#ƒaretler, Uyarılar Bilgiler Adresler. Aƒk, Cinsellik ve Hamilelikten Korunma Konularında Do ru Karar Verin

Transkript

1 #ƒaretler, Uyarılar Bilgiler Adresler Aƒk, Cinsellik ve Hamilelikten Korunma Konularında Do ru Karar Verin

2 Teƒekkür Bu broƒür Avusturya Aile Planlaması Derne inin (Österreichische Gesellschaft für Familienplanung) ve Cinsel Danıƒma ve Cinsel Pedagoji Derne inin Profamilia Deutschland (Gesellschaft für Sexualberatung und Sexualpädagogik) katkılarıyla hazırlanmıƒtır. Univ.Prof. Dr. Christian Kainz e tıbbi danıƒmanlı ı üstlenme nezaketini gösterdi i için teƒekkür ederiz. Bu broƒürün yayınlanmasında bizi destekleyen Organon GesmbH ( Schering Wien Ges.m.b.H. ( ve WYETH LEDERLE PHARMA GmbH. ( firmalarına teƒekkür ederiz. Ayrıca Gerot Pharmazeutika GesmbH, Institut für Ehe und Familie, Janssen & Cilag Pharma, Organon GesmbH, Schering Wien Ges.m.b.H. ve WYETH LEDERLE PHARMA GmbH firmalarına bu broƒür için çeƒitli grafik ve foto rafları bize vermek suretiyle bizi destekledikleri için teƒekkürlerimizi iletmek isteriz Österreichische Gesellschaft für Familienplanung und Bundesverband der ProFamilia 98

3 #ƒaretler, Uyarılar Bilgiler Adresler Aƒk, Cinsellik ve Hamilelikten Korunma Konularında Do ru Karar Verin Viyana Kadın Sa lı ı Görevlisi tarafından Österreichische Gesellschaft für Familienplanung (ÖGF), Frauenbüro der Stadt Wien (MA57) ve Wiener Integrationsfonds un (WIF) iƒbirli iyle hazırlanmıƒ bilgi broƒürü

4 Sevgili okuyucular, Eƒlerin çocuk sahibi olma hamile kalma ve anne baba olma iste ini kendileri tayin edebilme olana ı tıpta önemli bir ilerlemedir. Hamileli in isteyerek alınan bir karar olması için hamile kalma zamanını belirlerken do ru seçim yapmak gerekir. Do ru karar verebilmek için de kadınların vücutlarını iyi tanımaları ve çok sayıda gebeli i önleme yollarından kendileri için uygun olanını seçmeleri ƒarttır. Bu bilgileri size ana dilinizde de sunmaya özellikle önem veriyorum. Normal olarak gebeli i önleme konusunda eƒiniz ile konuƒmalı ve onun da sorumlulu u paylaƒması sa lanmalıdır. Gebeli i önleme erkekleri ve kadınları aynı derecede ilgilendiren bir konudur. Kadınlar erkeklerin bu konuda sorumluluk üstleneceklerine her zaman güvenememektedirler. 2 Gebeli i önleme yollarından hangisinin kullanılaca ına karar verilirken söz konusu olan bir yöntemin avantaj ve dezavantajlarını dikkatle incelemek gerekir. Bu broƒür de iƒik gebeli i önleme yolları hakkında

5 Önsöz tıptaki en yeni durumu ortaya koyarken bu yöntemlerin ne derecede güvenilir oldukları, ortaya çıkabilecek masraflar ve kullanılıƒları ile igili genel bir bilgi vermektedir. Bu broƒürde ayrıca cinsellik, eƒlerle iliƒki, ƒahsi sorunlara çözüm aramak ve tabi ki gebeli i önleme yolları hakkında sorularınız için danıƒma yerlerinin adreslerini de bulabilirsiniz. Prim. Dr. Elisabeth Pittermann-Höcker Viyana Sa lık ve Hastane iƒleri konularında yetkili belediye meclisi üyesi Mag. Renate Brauner Entegrasyon-Kadın #ƒleri-tüketicinin Korunması ve Personel konularında yetkili belediye meclisi üyesi 3

6 Sevgili okuyucular, 4 Aƒk ve/veya cinsellik insan hayatının sevinç, mutluluk ama aynı zamanda da üzüntü ve sorun yaratabilecek bölümlerindendir. Hem olumlu hem de olumsuz duygular uyandırabilecek olaylardan biri gebeliktir. E er ƒu anda hamile kalmak veya bundan böyle ya da hiç bir zaman çocuk sahibi olmak istemiyorsanız gebeli i önleyici tedbirler üzerinde düƒünmeniz gerekir. Gebeli i önleyici tedbirler cinsel iliƒkilerde genellikle hoƒ olmayan bir konudur. Zaman zaman sadece kadının mı tedbir alması, yoksa erke in de sorumlulu u paylaƒması gerekip gerekmedi i sorusu ortaya çıkar. #kili bir iliƒkide ideal bir durumda gebeli i koruyacak önlemlerden hangisi tercih edilece i hakkında bir arada karar vermek gerekir ve bu kararda yaƒam tarzınız, sa lık durumunuz, istek ve ihtiyaçlarınız dikkate alınmalıdır.

