YENİ BİR KANAT ÖN YAPISAL PROGRAMI. Süha Özgür Dinçer Tasarım ve Geliştirme Müdürlüğü, TAI, Türkiye Havacılık ve Uzay Sanayii, 06936, Ankara

Transkript

1 10.ULUSAL MAKİNE TEORİSİ SEMPOZYUMU Selçuk Ünverstes, Konya, Eylül 001 YENİ BİR KANAT ÖN YAPISAL PROGRAMI Süha Özgür Dnçer Tasarım ve Gelştrme Müdürlüğü, TAI, Türkye Havacılık ve Uzay Sanay, 06936, Ankara Yavuz Yaman Havacılık Mühendslğ Bölümü, ODTÜ, 06531, Ankara ÖZ Uçak tasarım sürecnn erken safhalarında yapısal analz yapablme amacı le br yazılım paket gelştrlmştr. Paket hızlı lk boyutlandırma çalışması yapacak ve br uçağın sonlu elemanlar model oluşturulmadan önce kanat yapısal elemanlarının boyutlarını olabldğnce kesn olarak elde etmekte kullanılacaktır. Paket k ana parçadan oluşmaktadır. Ílk parça sonlu elemanlar modeln oluşturmak, knc parça se yapısal analz yapmak çndr. Programın lk kısmı, kanadın dış geometr ve yapısal elemanlarının boyutsal blglerne göre kanadı modeller. Bu kısımda, ayrıca, programın knc parçası tarafından kullanılacak bazı ver dosyaları da oluşturulur. Programın knc kısmı, eleman kuvvetler, düğüm noktası kuvvetler, kayma gerlmeler gb blglern olduğu sonlu elemanlar analz sonuçlarını alır. Bu verler şledkten sonra, buruşma (crpplng), kolon ve plak burkulması (bucklng) ve nervür eğlmes (bendng) analzlern yapar. Bu çalışmada gelştrlen program tanıtılmakta, lonjeron başlıkları ve perdelerne at olan sonuçlar gösterlmektedr. ABSTRACT A software package, whch s to be used at the early desgn stages of an arcraft for structural analyss purpose, has been developed. The package wll perform a rapd frst szng and wll be used to obtan as precse as possble structural element dmensons before buldng the global fnte element model of an arcraft. The package has two parts. The frst one s for the development of fnte element modellng and the other one s for structural analyss. The frst part models the arcraft wng accordng to the wng external geometry and the structural elements dmenson data. Durng ths stage, the requred data fles for the second stage are also created. The second part takes the output of the frst part, the element forces, grd pont forces, and shear stresses of the fnte element analyss. After processng those raw output data, the program performs analyss lke crpplng, column (strnger) and plate combned bucklng and rb bendng analyss. Ths study outlnes the developed program and gves the results related to the spar cap and webs. 1

2 1. GİRİŞ Uçak yapısal tasarım sürec, kavramsal tasarım aşamasından nha konfgürasyonun belrlenmes aşamasına kadar pek çok yapısal değşklk çerr. Ancak, son boyutların belrlenp prototp çzmlernn yayınlanmasının ardından temel yapısal elemanların boyutlarında değşklğe gdlmes arzu edlen br durum değldr. Bu nedenden ötürü, kavramsal tasarım esnasında ve öncül tasarımın erken safhalarında yapısal elemanların boyutlarının lerde mümkün olduğunca az değşklğe uğrayacak şeklde belrlenmes son derece önemldr. Çünkü, haddnden fazla ağırlık ya da yeterl dayanımdan yoksunluk gb problemlerle sonuçlanacak yanlış boyut tahmnler daha sonrak tasarım fazlarının malyetlernn