu grupta yer alan teknolojik ürünlerdir. Ev elektroniği öyle farklı özelliklere sahiptir ki, örneğin 50 ye de 2500 ye de aynı çekirdek ürün özelliği taşıyan elektrikli süpürge bulmak mümkündür. Benzer durum ütüler için de geçerlidir. 30 ye de 1500 ye de aynı çekirdek ürün özelliği taşıyan ütü bulmak mümkündür. Teknolojik Küçük Aletler Tıraş makineleri, diş bakım ürünleri, saç şekillendiriciler, saç kurutucular, saç kesme makineleri, epilasyon aletleri ve evde kullanılan diğer bütün teknolojik cihazlar bu gruba giren teknolojik 10

15 ürünlerdendir. Küçük ev aletlerine ait teknolojik ürün ve pazar özelliklerinin büyük çoğunluğu, teknolojik küçük aletler için de geçerlidir. Küçük ev aletleri kapsamında yer alan mal gruplarını sayarak her biri için birer örnek veriniz. Bilişim ve İletişim Teknolojilerine Dayalı Mallar Çevremizde meydana gelen bilimsel ve teknolojik gelişmeler büyük bir hızla artmaktadır. Teknolojik değişimler, aynı zamanda toplumun birçok alanında da etkili olmuş ve değişimlere yol açmıştır. Teknolojinin iki önemli sonucundan söz edebiliriz; iletişim ve bilişim. Bilişim ve iletişim teknolojilerinde meydana gelen gelişmeler işletmelerin rekabet düzeyini ve ekonomik faaliyetlerinin gücünü artırmış ve iş yapılarında değişiklikler meydana getirmiştir. Teknolojik değişmenin, toplum ve birey etkileşiminin bir sonucu olarak, yapılan işlerde değişime yol açması son derece doğal bir davranıştır. Bilişim ve iletişim teknolojisi yalnızca iş hayatında değil, insan yaşantısının her alanında kendisini hissettirmiştir ve bu da toplum yaşantısına yansımıştır. Bu bağlamda, toplumsal ve sosyal değişmenin bir anlamda kaynağı teknoloji olmuştur. Bilişim çağında faaliyette bulunan işletmelerin giderek karmaşık yapıya bürünmeleri nedeniyle, bunların hemen hemen tüm uygulamalarında, bilişim ve iletişim teknolojilerine ihtiyacı vardır. Benzer durum bilişim toplumu tüketicisi için de geçerlidir. Çünkü her ne kadar teknoloji, bir kolaylık sağlama aracı olsa da, gelişen dünyamızda bilişim ve iletişim teknolojilerine hemen hemen bilişim toplumunun tüm fertlerinin ihtiyacı vardır. Kullanılacak bilgi miktarının optimum seviyeye ulaşması sonucunda; bu bilginin alınması, işlenmesi ve yönetilmesi için geçen zaman ile karmaşık durumdaki bilginin düzenlenmesi, arşivlenmesi ve dosyalanması için gereken bütçe, işletmeyi bir çıkmaza yönlendirebilir. Kişisel ve örgütsel etkili karalar almada kilit rol üstlenen bilişim ve iletişim teknolojileri ve sistemlerinin, belirli niteliklere sahip olması gerekmektedir. Bilişim ve iletişim teknolojileri, her sektörde geçmişten günümüze kadar büyük bir öneme sahiptir. Ancak, son yıllarda edindiği değer çok yüksek düzeydedir. Teknolojiye dayalı hareket etmenin gerekliliğinin hissedildiği günümüzde, bilişim ve iletişim teknolojilerinin ulaştığı değer, onsuz hayat çok zor olur ifadesi ile tarif edilebilir. Özellikle, son araştırmalar ve elde edilen sonuçlar, bilginin ve bilgi sistemlerinin, işlerin kolaylaşmasını ve daha verimli yürümesini sağladığı ve işletmelerin rekabet etme kapasitesini etkilediği yönündedir. Başka bir ifade ile bulunduğumuz toplum içerisinde yaşamlarını sürdüren tüketiciler ve bilgiye dayalı organizasyon olma yolunda çaba gösteren işletmelerin, bilişim ve iletişim teknolojilerini ve buna bağlı olarak bilişim sistemlerini yakından takip etmeleri bir zorunluluktur. Gerçekten de, kalite, rekabet ve tüketici hakları anlayışının hızla yükseldiği ve