7 Önsöz #stenmeyen bir gebeli e engel olmak için alınan önlemlerden hiçbiri tam olarak elveriƒli veya yüzde yüz garantili de ildir. Belirli bir yöntem kullanılması kolay ve uzun süre etken olması nedeniyle elveriƒli olmasına ra men sa lık açısından sizin için uygun olmayabilir. Bir yöntemin gebeli i kesin olarak önleyememesinin nedeni ise yöntem hakkındaki bilginin yetersiz olması, kullanımda yatkınlık noksanlı ı ve aynı zamanda insanın bu yöntemleri kullanmaya karƒı ruhsal olarak direnç göstermesi nedeniyle ortaya çıkan kullanım hatalarıdır. Bu broƒürün amacı bu nedenle gebeli i önlemede kullanılan de iƒik yöntemleri de iƒik açılardan iyi ve kötü yanlarıyla size tanıtmak, kullanılıƒ tarzını açıklamak ve doktorunuzun muayenehanesine veya aile danıƒma merkezlerine gitti inizde en iyi seçimi yapabilmek için sizin için önemli soruları sormaya cesaretlendirmekdir. Bu broƒürde ayrıca hamilelik durumunda, cinsel iliƒki yoluyla bulaƒan hastalıklar v.b. hakkında ve yararlanma hakkına sahip oldu unuz hizmetler ve hasta olarak haklarınız ile ilgili bilgi ve yardım için baƒvurabilece iniz adresleri de bulabilirsiniz. Univ.Prof. Dr. Peter Wagenbichler Avusturya Aile Planlaması Derne i Baƒkanı 5

8 Hamilelikten Korunma Yöntemleri Do urganlık 8 Aybaƒı Periyodu 8 Do ru yöntemin seçimi 10 Hormonel Korunma Yöntemleri (Kontrasepsiyon) 12 Do um Kontrol Hapı 12 Depolama # nesi (Üç Aylık # ne) 15 Hamilelikten Koruyan #mplantat (Kontraseptif Implantat) 16 Vajinal Halka 18 Spiraller 21 Bakır Spiral 21 Hormonlu Spiral 23 Kısırlaƒtırma 25 Erke in Kısırlaƒtırılması 25 Kadının Kısırlaƒtırılması 27 Bariyer Yöntemleri 29 Prezervatif (Kondom) 29 Diyafram 31 Kimsayal Maddeler 34 6 Hamile Kalınılabilecek Günleri Belirleme Olanakları 35 Takvim Yöntemi 35 Ateƒ Ölçme Yöntemi 36 Akıntı ile Do urgan Günleri Saptama Yöntemi 36 Rahim A zını Kontrol Etme 37

9 #çindekiler Dikkat Etme ve Geri Çekme Yöntemi 40 Acil Konstrasepsiyon (Gebelikten hemen sonra acil alınabilecek korunma tedbirleri) 41 Cinsel #liƒkiden Hemen Sonra Alınan Hap 41 Cinsel #liƒkiden Hemen Sonra Takılan Spiral 43 Güvenilirlik ve Fiyatlar 45 Pearl Endeksi 45 Korunma Yöntemlerinin Maliyeti 45 Bilgiler. Ö ütler. Adresler Aile Planlaması 48 Hamilelikten Korunma Yöntemleri 48 Çocuk #ste i 48 Hamilelik 48 Çocuk aldırma 49 Cinsel Yoldan Bulaƒan Enfeksiyonlar/ AIDS 50 Doktora Gitti inizde 52 Hasta hakları 53 Kadın ve Çocuklar için Önemli Kontrol Muayeneleri 54 Dil Sorunları 54 Adresler 56 Anadilde Danıƒmanlık 56 7

10 Hamilelikten Korunma Yöntemleri Do urganlık n Kadının do urganlı ı adet görme e baƒladı ı yaƒtan adetten kesilene (menopoz) kadar devam eder. Erke in üretgenli i ise yüksek yaƒlara kadar sürer. Bu biyolojik duruma ba lantılı olan ƒartlar sizin ve eƒinizin tüm yaƒantınızı etkileyecektir. Üreme ve do urganlık yetene inizi düzenleyecek bilgiler size yaƒamınızı planlamada destek olmak ve do ru kararları vermekte yardımcı olmak için hazırlanmıƒtır. 8 Aybaƒı Periyodu n Adet kanamasının baƒladı ı ilk gün ile bir sonraki adetin ilk günü arasında geçen süreye periyod adı verilir. Bu süre 21 ile 35 gün arasında de iƒir. Adet kanamasının baƒladı ı ilk gün, rahim iç duvarı üzerinde yeniden ıslak doku oluƒmaya baƒlar. Bu oluƒum sayesinde döllenmiƒ yumurta rahime tutunabilir ve geliƒimi için en ideal ƒartlar yaratılmıƒ olur. Periyodun uzunlu u, adet kanamasının ne derece kuvvetli oldu u ve süresi kadından kadına çok farklıdır. Adet kanamasından yaklaƒık 14 gün önce yumurtalıklarda olgunlaƒmıƒ olan yumurta, kendi yumurta zarının içinden çıkar. Bu ol-