yükselmesne neden olur. Bu gerçekten hareketle, dünya uçak sanay, malyetler ve adam/saat şçlkler düşürmek ve proje takvmndek geckmeler en aza ndrmek çn çeştl karmaşıklık sevyelerndek yazılımları yaklaşık otuz yıldan bu yana gelştrmektedr. Bu tp yazılımlardan, lteratürde de yer alan brs ELAPS tır [1]. ELAPS kavramsal tasarım aşamasında, detaylı uçak geometrlernn metalk yada kompozt malzemeler kullanılarak modellenmesne, yapısal olmayan ağırlıkların model üzernde tanımlanmasına ve bu modellern yapısal analzlernn yapılıp, kütle özellklernn çıkarılmasına yarar. Brtsh Aerospace tarafından gelştrlen br paket olan, GTA-KBDT [] se, kargo ve yolcu uçaklarının kanatlarının yapısal analz ve optmzasyonunda, MSC\NASTRAN le etkleşml br şeklde, kullanılan br başka pakettr. CASA analz mühendslernn gelştrdğ ALACA [3] yazılımı kavramsal tasarımda yararlanılan, statk gerlme, yorulma ve çırpınma (flutter) analzlern ve bu analzlerle lşkl olarak optmzasyonu yapablen br başka yazılımdır. WPSAC (Wng Prelmnary Structural Analyss Code, Kanat Öncül Yapısal Analz Yazılımı) da, yukarıda bahsedlen bu programlarla bazı benzerlkler gösteren br başka programdır. Program TAI Yapısal Analz bölümünde, kavramsal ve lk tasarım aşamalarında kullanmak üzere gelştrlmştr. WPSAC ın ana amacı kanat yapısal elemanlarının boyutlarını mümkün olduğunca nha boyutlarına yakın olarak belrlemeye yardım etmektr. Bunu, çok farklı konfgürasyonları kolay ve hızlı br bçmde analz ederek sağlar. Paket şu andak hal le br otomatk boyutlandırma veya enyleştrme yapmamakla brlkte, bu konuda bazı çalışmalar düşünülmektedr. Program sadece, verlen grdlerle analz yapmakta ve emnyet paylarını elde etmektedr. Bulunan emnyet paylarını nceledkten sonra gerekl yleştrmeler yapmak kullanıcının sorumluluğundadır. Program k parçadan oluşmaktadır. İlk parça kanadın sonlu elemanlar le modellenmesnden sorumludur. WPEMC (Wng Prelmnary nte Element Modelng Code, Kanat Öncül Sonlu Elemanlar le Modelleme Yazılımı) smndek bu parça, verlen geometr blgler ve malzeme verlerne göre sonlu elemanlar modeln oluşturur ve hazırlanan yükler uygular. Program çok farklı kanat geometrlern modelleyeblr. Herhang ok, dhedral ve konum açılı br kanat, kullanıcının verdğ kanat kest şekl le stenen lonjeron, takvye çıtası ve nervür sayısına göre modelleneblr. Modeln oluşturulması ve MSC\NASTRAN çözücüsü le çözülmesn takben, paketn knc ana parçası devreye grer. Çözüm sonrası MSC\NASTRAN tarafından bulunan element yükler, WPSTAC (Wng Prelmnary STtress Analyss Code, Kanat Öncül Gerlme Analz Yazılımı) tarafından MSC\NASTRAN çıktı dosyasından alınır ve blnen klask gerlme analz metodları le yapısal elemanların gerlme analzler yapılır. Plak, takvye çıtası,

