"İnsanoğlu kenti icat etmemiş, daha çok kent, insanı, insana özgü gelenekleri ve alışkanlıkları yaratmıştır (Guillermo Cabrera Infante).

Transkript

1 "İnsanoğlu kenti icat etmemiş, daha çok kent, insanı, insana özgü gelenekleri ve alışkanlıkları yaratmıştır (Guillermo Cabrera Infante)." Bergama ile 2011 Haziran'ında tanıştım. Güneşli ama serin bir sabahta rüzgar karşıladı beni ilkin, üç günlük ziyaretim boyunca da hiç yalnız bırakmadı. Şehrin en işlek caddesinde, minik, sade ama konforu yerinde bir pansiyonda yer ayırtmıştım. Pansiyon sahibi sabahın erken saatinde zilin sesini duyup kapıyı açana kadar, ön bahçede beklerken rüzgar eşlik etti bana; böyle oldu Bergama ile ilk karşılaşmamız. Daha sonra arka bahçede yaptığım ballı, börekli, meyveli harika kahvaltı sırasında da eserek yol yorgunluğumu üzerimden alıverdi. Onca yolu Bergama'da eski Bedesten'de ilk sergisini açan genç bir fotoğrafçı arkadaşımın yanında olmak amacıyla geldiğimden, önümde beni bekleyen yorucu günü de düşünerek minnettar oldum ben de. Bergama'nın dosta selamıdır rüzgar ve de vedası uğurlarken. Dedim ya Bergama'yı ziyaret sebebim bir fotoğraf sergisi idi; sözkonusu sergi Türkiye'nin en eski festivali olarak kabul edilen Bergama Kültür ve Sanat Festivali kapsamında açılmıştı. Bergama'da tarihe yolculuğumun ilk durağı sergi mekanı olarak kullanılan Bergama Bedesten'i oldu haliyle. Kelime olarak aslı Farsça dan gelen Bedestan değerli, kıymetli kumaşlar, mücevherler ve buna benzer eşyaların satıldığı bir nevi eski zaman alışveriş merkezi aslında. Eh, tarihi yapılara meraklı olmanın yanısıra süsüne düşkün bir bayan olarak da Bedesten'i beğenmem kaçınılmazdı; gerçi binanın tavanı sonradan yeniden inşa edildiği için orjinalliğini yitirmiş ancak tarihi açıdan değerli olan bir yapı Bedesten; serin ve huzurlu bir yer olması da cabası. Günümüzde Bergama Belediyesi tarafından kültürel etkinliklerde kullanılıyor. 1. Arasta mahallesi, sokaklar boyunca binaların tente ve çatılarının yarattığı gölgelerde serinlemek mümkün, 2. Arasta mahallesinde dükkan sahibi, 3. Bergama sokaklarından genel bir görünüm, 4. Selçuklu Dönemi'ne ait bir taşköprü

2 Bedesten'deki soluklanmanın ve gencecik bir fotoğrafçının ilk sergi heyecanına ortak olmanın ardından arkadaş grubuyla kendimizi Arasta'ya köfte yemeğe atıyoruz. Osmanlı çarşısı olan Arasta aslında geniş bir mahalle ve bana çok tanıdık geliyor; daha önce Antakya'da da örneğini gördüğüm gibi sokakların tepesi tentelerle örtülerek serinlik ve bütünlük sağlanmış; etraf oyuncakçı, ayakkabıcı, bakırcı gibi küçük esnaf ve masaları sokağa yayılmış esnaf lokantaları ile dolu. Bir porsiyon köftenin kırk yıl hatırı var burada, yanında da bol sarımsaklı cacık olacak tabi. Karnı tıkabasa doyan ekip günün kalanında eski Kale Mahallesine fotoğraf çekmeye gidecek birazdan. Kale Mahallesi adı üzerinde, Bergama Kalesi'nin eteklerinde kurulmuş; çok eski binaları ve sıcak insanlarıyla tam bir Anadolu mahallesi. Halk arasında Ne yerde ne gökte mahallesi olarak da bilinen mahallede çok sayıda Osmanlı ve Rum evi bulunuyor; eski ama sağlam evler bunlar. Tarih turizmine alışık olmaktan olsa gerek kimse beni çekme demiyor burada, biz de bol bol binaları ve önlerinde oynayan çocukları, çocuklarına göz kulak olan anaları çekiyoruz. Bu arada Bergama denince ilk akla gelen yapılardan olan ve Hristiyanlığın ilk yedi kilisesinden biri olarak bilinen Bazilika da bu mahallenin girişinde bulunuyor. Zaten Bergama adeta bir açıkhava müzesi, hemen her köşebaşında bir tarihi eser görmek mümkün; bu ya bir Selçuklu hamamı, ya eski bir taşköprü, külliye ya da çeşme olabilir. Şehir Hellenistik dönemden Selçuklu ya, Osmanlı dan günümüze uzanan tarihle o kadar iç içe ki, ilk günden itibaren sanki tarihi bir şehirde yaşıyorum hissine kapılıyorum; dahası şehir halkının sıcaklığı ve samimiyetleri sayesinde onlardan biriymişim gibi hissetmeye de başlıyorum. 1. Kale mahallesinden bir görünüm, 2.Kadınlar Hamamı; hamamın mimarisi Selçuklu Dönemi'ne aittir, 3. Bergama Kalesi'ne çıkan teleferikten indiğinizde karşınıza çıkan eski evlere bir örnek, 4. Bazilika nam-ı diğer Kızıl Avlu