11 Hamilelikten Korunma Yöntemleri guya yumurtlama denilir. Olgun yumurta iki yumurta kanalından biri boyunca ilerler. Yumurtanın döllenmesi, yumurtalık kanalında ve yumurtlamadan 6 ile 24 saat içinde gerçekleƒir. Döllenen yumurta dört beƒ gün içinde rahime iner ve orada rahim duvarının ıslak dokusuna tutunur ve yerleƒir. Yumurta bundan sonra bölünerek ço almaya ve geliƒmeye baƒlar. Yumurtlama döneminde veya yumurtlamadan birkaç gün evvel korunmadan cinsel iliƒkiye girilmiƒse ve erke in menisi yumurta kanalına ulaƒmıƒsa (erke in menisi 5 güne kadar yaƒayabilir ve yumurtayı dölleyebilir) döllenme olabilir ve bu durumda adet kanaması gelmez. Hamileli i yumurtanın döllenmesinden 10 gün sonra de iƒen hormon de erlerine dayanarak tespit etmek mümkündür. Eczanelerden alınabilecek hamilelik testi (fiyatı 7 ile 17,50 Euro arasında de iƒir) sabah idrarıyla uygulanmalıdır. Evde yapılan testlerin kalitesi farklı ve neticeleri güvenilir olmadı ından, yaklaƒık bir hafta sonra testi tekrarlamak tavsiye edilir. Hamilelik testleri doktorlar, poliklinikler ve hastanelerde de yapılır. Yumurtalık kanalında döllenme olmazsa, yumurta çözülür ve rahim zarının üst tabakalarında oluƒmuƒ ıslak dokusuyla birlikte akar. Adet kanaması baƒlamıƒtır ve kadın için yeni bir aybaƒı periyodu baƒlar. Adet kanaması üç haftadan daha sık veya beƒ haftadan daha uzun aralıklarda geliyorsa, bir jinekolo a (kadın hastalıkları uzmanı) baƒvurulması tavsiye edilir. Genç kızlarda periyodların düzensizli i normal kabul edilir ancak 20 yaƒına kadar da düzelmesi beklenir. 9

12 10 Do ru Yöntemin Seçimi n Bu broƒür günümüzde kullanılan hamilelikten korunma yöntemleri hakkında size genel bir bilgi sunmaktadır. Bu konuda daha etraflı bilgi istiyorsanız veya sorunuz varsa, lütfen doktorunuza ya da aile planlaması merkezlerinden birine baƒvurun. Yüzde yüz güvenli, her an kullanıma hazır ve istenilen an temin edilebilen, sa lı a hiç zararı dokunmayan ve herkezin kiƒisel yaƒamına ve eƒiyle olan iliƒkilerine uygun ideal bir hamilelikten korunma yöntemi yoktur. Hamilelikten korunma yöntemlerinin seçiminde ƒahsi yaƒam ƒartları, sa lık açısından kiƒiye özgü yarar ve zararların iyice tartılması gerekir. Aile planlama merkezlerinde ve doktorunuzdan bu broƒürün ötesinde daha ayrıntılı bilgiler alabilirsiniz. Ancak sonuçta belirli bir yöntem hakkındaki duygularınız, bünyenizin o yöntemi kabul edip etmeyece ini ve sizin o yöntemden memnun kalıp kalmıyaca ınızı etkileyecektir. Zira hamilelikten korunma konusu sadece bilginizin ne derece oldu u ve bedeninizin neye ne kadar tahammül etti ine ba lı bir husus de il, aynı zamanda duyguların verdi i bir karardır. Örne in aƒa ıdaki soruların cevaplarını bir düƒününüz: n Her gün hap yutmaktan hoƒlanır mıyım? Bu durumda kendimi nasıl hissederim? n Parmakla diyaframı veya vajinal halkayı hazneye yerleƒtirmek beni rahatsız ediyor mu?

13 Hamilelikten Korunma Yöntemleri n Vücudumun içinde devamlı bir spiral/ hormonlu spiral/implantat oldu unu bilmek düƒüncesi bana neler hissetiriyor? n Do um kontrol hapı, spiral, hormonlu spiral, implantat, vajinal halka metodlarında oldu u gibi uzun süreli bir korunma yöntemi mi istiyorum, yoksa kondom, diyafram, kimyasal maddeler, hamile kalınabilecek günleri belirleme gibi yöntemlerle hamile kalmayı isteyip istemedi ime göre her cinsel iliƒkiden önce mi karar vermek istiyorum? n Eƒime güvenebilir miyim yoksa hamilelikten korunma konusundaki insiyatif benim elimdeyken mi huzur duyaca ım? n (Baƒka bir) çocuk (daha) istiyor muyum? Yoksa benim kiƒisel durumum mu beni korunmaya zorluyor? n Eƒim/hayat arkadaƒım ve ben artık çocu umuz olmasını istemiyor muyuz? n #stenmeyen bir hamileli i kabul edebilir miyim? Korunmasız veya yeterince korunma olmadan girilen cinsel birleƒmenin sonucunda hamile kaldı ınızdan korkuyorsanız, 72 saat içinde bir doktora gidip Pille Danach ı (= cinsel iliƒkiden hemen sonra alınan do um kontrol hapı) yazdırabilir, ya da altı gün sonrasına kadar Spirale danach (= cinsel iliƒkiden hemen sonra takılan spiral) taktırabilirsiniz. Spirale Danach, Pille Danach gibi döllenmiƒ yumurtanın rahime yerleƒmesine engel olur. Her koruyucunun belirli bir kullanım süresi oldu unu dikkate alarak, üstünde belirtilen son kullanma tarihine dikkat edin. 11