3 perçnler arası burkulma, kest alan buruşması, nervür bükülmes ve nervür kayma gerlmes programın yaptığı analzlerdr. akat stendğ takdrde, program yazılırken, modülerte üzernde en çok durulan konulardan br olduğu çn, daha başka analzler de ekleneblr. Paket genel olarak br çok kablyete sahp olduğu gb, br takım kısıtlara da sahptr. Bu kısıtlara örnek vermek gerekrse; şu an çn hücüm kenarındak yüksek kaldırma yüzeyler le kontrol yüzeyler modellenememektedr. Takvye çıtaları kanat açıklığı boyunca devam etmekte, sonlandırma yapılamamaktadır. Kanat kaplamasının kalınlığı k nervür arasında değşken verlememektedr.. KANAT YAPILARININ MODELLENMESİ Modelleme yaklaşımının kanat yapısal elemanlarının gerlme analznn sonuçları üzernde öneml etks vardır. Bu yaklaşımlarda, kullanılacak sonlu eleman tplernn seçm modellemenn lk adımıdır. Kanat elemanlarının, yapısal davranışlarına bağlı olarak, bazı gerçeklerden uzak sonuçlarla karşılaşmamak çn uygun sonlu eleman tpler seçlmeldr. Bu sebepten ötürü, çalışmanın bu kısmında, kanat yapılarının modellenmesnde yaygın olarak kullanılan sonlu eleman tpler açıklanmış ve bu elemanların seçmnde kullanılan krterler tartışılmıştır..1. Lonjeron Başlıkları Kanat lonjeron başlıkları MSC\NASTRAN ın bar ya da rod elemanları le modelleneblr. Programın modelleme kısmında se lonjeron başlıklarının eğlme kapastesne sahp olduğu ddasından hareketle, eksenel yük, burulma ve eğlme moment taşıyan bar elemanlar kullanılmıştır. Bu terch sonlu elemanlar modellemesndek serbestlk dereces uyuşmazlığı gb matematksel bazı problemler halletme açısından faydalıdır fakat fazladan bazı kest alan özellklernn hesaplanmasını gerektrr... Lonjeron Perdeler ve Nervürler Lonjeron perdeler ve nervürler, yapı çndek yerler ve görevler gereğ asıl olarak kayma gerlmeler taşırlar. Bundan dolayı, hemen hemen tüm uçak şrketlernn, konvansyonel kanatların modellenmesnde kullandıkları kayma plağı (shear panel) elemanları WPEMC programı tarafından da söz konusu kanat parçalarının modellenmesnde kullanılır..3. Kanat Kaplaması Kanat kaplamasının modellemesnde se uçak şrketler brbrlernden farklı yollar zlemektedrler. Yüzeyde ve yüzeye dk (In plane and out of plane) tüm yük ve momentler taşıyan kabuk, sadece yüzeydek yükler ve kayma gerlmelern taşıyan zar, yalnızca kayma gerlmes taşıyan taşıyan kayma plağı elemanlarının her üçü de, aynı kalınlıktak kaplamalar çn farklı şrketler tarafından kullanılmaktadır. Bu terchler şrketlern zledkler gerlme analz yaklaşımlarıyla lgl olduğu kadar, rod yada bar terchndek sebeplere benzer sebeplerle de lgldr. Bazı şrketler kanadı kayma plağı le modellemenn daha güvenl sonuçlar vermes sebeb le kayma plağını terch ederler. Bu seçeneğn br başka avantajlı yanı se gerlme analz sırasında yapılacak hesaplama yükünü azaltmasıdır. Öte yandan kayma plağı kullanmak, modelleme sırasında lave br yük getrmektedr. Bunun neden bu elemanların çekme yada basma taşıma kablyetnn bulunmamasından ötürü kenarlarına bu yönlerdek katılığı sağlayacak şeklde rod elemanlar koyma gerekllğdr. Bu da, eğer bu şlem otomatk olarak yapan br rutn yoksa, modelleme sırasında fazladan br yük gerektren 3