bilginin öneminin arttığı bir dönemde işletmelerin ayakta durabilmesi ve ilerleyebilmesi için bilişim ve iletişim teknolojilerine dayalı hareket etmeleri gerekmektedir. Ayrıca, günümüz iş dünyasındaki stratejik değişimin en önemli belirleyicileri olan küreselleşme ve teknolojik yenilik, önümüzdeki yıllar içerisinde çok daha önemli bir konuma yerleşecek şekilde hız kazanmamıştır. Yani, bilişim ve iletişim teknolojileri işletme ve tüketiciler için öyle bir role bürünmüştür ki; bu sayede hem küreselleşmeye bağlı olarak gelişmekte, hem de küreselleşmeyi teşvik etmektedir. Bradley (1993) in ortaya attığı bu görüş, bilişim ve iletişim teknolojilerinin hem işletmeler hem de tüketiciler için ne kadar önemli olduğunu bir kez daha gözler önüne sermektedir. Donanım Bilgisayarlar, monitörler, tarayıcılar, yazıcılar, iletişim donanımı ve diğer donanımsal çözümler bu gruba girmektedir. Tahmin edileceği üzere, donanım olarak sayılan ürünlerin her birinin de alt dalları vardır. Bilgisayarlar, dört temel grupta toplanmaktadır. Bunlar dizüstü bilgisayarlar, masaüstü bilgisayarlar, netbook bilgisayarlar ve ultrabook bilgisayarlardır. Bilgisayar dünyasında kullanılan ve merkezi işlem 11

16 ünitesi şeklinde adlandırılan CPU lar (işlemci), neredeyse tamamı Intel markadır. Dizüstü bilgisayarlarda da kullanılan işlemci yine Intel olup, beraberinde güncel serisine bakılır. Bunun dışında, uzun ve dayanıklı pil ömrü, yüksek kapasiteli grafik kartı ve diski, hafifliği ve hızı, ultrabook ve dizüstü bilgisayarlarda dikkat edilen özelliklerdir. Masaüstü bilgisayarlarda da pil ömrü ve hafiflik dışında hemen hemen benzer özelliklere dikkat edilmektedir. Ancak, doğal olarak masaüstü bilgisayarda daha fazla donanım aranır. Örneğin USB girişlerinin daha fazla olması, DVD sürücüsünün olması, bellek desteklerinin olması, kapasitesinin artırılabilir olması ve multimedya özellikli olması dikkat edilen özelliklerdir. Netbook bilgisayarlarda ise, işlemci biraz daha düşük kapasiteli düzeydedir. Bu kapsamda söz edilecek bir diğer teknolojik ürün ise monitör PC (all-in-one) bilgisayarlardır. Adından da anlaşılacağı üzere bu ürün monitör şeklinde olup, içerisinde aynı zamanda PC barındırmaktadır. Bir diğer donanım grubu olan iletişim teknolojileri ise sabit telefonları, cep telefonları, telsiz ve telsiz telefonları, yanıtlama sistemleri ve faks makinelerini kapsamaktadırlar. Bunun dışında PDA (Personal Digital Assistant - Kişisel Dijital Yardımcı) tarzı mobil iletişim-bilişim araçları da bu başlık altında değerlendirilmektedir. Yazıcı pazarında, lazer yazıcıların hâkimiyeti vardır. Nokta vuruşlu ya da mürekkep püskürtmeli yazıcılılar neredeyse pazarda kalmamıştır. Diğer yanda artık lazer yazıcılar da artık tek başına değil, faksfotokopi-tarayıcı-yazıcı şeklinde çok fonksiyonlu olarak tercih edilmektedir. Çok fonksiyonlu yazıcılara olan talebin giderek artmasıyla, faks veya tarayıcı gibi tek işlevli donanımların pazar payları azalmıştır. Genel olarak yazıcı ve tarayıcılarda da hız ve baskı/okuma kalitesine bakılır. Bileşenler ve Yazılım Doğal olarak, bilişim teknolojilerine dayalı ana malların bileşenleri, tamamlayıcıları, parçaları ve de yazılımları bulunmaktadır. Örneğin, iletişim araçları, işlem üniteleri, multimedya araçları ve depolama aygıtları ile ilgili elektronik aksamlar bu kapsam içerisindedir. Yazılım ise donanımı ayağa kaldıran, onu yöneten, iş ve ev verimliliğini artıran, eğitim ve hatta eğence amaçlı