14 Yöntemler... Hormonel Korunma Yöntemleri (Kontrasepsiyon) Do um Kontrol Hapı Do um kontrol hapı, suni olarak elde edilmiƒ östrojen ve gestajen hormonlarını içerir ve kadının hormon dengesine müdahale eder. Esasen aylık yumurtlamayı önleyerek tesir eder. Piyasada olan ve sayısı elliyi aƒan do um kontrol hapının içinde de iƒik dozajda östrojen ve gestajen bulunmakta olup, bunların kadınlar üzerindeki etkisi farklı olabilir. Do um kontrol hapı ço unlukla 21 gün boyunca günde 1 tane olarak alınır. Ardından yedi gün ara verilir. Bu süre zarfında da hamile kalınmaz. Yedi gün ara verildikten sonra yeniden yeni bir kutuya baƒlanır. Do um kontrol hapı bırakıldıktan sonra, hamilelikten korunma sona erer. 12 Yeni bir kullanım ƒeması olan yeni do um kontrol hapları çıkmıƒtır: Bir ambalajın içinde 28 tane hap bulunmaktadır. Bunların 24 tanesi ilaç içerir ve 4 tanesi plasebodur (içinde tesirli hiçbir madde olmayan haplardır). Plasebo hapların alındı ı 4 gün içinde adet kanaması baƒlar. Bu 28 günlük ƒema günlük hap kullanımını unutmama açısından daha basittir. Bir kutu bitince hemen ardından 28 haplık yeni bir kutuya baƒlanır.

15 Hormonel Familienplanung Korunma Yöntemleri #yi Tarafları Cinsel iliƒkide hamilelikten nasıl korunurum diye düƒünmenize gerek yoktur. Kullanımı kolaydır. Adet a rıları ve kanamaları genellikle azalır. Yüzdeki sivilcelerde iyileƒme olabilir. Genç kadınların ço u do um kontrol hapı kullanabilir. Kötü Tarafları Her gün hapınızı almayı hatırlamanız gereklidir. Kullanımda hata yapmanız söz konusu olabilir. Hormonlar aylık adet düzeninize tesir eder ve bulantı, kusma, kilo alma, ara kanamaları ve gö üslerde gerilme gibi istenmeyen yan etkiler yaratabilir. Nadir hallerde ya metabolizmasında bozulma, karaci er ve tansiyon de erlerinin de iƒmesi gibi a ır yan etkiler de baƒ gösterebilir. Yüksek bir tromboz tehlikesi varsa (oluƒmuƒ tromboz vakası veya ailede sık sık tromboz vakasının oluƒması, kan pıhtılaƒma de erinde bozukluklar gibi) a ır karaci er hastalıklarında, ƒeker hastalı ı, cinsel organlarda veya gö üste tümör oluƒmuƒsa, do um kontrol hapı kullanılmamalıdır. Çok sigara içen bayanlar ve 35 yaƒın üstündeki kadınlar genel olarak hormonel bir korunma yöntemi kullanmamalıdırlar. Emzirme döneminde de do um kontrol hapı alınmamalıdır. Do um kontrol hapının hangi ilaçlarla birlikte kullanılabilece i konusu doktorunuzla konuƒulup açıklı a kavuƒturulmalıdır. + Bu nedenle doktorunuzla konuƒup, do um kontrol hapının sizin için uygun bir yöntem olup olmadı ını açıklı a kavuƒturun ve belirli bir do um kontrol hapının kullanılma- 13

16 Yöntemler... sından yana ya da kullanılmasına karƒı olan nedenleri iyice soruƒturun. % Güvenilirlik Kullanımı için belirlenmiƒ ƒartlara dikkat edildi i takdirde do um kontrol hapı çok güvenilir korunma yöntemlerinden biridir ve her zaman almaktan vazgeçebilirsiniz. Antibiyotik, a rı kesici, sakinleƒtirici, kan dolaƒımı hapları ve iltihaplanmayı engelleyen ve ateƒ düƒüren haplar do um kontrol hapının tesirini azaltır. Özellikle kusma ve uzun süren aƒırı ishal durumlarında da hapın koruyucu etkisi azalır, çünkü ilaç vücutta kalmayıp kusma veya ishalle hemen dıƒarı atılır. Do um kontrol hapını almayı bir gün dahi unuttu unuzda, hamile kalmaya karƒı yeterli korunma sa lanamaz. O adet döneminde baƒka bir koruyucu daha (örne in prezervatif gibi) kullanmanız gerekir. Do um kontrol hapını tamamen bıraktı ınız günden itibaren hamile kalma olasılı ı oldukça yüksektir. [] Nasıl Nereden Temin Edilir Do um kontrol hapı bir ilaçtır ve bu nedenle esaslı bir doktor muayenesinden sonra yazılması gereklidir. Bu koƒul yerine getirildi inde, reçete ile tüm eczanelerden temin edilebilir. 14