3 Bergama'daki ikinci günümde, arkadaşlarımdan ayrıldıktan sonra, vaktimi Bazilika ve Bergama Müzesi'ni gezerek değerlendiriyorum. M.Ö. 2. yüzyılda yapılmış olan Bazilika halk arasında "Kızıl Avlu" olarak biliniyor. İnşa edildiği dönemde Mısır Tanrısı Serapise adanmış. Eski Pergamon un en büyük yapısı olan Bazilika bir ana tapınakla iki yanındaki kuleli yapılardan oluşuyor; günümüzde kulelerden biri camiye dönüştürülmüş. Bizans Dönemi'nde ise kilise olarak kullanılmış. Gezerken adeta medeniyetler sergisinde hissediyorsunuz kendinizi. Bergama Müzesi ise küçük ama içi tarihle dopdolu bir yer. Tarih boyunca Bergama'yı öğrenmenin en kestirme yolu diyebilirim. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'ne bağlı olan Bergama Müzesi Türkiye'nin ilk arkeoloji müzesi olarak kabul ediliyor. Yapının tamamlanması 1936 yılını bulmuş. Müze binasında sadece erken Tunç Dönemi'nden Bizans Dönemi'ne kadar değişik arkeolojik eserler değil, aynı zamanda yöre el işleri, kilimleri, giyim ve dokumaları gibi pek çok etnografik eser de sergileniyor. Geniş bir dış avluda ise yine pek çok arkeolojik eser ve mezar taşları dikkati çekiyor Bergama Müzesi'nden Hellenistik Dönem'e ait bir detay, 2.Müze aynı zamanda etnoğrafik eserlerin de sergilendiği bir mekan, 3. Kapanış şenliğinde sırasını bekleyen minik folklorcular, 4. Cumhuriyet Meydanı'na ait genel görünüm Müze çıkışında kendimi festivalin kapanış kortejinin ortasında buluyorum, peşlerine takılıp kendimi Cumhuriyet Meydanı'ndaki şenliğe atıyorum. Anfi tiyatroda minikler folklor oynuyorlar, sahne kenarı ise heyecanla sırasını bekleyen başka minik folklorcularla dolu; onları görüntülerken ben de bir parça çocukluğuma dönüyorum. Küçük şehir ve kasabaların insanın ruhuna dokunan bir yanı var, burada hayat başka akıyor sanki. Zaman akıp gidiyor, gece oluveriyor. Ana cadde üzerindeki standlar canlanıyor, hatta o kadar kalabalık oluyor ki, bazı standların önlerine yanaşamıyorum bile. Bu esnada fotoğrafı hafızama kazıyıp kesemi