kullanılabilen, yerel network ya da İnternet aracılığı ile iletişim hizmeti sunabilen, organizasyonlara çözümler getiren ve tüm sistemi yöneten bir teknolojik üründür. Ofis Teknolojik Ekipmanları Ofis teknolojik ekipmanlar ise kartuş, toner ve veri kartı gibi sarf malzemeler ile ciltleme sistemleri, fotokopi makineleri, data projeksiyonlar, belge öğütücüler, yazı makineleri, projeksiyon ekranları ve okuyucuları kapsamaktadır. Elektronik Televizyon, monitör, multimedya sistemleri, portatif bellekler, oto elektroniği ve diğer elektronik teknolojik mallar bu gruba girmektedir. Televizyon ve Monitör Teknolojide yaşanan büyük gelişmeler, televizyon ürünlerine de yansımış durumdadır. Bugün artık piyasada göremediğimiz tüplü televizyonlar, neredeyse hiçbir evde de kalmamıştır. Bunun dışında, televizyonların o kadar çeşidi çıkmış ve çıkmaktadır ki güncel sürümünü takip etmek neredeyse imkânsız hale gelmiştir. Örneğin USB (Universal Serial Bus: Evrensel Seri Veriyolu) girişli, İnternet e bağlanabilen, dev boyutlarda, yüksek hızlı PMR (Perfect Monitor Rate) ve dinamik kontrast özellikli ve full HD (high-definition) çözünürlük görüntü teknolojisine sahip LCD televizyonların dahi uzun sürede vitrinlerde kalması mümkün değildir. Yakın geçmişe kadar önemli televizyon teknolojileri olarak kabul edilen CRT monitörler, flat screen ekranlar ya da plazma televizyonların artık güncelliğini yitirmiş olması, yeni televizyon teknolojisi geliştirme sürecinin ne kadar sık olduğunun belirgin göstergesidir. Bugün televizyon pazarındaki en güncel ürün, neredeyse 30 yapraklı defter kalığındaki dev ekran, akıllı ve süper net görüntülü LED TV olarak adlandırılan, Light Emitting Diode (Işık Yayan Diyo) 12

17 televizyonlardır. LED televizyonların hem çok ince olması, hem özel aydınlatma teknolojisinden kaynaklanan kaliteli renklere sahip olması ve yine bu özel aydınlatma teknolojisi sayesinde daha az enerji tüketmesi ve her açıdan bakıldığında aynı görüntü kalitesini vermesi, bu ürüne olan ilgiyi de artırmıştır. USB girişleri yanında, HDMI olarak adlandırılan High Definition Multimedia Interface (Yüksek çözünürlüklü multimedya arayüzü. Ses ve görüntü datalarını sıkıştırılma işlemi olmaksızın, dijital olarak aktarmak için geliştirilmiş bir arabirimdir) girişleri ve kısaca WiFi olarak ifade edilen Wireless Fidelity (kablosuz ağ bağlantı alanı) özelliği, IPS Alfa Panel Teknolojisi, farklı fonksiyonlardaki görüntü mod ayarları ve akıllı algılama sistemleri LED televizyonların güncel özelliklerindendir. Multimedya Sistemleri Başta sesli ve görüntülü veriler olmak üzere; metin, sabit resim, animasyon, video ve enteraktif uygulamaların bir bütün olarak ele alınmasında kullanılır. Bu nedenle, Türkçede çoklu ortam olarak da ifade edilmektedir. Multimedya, temelde etkileşimli ortam yaratmayı hedefler. Doğal olarak, etkileşimli ortamlar da görüntülü ve sesli sistemlerle mümkündür. Kısacası multimedyayı, ses ve görüntünün bir arada olduğu akıllı sistemlerin hepsi için kullanabiliriz. Ev sinema sistemleri, bu kapsamda sözü edilecek teknolojik ürünlerdendir. Adından da anlaşılacağı üzere, evlerde kullanılan yeni bir ürün setidir. Diğer yandan, adında her ne kadar sinema sözcüğü bulunsa da sadece sinema değil, sabit resim izlemek ya da müzik dinlemek amacıyla da kullanılır. Set içerisinde genellikle DVD ya da Blu-Ray oynatıcısı bulunur. Dolby dijital, dolby prologic, dijital amplifikatör ve ambisound, ses sistemlerindeki güncel