17 Depolama # nesi Hormonel Korunma Yöntemleri Depolama i nesinde yüksek miktarda gestajen hormonu bulunur ve yumurtlamaya 8-12 hafta kadar engel olur. Depolama i nesi kadının hormon dengesine do um kontrol hapından daha da fazla etki yaptı ı için her kadına uygun de ildir. Yaptırmadan önce size uygun olup olmadı ını doktorunuzla görüƒün. #yi Tarafları Cinsel birleƒmede hamile kalmaktan nasıl korunurum diye düƒünmenize gerek yoktur. Bu yöntemi yılda birkaç defa uygulamak yeterlidir. Kullanım hatası yapmanız olanaksızdır. + Kötü Tarafları Depolama i nesi yan etkiler yapabilir. Ço- unlukla adet kanamaları düzensizleƒir, depresyon ve kanlı akıntılar ya da sonuçta kürtaj yapılmasını gerektiren uzun vadeli kanamalar meydana gelebilir. Yan tesirler i nenin tesiri sürecinde, ço unlukla daha da uzun süre devam eder. Yüksek bir tromboz tehlikesi varsa (oluƒmuƒ tromboz vakası veya ailede sık sık tromboz vakasının oluƒması; kan pıhtılaƒma de erinde bozukluklar gibi), a ır karaci er hastalıklarında, ƒeker hastalı ı, cinsel organlarda veya gö üste tümör oluƒmuƒsa, depolama i nesi kullanılmamalıdır. Emzirme döneminde de depolama i nesi yapılma- 15

18 Yöntemler... malıdır. Depolama i nesinin hangi ilaçlarla birlikte kullanılabilece i konusu doktorunuzla konuƒulup açıklı a kavuƒturulmalıdır. % [] Güvenilirlik Depolama i nesi do um kontrol hapı kadar güvenlidir. Nasıl Nereden Temin Edilir Bu i ne yalnız doktoruz tarafından yapılabilir. Hamilelikten Koruyan #mplantat Kontraseptif Implantat #mplantat 4 cm uzunlu unda ve 2 mm kalınlı ında, bükülebilen, yumuƒak sentetik bir maddeden mamül bir çubuktur. Yaklaƒık 3 yıl boyunca yumurtlamayı engelleyen gestajen (etonogestrel) hormonunu içerir. Bu hormon ayrıca rahimin ıslak dokusunda de iƒiklikler yapar ve spermlerin rahim içine girmelerini güçleƒtirir. #mplantat üst kola, deri altına yerleƒtirilir. 16

19 Hormonel Korunma Yöntemleri #yi Tarafları Cinsel iliƒkide hamilelikten nasıl korunurum diye düƒünmenize gerek yoktur. Implantatın 3 yılda bir yenilenmesi yeterlidir. Kullanım hatası yapmanız olanaksızdır. Kötü Tarafları Implantat yan etkiler oluƒturabilir. Ço unlukla adet düzeninize tesir eder. Implantat takılan kadınlardan yaklaƒık %21 inde kanamalar tamamen kesilmiƒtir, %26 sında kanamalar seyrelmiƒ ve daha kısa sürmüƒtür, yaklaƒık %35 inde ise herhangi bir de iƒiklik meydana gelmemiƒtir. Ancak çok nadir durumlarda kanamalar daha sıklaƒabilir ya da daha uzun sürebilir. Yüksek bir tromboz tehlikesi halinde (oluƒmuƒ tromboz vakası veya ailede sık sık tromboz vakasının oluƒması; kan pıhtılaƒma de erinde bozukluklar gibi), a ır karaci er hastalıklarında, ƒeker hastalı ında, cinsel organlarda veya gö üste tümör oluƒmuƒsa, kontraseptif implantat kullanılmamalıdır. Kontraseptif implantatın hangi ilaçlarla birlikte kullanılabilece i konusu doktorunuzla konuƒulup açıklı a kavuƒturulmalıdır. Güvenilirlik Son derece güvenli ve her an bırakılması mümkün bir yöntemdir. Nasıl Nereden Temin Edilir Implantat yalnız doktor tarafından yerleƒtirilebilir. + % [] 17

20 Yöntemler... Vajinal halka Vajinal halka hemen hemen renksiz, 54 mm dıƒ çapında ve 4mm kalınlı ında yapay maddeden mamül, hormon içeren bir halkadır. Hormon vajinal doku tarafından emilir ve böylece her ay gerçekleƒen yumurtlama engellenir. Vajinal halkanın içerdi i hormonlar östrojen ve gestajendir (0,015 mg Ethinylestradiol ve 0,120 mg Etonogestrel). Bu dozaj piyasadaki en hafif dozajlı do um kontrol hapının içerdi i miktardır. Bükülebilen halkayı kadın kendisi do rudan do ruya vajinaya yerleƒtirir (tampon kullanımı gibi). Halkanın nasıl takılıp çıkarılaca ını doktor anlatmak zorundadır. Halka, (örne in tampon çıkarırken) tesadüfen dıƒarı çıkarsa, so uk veya ılık su ile (su sıcak olmamalıdır) yıkanabilir. Sonra hemen yeniden takılmalıdır. Halka üç hafta süre ile vajinaya takılı bırakılır. Üç hafta sonra kadın halkayı çıkarır. Adet kanamasının oldu u hafta ara verilir. Kadın bir hafta sonra yeni bir halka takar. 18