4 br yaklaşımdır. Tüm bunların yanısıra, bu üç elemandan hangsnn seçleceğ analz yapılacak olan uçak tpne de bağlıdır. WPEMC konvansyonel tpl kanatların modellenmes çn gelştrldğnden ve bu kısımda bahsedlen sebeplerden hareketle, bu çalışmada kaplamanın modellenmesnde kayma plağı seçlmştr..4. Takvye Çıtaları, Nervür lanşları ve Takvyeler Lokalze eğlme momentlern öneml olmadığı ve asıl olarak eksenel yük taşıyan yapıların modellenmes sürecnde havacılık endüstrs rod elemanları kullanır. Bu kategorye gren, takvye çıtaları, nervür başlıkları ve takvye parçaları WPEMC tarafından da, sadece eksenel yük ve burulma taşıyan rod elemanlar le modellenmştr. 3. KANAT YAPILARININ GERİLME ANALİZİ Uçak global sonlu elemanlar modelnn, br öncek kısımda bahsedlen krterler altında seyrek ağ örgüsü (coarse mesh) kullanılarak modellenmes uçak şrketlernce halen daha terch edlen br yoldur. Seyrek ağ örgülü modeller kullanmanın ana sebeb gerekl adam gücünü ve dolayısıyla hesaplama zamanını azaltmaktır. Öte yandan gerçek yapının tamamını hçbr zaman çn doğru olarak smüle etmenn mkanı olmadığından modelleme mümkün olduğunca az sonlu eleman le yapılmakta ve bu modellemenn sonucu yapılan sonlu elemanlar analznden sadece ç yükler alınmaktadır. Detay gerlme analzler bu ç yüklern gerçek geometrlere aktarılmasının ardından klsak gerlme analz metodları le yapılır. Bu yaklaşımın br dğer avantajı se aynı model le, sonlu elemanlar analznn sonuçlarının kullanılarak, hem statk gerlme hem de kararlılık analznn yapılmasının mümkün olmasıdır. WPSAC ın knc kısmı olan WPSTAC sonlu elemanlar modelnn çalıştırılıp sonuçların alınmasından sonra gerçek geometrye bağlı olarak detay gerlme analzlernn yapılmasından ve emnyet paylarının bulunmasından sorumludur. Program MSC\NASTRAN çıktı dosyasından eleman yüklern alır, elemanlar üzerndek gerçek gerlmeler ve elemanların zn verleblr maksmum gerlmelern kaynak [4] tek yöntemlerle hesaplar ve emnyet paylarını bulur. Çalışmanın bu kısmında WPSTAC tarafından kullanılan analz yöntemler tanıtılmıştır Lonjeron Başlıkları Lonjeron başlıklarının üzerne etkyen toplam yük düğüm noktası kuvvet denge verler (grd pont force balance data) yardımıyla hesaplanır. Belrlenmş br stasyondak lonjeron başlığının düğümüne sağ yada sol tarafındak elemanlardan gelen eksenel kuvvetlern ve kanat veter eksen etrafındak momentlern toplamı alınır. Toplam eksenel yük ve moment kullanılarak, başlıkların üzerndek gerlmeler hesaplanır. Çekme altındak başlıklar çn malzeme kopma gerlmes maksmum zn verleblr gerlme ken; baskı altındak başlıklar çn krtk gerlme kest alan buruşması gerlmesdr. Kest alan buruşması gerlmelernn hesabında WPSTAC k değşk metod kullanablmektedr. Bunlardan lk Gerard yöntemdr [4]. Bu metodda alan yaklaşımı kullanılır ve üç farklı kest alan çn üç değşk amprk denklem mevcuttur. 4

5 Tüp profller, L profller, çok köşel kestler ve takvyel panel kestler çn; [( gt / A)( E / ) ] 1/ cs / cy = 0.56 cy (1) Plaklar, T, artı ve H kestler çn; [( gt / A)( E / ) ] 1/ cs / cy = 0.67 cy () İk köşel kestler, Z, J ve C kestler çn; 3 [( t / A)( E / ) ] 1/ cs / cy = 3. cy (3) Denklemler (1), () ve (3) te görülen g sayısı kest oluşturan flanş sayısı le kest L profllere bölmek çn gereken kesm sayısının toplamıdır. En fazla +-%10 hata getrdğ test sonuçları le bulunmuştur. İknc metod se Modfed Needham olarak adlandırılır [5]. Bu metodda kest oluşturan parça sayısı gözönüne alınmakta ve kest köşe kıvrımları yokmuş gb dealze edlmektedr. Parça uzunluklarının kalınlıklarına oranı