teknolojik özelliklerdir. Ses sistemleri, ev sinema setinden bağımsız olarak da tercih edilebilmektedir. Örneğin, bu tür sistemler, ipod gibi kulaklığa ses göndermek için kullanılan portatif müzik araçlarının seslerini ortama vermede tercih edilebilmektedir. Dijital uydu alıcıları da multimedya sistemleri sınıfına dahil edilebilecek teknolojik ürünlerdendir. İçerisinde yüksek hızlı işlemci ve kendine özgü işletim sistemi barındıran bu ürünlerin, sadece bir alıcı değil, aynı zamanda İnternet üzerinden sesli ve görüntülü veri aktarma, radyo ve oyun hizmeti sağlama, şifre çözme, uyandırma ya da hatırlatma gibi birçok ek özelliği de bulunabilmektedir. Bir diğer multimedya ürünü, oyun konsollarıdır. Play Station sistemi, bunlar arasında en çok rağbet gören teknolojik üründür. Merkezi işlem ünitesi, ses ve video çıkışları, bellekler, kablolu ve kablosuz ağ kapıları ve ergonomik kumanda, oyun konsollarında dikkat edilmesi gereken teknolojik özelliklerdir. Tüm bunların yanında; DVD oynatıcılar, Blu Ray oynatıcılar, yükselticiler, alıcılar, hoparlörler, MP3 veya MP4 çalarlar, radyolar, ses kayıt cihazları, ses ve görüntü kayıt cihazları, mikrofonlar, kulaklıklar ve diğer yan ürünler, multimedya sistemleri sınıfına dahil edilen teknolojik ürünlerdendir. Portatif Bellekler Yirmi yıl öncesinin yegâne medya ve veri belleklerinden olan kaset ve manyetik disketlerin yerine bugün, çok daha farklı teknolojik ürünler gelmiştir. Bunların ilki CD (Compact Disk) lerdir. Manyetik disketler varken piyasaya giren CD ler, o dönemin tüketicisine büyük şok yaratmıştır. Çünkü CD ler manyetik disketlerin neredeyse 500 katı kapasiteye sahiptiler. Aralarındaki bu boyuttaki teknolojik uçurum, disket ve disket sürücülerin çok hızlı bir şekilde piyasadan çekilmesine neden oldu. Daha sonra CD ler ile görüntü olarak aynı, ama kapasite olarak nerdeyse on kat daha fazla olan DVD ler pazara girdi. Bugüne geldiğimizde ise ne CD ler, ne de DVD ler yoğun olarak kullanılmaktadır. Çünkü pazarın son teknolojik ürünü USB hafıza/bellek kartlarıdır. DVD lerin yaklaşık on kat kapasiteye sahip olan bu teknolojik ürünlerin hacmi ise en küçük madeni para büyüklüğünde olabilmektedir. Oto Elektronik Otomotiv sektöründe nihai tüketicin ilgi duyduğu elektronik sistemler, birer teknolojik üründür. Navigasyon araçları, bunların başında gelmektedir. Akıllı yol haritaları gibi düşünülen navigasyon, iki nokta arasındaki mesafenin nasıl ve ne kadar sürede gidileceğine dair bilgiler verilmesine yardımcı olur. Her açıdan aynı kalitede görüntü verebilen ekran, yüksek GPS (Global Positioning System: Küresel Konumlama Sistemi) alıcı özelliği, posta kodu ya da sokak detaylarına kadar inebilen veritabanı, hız 13

18 limiti gösterimi ve yüksek kapasiteli rota hafıza kaydı ve dinamik güncelleme, navigasyonun güncel özelliklerindendir. Navigasyonun çekirdek ürün özelliği, her ne kadar bununla sınırlandırılmış olsa da zenginleştirilmiş ürün kapsamında birçok ek özelliği bulunmaktadır. Dijital televizyon ya da film izleyebilme özelliği, FM radyo modülü, CD/DVD oynatıcı özelliği ya da sabit resim slâytları Navigasyon sistemlerinin zenginleştirilmiş ürün özelliklerindendir. Oto elektronikte bir diğer tüketici ürün grubu ise ses sistemleridir. Ses sistemlerini ise oynatıcılar (player), radyo ve hoparlör şeklinde üç gruba ayırabiliriz. Yirmi yıl öncesine kadar kasetçalarlar, oto elektronik ses sistemi oynatıcısı olarak tek üründü. Ancak bugün kasetçalarlar