21 Hormonel Korunma Yöntemleri #yi tarafları Cinsel iliƒkide hamilelikten nasıl korunurum diye düƒünmenize gerek yoktur. Vajinal halkayı sadece ayda bir kere de iƒtirmek gereklidir. De iƒtirme iƒlemi zor de ildir. Adet sancıları ve kanamanın miktarı halka kullanıldıkça genelde azalır. Kötü tarafları Halkayı zamanında takmamanız halinde kullanım hataları olabilir. Hormonlar adet düzeninizi etkiler ve örne in mide bulantısı, kusma, kilo alma, migren, tansiyonun yükselmesi gibi bazı istenmeyen yan tesirler yaratabilir. Ancak bu yan tesirler do um kontrol hapının kullanımında oldu undan daha azdır. Her hormonel do um kontrol yönteminde oldu u gibi vajinal halka, yüksek bir tromboz tehlikesi halinde (olmuƒ bir tromboz vakası veya ailede sık sık tromboz vakası görülmesi; kan pıhtılaƒma de erinde bozukluklar), a ır karaci er hastalıklarında, ƒeker hastalı ında, cinsel organlarda veya gö üste tümör oluƒmuƒsa kullanılmamalıdır. Çok sigara içen bayanlar ve 35 yaƒın üstündeki kadınlar genel olarak hormonel bir korunma yöntemi kullanmamalıdırlar. Emzirme döneminde de vajinal halka kullanılmamalıdır. Vajinal halkanın hangi ilaçlarla birlikte kullanılabilece i konusu doktorunuzla konuƒup açıklı a kavuƒturulması gereken bir husustur. + 19

22 Yöntemler... % Güvenilirlik Vajinal halka belirtilen kullanım talimatlarına uyulursa çok güvenilir bir korunma yöntemi olup, her an kullanımı bırakılabilir. Güvenilirli i için kullanım talimatına kati olarak uymak ƒarttır. Halkayı kullanmayı bıraktı ınız andan itibaren hamile kalabilirsiniz. [] Nasıl Nereden Temin Edilir Vajinal halka bir ilaçtır ve doktorunuzun yapaca ı esaslı bir muayeneden sonra reçete ile yazılır. Hormonlu Plaster 2003 yılı içinde yeni bir korunma yöntemi olan hormon içeren bir plaster piyasaya sürülecektir. Bu konu ile ilgili ayrıntılı bilgiler henüz mevcut de ildir. 20

23 Spiraller Spiraller Bakır Spiral Bakır spiral doktor tarafından kadının rahmine yerleƒtirilir ve tipine göre aƒa ı yukarı üç ile beƒ yıl arası rahimde kalır. Spiral az miktarda bakır salgılayarak erkek menisinin hareketlili ini kısıtlar ve genellikle döllenme meydana gelmez. Bakır salgı, ayrıca rahim içi ıslak dokunun oluƒmasını önemli ölçüde de iƒikli e u ratır ve böylece döllenmiƒ bir yumurtanın rahim içinde tutunmasını engeller. #yi Tarafları Cinsel birleƒme esnasında do um kontrolü konusunu düƒünmeniz gerekmez. Sadece her üç-beƒ senede bir de iƒtirtmeniz gereklidir. Kullanımda hata yapmanız mümkün de ildir. Hormonel dengeye hiçbir ƒekilde müdahale etmez. + Kötü Tarafları Adet kanamalarınız artar, daha uzun ve a rılı olabilir. Ara kanamaları da meydana gelebilir. Seyrek gözlenen ama ciddiye alınması gereken bir yan tesir de alt karın iltihaplanması ihtimali olmasıdır. Bunun mutlaka doktor tarafından tedavi edilmesi gerekli- 21

24 Yöntemler... dir, aksi taktirde ileride kısırlı a neden olabilir. Genellikle daha sonra çocuk sahibi olma iste i olan kadınlara kısır kalma riskinin oldu u konusuna özellikle dikkat çekilir. Spiral, dıƒ gebeli e mani olmaz. % Bazı hastalık veya özel durumlarda (örne in cinsel iliƒki yoluyla hastalık bulaƒması tehlikesi yüksek ise, akut veya kronik alt karın iltihaplanmalarında, belli bazı rahim deformasyonlarında) bakır spiral tavsiye edilmez. Güvenilirlik Büyüklü ü do ru seçilmiƒ ve uygun ƒekilde rahim içine yerleƒtirilmiƒse, bakır spiral güvenilir bir korunma yöntemi oluƒturur ve her zaman yerleƒtirildi i gibi çıkarttırılabilir. Spiralin pozisyonu her 6 ayda bir doktorunuz tarafından kontrol edilmelidir. [] Nasıl Nereden Temin Edilir Bakır spiral ancak doktorunuzun reçetesiyle satın alınabilir ve doktorunuz tarafından yerleƒtirilebilir. Spiral doktorunuzun muayenehanesinde size verilebilece i gibi, reçete karƒılı ında eczaneden de temin edilmesi mümkündür. Spiralin kontrol edilmesi ve danıƒma ücretlerini Sosyal Sigortalar Kurumu karƒılamaz. 22