ve parçaların sınır şartları öneml parametrelerdr. Bu yönteme at denklemler aşağıda verldğ gbdr. CS, CY EC C1 = (4) C3 b 10 * C * t Denklem (4) tek C1 ve C3 malzemeye bağlı katsayılar ken, C katsayısı hem malzeme tpne hem de sınır şartlarına göre değşr. CS = b t b t CS, (5) 3.. Lonjeron Perdeler Lonjeron perdeler çn, maksmum kayma gerlmeler MSC\NASTRAN çıktı dosyasından okunur ve bunlar kayma burkulması krtk gerlmeler (shear bucklng crtcal stress) le karşılaştırılırlar. Baskı altında, WPSTAC tarafından zn verleblr maksmum gerlme, kayma burkulma gerlmesdr Kanat Kaplamaları Kanat kaplamalarının üzernde brleşk yük durumu mevcuttur. Kaplama üzernde, her durumda hem kayma gerlmes, hem de eksenel basma ya da çekme gerlmes bulunur. WPSTAC kayma gerlmelern drek olarak MSC\NASTRAN çıktı dosyasından alırken, paneller üzerndek eksenel gerlmeler, panellern her k yanındak takvye çıtalarının üzerndek yükler kullanarak hesaplar. Brleştrlmş yük durumundak kaplama çn krtk 5

6 gerlme analznn de brleştrlmş olması gerekr. Yne detayları kaynak [4] de açıklanan brleştrlmş burkulma analz 6 numaralı denklemler yardımı le yapılır. 6a numaralı denklem etkleşm denklem olarak blnr ve denklemn sol tarafındak sayının brden büyük olduğu durumlarda burkulma olur. R R =1.0 (6a) L + S t cr = η KE (6b) b R L f C = (6c) CR, C R f S S = (6d) CR, S Brleştrlmş burkulma emnyet payı aşağıdak denklem yardımıyla bulunur [4]. M. S. = 1 (7) ( RL + RL + 4RS ) 3.4. Takvye Çıtaları Rod eleman olarak modellenen takvye çıtalarının element eksenel yükler yne WPSTAC tarafından MSC\NASTRAN çıktı dosyasından alınır. Gerçek kest alan hesaplanır ve takvye çıtaları üzerndek gerlmeler bulunur. Baskı altındak takvye çıtaları çn krtk olan kest alan buruşması le etkleşm halnde bulunan kolon burkulmasıdır. Kolon burkulması gerlme hesabı teratf br hesaplamadır. İterasyon kolon burkulma gerlmesnn kest alan buruşma gerlmesne eşt alınması le başlar. Etkn plak uzunluğu denklem (8) vasıtası le hesaplanır. Bunu takben yen kest alan özellkler bu etkn kaplama le beraber olarak belrlenr. Yen kolon burkulma gerlmes denklem (9) le bulunur ve bu adımlar kolon burkulma gerlmes br değere yakınsayana kadar tekrarlanır. w = 1.7t E / (8) cs ' ( L / ρ ) cs c = cs (9) 4π E 6

7 3.5. Nervürler Nervürler, gerlme analz açısından bağlandıkları lonjeronlara göre farklı sınır değerlerne sahp krşler olarak düşünülürler. Hücum kenarı nervürler WPSTAC tarafından ön lonjerona lştrlmş ankastre krşler olarak dealze edlrler. Lonjeron arası nervürler se her k uçlarından lonjeronlara tutturulmuş krş olarak alınırlar. WPSTAC nervürler üzerndek düğüm noktalarına nervürlerden gelen yükler düğüm noktası kuvvet denge verlernden hesaplar ve bu yükler kullanarak eğlme moment ve kesme kuvvet dagramlarını elde eder; ardından da nervürlern üzerndek maksmum gerlmeler hesaplar. Nervürlerle lgl knc analz kayma burkulması analzdr. Bu analz de lonjeron perde analzne tamamıyle benzer olarak yapılır. 