yerine çok daha farklı oto ürünleri talep görmektedir. Örneğin USB girişi olan MP3/MP4 oynatıcılar günümüzün en popüler araçlarıdır. Hatta SD hafıza kart ya da MMC girişli MP3/MP4 oynatıcılar dahi oto elektronik ürünü pazarına girmiştir. SD hafıza kart, Secure Digital Memory Card (güvenli sayısal hafıza kartı) ifadesinin; MMC ise Multimedia Card ifadesinin kısaltmasıdır. Diğer yandan son on yıldır büyük rağbet gören, CD/DVD oynatıcılar ise yavaş yavaş piyasadan çekilmeye başlamıştır. Otomobillerdeki radyolar ise bugün iki farklı amaç için kullanılmaktadır. Biri doğal ve bilinen ihtiyaç; yani mevcut radyoevlerini dinlemektir. Diğeri ise, oto radyosunu FM transmitter (Aktarım) aracılığı ile radyo yerine bellekteki müzik vb ses datalarını dinlemektir. Hatta bu aygıtların piyasada LCD ekranlı video oynatma, sabit resim slâytları izleme, uzaktan kumandalı, USB-MMC-SD kart okuyucu giriş özellikli olanları vardır. Bu başlık altında söz edilecek son ürün grubu ise hoparlör ve amplifikatörlerdir. Bu tür teknolojik ürünlerin piyasası genel olarak mikro ya da niş pazar özelliği taşımaktadır. birer örnek veriniz. Elektronik kapsamında yer alan mal gruplarını sayarak her biri için TEKNOLOJİK HİZMETLER Teknolojik hizmetler perakendeciliği pazarında, tüketicinin aldığı iki temel hizmet vardır; bunlardan ilki GSM operatörü hizmetleri, diğeri ise İnternet servis sağlayıcı ve İnternet uygulamaları hizmetleridir. Telefonun çok fonksiyonlu ve multimedya tabanlı mini bir bilgisayara dönüşmesiyle, GSM hizmetlerinin 4G si olarak adlandırılan dördüncü jenerasyonu, teknolojik hizmet dünyasına kapılarını açmış oldu. Benzer olarak, bir taraftan İnternet bağlantı hizmeti, diğer taraftan da İnternet ile birlikte ortaya çıkan hizmetler, teknolojik hizmet dünyasına yeni bir anlam kazandırmıştır. İşte bu bölümde, GSM hizmetleri, İnternet ve İnternet uygulamaları hizmetleri ve teknolojik hizmetlerin özelliklerine yer verilmiştir. GSM Hizmetleri Bugün, İngilizce Global System For Mobile Communication ifadesinin kısaltması olan GSM, Türkçe de, mobil iletişim küresel sistemi anlamına gelmektedir. Her ne kadar GSM in bugünkü anlamı bu şekilde olsa da orjinali, Groupe Special Mobile (mobil iletişim grubu) şeklindedir. Bu isim aslında, European Telecommunications Standards Institute (Avrupa Telekomünikasyon Standartları Enstitüsü) bünyesinde yer alan grubun adıdır. Ancak yaklaşık on yıllık bir süreden sonra, 1990 lı yıllara gelindiğinde, GSM ifadesinin uluslararası boyuta taşınması ve küresel hale gelmesiyle yeni adıyla (Global System For Mobile Communication) anılmaya başlanmıştır. GSM jenerasyonu, bugüne kadar beş aşamadan geçmiştir. 0G olarak adlandırılan ilk jenerasyonda, analog data akışı kullanılmıştır. Bu süreç tamamen deneme, test ve pilot uygulamaların ağırlıkta olduğu aşamadır. Benzer olarak bir sonraki jenerasyonda da, (1G) sistemler analogtur ve asıl başlangıç olarak 1G jenerasyonu kabul edilmiştir lı yıllara gelindiğinde, mobil teknolojilerin de gelişmesi ile analog sistemlerde dijital sistemlere geçilmiştir. Bu dönem, 2G olarak adlandırılan ve hala kullanılabilen jenerasyondur. 2G den 3G ye geçiş arasında da önemli aşamalar kaydedilmiştir. Bu geçiş döneminde devre anahtarlamalı sistemlerine ek olarak, GPRS (General Packet Radio Service) gibi paket bazlı data iletişimi de GSM hizmetlerine dahil olmuştur. Üçüncü jenerasyonu temsil eden 3G döneminde ise, etkili iletişimin yanında daha hızlı data ve broadband bağlantı hizmetleri gelmiştir. Yirmi birinci yüzyılın ilk yıllarına karşılık gelen üçüncü jenerasyon GSM sektöründe güncel standart olarak kabul edilen UMTS 14