4 boşaltmaya başlıyorum. Turistik yerlerde bana en zor gelen şeylerden biri eve dönüş hediyeleri edinmektir. Malum, el sanatları artık sönmeye yüz tuttuğu için genelde dükkan ve tezgahlarda evinizde olmayan birşey bulunması hayli zordur. Neyse ki el yapımı bilezikler ve yöre balları imdadıma yetişiyor. Rüzgarı ve köftesi kadar balı da güzel Bergama'nın. Geceyi bir terastan, ellerinde Roma dondurmasıyla caddeyi tavaf edenleri izleyerek bitiriyorum. Sabah yoğun bir gün beni bekliyor; Antik kentler Asklepieion ve Akropol gezilecek çünkü. Bu iki antik kenti aynı gün içinde gezmek zor dediğinizi duyar gibiyim. Tarihi önemi bir yana, hele de Akropol o kadar geniş bir alan ki, her bir taşı tek tek gezmek için aslında birkaç gün ayırmak gerektiğini düşünüyorum. Yine de Bergama'daki son günüme antik kentlerin yanısıra, pansiyon sahibi sayesinde tanıştığım İzmir'li bayan fotoğrafçı ile sohbeti, öğle arası harika köfte ziyafetini, kale mahallesinde mahalleli hanımlarla sohbeti ve ufak bir şehir turunu da ekleyiveriyorum; dedim ya burada hayat bir başka akıyor. Taş döşeli kaldırım ve yollarda yürürken arabadan çok mobilete ve traktöre rastlıyorum, şehir adeta bir traktör cenneti; hemen her garajda arabanın yanında bir de traktör var. 1. Şehir boyunca hemen her garajda ya da yollarda traktörlere rastlamak mümkün, 2.Bergama'da mobilet ve motorsikletler de çok revaçta, 3.Asklepieion'dan bir görünüm; poz veren minikler Tiyelti köyünün çocukları, 4. Asklepieion'a Antik Tiyatro'nun tepesinden genel bakış Gelelim antik kentlere; ilk olarak Asklepieion'a gidiyorum. Asklepieion Bergama'nın Antik çağdaki sağlık merkezi, şehrin neredeyse içinde ve arabayla birkaç dakikada gidiliyor ancak çok formda değilseniz yürümenizi tavsiye etmem. Kendi adıma -fotoğraf çekeceğim için- çok da uygun olmayan bir ışıkta ziyaret etmiş bulunmama rağmen Asklepieion'daki gezintimden memnun kaldım. Gerçi bir gece öncenin konser sonrası temizliği bitmediği için meydandaki tiyatro sahnesinde amfi doluydu ama yine de fotoğrafladım. Asklepieion Tiyelti köyüne mesafe olarak çok yakın, köy çocuklarını size rehberlik etmeye çalışırken ya da taşların

5 arasında oynarken bulmanız mümkün. Hatta bana yaptıkları gibi size de uzun uzun Medusa'dan bahsedebilirler; çocukca bir saflıkla, eski taşların arasındaki yılancıkların aslında Medusa olduğunu söyleyerek sizi de korkutmaya çalışabilirler. Fotoğraflarını çekmeniz ise kaçınılmaz. Hem Asklepieion, hem de Akropol Kültür Bakanlığına bağlı açık hava müzesi olduğundan kapanış saatinden önce gezmek durumundayım, bu da Asklepieion'a veda etmek demek oluyor. Eğer arabanız yoksa ve taksi seçeneğini de tercih etmemişseniz Akropol'e giden en kestirme yol teleferikten geçiyor. Ancak bu çıkışın inişinde baştan bilinmesi gereken nokta, teleferikten indikten sonra sizi şehir meydanına götürecek bir taşıt bulamayacak olmanız. Artık teleferikteyim. Rüzgar tepeye doğru giderek şiddetleniyor, o kadar ki teleferikten fotoğraf çekmekte zorlanıyorum, hatta bir ara direklere çarpacağımı sanıyorum ama macera kısa sürüyor, birkaç dakikada Akropol'un giriş kapısındayım. 1.Akropol'e çıkan teleferik, 2.Akropol'den detay; Athena kutsal alanı 3. Akropol'den baraj gölüne bakış, 4.Akropol'den detay;traianus Tapınağı Akropol gerçekten çok büyük ve gösterişli, her köşesinde ayrı bir tarihi kalıntı var. Bugün malesef bir çok parçası Berlin'de bulunan Athena Kutsal Alanı'nı, hemen alt terasta yer alan Zeus Sunağı'nı, Agora'yı, Demeter Kutsal Alanı'nı, Traianus Tapınağı'nı, Büyük Antik Tiyatro'yu bir nefeste geziyorum. Bu devasa antik şehrin tamamını gezmek, hele de çekmek için bir öğleden sonra çok yetersiz ama malesef sürem akşam a kadar, son teleferikle aşağı inip Ankara otobüsüne yetişmek zorundayım. Dolayısıyla bu güzel antik şehirle beraber artık Bergama'ya veda ediyorum. Şehrin tadı damağımda kalıyor; Allianoi ve daha bir çok göremediğim tarihi yer, deneyemediğim Roma dondurması, fotoğrafını çekemediğim Bedesten ve gece görüntüleri için üzüntü duyarak bir başka sefere diyorum; ne de olsa artık Bergama'lıyım.