4. İŞGÖRMEZLİK MODLARI VE KULLANILAN KRİTERLER Kanat yapısal elemanlarının şgörmezlk modları elemanların üzerndek yüklemeye ve elemanların geometrsne bağlıdır. Poztf maksmum g yük durumu çn kanadın üst kısmı her zaman çn baskı altında ken alt kısım çekme altındadır. İzn verleblr maksmum gerlmeler elemanların basma yada çekme altında olmasına göre değşr. Bundan dolayı kanadın alt ve üst kesmndek elemanlar çn farklı şgörmezlk modları uygulanır. Elemanların tpler de şgörmezlk modlarının seçmn etkleyen knc krterdr. Bu çalışmada, statk gerlme analznde baskı şgörmezlk modları daha krtk olduğundan dolayı, basma altındak elemanların şgörmezlk modları gösterlmştr Baskı Altındak Elemanların İşgörmezlk Modları Lonjeron Başlıkları: Kest alan buruşması en krtk şgörmezlk modudur. Lonjeron başlıkları hem lonjeron perdesne, hem de kaplamaya tutuşturulduklarından dolayı kest alan buruşması olasılığı global eğlmeden daha fazladır. Lonjeron Perdeler: Lonjeron perdeler genellkle çok nce plaklardır ve kayma gerlmes altındadırlar. Kayma burkulması bunlar çn en krtk şgörmezlk modudur. Takvye Çıtaları: Takvye çıtaları kest alan açısından lonjeron başlıklarına benzerler fakat yerleşm yerler, sınır şartları ve görevler gereğ kolon burkulma gerlmeler bu elemanlar çn daha krtktr. Kanat Kaplamaları: Kanat kaplamaları hem düzlemsel hem de kesme yüklerne tabdrler. Kanat kaplamaları da nce plaklar oldukları çn, brleştrlmş plak burkulması bu elemanlar açısından krtktr. 5. GELİŞTİRİLEN PAKETİN GENEL YAPISI Paket daha önce de bahsedldğ üzere k ana zlenceden oluşur. WPEMC olarak adlandırılmış lk parçanın görev verlen grdlere göre sonlu elemanlar modeln oluşturmaktır. Program düğüm noktalarının yerlern belrler, düğüm noktalarını ve elemanları yaratır. Model çn gerekl eleman özellklern hesaplar. Verlen yükler modele uygular. Daha sonra MSC\NASTRAN programı çalıştırılır ve hazırlanan model çözülür. Ardından knc kısım gerlme analzlern yapar. Her k ana parça brbrlernden bağımsız kodlardan oluşur. Bunun neden programın kontrol edleblrlğn sağlamak ve programı modüler yapmaktır. Bu sayede lerde gerekeblecek muhtemel eklemeler mümkün olduğunca kolaylıkla yapılablecektr. Paketn genel mmars ve herbr zlence tarafından yapılan şlemler Şekl 1 de verlmştr. 7

8 WPSAC (Wng Prelmnary Structural Analyss Code) WPEMC (Wng Prelmnary nte Element Modelng Code) WPSTAC (Wng Prelmnary STress Analyss Code) WPSTAC01 Lonjeron başlığı kest alan buruşması WPEMC01 Düğüm noktaları WPEMC0 Eleman oluşturma WPSTAC0 Plak ve takvye çıtası kolon burkulması WPSTAC03 Lonjeron arası nervürlern eğlmes WPEMC03 Eleman özellkler WPSTAC04 Perçnler arası burkulma WPSTAC05 Hücum kenarı nervür eğlmes WPSTAC06 Lonjeron perdes ve nervür kayma burkulması Şekl 1 WPSAC Paket Programı Genel Mmars Şekller ve 3 te WPSAC le yapılan analzlerden ksne at sonuçlar verlmştr. Analz yapılan kanat lonjeronlu, 3 takvye çıtalı ve 11 nervürlüdür. 5 m. yarı kanat açıklığına, 1.5 m. veter uzunluğuna sahptr. Kanat üzerndek toplam dış yük 5.4 g dr. Ön lonjeron başlıkları sırt sırta vermş L-profllerdr. Şekl kanadın üst tarafındak ön lonjeron başlıklarının üzerndek maksmum gerlme le başlıkların kest alan buruşması gerlme değerlern gösterrken; Şekl 3, ön lonjeron perdes maksmum kayma ve kayma-burkulma gerlmelern göstermektedr. 8