19 (Universal Mobile Telecommunications System: Evrensel Mobil Telekomünikasyon Sistemi) dönemi başlamıştır. 4G, bulunduğumuz yılların son jenerasyonu olarak kabul edilmektedir. Bu dönemde artık GSM operatörleri sadece sesli iletişim değil aynı zamanda görüntülü ve veri tabanlı iletişim hizmetlerini sağlamıştır. Resim 1.3: Graham Bell den Steve Jobs a Bundan 20 yıl öncesine kadar telefon deyince akla, çevir-konuş işlemi geliyordu. Hatta hatlardan kaynaklanan problemler nedeniyle, aramada bağlantıyı sağlamak ve konuşabilmek de o kadar kolay değildi. Dahası, ondan önceki yıllarda da görüşme yapabilmek için, ilk olarak santrale bağlanmak ve beklemek gerekiyordu. Peki ya şimdi telefon deyince akla ne geliyor? Herhalde 20 yıl önce bu kadarı asla akla gelmezdi. Graham Bell in icat zekâsı ile zor da olsa uzağımızdakilerle konuşmayı başardık; sonra da Steve Jobs ın pazarlama zekâsı ile onu çok daha farklı boyutlara taşıdık. İşte bu telefonlardan biri yukarıdaki resimde, 2011 yılında hayata veda eden Steve Jobs ın elinde. Bugünün telefonu, telefondan öte bir teknolojik mal ve hizmete sahiptir. Multimedya ve İnternet özelliklerini taşımaktadır. Yine, kamera, yazılı, görsel ve sesli mesajlar, taşınabilir medya player, e-posta ve kablosuz İnternet hizmetleri de bulunabilmektedir. İnternet ve İnternet Uygulamaları Hizmetleri Bilişim teknolojilerine dayalı gelişen dünya ile birlikte, teknolojik hizmet sektöründe de değişimler yaşanmaktadır. Bu değişimin en önemli nedeni, daha teknoloji odaklı bilinçli bir tüketici varlığı ve teknolojiye dayalı şiddetlenen rekabettir. Müşteri, teknolojik hizmet beklentilerinin yanında, hassas, kolay kolay beğenmeyen, kendine odaklı üretimi tercih eden, farklılık arayan, hakkını en uç noktaya kadar koruyan bir role bürünmüştür. Yine, teknoloji ile paralel olarak sürekli değişen pazarda, talep farklılığı ve artan rekabetten dolayı en iyiyi üretme anlayışından öte, farklılık yaratma anlayışı yerleşmiştir. Bu doğrultuda bilinen geleneksel dünyada farklılığı yakalamak ve ayrıcalık kazanmak güç olabilir. Bilişim 15

20 teknolojilerine dayalı mal ve hizmet sektörü, ayrıcalığı kazanmak ve farklılığı yakalamak açısından büyük bir fırsata sahiptir. Bilişim ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler sonucunda ortaya çıkan İnternet, bilginin üretilmesi, depolanması, işlenmesi, iletilmesi, bütünleştirilmesi ve kullanımında yeni olanaklar sağlamaktadır yılından sonra ABD nin Rusya, Küba ve Vietnam ile yaşadığı soğuk-sıcak savaşlardan ve nükleer tehditlerden dolayı federal bütçenin büyük bir kısmı araştırma laboratuarlarına kaydırılmıştır. İlerleyen yıllarda, Amerika Bileşik Devletleri Hükümeti Savunma Bakanlığı, olası bir savaş çıkması durumunda iletişim kurmak ve bilgiye problemsiz ulaşabilmek için gereğini yapmak üzere İleri Savunma Araştırma Projeleri Teşkilatı nı (orijinal adı Defence Advanced Research Project Agency olup, DARPA şeklinde ifade edilmektedir) görevlendirmiştir. Böylelikle İnternet, 1969 yılında, paket anahtarlama (packetswitching) metodu yapısında, günümüzdeki yoğun kullanım amacı dışında ve farklı bir adla (ARPANET) ortaya çıkmıştır. DARPA çalışmalarını hızla sürdürerek, 1973 yılında, farklı yapılardaki paket ağlarının birbirleri ile bağlantısını sağlayacak teknoloji ve teknikleri