25 Spiraller Hormonlu spiral Hormonlu spiral, sarı cisim hormonu etkisi uyandıran bir gestajen hormonunun devamlı olarak az miktarda rahim içine salgılanması yoluyla etki eder. Rahime giriƒ kanalındaki mükoz salgısı kalınlaƒır. Böylece spermlerin yukarıya çıkması engellenir. Ayrıca spermlerin fonksiyonları kısıtlanır ve rahim mükozasının geliƒmesini engelleyerek adet kanamalarının azalmasına yol açar. Beƒ yıl rahimde kalabilir. #yi Tarafları Cinsel birleƒme esnasında do um kontrolü konusunu düƒünmeniz gerekmez. Hormonlu spirali her beƒ senede bir de iƒtirtmeniz yeterlidir. Kullanımda hata yapmanız mümkün de ildir. Kanamaların sancı ve ƒiddeti belirgin ƒekilde geriler, bazen tamamen de kesilebilir. Spiral çıkarıldıktan sonra hemen hamile kalmak mümkündür. + Kötü Tarafları Kanamalarda, özellikle ilk altı ay içinde daha fazla olmak üzere düzensizlikler (akıntı ve ara kanamaları) gözlenmiƒtir. Belki kanamaların hafiflemesinden ya da tamamen kesilmesinden rahatsızlık duyarsınız. Hormondan kaynaklanan yan etkiler nadir görülür. Hormonlu spiral, akut karaci er hastalıkları 23

26 Yöntemler... % veya karaci er tümörlerinde, cinsel ve alt karın bölgesindeki organların akut enfeksiyonlarında, mevcut damar iltihaplanmalarında, rahim ve rahim a zındaki tümörlerde, rahim deformasyonlarında ve bazı kalp hastalıklarında kullanılmamalıdır. Güvenilirlik Hormonlu spiralin neredeyse kısırlaƒtırma kadar güvenli oldu u kabul edilmektedir. #stenildi inde çıkarttırılabilecek bir korunma yöntemidir. Her yıl gerçekleƒtirilen rutin jinekolog muayeneleri sırasında spiralin konumu da doktorunuz tarafından kontrol edilmelidir. [] Nasıl Nereden Temin Edilir Hormonlu spiral ancak kadın doktorunuzun verdi i reçete ile alınabilir ve yerleƒtirilir. #stenirse doktorunuz muayenehanesinde de takabilir. Eczanelerde yalnız reçete karƒılı- ında satılır. Spiralin yerleƒtirilmesi, kontrolü ve danıƒma ücretleri Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından karƒılanmaz. 24

27 Kısırlaƒtırma Kısırlaƒtırma Kısırlaƒtırmaya karar vermekle artık öz çocuk sahibi olabilmekten vaz geçiyorsunuz demektir. Kısırlaƒtırıldıktan sonra organların yeni bir ameliyat ile eski hallerine getirilme ƒansı çok düƒüktür. Bu karar çok iyi düƒünülmeli ve evli ya da hayat arkadaƒınızın olması durumunda her halükarda eƒinizle birlikte verilmelidir. Eƒin onayı olmadan verilen bir kısırlaƒtırma kararı hukuki açıdan bir boƒanma nedeni oluƒturabilir. Böyle bir karar vermeden önce her durumda doktorunuza ya da bir aile planlaması merkezine danıƒmanız özellikle önerilir. Erke in Kısırlaƒtırılması (Vazektomi) Bu ameliyatta haya torbasının hemen derisinin altından geçen iki sperm kanalı kesilir ve böylece sperm hücreleri meni akıntısına (Ejakulat) ulaƒamaz. Vazektomi bir ürolog (bevliyeci) tarafından ve lokal anestezi ile günlük tedavi merkezlerinde (Ambulanz) Meni kabarcı i Prostat #drar torbası Meni kanalı Yan yumurtalık Meni kanalı burada kesilir Yumurtalık yapılır. Bunun için genelde hastanede kalınması gerekli de ildir. Cinsel iliƒki sırasında hissetme ve haz duymada bir de iƒme olmaz. Erke in uzvu eski- 25

28 Yöntemler... + % si gibi gene sertleƒir (ereksiyon), meni dökerek tatmin olur (orgazma ulaƒır). Hayalarda sperm hücreleri eskisi gibi üretilmeye devam edilir. Ancak bunlar dıƒa atılmayınca haya içine geçerler. Bu durumda döllenme ve hamile kalınması olanaksız hale gelir. #yi tarafları Do um kontrolü konusunu düƒünmenize bir daha hiç gerek kalmaz. Erke in kısırlaƒtırılması kadını kısırlaƒtırmaktan daha basit ve daha az risklidir. Kötü tarafları Bu ameliyattan sonra artık çocuk yapamıyaca ınızın bilincinde olmalısınız. Kısırlaƒtırılmıƒ bir erke i yeniden üretken hale getirmek için yapılan ameliyatlarda her zaman baƒarı sa lanamamıƒtır. #yi düƒünülmeden gerçekleƒtirilen kısırlaƒtırma ruhi bunalım yaratabilir ve iktidar problemlerine yol açabilir. Güvenilirlik Ameliyattan sonra meni akıntısında daha belli bir süre döl/tohum bulunabilir. Doktorunuz meni akıntısını birçok kere muayene ettikten sonra akıntıda döl/tohum bulunmadı ını bildirmesiyle bir daha baba olmayaca ınıza dair güvence sa lanmıƒ olur. 26 [] Nasıl Nereden Temin Edilir Ameliyat bir ürologun (bevliyeci) muayenehanesinde, hastane ve özel kliniklerde yapılır. Kısırlaƒtırma yeniden düzeltilemiyecek bir