9 Üst Kanat Ön Lonjeron Başlığı Maksmum Gerlmes - Kest Alan Buruşma Gerlmes Gerlme [MPa] İstasyon No Maksmum Gerlme Kest Alan Buruşma Gerlmes Şekl Üst Kanat Ön Lonjeron Başlığı Maksmum ve Kest Alan Buruşma Gerlmeler Ön Lonjeron Perdes Maksmum Kayma Gerlmes - Kayma Burkulma Gerlmes Gerlme [MPa] İstasyon No Kayma Burkulma Gerlmes Maksmum Kayma Gerlmes Şekl 3 Ön Lonjeron Perdes Maksmum Kayma ve Kayma Burkulma Gerlmes 6. SONUÇ WPSAC paketnn ana amacı, tasarımın erken aşamalarında kanat yapısal elemanlarının lk boyutlandırmasının olabldğnce hatasız olarak yapılmasını sağlamaktır. Uçakların bazı kısımlarında, tasarım önces tahmn edlen ağırlıkların aşılması yada negatf güvenlrlk katsayılarının elde edlmes gb problemler olablmektedr. Bu gb durumlarda temel tasarım değşklklerne gdlmekte ve global sonlu elemanlar modelnn yenlenmes kaçınılmaz hale gelmektedr. WPSAC benzer br programa, bu bahsedlen durumlara sebep 9

10 olan muhtemel yenden tasarım şlern en aza ndrmek ve yeterl olarak yapılamayan lk yoğun analz çalışmalarını daha verml ve hızlı br hale getrmek çn htyaç duyulmuştur. WPSAC, TAI Tasarım ve Mühendslk Gelştrme Müdürlüğü, Yapısal Analz grubunda, TAI de kullanılan modelleme ve gerlme analz teknkler esas alınarak gelştrlmştr. Sonlu elemanlar modellemes ve analz le detay gerlme analz teknklernn gücünü brleştren yetenekl br yazılımdır. Bu yazılım halen, esk metodlara göre çok daha hızlı ve doğru lk boyutlandırma çalışmalarında kullanılmaktadır. Yazılımın br optmzasyon modülü le beraber çalıştırılmak üzere yenden düzenlenmes yakın zaman çn düşünülen projelerden brsdr. SİMGELER b Plak kısa kenarı (mm) f C Uygulanmış basma yada çekme gerlmes(mpa) f S Uygulanmış kayma gerlmes (MPa) t Kalınlık (mm) w Etkn plak uzunluğu (mm) A Kest alan (mm ) E Elastk modül (MPa) C Kolon krtk gerlmes (MPa) CR,C Baskı burkulması krtk gerlm (MPa) CR,S Kayma burkulması krtk gerlm (MPa) CS Kest alan buruşma gerlm (MPa) cy Baskı akma gerlmes (MPa) ty Çekme akma gerlmes (MPa) K C Baskı burkulma katsayısı K S Kesme burkulma katsayısı L Eşdeğer kolon uzunluğu (mm) MS Emnyet payı R L Eksenel drek gerlme baskı burkulma gerlmes oranı R S Kayma gerlmes kayma burkulma gerlmes oranı η Plastste azaltım faktörü ρ Radus of gyraton (mm) KAYNAKLAR [1] Gles G.L., (1995) Equvalent Plate Modelng for Conceptual Desgn of Arcraft Wng Structures, Proceedngs of the 1 st AIAA Arcraft Engneerng, Technology and Operatons Congress, Los Angeles, CA, AIAA Paper No [] Rondeau, D., Soumlas, K.(1999) The prmary structure of commercal transport arcraft wngs: Rapd generaton of fnte element models usng knowledge-based methods, Proceedngs of the 1999 Aerospace Users Conference. [3] Morell, M.A., Huertas, M. and Gomez J.C.(1996) A Smplfed Approach to the Multdscplnary Desgn Optmzaton or Large Arcraft Structures, 8 nd Meetng of the AGARD SMP, on Integrated Arframe Desgn Technology [4] Bruhn, E..(1973) Analyss and Desgn of lght Vehcle Structures, Tr-State Offset Company, Cncnnat [5] Dnçer, S.Ö. (000) Development of a Wng Prelmnary Structural Analyss Code, Y.Lsans Tez, Havacılık Mühendslğ Bölümü, ODTÜ 10