detaylı olarak inceleyecek bir araştırma programı başlatmıştır. Bu araştırma sonucunda, Transmission Control Protocol (TCP) ve İnternet Protocol (IP) adı altında ilk iki protokol ortaya çıkmıştır. Bu protokol, TCP/IP adı altında hala kullanılmaktadır. Askeriaraştırma amaçlı kurulan ARPANET in diğer ağlara göre kullanım ve teknik özellik avantajları daha fazla olduğundan, ilerleyen tarihlerde kuruluş amacı dışına taşmış ve hızla yayılmaya başlamıştır yılında, ABD Ulusal Bilim Vakfı (National Science Foundation-NSF), İnternet in gelişimine katkı sağlayarak bugün dahi kullandığımız İnternet omurga yapısının temellerini atmıştır. Farklı amaçlar doğrultusunda ilerleyen ARPANET, 1983 yılında görevini Ulusal Bilim Vakfı Ağı na (NSFnet: National Science Foundation Network) devretmiştir. Kullanım kolaylığı ve avantajları sayesinde dünya üzerindeki birçok ağların da NSFnet e dahil olmasıyla TCP/IP (İletim Kontrol Protokolü/İnternet Protokolü) destekli uluslararası bir bilgisayar ağı ortaya çıkmıştır: İnternet. NSFnet ten sonra ağ, birçok farklı isim ve tanımlamalar almıştır. Ancak uluslararası niteliğe sahip bir ağ olduğu için, İnternet kavramı da yerleşmeye başlamıştır. Daha önce yalnızca savunma, akademik, hükümet ya da bunlara bağlı alanlarla ilgili kullanılan İnternet, günümüzde iş adamların, eğitimcilerin, çocukların ve işletmelerin hâkimiyetine geçmiş durumdadır. İnternet üzerinden mesleki bilgi alışverişi yapılabilir, dünyanın diğer ucundaki bir bilgiye çok kısa süre içerisinde ulaşılabilir, geleneksel dünyada sıkıcı ve zaman alıcı kabul edilen işlemler gerçekleştirilebilir. Kısacası günümüzde İnternet en güçlü, en etkili ve en hızlı iletişim aracı olarak kabul görmektedir. İnternet in basın ve televizyon gibi diğer kitle iletişim araçlarından ayırt edilebilecek en önemli özelliklerinden birisi de, çift taraflı bilgi kanalına sahip olmasıdır. Yani İnternet, isteyen her izleyicinin katıldığı, etkileşimli bir televizyon programına benzemektedir. Bu durum, genel kamuoyunun, müşterilerin, iş ortaklarının ve işbirlikçilerin gereksinimlerini karşılamak açısından firma için büyük avantajlar sağlar. Kuruluşlar müşteri desteğini daha kaliteli yürütmek için İnternet i tercih ettiklerinden, bu hizmet, ağda en çok kullanılan alanlar arasındadır. Çünkü firmalar e-posta, Web gibi İnternet araçlarını kullanarak müşterilerin kendilerine günün her saatinde ulaşma imkânı sağlarlar. Bu teknolojik hizmetler, tüketicinin yardım almasına, ürünler hakkında bilgi edinmesine ve çalışma saatleri içinde cevaplandırılmak üzere sorular bırakılmasına imkân verir. Bazı kuruluşlar ağ üzerinde oluşturdukları etkileşimli Web sayfaları ile sipariş ve rezervasyonlar kabul ederek satış işlemlerini gerçekleştirebilecekleri gibi, multimedya ürünlerini (yazılım, ses ve görüntü kaydı gibi) pazarlayan firmalar, İnternet aracılığı ile müşterilerine ürünü deneme, kullanma ve hatta anında transfer etme olanaklarını tanırlar. Günümüzde, özellikle yazılım pazarlayan işletmeler, İnternet ile satışlarını ve siparişlerini anında yerine getirmektedirler. Çünkü görsel-sesli bantlar ve yazılım gibi soyut ürünlerin satışları ve anında adrese ulaştırılması, klasik satış kanallarına göre daha düşük maliyetli ve hızlıdır. Web teknolojisi, İnternet üzerinde en çok kullanılan grafik tabanlı ve etkileşimli bir araçtır. Bu araç, İnternet te var olan çeşitli sistemlerden yararlanarak, kullanıcıyı her türlü bilgiye ulaştıran, ideal bir 16