29 Kısırlaƒtırma adım oldu undan ve bu adımdan sonra artık çocuk sahibi olunamıyaca ından, bu kararı vermeden önce çok iyi düƒünmeniz ve doktorunuz ya da aile planlaması merkezindeki bir görevli ile tüm ayrıntıları konuƒmanız gereklidir. Kısırlaƒtırmadan önce ameliyatın cinsi, sonuçları, do abilecek yan tesirler ve komplikasyonlar hakkında erke in aydınlatılmıƒ olması ve hür irade ve kendi iste iyle bu ameliyata karar vermiƒ olması gerekir. Yasa uyarınca ameliyat olacak erke in 25 yaƒını doldurmuƒ olması ƒarttır. Ameliyat masrafları Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından karƒılanmaz. Kadının Kısırlaƒtırılması (Yumurtalık Kanalının Ba lanması) Yumurtalık Yumurtalık kanalları burada ba lanır Yumurtalık kanalı Rahim Hazne Genellikle genel anestezi altında gerçekleƒtirilen bu ameliyatta, kadının yumurtalık kanalları kesilir, birbirinden ayrılır. #ki uç yakılır ya da plastik veya metal klipslerle ba lanır. Hastanede yatma süresi uygulanan ameliyat yöntemine göre de iƒmekte olup ortalama 1 ile 2 gün arasındadır. Ameliyattan sonra her ay yumurtalıktan sıçrayan yumurta ameliyatla ayrılan yumurtalık kanalının ucuna kadar gelir ve 27

30 Yöntemler... + % orada yumurta kanalının iç zarı tarafından yutulur. Artık erke in spermiyle birleƒmesi olanaksızdır. Kadının cinsel anlamdaki yaƒamı ve doyuma ulaƒmasında herhangi bir de iƒiklik meydana gelmez. Ameliyat esnasında (nadir durumlarda) narkozla ilgili vakalar, iç kanaması, barsakların yaralanması v.b. komplikasyonlar meydana gelebilir. #yi tarafları Hamilelikten korunma konusunu düƒünmenize bir daha hiç gerek kalmaz. Kötü tarafları Ameliyatın sonucu katidir ve bundan sonra baƒka çocu unuz olmayacak demektir. Eskiye dönmek (tekrar do urgan olmak) için yapılacak ameliyatlar zor olup, baƒarı oranı düƒüktür. Kısırlaƒtırma sonrası yumurtalıkların hormon üretiminde aksamalar oluƒabilir. Bu da nadir durumlarda adet öncesi veya sonrası kanlı akıntılara yol açabilir. E er kısırlaƒtırma kararı iyice düƒünülmeden verilmiƒse ruhsal bunalımlar oluƒabilir. Güvenilirlik Kısırlaƒtırmadan sonra hamile kalınması çok nadirdir. 28 [] Nasıl Nereden Temin Edilir Kadının kısırlaƒtırılması genellikle hastanede ve hemen hemen daima genel anestezi altında yapılır. Ameliyattan önce doktoruzla veya bir aile

31 Bariyer yöntemleri planlaması merkezinde ayrıntılı bir görüƒme yapılmalıdır. Zira bir daha katiyen çocuk sahibi olmama kararı iyice düƒünülmesi gereken bir konudur. Kısırlaƒtırmadan önce ameliyat yöntemi, sonuçları, do abilecek yan tesirler ve komplikasyonlar hakkında kadının aydınlatılmıƒ olması ve hür irade ve kendi iste iyle bu ameliyata karar vermiƒ olması gerekir. Yasa uyarınca ameliyat olacak kadının 25 yaƒını doldurmuƒ olması ƒarttır. Ameliyat masrafları Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından karƒılanmaz. Bariyer yöntemleri Prezervatif (Kondom, Kaput, Lastik) Prezervatif çok ince lastik bir kılıftır ve cinsel iliƒkiden önce sertleƒmiƒ uzvun üstüne geçirilir. Kondom erkeklerin uygulayabilece i yöntemler arasında geri dönülmesi mümkün olan tek korunma yöntemidir. Erke in menisi bu kılıf içinde kalır ve kadının haznesine boƒalmaz. Boƒalma ve cinsel tatminden sonra erke in uzvu halen sertken kadının haznesinden dıƒarı do ru çekilmelidir. Prezervatifin kaymasını ve dıƒarı meni sızmasını önlemek için uzuv dıƒarı çekilirken dibinden tutmalıdır. Her kondom sadece bir defa kullanılabilir. Kondom imalatında en çok lateks lasti i 29